شرح حال رجال ایران/ابراهیم حکیمی
ابراهیم ابراهیم حکیمی حکیم‌الملک، زاده ۱۲۸۸ قمری، پسر میرزا ابوالحسن حکیم‌باشی. اصل این خانواده اصفهانی بوده و بعد در
 |
 |
| ابراهیم حکیمی حکیم‌الملک | میرزا ابوالحسن حکیم‌باشی پدر حکیم‌الملک |
بروجرد و پس از آن در تبریز ساکن شده‌اند. پس از فوت پدرش، در تحت سرپرستی برادر بزرگ خود، نصرت الحکماء[۱]، برای تحصیل طب، تقریباً در حدود سال ۱۳۱۲ ه. ق، به پاریس مسافرت کرد، و چند سالی در پاریس مشغول بتحصیل طب بود، از قراریکه شنیده شد، تحصیلات طبی او در ابتداء خوب بوده، ولی بعدها، بواسطه متارکه و عمل نکردن، و عدم علاقه باین کار، از اطلاعات پزشکی او خیلی کاسته شده بود در سفرهای مظفرالدینشاه باروپا اغلب همراه او بوده و کمی قبل از فوت میرزا محمودخان حکیم‌الملک[۲]، وزیر دربار، بتهران آمده و در جزء اجزای خلوت مظفرالدینشاه داخل و حکیم باشی شاه گردید و پس از فوت حکیم‌الملک عموی خود لقب او را یافت و بعد بواسطه دسائس درباری و همچنین خبطی که در مقدار دارو دادن به مظفرالدینشاه نمود اجباراً از سمت خود، طبیب مخصوص شاه، بکلی
 |
عکس نگارنده و حکیم‌الملک در کابینه سوم |
کناره کرد و دکتر خلیل خان ثقفی اعلم‌الدوله جای وی را اشغال نمود. در زمان مشروطیت در دوره اول مجلس شورای ملی (۱۳۲۴ هجری قمری) از طرف مجلس وکیل گردید پس از توپ بستن مجلس شورای ملی (۱۳۲۶ ق.) مدتی در سفارت فرانسه متحصن و بعد از گرفتن تامین و خروج از سفارت در تهران بود تا فتح تهران در سال ۱۳۲۷ ق. صورت گرفت و در این سال عضو مجلس عالی و بعد عضو هیأت مدیره گردید. و در دوره دوم مجلس شورای ملی (۱۳۲۸ ق.) از طرف آذربایجان و تهران بوکالت منتخب و وکالت آذربایجان را قبول کرد در ۱۷ رجب ۱۳۲۸ ه.ق. برای اولین بار در دوره تازه، وزیر شده و بشغل وزارت مالیه در کابینه میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک انتخاب شد.
ادوارد برون در کتاب انقلاب ایران تالیف خود مینویسد: «در کابینه‌ای که پس از خلع محمدعلیشاه از سلطنت بدون نخست‌وزیر تشکیل یافت حکیم الملک وزیر فرهنگ بود» و این گفته اشتباه است زیرا نامبرده در هیأت دولت مزبور سمتی نداشته است و اولین بار که نامبرده وزیر شد در تاریخ ۱۷ رجب ۱۳۲۸ قمری برابر با اول مرداد ۱۲۸۹ خورشیدی در کابییه اول میرزا حسن مستوفی‌الممالک بسمت وزیر دارایی منصوب شد. حکیمی در دوران حیات سیاسی خود چهار بار وزیر دارایی، هشت بار وزیر فرهنگ – یکبار وزیر دادگستری – یکبار وزیر مشاور – یک بار وزیر خارجه – سه بار نخست‌وزیر و یکبار هم وزیر دربار بوده است. حکیمی در کابینه دوم خود ۱۳۲۴ خورشیدی قصد داشت که باتفاق وزیر خارجه کابینه خویش (ابوالقاسم نجم) برای مذاکره راجع به تخلیه ایران از قشون روس بمسکو برود ولی چون روسها با آمدن او چندان روی موافقتی از خود نشان ندادند بنابراین از رفتن بمسکو منصرف گردید و سرانجام از تعلل شوروی در تخلیه ایران کار بشکایت بسازمان ملل متفق کشید (۲۹ دی) و در این باب سخت کوشش و مقاومت نمود در کابینه سوم خود (۱۳۲۶ خورشیدی) در صدد اصلاحات کلی از قبیل تعدیل بودجه – صرفه‌جوئی زیاد در هزینه – جلوگیری از حیف و میل اموال دولت گماردن اشخاص درست در سر کارها و کوتاه کردن دست نادرست‌ها بر آمد اما متاسفانه اقدامات مزبور مخالفین زیادی تولید کرد که منتهی باستعفای وی گردید و بجای او عبدالحسین هژیر! بر سر کار آمد. حکیم‌الملک برخلاف اکثر رجال و زمامداران مملکت که فکرشان این است که شکار را جرکه کرده و آن را هدف تیر خود قرار دهند چنین رویه و منشی نداشت و مردی درستکار بود از این نظر که از کسی رشوه نمیگرفت و بکسی هم رشوه نمیداد و فوق‌العاده هواخواه شاه و سلطنت‌طلب[۳] بود و در سال ۱۳۳۷ خ. در سن ۹۱ سالگی درگذشت و در ابن‌بابویه (شهر ری) بخاک سپرده شد.
- ↑ از سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۲۴ ه. ق. حکیم‌باشی اندرون مظفرالدینشاه بود.
- ↑ میرزا محمودخان حکیم‌الملک در این هنگام حاکم گیلان بود و در ۲۱ جمادی‌الأولی ۱۳۲۱ قمری ناگهانی بطور مرموز در رشت در گذشت و در همانجا مدفون گردید.
- ↑ Royaliste