برگه:TarikheMoaserV1.pdf/۳۲۰

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
۲۷۸

بکند و همراهانش ازکشتی پیاده شدند و خرید وفروش می‌کردند تا «از آلات و ادوات آهنین حصاری متین برپا کردند». چون خبر باین شاهزادهٔ جوان رسید تفصیل را بآقامحمدخان نوشت و بدستور وی بعنوان گردش و شکار بفرح‌آباد رفت و از آنجا باشرف و کراودین روانه شد. کرافس خان روسی هدایای گوناگونی از کالای فرنگ نزد او برد و پس از سه‌چهار روز ببهانهٔ شکار بتماشای کشتی‌های او رفت.کرافس او را بخانهٔ خود دعوت کرد، وی نپذیرفت، اما برخی از بزرگان قاجار بآن مهمانی رفتند و وی بحاج محمد آقای عمرانلو دستور داد که آنها را بگیرد و او کرافس خان و چند تن از نزدیکان اورا دعوت کرد و چون شراب خوردند و سرشان گرم شد بدستور وی مردم استراباد بر سرشان ریختند و آنها را گرفتار کردند و نزد شاهزاده بردند و پس از چندی آنها را با نامه‌ای نزد «خورشید کلاه» فرستاد و این واقعه را در سال ۱۱۹۷ ضبط کرده است.

پس از آن در ذکر واقعهٔ مرگ علی مراد خان زند در اواخر ربیع‌الاول ۱۱۹۸ در مورچه‌خورت می‌گوید مرتضی قلی خان و رضاقلی خان برادران آقا محمد خان که از وی روی برگردانده و بخاندان زند پیوسته بودند پس از مرگ او نومید شدند و مرتضی قلی خان بقزوین و گیلان و طالش رفت و از آنجا ببادکوبه و قبه و روس روی کرد و در آنجا هم عقده از کارش نگشاد و در آن دیار مرد.

پیداست که مرتضی قلی خان پس از رفتن بروسیه آرام ننشسته است و ظاهراً بیاری دولت تزاری بایران تاخته است. مؤلف ناسخ‌التواریخ پس از ذکر حوادث تابستان سال ۱۲۰۱ می‌نویسد درین هنگام مرتضی قلی خان از باکویه با لشکری بگیلان تاخت و سلیمان خان حکمران تاب درنگ نیاورد و بقزوین گریخت و صورت حال را بازنمود. آقا محمد خان هم محمدحسین آقای ناظر و امیرمحمد حسین خان ارجمندی فیروزکوهی را بدفع او فرستاد و سپس جعفرقلی خانرا با پنچ هزار کس در پی ایشان روانه کرد. پیش از آنکه جعفر قلی خان برسد مرتضی قلی خان جنگ سختی کرد و در حملهٔ نخستین محمدحسین‌آقا شکست خورد و از میدان جنگ گریخت. امیرمحمدحسین خان ارجمندی مقاومت سخت کرد و از گلولهٔ تفنگ زخم سختی برداشت و هم‌چنان جنگ می‌کرد و نه تن را کشت و خود نیز جان سپرد. چون مرتضی قلی خان دانست که از عهدهٔ جنگ با جعفرقلی خان برنمیآید در گیلان تاخت وتازی کرد و دوباره بباکویه برگشت.

هدایت در روضةالصفای ناصری این واقعه را در سال ۱۲۰۲ آورده است و میگوید: رضا قلی خان و مرتضی قلی خان با آقا محمد خان درافتادند و چون نتیجه نگرفتند بخاندان زند متوسل شدند و از آنجا سودی نبردند. رضا قلیخان بخراسان و مرتضی قلیخان ببادکوبه و شروان رفتند و رضاقلی‌خان در خراسان درگذشت و مرتضی قلیخان در همان‌جا