۱۷ سال (۴۱۵-۳۹۸ ق. م) معالج پروشات ملکۀ ایران، یعنی زن داریوش دوّم، و طبیب اردشیر دوّم هخامنشی بود. کتابهائی که نوشته ازاین‌قرار است:
۱ - پرسی‌کا[۱] (تاریخ ایران). ۲ - ایندیکا[۲] (تاریخ هند). ۳ - در باب رودها. ۴ - در باب کوهها. ۵ - دریانوردی بدور آسیا. مهم‌ترین تألیفات او متضمن ۲۳ کتاب بوده: شش کتاب متعلق بتاریخ آسور و ماد، هفت کتاب مربوط بتاریخ ایران (از کوروش بزرگ تا فوت خشیارشا) و ده کتاب آخر - دنبالۀ تاریخ ایران تا ۳۹۸ ق. م در این سنه کتزیاس از دربار ایران رفته. مورّخ مذکور گوید که در موقع اقامت خود در دربار شوش، علاوه بر تحقیقاتی که می‌کرد، بمدارک دولتی دسترسی داشت و مدارک را (بازی‌لی‌کای دیفترای)،[۳] یعنی دفاتر شاهی، می‌نامد (از اینجا معلوم است که لغت دفتر خیلی قدیم است). کتابهای کتزیاس راجع به ایران و هند مفقود شده و بما نرسیده است، ولی مختصری از آن در نوشته‌های (فوثیوس)،[۴] یکی از روحانیون درجه اوّل مسیحی، ذکر شده و تا زمان ما باقی است و نیز دیودور سی‌سی‌لی، پلوتارک، سترابون، آتنه،[۵] نیکلائوس دمشقی،[۶] ژوستن[۷] و غیره جاهائی را از نوشته‌های او در کتب خود ذکر کرده‌اند. راجع به کیفیت کتب او باید گفت که چندان طرف توجه و اعتماد نیست: اولاً هند را ندیده و آنچه نوشته از گفته‌های ایرانیان آن زمان و مردمان سرحدی هند است، ثانیا اشخاصی مانند ارسطو، آریان، سترابون و لوسین[۸] نوشته‌های او را سخت انتقاد کرده‌اند. راجع به ایران نوشته‌های او ایران دورۀ هخامنشی را پست‌تر از آنچه هرودوت توصیف کرده می‌نماید. جهت باید از اینجا باشد که در زمان او انحطاط ایران بیش از زمان هرودوت بوده، ولی نلدکه گوید او تاریخ پارس را موافق گفته‌های مادیها نوشته.
از قسمتهای نوشته‌های او، که تا زمان ما باقی مانده، دو چیز به خوبی دیده می‌شود:
