گفت که زبان پارسی امروزه نوه زبان پارسی قدیم است علماء زبان‌شناسی برای فهماندن درجه اشتقاق«طبقه» را نیز اصطلاح کرده‌اند مثلاً می‌گویند زبان فارسی امروزه زبان ایرانی و از طبقه سوم است زیرا این طبقه روی دو طبقه دیگر که زبان پهلوی و پارسی قدیم باشد نهاده شده است اما جهت عمده تغییر زبان بمرور ایام از این است که انسان طبعاً مایل است حتی المقدور از زحمت خود کاسته با صرف کمترین وقت بیشترین نتیجه را بگیرد و چون لغات زبانهای اولی طولانی و صعب التلفظ است بمرور این لغات از کثرت محاوره سائیده شده مختصر و سهل التلفظ می‌گردد و صرف اسما ضمایر از میان می‌رود این تغییر غالباً از روی قواعد معینی است یعنی حروفی بکلی می‌افتد و حروف معینی مبدل به حروف معینی می‌گردد مثل اینکه شاه را در زمان هخامنشیها خشیاثیه می‌گفتند و همین کلمه است که باین صورت ساده و مختصر امروزه درآمده است و بهمین منوال خشثر شهر[۱] و می‌نیوچیترا منوچهر شده و قس علی‌هذا پس از این مقدمه مختصر باصل مقصود پرداخته گوئیم زبانهائی که در ازمنه قدیمه در ایران استعمال می‌شده از این قرار است: اول پارسی قدیم که زبان کتیبه‌های شاهان هخامنشی است. دوم زبانی که آوستا در آن نوشته شده. سوم زبان پهلوی یعنی زبانی که معمول دوره اشکانیان و ساسانیان بوده و کتیبه‌های شاهان ساسانی و شرح آوستا (زند) و کتابهائی که در تورفان یافته‌اند در آن زبان نوشته شده.
پارسی قدیم-از جهت صور و صرف اسماء و غیره زبان قدیمی محسوب و به زبان آوستائی و سانسکریتی نزدیک است زیرا هر سه زبان از زبان آریانی آمده و در عرض یکدیگر واقع است سانسکریت زبان شعبه هندی مردمان آریانی بوده و کتب مذهبی این مردمان در این زبان نوشته شده راجع به زبان پارسی قدیم
- ↑ شهر بمعنی مملکت استعمال می‌شد مثل ایران شهر و غیره
