(۹۹) -دو دریکی طلا (بارکلای‌هد «مسکوکات» )
وجود دارد و در کارون هم تا اواخر قرن هیجده میلادی وجود داشت. تجارت بابل از راه خلیج پارس اگر هم کم شده باشد، هیچ‌گاه بکلّی موقوف نشده و بنادر ایران از این راه با هند ارتباط می‌یافته. به هرحال مسلّم است، که اسکندر می‌خواست این سدّها را خراب کند، ولی قبل از اجرای این منظور فوت کرد. بعد در اواخر قرن چهارم ق. م تجارت خلیج پارس موقتاً رونقی یافت، ولی در زمان امپراطوری روم، همین‌که رومیها بر دریاهای مشرق مسلّط شدند، تجارت دریای احمر بالا گرفت و از رونق خلیج کاست» .
از بنادر ممالک تابعه ایران اینها معروف بودند (به نقشه دولت هخامنشی رجوع شود):
اوّل-در کنار دریای سیاه: [۱]-در کلخید فازیس ۱-آتن [۲]٫۲-در آسیای صغیر:
طرابوزن [۳]-سرازونت [۴]-آمیزوس [۵]-سینوپ [۶]-سسام [۷]-هراکله [۸] (ارگله کنونی).
دوّم-در بوغاز بوسفور: کالسدون [۹] (قاضی‌کوی) از این‌طرف و بیزانس [۱۰]از آن طرف. در نزدیکی مصب دانوب-ایستروپولیس [۱۱].
سوّم-در کنار بحر الجزائر بنادری زیاد بود، که مشهورترین آنها چنین نام داشتند: لامپساک [۱۲]-می‌لت-هالیکارناس.
چهارم-در کنار دریای مغرب: ۱-در فینیقیّه: میری‌آندرس [۱۳]-آرادس [۱۴] (آراد یا ارواد) -بیبلوس [۱۵]-بریت (بیروت) -صیدا-صور-عکّو (آکه یا آسه) -آسگالن-غزه. ۲-در مصر: پلوز (در شعبۀ اوّل مصبّ نیل از طرف
________________________________________
