شرح حال رجال ایران/حاجی ابوالنصر میرزا حسام‌السلطنه
ابوالنصر حاجی ابوالنصر میرزا حسام‌السلطنه امیر تومان پسر دوم سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه فاتح هرات در روز شنبه ۶ شعبان در سال ۱۳۰۴ ق. بمناسبت پنجاهمین سال سلطنت ملکه ویکتوریا از طرف ناصرالدینشاه برای تبریک
 |
ابونصر میرزا حسام‌السلطنه |
به لندن رفت و مسافرتش چند ماهی بطول انجامید محمد حسنخان اعتمادالسلطنه در این باب در یادداشتهای روزانه خطی خود چنین مینویسد: «شنبه ۲ جمادی الثانیه ۱۳۰۴: و صبح بدیدن مشیرالدوله[۱] رفتم یعنی مرا خواسته بود مشاوره کند که کی را بفرستد لندن بجهت تبریک سال پنجاهم سلطنت ملکه انگلیس و مقصود شاه این بود میخواهند شاهزاده‌ای بفرستند که از کیسه خود خرج کند و تعارفی هم بمشیرالدوله بدهند قرعه این کار باسم حسام‌السلطنه زده بودند که جوان است و جویای نام آمده من رفتم خانه حسام‌السلطنه او را از اندرون بیرون خواستم تفصیل را گفتم فی‌الفور قبول کرد بمشیرالدوله نوشتم». در سال ۱۳۰۵ ق. که حکومتهای متعدد زیر نظر و سلطه ظل‌السلطان و کامران میرزا پسران ناصرالدینشاه، بود از آنان منتزع گردید از جمله آن حکومتها حکومت گیلان بود که از کامران میرزا نائب‌السلطنه گرفته شد و در این تاریخ حسام‌السلطنه بجای ابوالفتح میرزا برادر بزرگ خود برادرزن کامران میرزا بحکومت آنجا منصوب و اعزام گردید و تا سال ۱۳۰۸ ق. حکومتش در گیلان ادامه داشت. در سال ۱۳۰۵ هجری قمری که حاکم گیلان بود برای تهنیت و تبریک ورود الکساندر سوم امپراتور روس به قفقاز از طرف شاه به تفلیس رفت و برگشت. اعتمادالسلطنه در یادداشتهای روزانه خطی خود (۲۷ ذیحجه ۱۳۰۵) راجع باین مأموریت مینویسد:
«شنیدم حسام‌السلطنه حاکم گیلان مأمور است از طرف شاه به تفلیس برود که امپراطور روس آنجا می‌آید تهنیت بگوید گمانم این است من بعد این مأموریت‌ها را چون او مفت میرود باو رجوع فرمایند خوبست نشانی هم در این ضمن از سلاطین میگیرد». در اواسط سال ۱۳۰۹ ق. بجای آقا باقر سعدالسلطنه به حکومت قزوین تعیین گردید و در سال ۱۳۱۰ ق. معزول و بجای او سعدالسلطنه حاکم سابق دوباره بحکومت قزوین منصوب شد. اعتمادالسلطنه در یادداشتهای روزانه خطی خود (۱۵ جمادی الاولی ۱۳۱۰ قمری) مینویسد: «حسام السلطنه آمده است اردو که سی هزار تومان بدهد و حکومت گیلان را از برادرش[۲] بگیرد معیرالممالک[۳] و میرزا محمود خان طالب حکومت رشت هستند تا کدام یک پیش ببرند»[۴].
سرانجام در این سال (۱۳۱۰ قمری) بجای حاج غلامرضاخان شهاب‌الملک (آصف الدوله شاهیسون) بحکومت خوزستان منصوب گردید.