برگه:RobaiyatKhayyamRamazani.pdf/۱۱

۱۰

مقدمه

---

و روضةالصفا و حبیب السّیر وتذکرهٔ دولتشاه و کتاب مجعول «وصایای نظام الملک» و همچنین در مقدّمهٔ هر طبعی از رباعیّات عمر خیام بفارسی و انگلیسی و غیر هما مسطور و حاجت بتکرار آن درین موضع نیست ولی باید این نکته را ناگفته نگذاریم که بعقیدهٔ غالب مستشرقین اروپا این حکایت اصلی ندارد بلکه مجعول و افسانه است زیرا که تولّد نظام الملک در سنهٔ ۴۰۸ است و تولّد عمر خیام و حسن صبّاح اگرچه معلوم نیست ولی وفات عمر خیام علی المشهور درسنهٔ ۵۱۷ و وفات حسن صبّاح درسنهٔ ۵۱۸ و اگر عمر خیّام و حسن صبّاح همسن یا متقارب السنّ با نظام الملک بودند چنانکه مقتضای این حکایت است بایستی هر یک از حسن صبّاح و عمر خیّام بیشتر از صد سال عمر کرده باشند و این اگر چه عادةً محال نیست ولی مستبعد است باز اگر فقط یکی ازین دو نفر (یعنی حسن صبّاح و عمر خیّام) موضوع این حکایت و صاحب عمر صد و بیست ساله میبود چندان استبعادی نداشت ولی حکایتی که مستلزم این باشد که دو شخص معروف تاریخی که هیچ دلیلی از خارج بر بلوغ ایشان بعمر فوق‌العاده نداریم هر دو معاً قریب صد و بیست سال عمر کرده باشند بعیدالوقوع و ضعیف الاحتمال