اسکندر در دربند پارس
پس از مطیع کردن اوکسیان اسکندر قشون خود را بدو قسمت تقسیم کرده پارمن‌ین را از راه جلگه (یعنی از راه رامهرمز و بهبهان کنونی) بطرف پارس فرستاد و خود با سپاهیان سبک‌اسلحه راه کوهستانی را، که بدرون پارس امتداد می‌یابد، پیش گرفت، زیرا می‌خواست قوّه‌ای، که پارسیها در این راه تدارک کرده بودند، در پشت مقدونیها سالم نماند. در اینجا اسکندر غارت‌کنان پیش رفت، تا روز سوّم وارد پارس شد و روز پنجم بدربند پارس رسید. تا اینجا ۱۱۳ میل یا تقریباً ۳۱ فرسنگ راه پیموده بود.
بعض مورّخین یونانی این موقع را دروازۀ پارس و برخی دروازۀ شوش نوشته‌اند و نویسندگان اروپائی بیشتر دروازۀ پارس گویند. به هرحال، چنانکه اسم آن می‌نماید، این محلّ معبری است تنگ، که از پارس بشوش هدایت می‌کند و چنانکه مورّخین یونانی توصیف کرده‌اند، باید کوه‌گیلویه کنونی باشد[۱].
این موقع را آری‌برزن[۲] رشید با ۲۵ هزار سپاهی اشغال کرده و منتظر بود، که اسکندر با قشونش وارد معبر شود، تا جنگ را شروع کند. آرّیان نوشته، که سردار مزبور در این تنگ دیواری ساخته بود. از اینجا باید استنباط کرد، که این دربند هم مانند سایر دربندها دیواری محکم و دروازه‌ای داشته. وقتی که مقدونیها پیش آمده به جائی رسیدند، که موافق مقصود سردار مزبور بود، پارسیها سنگهای بزرگ از بالای کوه به زیر غلطانیدند. این سنگها با قوّتی هرچه تمام‌تر پائین آمده در میان مقدونیها می‌افتاد، یا در راه به برآمدگی یا سنگی برخورده خرد می‌شد، با قوّتی حیرت‌آور در میان مقدونیها می‌پراکند و گروهانی را پس از دیگری می‌خوابانید.
علاوه بر آن مدافعین معبر از هر طرف باران تیر و سنگ فلاخن بر مقدونیها
