قانون خدمت وظیفه عمومی
فصل اول - کلیات
ویرایشماده ۱
ویرایشدفاع از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران و جان و مال و ناموس مردم وظیفه دینی و ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون می‌باشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جز در موارد مصرحه در این قانون نمی‌توان از خدمت معاف کرد.
تبصره ۱: با توجه به اصل ۱۵۱ قانون اساسی واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی موظف است در اسرع وقت امکانات آموزش نظامی اتباع اناث دولت جمهوری اسلامی ایران با رعایت کلیه موازین شرعی فراهم نماید. این آموزش برای اناث الزامی نیست.
تبصره ۲: وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران آموزش‌هایی را که زمینه‌ساز آمادگی دفاعی است طبق موازین اسلامی در برنامه‌های آموزشی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان پیش‌بینی نماید. معلمان واجد شرایط در امر آموزش نظامی دانش‌آموزان اولویت دارند. این آموزش الزامی برای دختران در زمینه‌های دفاع غیرنظامی خواهد بود. آیین‌نامه اجرایی این تبصره حداکثر ظرف مدت سه ماه توسط وزارتین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و آموزش و پرورش تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۲
ویرایشهر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال وارد سن ۱۹ سالگی می‌شود مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهد شد.
ماده ۳
ویرایشسن مشمولان و افراد تحت تکفل از لحاظ خدمت وظیفه و معافیت از آن تابع مندرجات اولیه‌ی اولین شناسنامه بوده هر گونه تغییری که بعداً به عمل آمده باشد از لحاظ وظیفه عمومی معتبر نخواهد بود.
تبصره: در صورتی که اختلاف بین سن واقعی مشمول (طبق نظریه شورای پزشکی مندرج در تبصره ۱ ماده ۴۱ این قانون) و سن مندرج در شناسنامه اولیه بیش از ۵ سال باشد، طبق نظر شورای پزشکی عمل خواهد شد.
ماده ۴
ویرایشخدمت وظیفه عمومی ۳۰ سال است و مراحل آن برای کلیه‌ی مشمولان به شرح زیر است:
الف) دوره ضرورت دو سال و در صورتی که مشمولان مازاد بر نیاز باشند، شورای عالی دفاع می‌تواند این مدت را تا ۱۸ ماه تقلیل دهد.
ب) دوره احتیاط ۸ سال
ج) دوره ذخیره اول ۱۰ سال
د) دوره ذخیره دوم ۱۰ سال
تبصره ۱: تاریخ شروع و پایان خدمت در مراحل احتیاط و ذخیره از تاریخ پایان خدمت دوره ضرورت محاسبه می‌گردد و در هر حال تاریخ خاتمه آن از سن ۵۰ سالگی تجاوز نخواهد کرد.
تبصره ۲: در مواقع ضرورت و بسیج همگانی ممکن است افراد مشمول این قانون تا سن شصت سالگی نیز احضار شوند.
تبصره ۳: مفاد بند الف این ماده نسبت به مشمولانی مجری است که از اول فروردین ماه سال ۱۳۶۳ به خدمت اعزام شوند.
ماده ۵
ویرایشکلیه مشمولان قادر به خدمت و بلامانع به خدمت دوره ضرورت اعزام میشوند و پس از فراگرفتن آموزش‌های نظامی لازم بقیه خدمت دوره ضرورت را در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران انجام خواهند داد. تعیین ترتیب تقدم برای استفاده از مشمولان مزبور در هر یک از سازمان‌های نظامی و انتظامی و نحوه سهیمه‌بندی آنها توسط ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع می‌رسد.
تبصره ۱: تعیین تعداد سهیمه هر یک از نیروهای نظامی و انتظامی از مشمولین هر دوره به وسیله کمیسیونی انجام خواهد شد که از نمایندگان نیروهای مزبور و به ریاست رئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل می‌گردد.
تبصره ۲: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌تواند مشمولین مورد نیاز خود را در هر دوره طبق ضوابط خاص پذیرش سپاه از بین دارندگان دفترچه آماده به خدمت در حد سهمیه تعیین شده انتخاب و قبل از تاریخ اعزام آنان لیست اسامی آنها را به اداره وظیفه عمومی اعلام نماید. این مشمولین برای انجام خدمت وظیفه عمومی در اختیار سپاه قرار می‌گیرند.
