از این عبارت‌های ابن حوقل فهرست سیزده تن از پادشاهان بومی آذربایگان و اران و ارمنستان هم روزگار و باجگزار سالار مرزبان به شرح پایین به دست می‌آید:
۱ - شروان شاه احمد پسر محمد ازدی - ابن حوقل او را از بزرگترین پادشاهان آن نواحی می‌شمارد. مسعودی نیز دوازده سال پیش از ابن حوقل (در سال ۳۳۲) شروان شاه زمان خود را بزرگترین پادشاه کوهستان قفقاز شمرده می‌گوید گذشته از شروان بر اران و سرزمین موغان نیز دست یافته بود۱. از میزان باج که ابن حوقل به نام او نوشته نیز پیداست که سرزمین بزرگ پهناوری را زیر فرمان داشته است.
تاریخ‌نگاران دربارۀ نژاد و تبار این شروان شاهان اختلاف شگفتی دارند.
مسعودی می‌گوید از تخمه بهرام گوراند و می‌گوید «خلافی در درستی این نسب نیست» ابن حوقل چنان‌که دیدیم ایشان را تازی و از عشیره معروف «ازد» می‌خواند.
منجم‌باشی می‌گوید از عشیره «شیبان» بودند۲. ما در بخش جداگانه‌ای از این کتاب از این خاندان و از نژادشان گفتگو خواهیم کرد.
۲ - ابو عبد الملک خداوند شکی - گویا این خداوند شکی از خاندانی است که فرمانروایی دربند را داشتند و مسعودی بنیادگذار ایشان را «هشام»۳ و منجم‌باشی «هاشم»۴ می‌خواند. به نوشته منجم‌باشی پادشاهی این خاندان تا سال ۳۲۷ با عبد الملک نامی بوده پس از مرگ او پسرش احمد جانشین گردیده. ولی می‌گوید:
در مدت چهل سال پنج‌بار از پادشاهی خلع‌اش کرده دوباره برگرداندند. پس معلوم نیست که ابو عبد الملک همان احمد یا کسی دیگر از آن خاندان بوده است۵.
۳ - سنخاریب خداوند... - از نام سنخاریب معلوم است که این خداوند از ارمنیان بوده۶ ولی از تاریخ‌های ارمنی که در دسترس ماست آگاهی درباره او به دست
________________________________________
(۱) . مروج الذهب، در ذکر جبل القبج.
(۲) . ترجمه ترکی تاریخ منجم‌باشی چاپ اسلامبول جلد سوم، ص ۱۷۲.
(۳) . مروج الذهب در ذکر جبل الفبج.
(۴) . ترجمه ترکی منجم‌باشی جلد سوم ص ۱۷۵.
(۵) . نام اسحاس که در چاپ لیدن کتاب ابن حوقل بی‌نقطه چاپ شده معلوم نیست چه بوده در کتاب منجم‌باشی و دیگر کتاب‌ها نامی که شباهت به این کلمه داشته باشد پیدا نکردیم.
(۶) . برخی خاندان‌های ارمنی خود را از تخمه سنخاریب پادشاه معروف آشوری دانسته این نام را برای پسران خود برمی‌گزیدند. ولی تلفظ آن در ارمنی سینکریم است.
شهریاران گمنام جلد ۱
