شرح حال رجال ایران/میرزا اسمعیل‌خان ممتاز
اسمعیل میرزا اسمعیل‌خان ممتاز ممتازالدوله متولد ۱۲۵۸ خورشیدی پسر میرزا علی‌اکبر مکرم‌السلطنه (متوفی ۱۳۱۸ خورشیدی) پسر آقا صمد صراف تبریزی سابقاً در وزارت خارجه مشغول و مدتهای زیاد در اسلامبول در سفارتخانه ایران مشغول خدمت بود در اوائل صدارت سلطان عبدالمجید میرزا عین‌الدوله به تهران آمد و در دستگاه عین‌الدوله مشغول مترجمی شد. در سال ۱۳۲۴ هـ. ق. برحسب دستور دولت وقت قانون دادگستری را از ترکی عثمانی ترجمه و دولت با تصویب شاه اجرای آن را اعلام نمود.
در دوره اول مجلس وکیل گردید و پس از میرزا محمودخان احتشام‌السلطنه که در ریاست مجلس جنبه ریاست‌مآبی و دیکتاتورنمائی پیش گرفته بود و بر اثر قیام و مخالفت مطبوعات از کار خود استعفاء کرد برای آنکه دیگر چنین رئیس زورگوئی روی کار نیاید بجای او ابتداء محمدقلیخان مخبرالملک انتخاب شد چون نامبرده زیر بار نرفت و ریاست مجلس را نپذیرفت از این جهت میرزا اسمعیل‌خان را که مردی بی‌آزار و بی‌اذیت بود بریاست مجلس بر گزیدند در موقع توپ بستن مجلس او رئیس مجلس بود و پس از انحلال مجلس بسفارت فرانسه متحصن
 |
 |
میرزا اسمعیل‌خان ممتاز (ممتازالدوله) | |
گردید و از آنجا به پاریس رفت. پس از فتح تهران در سال ۱۳۲۷ هـ. ق. بتهران آمد و از طرف آذربایجان وکیل گردید و در سال ۱۳۲۹ هـ. ق. نیز رئیس مجلس شد در کابینه محمدولیخان سپهدار اعظم در سال ۱۳۲۹ هـ. ق. وزیر مالیه و در کابینه نجفقلی‌خان صمصام‌السلطنه بختیاری وزیر عدلیه گردید و بعد مدتها بی‌شغل بود تا در سال ۱۳۲۵ هـ. ق. در کابینه میرزا محمدعلیخان علاءالسلطنه وزیر عدلیه شد. در سال ۱۳۱۲ خورشیدی در سن ۵۴ سالگی در تهران درگذشت.