تبصره ۳: نیروهای نظامی و انتظامی موظفند طبق اصل ۱۴۷ قانون اساسی پرسنل کادر ثابت و وظیفه خود را بنا به درخواست دولت برای امور تولیدی، عمرانی، تحقیقاتی، آموزشی، بهداشتی و درمانی با رعایت کامل موازین عدل اسلامی در حدی که به آمادگی رزمی آنها آسیبی وارد نیاید در اختیار دولت قرار دهند.
ماده ۶
ویرایشقانون خدمت نیروهای انسانی، درمانی و بهداشتی مصوب ۱۳۵۸/۹/۲۴ شورای انقلاب و الحاقیه‌ها و اصلاحیه‌های بعدی آن ابقا و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بعد از تامین نیازمندی‌های نیروهای مسلح ادامه خدمت را تا ۵ سال در وزارت بهداری انجام می‌دهند.
ماده ۷
ویرایشقانون معافیت فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم از خدمت وظیفه عمومی مصوب ۱۳۵۸/۲/۲۷ شورای انقلاب ابقا و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بقیه خدمت مقرر در آن قانون را در آموزش و پرورش انجام خواهند داد.
ماده ۸
ویرایشداوطلبان شغل معلمی خلبانی در آموزشگاه فنون هواپیمایی به شرط سپردن تعهد و انجام ده سال خدمت و داوطلبان شغل تکنیسینی هواپیما در این آموزشگاه به شرط سپردن تعهد و انجام دوازده سال خدمت از انجام خدمت وظیفه معاف خواهند بود.
ماده ۹
ویرایشدانشجویان دوره چهارساله آموزشی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفت‌کش و سازمان بنادر و کشتیرانی به شرط سپردن تعهد و انجام ۱۰ سال خدمت در شرکت‌های مذکور پس از طی دوره آموزش مقدماتی و تخصصی در نیروی دریایی و بر روی عرشه ناوهای نیروی دریایی از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
ماده ۱۰
ویرایشانجام امور زیر در مورد مشمولین وظیفه عمومی مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان از اداره وظیفه عمومی می‌باشد و فتوکپی مدرک ارائه شده از جمله منضمات ضروری پرونده متشکله می‌باشد.
الف) شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
ب) دریافت هر گونه وام و کمک‌های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
ج) کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و انجمن‌های قانونی.
د) تحویل اصل گواهینامه یا پایان‌نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
هـ) صدور پروانه کسب و اجاره اشتغال و عضویت در شرکت‌های تعاونی .
و) ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیرمستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ز) دریافت مستمری از سازمان‌های دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
ح) استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکت‌های دولتی.
تبصره ۱: در مواردی که ضرورت یا حرج ایجاب کند که معاملات مشمول ثبت گردد، مانند اموال مشترک که عدم ثبت اموال مشمول موجب زیان مالی بر شرکا دیگر گردد، ثبت اموال مشمول بلامانع است. تشخیص موضوع به عهده محاکم صالحه است.
تبصره ۲: سایر اموری که در دیگر قوانین منوط به روشن شدن وضعیت خدمتی مشمول می‌باشد، به قوت خود باقی است.
ماده ۱۱
ویرایشدر زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم کسانی که به علتی در زمان صلح از معافیت خدمت دوره ضرورت استفاده نموده‌اند نیز به خدمت احضار و از حقوق و مزایای مشمولین دوره احتیاط هم‌طبقه خود استفاده خواهند نمود.
ماده ۱۲
ویرایشکارگران و مستخدمین مؤسسات دولتی و نهادهای قانونی و سازمانی وابسته به دولت که خدمت دوره وظیفه عمومی را انجام می‌دهند پس از پایان خدمت مجدداً به کار اولیه خود اشتغال خواهند یافت و کارفرما یا مسئولین مربوطه مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند.
تبصره ۱: در مورد مؤسسات خصوصی کارفرما یا مسئولین مربوطه در صورتی مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند که در قرارداد استخدام این مسئله شرط شده باشد.
تبصره ۲: آیین نامه اجرایی این ماده توسط وزارتین کشور و کار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۳
ویرایشمشمولانی که با طی دوره دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های نظامی انتظامی برای خدمت در کادر ثابت استخدام شوند مدت تحصیل آنها جزو خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد، از دوره خدمت آنان به نسبت کسری خدمت تا ده سال جزء خدمت دوره ضرورت محسوب می‌شود.
