مشهور انگلیسی و رئیس مدرسهٔ عالی علوم شرقی لندن[۱] و دکتر آرتر کریستن سن محقّق دانمارکی، عدّهٔ آنها بیکصد و هشت رباعی رسیده و دکتر فریدریخ رزن دانشمند آلمانی در مقدّمهٔ مجموعهٔ چاپ برلن و آقای کل پینارلی فاضل ترک در مقدمهٔ طربخانه چاپ اسلامبول از همین روش پیروی کرده‌اند.
این روش منتج نتیجهٔ مطلوب نبوده و دلیل کافی برای آن نیست که رباعیات گردنده؛ حتماً، از خیام نمیباشد و فقط مورث شبهه‌ای در بودن آنها از اوست؛ زیرا چنانکه این رباعیها در بعضی جاها بنام دیگران ثبت شده، در جاهای دیگری هم بنام خود خیام ضبط گردیده است و دادن اعتبار قطعی بدستهٔ اوّل ترجیح بلامزّجح است؛ مگر اینکه معلوم گردد برخی از اشعاری که بخیام نسبت داده شده در کتابی بنام دیگری ضبط شده که تاریخ تحریر آن کتاب مقدّم بر دورهٔ حیات خیام است و چنین چیزی هنوز بنظر نرسیده است.
طریق دیگر، برای تنقیح رباعیات خیام آنست که فقط بمندرجات قدیمترین نسخه‌ای از آنها اکتفا ورزیده و صرف‌نظر از نسخ دیگر گردد؛ چنانکه نسخهٔ بودلین که تاریخ تحریر آن ۸۶۵ هجری قمری است مدتّها دارای همین اعتبار بوده؛ تا اینکه استاد آرتر آربری نسخهٔ مورّخ ۶۵۸ کتابخانهٔ مستر چسترپیتی و نسخهٔ مورّخ ۶۰۴ کتابخانهٔ کمبریج را با اعتماد بهمین موضوع قدمت، طبع و نشر کرده است؛ ولی این روش هم این عیب را دارد که این نسخه‌ها حاوی همهٔ رباعیات خیام نبوده؛ بلکه دارای منتخباتی از رباعیات منسوب بخیام است و مسلّماً رباعیات اصیل خیام بیشتر از مندرجات آنها بوده است.
راه سوّم اینست که رباعیات مندرج در موثّقترین مأخذها جمع‌آوری و فکر و فلسفه و سبک شاعر از روی آنها تشخیص داده شده و فقط رباعیّاتی که موافق آن سبک و فکر و فلسفه بنظر میرسد بعنوان رباعیات اصیل خیام پذیرفته شود. این روش را هم مرحوم فروغی (ذکاءالملک) انتخاب کرده است و آنهم خالی از نقائصی نیست؛ چه
- ↑ School for Oriental studies London institution که در Finsbury Circus لندن واقع است.
