برگه:TarikheMoaserV1.pdf/۱۱۲

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
۹۲

رقابت بسیار سختی در میان روسیه و فرانسه و انگلستان در ایران درگرفت. انگلستان می کوشید ایرانرا بدست روسیه ضعیف کند و مانع از نفوذ فرانسه شود. روسیه در مدتی که با فرانسه متحد بود در ایران بنفع فرانسه و در مدتی که رقیب آن بود بضرر آن قیام میکرد. سیاست فرانسه هم همواره بزیان انگلستان و گاهی به سود و گاهی بزیان روسیه بود. فتحعلی شاه بسیار نادان‌تر و ناتوان‌تر از آن بود که در این گیر و دار و در میان این سیاست‌های جانکاه کاری بنفع ایران از پیش ببرد و اینست که هرچه میکرد بزیان کشور تمام میشد. بالاترین خطای او آن بود که میخواست بیاری فرانسه که راهی بایران نداشت و بسیار دور از ایران بود و بیاری انگلستان که در سیاست خود صمیمی و باوفا نبود و می‌خواست هر دو سنگ یعنی ایران و روسیه را بهم بساید با روسیهٔ نیرومند زمان الکساندر اول دربیفتد و اندیشهٔ واهی تسلط بر گرجستانرا عملی کند و بزعم خود انتقام از تجاوزات دولت تساری بگیرد. زیان بزرگ این سیاست فتحعلی‌شاه برای ایران این شد که هروقت بفرانویان پر و بال میداد کینهٔ انگلستان سخت‌تر میشد وانگهی فرانسه در اروپا برای پیشرفت مقاصد خود بسازش با روسیه بیشتر حاجت داشت و روسیه را بایران نمی‌فروخت و از همه گذشته وقتی که روسیه فرانسه را شکست داد و ناپلئون از میان رفت خشم آن دولت نسبت بایران تیزتر شد و نیروی عظیمی را که داشت در برابر ایران بکار گماشت. هروقت هم که بانگلستان نزدیک میشد فرانسه و روسیه هر دو نگران می‌شدند. جای دیگر این نکته را ثابت خواهم کرد که درین هنگام دولت انگلستان همیشه ایرانرا بجنگ با روسیه تشویق میکرده و حتی وعده میداده است که نه تنها در هزینهٔ جنگ شرکت کند بلکه افسرانی هم برای فرماندهی لشکریان ایران بفرستد و پیداست این نقشه برای آن بوده است که ایران گرفتار جنگ با روسیه شود و در افغانستان کاری از پیش نبرد و درضمن نیروی نظامی آن در میدانهای جنگ با روسیه از پا درآید و در جای دیگر مانع سیاست انگلستان نشود و نتواند با نقشهٔ شوم ناپلئون هم یاری کند.

هنگامی که ناپلئون نقشهٔ حملهٔ بر هندوستان از راه ایران را طرح کرد و درصدد برآمد از راه روسیه و ایران و افغانستان لشکری بهندوستان بفرستد، بهمین جهة در ضمن اینکه میکوشید ایرانرا درین کار شرکت دهد با پاول تسار روسیه قرار گذاشت که یک عده سپاهیان فرانسه از راه قفقاز رهسپار شوند و دولت روسیه هم عده‌ای از لشکریان خود را با آنها همراه کند.

پیش از آنکه ناپلئون درصدد جلب فتحعلی شاه برآمده باشد انگلیسیها نیز کوشیده بودند او را با خود یار کنند و در سال ۱۸۰۰ میلادی (۱۲۱۵ ق) دربار لندن کمپانی هندوستان