تبصره ۱: آن عده از محصلین مراکز آموزشی کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی که قبل از نیل به درجه با پایان دوره آموزشی (در مورد کمیته و سپاه) مستعفی یا اخراج شوند دو سال خدمت دوره ضرورت را بدون احتساب مدت قبلی انجام خواهند داد. در صورتی که محصلین به علت بیماری یا عدم صلاحیتی که ناشی از اعمال ارادی آنان نباشد برکنار گردند مدت تحصیل جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب خواهد شد.
تبصره ۲: افسران و همافران و درجه‌داران کادر ثابت و اعضای ثابت سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی در صورتی که به موجب مقررات استخدامی مربوطه از خدمت مستعفی یا اخراج شوند مدت تحصیل آنان قبل از نیل به درجه یا پایان دوره آموزشی (در مورد کمیته یا سپاه) جزو خدمت دوره ضرورت محسوب نخواهد شد و اگر بعد از نیل به درجه یا پایان دوره آموزشی از خدمت مستعفی یا اخراج گردند و مدت خدمت آنان از دو سال کمتر باشد و بقیه خدمت دوره ضرورت را تا دو سال با درجه سربازی وظیفه انجام خواهند داد.
ماده ۱۴
ویرایشمشمولانی که به عنوان کارمند رسمی با تعهد ۹ سال خدمت در نیروهای نظامی و انتظامی استخدام شوند پس از انجام تعهد مزبور از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد. مدت تعهد مزبور در نقاط بد آب و هوا ۶ سال می‌باشد در صورتی که کارمندان فوق‌الذکر از گروه پزشکی و فنی که دارای مدرک فوق دیپلم به بالا در این دو رشته می‌باشند مدت‌های فوق به ترتیب ۶ سال و ۴ سال خواهد بود.
تبصره ۱: آن عده از کارمندان فوق که به علت انتزاع قسمت مربوطه از نیروهای نظامی و انتظامی به یکی از وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های دولتی و وابسته به دولت یا شهرداری و هلال احمر یا نهادهای قانونی منتقل شوند، بقیه مدت تعهد خود را در سازمان جدید انجام خواهند داد.
تبصره ۲: سازمان‌های استخدام‌کننده کارمندان مشمول فوق موظفند در طول مدت خدمت مورد تعهد به کارمندان مزبور آموزش نظامی عمومی بدهند.
تبصره ۳: کارمندان فوق که قبل از انجام خدمت مورد تعهد بنا به تشخیص نیرو یا سازمان مربوطه به عللی خارج از اعمال ارادی خود از خدمت برکنار شوند، در صورتی که مدت خدمت آنان در نقاط عادی و بد آب و هوا و حداقل به ترتیب به ۵ سال و ۳ سال بالغ گردد، از انجام خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود و چنانچه کمتر از مدت‌های مذکور خدمت نموده باشند به ازای هر یک سال کسری ۴ ماه خدمت دوره ضرورت انجام خواهند داد و در هر حال خدمت دوره ضرورت این قبیل از کارمندان کمتر از ۴ ماه نخواهد بود.
ماده ۱۵
ویرایشسربازان وظیفه‌ای که حین انجام خدمت دوره ضرورت با داشتن حداقل گواهینامه دوره ابتدایی و با تعهد ۵ سال خدمت پیمانی برای خدمت در مشاغل سازمانی مورد نیاز نیروهای نظامی و انتظامی استخدام گردند، تا ۲ سال از خدمت آنان در صورت انجام تعهد به منزله خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و در صورتی که قبل از خاتمه تعهد به هر علت از خدمت مستعفی و یا برکنار گردند، چنانچه مشمول معافیت‌های قانونی نباشند بدون احتساب مدت تعهد انجام شده بقیه خدمت دوره ضرورت را برابر قانون انجام خواهند داد.
ماده ۱۶
ویرایشکلیه مشمولانی که وارد خدمت دوره ضرورت میشوند طبق آیین‌نامه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران نسبت به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و مقام رهبری (فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران) سوگند وفاداری یاد خواهند کرد.
