بی‌شک مقداری از سنگها، که نیست در ضمن خاک‌برداری کشف خواهد شد. سان اقوام باج‌گزار عبارت است از: ۲۲ مجلس، که در سه ردیف مرتّب شده و حدّ فاصل آنها، در خطوط افقی، رشته‌های گل و بوته و، در خطوط عمودی، ردیف درختان سرو است. تصویر خود پارسیان در جزء این دسته‌ها نیست، چه آنان از ادای هرگونه باج معفوّ بودند. نخستین مردم-مادیهایند، دوّمی-خوزیان، پنجمی- بابلیان، ششمی-آسوریان یا فینیقیان و هیجدهمی هندیان الخ. در دست چپ دسته‌هائی دیده می‌شوند، که نیز بسه ردیف افقی، ولی بی‌فواصل عمودی، مرتّب‌اند. این‌ها مرکب‌اند از: لشکریان نیزه بدست و تماشاچیانی باشکال مختلف. در میان اینان پارسیان، مادیها، خوزها، پیاده‌نظام، کمانداران، سواران و لشکریان ارّابه‌دار مشاهده می‌شوند. این مجلس بزرگ، که مرکب از ۲۲ لوحه تصویر است، برای دانستن وسعت مملکت هخامنشی‌ها و نژاد و قومیّت ملل تابعه و جغرافیای سیاسی آن نهایت اهمیّت را دارد.
قصربار بزرگ باز حاوی عدّه‌ای ستون است، که بالتمام هنوز هم برپا است. تمام پاسنگها و قسمت سفلای درهای سه‌گانه نیز مصون مانده. از خود دیوارها، که از خشت بنا شده بود، جز آثار کمی چیزی بجا نمانده، امّا همان‌که مانده برای ترسیم نقشه کلی عمارت کافیست. پس قصر مذکور دارای طالار مرکزی مربّعی بوده، که سقف آن بر روی ۳۶ ستون در شش ردیف زده شده بود، ارتفاع هر ستون ۱۸ مطر و قطر پای آن [۱] مطر است. این ستونها دارای پاسنگ مکعّب و تنه‌ای است، که بطرح قاشقی [۲]تراشیده شده. سرستونها مرکب از چند پارچه است: یکی اصل سرستون، دیگری قطعه‌ای که بشکل مارپیچ دوگانه ۲قسمت اوّل و دوّم را اتّصال می‌دهد، سوّمی سنگی بشکل بالاتنۀ دو گاو، که پشت به پشت داده‌اند و تیرهای سقف بر آنها قرار گرفته بود.
در ضلع شمالی، شرقی و غربی رواقهائی بوده، که هریک ۱۲ ستون در دو ردیف داشته.
ستونهای رواق شمالی فرقی با ستونهای طالار مربّع ندارد، جز از این حیث، که
________________________________________