فصل دوم - احضار برای دوره ضرورت
ویرایشماده ۱۷
ویرایشدر مواقع ضروری ممکن است بنا به مقتضیات یا پیشنهاد شورای عالی دفاع و فرمان فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران (مقام معظم رهبری) مشمولین وظیفه عمومی دوره ضرورت بیش از ۲ سال به خدمت ادامه داده و یا قبل از خاتمه ۲ سال از خدمت مرخص شوند که در صورت اول به میزان ۲ برابر خدمت اضافی از ادوار خدمت آنان در دوره‌های احتیاط و ذخیره کسر می‌شود.
ماده ۱۸
ویرایشبه وضع مشمولان خدمت وظیفه عمومی یک سال قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت یعنی در سالی که مشمولان در آن سال وارد سن ۱۹ سالگی میشوند رسیدگی خواهد شد.
ماده ۱۹
ویرایشکسانی که به سن ۱۹ سالگی می‌رسند پس از انتشار آگهی احضار موظفند برای روشن نمودن وضع مشمولیتشان به سازمان وظیفه عمومی محل تولد مراجعه و خود را معرفی نمایند و در صورتی که در خارج از محل تولد اقامت داشته باشند می‌توانند به سازمان وظیفه عمومی محل اقامت خود مراجعه کنند. مشمولان مقیم خارج از کشور باید به نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود و در صورت نبودن آن به نزدیک‌ترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند.
ماده ۲۰
ویرایشاداره ثبت احوال هر محل مکلف است صورت اسامی متولدین ذکور شهرستان یا بخش‌های حوزه مأموریت خود را که در سال بعد باید به وضع مشمولیت آنان رسیدگی شود، به طور تفکیک در ۴ نسخه تهیه و تا اول آذرماه هر سال به مراجعی که برای رسیدگی به امر وظیفه عمومی تعیین شده و یا خواهد شد تسلیم کنند.
فصل سوم - رسیدگی
ویرایشماده ۲۱
ویرایشحوزههای وظیفه عمومی تهران و مراجعی که در هر یک از مراکز شهرستان‌ها و بخش‌ها مسئول رسیدگی به امور وظیفه عمومی محل می‌باشند زیر نظر ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران انجام خواهند نمود.
تبصره ۱: رئیس اداره وظیفه عمومی از نظر سازمانی معاون فرمانده ژاندارمری کل در امر وظیفه عمومی بوده و بنا به پیشنهاد فرمانده ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و تصویب وزیر کشور تعیین می‌گردد.
تبصره ۲: رئیس اداره وظیفه عمومی موظف است کلیه دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌هایی را که به نحوی به نیروهای نظامی و انتظامی و مراجع قضایی مرتبط باشند و امور اجرایی مربوطه را در شورایی که با شرکت نمایندگان وزارت کشور، ستاد مشترک، ستاد مرکزی سپاه و یک دادیار به نمایندگی دیوان عالی کشور زیر نظر رئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل می‌شود، هماهنگ نماید.
ماده ۲۲
ویرایشنمایندگان کنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارج مسئول اجرای مقررات قانون وظیفه عمومی نسبت به مشمولان مقیم حوزه‌های مأموریت خود می‌باشند و موظفند به وضع مشمولیت آنان رسیدگی کرده و نتیجه اقدامات را از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی اعلام دارند.
ماده ۲۳
ویرایشمشمولانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت می کنند، پس از ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل همچنین مشمولانی که پس از احضار به خدمت طبق آیین‌نامه اجرایی این قانون به طور موقت به خارج از کشور مسافرت می‌کنند در پایان مدت تعیین شده باید جهت رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را به سازمان وظیفه عمومی داخل کشور معرفی کنند.
ماده ۲۴
ویرایشبه وضع مشمولانی که ادعای تکفل نمایند در مراکز شهرستان‌ها و بخش‌ها توسط هیأتی مرکب از اشخاص زیر رسیدگی می شود:
الف) بخشدار محل یا نماینده او.
ب) رئیس سازمان وظیفه عمومی محل یا نماینده او.
ج) نماینده دادستان شهرستان و در صورت نبودن دادسرا و وجود دادگاه صلح، نماینده دادگاه.
د) یک نفر از نمایندگان شورای اسلامی شهرستان یا شورای اسلامی بخش یا شهر به معرفی شورای مربوطه
ماده ۲۵
ویرایشدرصورتی که مشمول یا افرای از بستگان او که مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمایند که حقی از آنان تضییع شده است، همچنین هر یک از اعضای هیأت رسیدگی و یا فرمانده رده سازمانی بالاتر او یا رئیس اداره وظیفه عمومی می‌توانند با ذکر دلیل موجه به رأی صادره از هیأت رسیدگی اعتراض نمایند و پرونده مشمول در هیأت رسیدگی تجدید نظر مطرح و رأی هیأت مزبور به استثنای موارد منطبق با ماده ۲۹ این قانون قطعی و غیر قابل اعتراض است. اعتراض به رأی سربازی مانع اعزام مشمول به خدمت وظیفه نمی‌باشد.
ماده ۲۶
ویرایشهیأت رسیدگی تجدید نظر در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگ‌ها و گردان‌های مستقل ژاندارمری با شرکت اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
الف) فرماندار یا معاون او.
ب) در سازمان وظیفه عمومی تهران رئیس سازمان یا جانشین او، در هنگ‌ها و گردان‌های مستقل ژاندارمری فرمانده هنگ یا گردان مستقل یا معاون آنها.
ج) دادستان شهرستان یا یکی از دادیاران.
د) فرمانده سپاه شهرستان یا قائم مقام وی.
هـ) یک نفر به انتخاب شورای اسلامی شهرستان مربوطه.
ماده ۲۷
ویرایشدر مورد موارد ۲۴ و ۲۶ تشکیل جلسات با دو سوم اعضاء و تصویب با اکثریت مطلق آراء اعضاء خواهد بود.
ماده ۲۸
ویرایشدر صورتی که حداکثر ظرف ۵ سال از تاریخ صدور رأی هیأت تجدید نظر معلوم شود که نظر هیأت رسیدگی تجدید نظر منطبق با اصول و قوانین جاری نبوده و اهمیت آن به حدی باشد که در وضع مشمول مؤثر باشد پرونده به وسیله رئیس اداره وظیفه عمومی به یکی از هیأت‌های رسیدگی تجدید نظر ارجاع خواهد شد و نظر این هیأت قطعی و لازم الاجرا است.
ماده ۲۹
ویرایشدر صورتی که در حین انجام خدمت دوره ضرورت مشمول یا یکی از کسان تحت تکفل او ادعای کفالت کند، فرماندهان و رؤسای مربوطه مکلفند مراتب را به حوزه‌های وظیفه عمومی یا گروهان‌های اعزام‌کننده مشارالیه اعلام دارند که در اسرع وقت وضع مشمول در هیأت رسیدگی مطرح و تصمیم مقتضی اتخاذ شود.
ماده ۳۰
ویرایشبه ادعای کفالت مشمولانی رسیدگی می‌شود که غیبت نداشته باشد مگر این که در موقع احضار و در طول مدت غیبت و حین رسیدگی حائز شروط معافیت کفالت بوده باشند که در این صورت این قبیل مشمولان از معافیت کفالت استفاده خواهند کرد. (با در نظر گرفتن ماده ۵۵)
تبصره: رئیس اداره وظیفه عمومی یا نماینده او در صورتی که دلائل و مدارک مثبته‌ای مبنی بر معافیت از خدمت در پرونده موجود باشد می‌تواند برای یک دوره دستور عدم اعزام صادر نماید.
فصل چهارم - معافیت
ویرایشبخش اول - معافیت تحصیلی
ویرایشماده ۳۱
ویرایشدانش آموزان دانش‌سراها و دانش‌آموزان چهارسال آخر متوسطه و هنرآموزان هنرستان‌ها و آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای که ارزش تحصیلی دیپلم آن‌هااز طرف مراجع صلاحیت‌دار معادل متوسطه کامل شناخته‌شده تحصیل نمایند و دانشجویان و هنرجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی اگر در حین تحصیل به سن مشمولیت برسند تا زمانی که به تحصیلات خود ادامه دهند از اعزام به خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
ماده ۳۲
ویرایشطلاب علوم دینی که قبل از رسیدن به سن مشمولیت و یا اعزام هم‌طبقه خود طبق ضوابط شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده رسمی آن در شهرستان‌ها به تحصیل اشتغال ورزند در مدت تحصیل می‌توانند از مزایای ماده ۳۱ قانون استفاده کنند. ارزشیابی میزان تحصیل با شورای مدیریت و یا نماینده آن خواهد بود.
تبصره: مشمولان دیپلمه‌ای که دوره سطح و یا حداقل ۶ سال دوره‌ی خارج را گذرانده باشند به ترتیب همانند مشمولان لیسانس و دکتر خواهند بود و چنانچه بدون دیپلم دوره‌های مذکور را گذرانده باشند همانند مشمولان فوق دیپلم و فوق لیسانس می‌باشند و در هر صورت طلابی که به درجه اجتهاد نائل گردند همانند مشمولین دکترا می‌باشند.
ماده ۳۳
ویرایشصدور کارت معافیت تحصیلی دانش‌آموزان و هنرجویان و دانشجویان و طلاب علوم دینی موکول به گواهی اشتغال به تحصیل آنان از طرف مقامات صالحه بوده و مدت اعتبار آن یک سال تمام است.
ماده ۳۴
ویرایشدانش آموزان و هنرجویان و دانشجویان و طلاب علوم دینی مشمول، به محض ترک تحصیل یا اخراج و یا فراغ از تحصیل باید برای انجام خدمت دوره ضرورت خود را معرفی کنند. مقامات مسئول مکلفند صورت اسامی این قبیل مشمولان را با ذکر مشخصات کامل و نشانی و رشته تحصیلی به طور انفرادی و بدون تأخیر به سازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند.
تبصره ۱: مشمولانی که با داشتن معافیت تحصیلی در خارج ازکشور تحصیل می‌کنند پس از ترک تحصیل و یا فراغ از تحصیل موظفند حداکثر ظرف یک سال خود را به سازمان وظیفه عمومی مربوط در داخل کشور معرفی کنند.
تبصره ۲: مقامات مسئول حسب مورد موظفند ارزش تحصیل این قبیل مشمولان را از تاریخ تسلیم مدارک حداکثر ظرف دو ماه تعیین و به آنها تسلیم و مراتب را به اداره وظیفه عمومی اعلام کنند.
ماده ۳۵
ویرایشمشمولان دیپلمه‌ای که با داشتن برگه آماده به خدمت یا برگ معافیت موقت از خدمت دوره ضرورت در مسابقه ورودی یکی از دانشگاه‌ها یا مؤسسات آموزش عالی داخل کشور قبول شده تا زمانی که به تحصیل اشتغال دارند، می‌توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند مشروط به اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند. این معافیت فقط برای یک بار داده خواهد شد.
ماده ۳۶
ویرایشفارغالتحصیلان دیپلمه در صورتی که از نظر مقررات این قانون و بنا به گواهی وزارت فرهنگ وآموزش عالی حائز شروط اشتغال به تحصیل در خارج از کشور باشند و ادامه تحصیل آنان در رشته‌های مورد تأیید وزارت فرهنگ وآموزش عالی باشد می‌توانند با استفاده از مقررات معافیت تحصیلی به ازای ادامه تحصیل به خارج کشور مسافرت کنند.(این ماده به استناد قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور لغو شده است.)
ماده ۳۷
ویرایشدانش آموزانی که قبل از سن مشمولیت بخواهند در خارج از کشور ادامه تحصیل دهند در صورتی که مورد تأیید وزارت آموزش و پروش باشد می‌توانند از معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور استفاده نمایند.
تبصره: فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور همچنین کسانی که قانوناً تحت کفالت و یا ولایت قانونی آنها هستند تا اخذ دیپلم از مقررات این ماده مستثنی بوده و ادامه تحصیل آنان در رشته‌های عالی و دانشگاهی با تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی بلا مانع خواهد بود.
ماده ۳۸
ویرایشآییننامه اجرایی مواد این بخش از طرف وزارتخانه‌های کشور، دفاع، سپاه، آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی و با کسب نظر از شورای مدیریت حوزه علمیه قم و اداره وظیفه عمومی تهیه و تصویب و به موقع اجرا گذاشته خواهد شد.
بخش دوم - معافیت پزشکی
ویرایشماده ۳۹
ویرایشمشمولان خدمت وظیفه عمومی از نظر وضع مزاجی و استعداد جسمی و روانی به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می‌شود:
۱- کسانی که از نظر جسمی و روانی سالم و قادر به انجام خدمت هستند.
۲- کسانی که به علت نقص عضو و یا ابتلا به بیماری از سلامتی کامل برخوردار نبوده اما قادر به انجام خدمت در امور غیر رزمی می‌باشند.
۳- کسانی که به علت عدم رشد یا ابتلا به بیماری موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.
۴- مشمولانی که به علت نقص عضو و یا ابتلا به بیماری جسمی و یا روانی به طور دائم قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.
تبصره ۱: نحوه طبقه‌بندی مشمولان و طرز معاینه و ضوابط پزشکی آنها به موجب آیین‌نامه معاینه پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی خواهد بود که به وسیله ستاد مشترک تهیه و به تصویب وزارتخانه‌های بهداری، کشور، دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد رسید.
تبصره ۲: مشمولان موضوع بند ۲ این ماده که برای انجام خدمت در مشاغل غیررزمی نیروهای نظامی یا انتظامی اختصاص داده میشوند، آن قسمت از برنامه آموزش عملی و نظامی را که به تشخیص کمیسیون پزشکی مراکز آموزش نیروهای مسلح با سلامتی آنان منافات داشته باشد انجام نخواهند داد.
ماده ۴۰
ویرایشبه مشمولانی که به علت ابتلا به بیماری موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نباشند برای مدتی که شورای پزشکی تعیین می‌نماید و در هر حال متجاوز از یک سال نخواهد بود معافیت موقت پزشکی داده خواهد شد و در سال دوم در صورت ادامه بیماری به همان نحو اقدام و چنانچه در سال سوم نیز قادر به انجام خدمت نباشند به طور دائم از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.
تبصره ۱: مشمولان پزشک فقط در صورتی معاف دائم از خدمت دوره ضرورت شناخته میشوند که قادر به اشتغال به حرفه طبابت نباشند. آن تعداد از مشمولین خدمت دوره ضرورت پزشک که از سلامتی کامل برخوردار نیستند لیکن قادر به طبابت می‌باشند، به خدمت دوره ضرورت اعزام می‌گردند و برابر نظر شوراهای پزشکی از خدمت سنگین معاف خواهند شد.
تبصره ۲: در زمان جنگ یا بسیج همگانی می‌توان افرادی را که در زمان صلح به علل پزشکی یا تکفل از خدمت دوره ضرورت معاف شده‌اند نیز به خدمت احضار کرد.
ماده ۴۱
ویرایشمعاینه مشمولان به وسیله یک نفر پزشک از نیروهای مسلح انجام می‌شود و در صورت نبودن پزشک از نیروهای مسلح از پزشکان غیر نظامی که صلاحیت آنان به وسیله بهداری محل و فرماندار یا بخشدار محل تأیید شده باشد استفاده خواهد شد.
تبصره ۱: اظهار نظر در مورد معافیت پزشکی مشمولان باید توسط سه نفر پزشک که مورد تأیید رئیس بهداری و فرماندار محل باشند انجام شود و رأی اکثریت این پزشکان معتبر است.
تبصره ۲: مدیران عامل بهداری هر استان موظفند پزشکان مورد نیاز شوراهای پرشکی موضوع تبصره را تعیین و به فرمانداری محل معرفی نمایند.
ماده ۴۲
ویرایشدر صورتی که مشمولان در حین خدمت دوره ضرورت مبتلا به نقص عضو یا بیماری‌هایی شوند که پس از اتمام مدت معالجه که کمتر از ۶ ماه نباشد و طبق نظر شورای پزشکی بیمارستان‌های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی که مورد تأیید عقیدتی – سیاسی در نیروی مربوطه هستند قادر به انجام خدمت نباشند از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
تبصره: دوران معالجه مشمولان موضوع این ماده جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب می گردد.
ماده ۴۳
ویرایشچنانچه رئیس اداره وظیفه عمومی ظرف ۵ سال به نحوی اطمینان حاصل نمایند که مشمولی با تقلب و دسیسه در معاینه پزشکی معافیت اخذ نموده یا برخلاف این قانون و آیین‌نامه معاینه و معافیت پزشکی از خدمت دوره ضرورت معاف تشخیص داده شده از این قبیل مشمولان توسط شورای عالی پزشکی که از ۵ نفر از پزشکان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌گردد معاینه مجدد به عمل خواهد آمد و نظر این شورا قطعی و لازم‌الجرا است.
بخش سوم - معافیت کفالت
ویرایشماده ۴۴
ویرایشمشمولان زیر حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می‌باشند:
الف) یگانه مراقب و نگهدارنده پدر یا جد یا برادر و یا مادر یا جده یا خواهر که قادر به اداره امور خود نباشد.
ب) یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر یا خواهر صغیر.
ج) یگانه سرپرست خواهر مجرد در صورتی که تا سن ۲۴ سالگی مجرد باشد.
د) از ۲ یا ۳ برادر واجد شرایط اعزام به خدمت، یکی از آنان تا خاتمه خدمت دیگری به خدمت دوره ضرورت یا احتیاط اعزام نخواهد شد و ترتیب تقدم در اعزام بر مبنای سن مشمول خواهد بود.
هـ) مشمولین غیر غایب که دارای همسر یا فرزند تحت تکفل می‌باشند تا تصویب و اجرای لایحه مذکور در ماده ۵۵ این قانون در زمان صلح. بدیهی است پس از تصویب و اجرای لایحه مذکور به شرط نداشتن مانع دیگری مشمولین فوق به خدمت اعزام خواهند شد.
تبصره ۱: مشمولان بندهای الف و ب چنانچه در ۵ سال متوالی دارای شرایط معافیت موقت از خدمت باشند در پایان سال ۵ به آنها معافیت در زمان صلح داده خواهد شد و مشمولین بند ج تا پایان سن ۲۴ سالگی خواهر می‌توانند سالانه از معافیت موقت استفاده و سپس به شرط نداشتن مانع دیگری به خدمت اعزام شوند.
تبصره ۲: مشمولانی که برای انجام خدمت وظیفه عمومی احضار میشوند در صورتی که در تاریخ‌های معینه بدون عذر موجه خود را معرفی نکنند از معافیت موضوع این ماده محروم میشوند. (با توجه به ماده ۵۵)
ماده ۴۵
ویرایشملغی شده است.
ماده ۴۶
ویرایشمشمولانی که ادعای کفالت می‌کنند می‌توانند مدارک لازم را پیش از اعزام به حوزه وظیفه عمومی محل سکونت خود تسلیم کنند. تحقیقات لازم نسبت به ادعای کفالت این قبیل مشمولان و همچنین تصدیق صحت مندرجات استشهاد و مدارک آنها با شهربانی و یا ژاندارمری خواهد بود.
تبصره: در هر سال که مشمولان سالم و بلامانع، نیاز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را تأمین نموده باشند به مشمولان بند ۲ ماده ۳۹ و مشمولانی که دارای معافیت موقت و معتبر به مدت ۲ سال باشند معافیت دائم در زمان صلح داده خواهد شد.
فصل پنجم - آموزش نظامی مشمولان و درجات و حقوق و مزایای آنان
ویرایشماده ۴۷
ویرایشکلیه مشمولان طبق برنامه و مدت آموزشی که از طرف ستاد مشترک ارتش و ستاد مرکزی سپاه تنظیم می‌گردد دوره آموزش مقدماتی نظامی را طی خواهند کرد.
تبصره ۱: مشمولان فوق‌دیپلم جهت طی دوره درجه‌داری وظیفه به مراکز آموزشی و فرهنگی اعزام و پس از گذراندن دوره مقدماتی و تخصصی و داشتن سلامت جسمی و روانی و صلاحیت اخلاقی و سیاسی به یکی از درجات گروهبانی وظیفه نائل میشوند. در غیر این صورت با درجه افرادی وظیفه به خدمت ادامه خواهند داد.
تبصره ۲: مشمولان دیپلمه و پایین‌تر پس از طی دوره مقدماتی با درجه افراد وظیفه به خدمت در نیروها و سازمان‌های مربوطه مشغول خواهند شد.
تبصره ۳: در موارد ضروری نیروها و سازمان‌های نظامی و انتظامی مجاز خواهند بود تعدادی از مشمولان دیپلمه را در تخصص‌های مورد نیاز بر اساس ضوابط مندرج در آیین‌نامه اجرایی این قانون انتخاب و جهت طی دوره درجه‌داری وظیفه به مراکز آموزشی و فرهنگی اعزام دارند.
ماده ۴۸
ویرایشمشمولان لیسانسیه و بالاتر پس از طی دوره مقدماتی نظامی و موفقیت در آزمایش‌های آن، دارندگان دانشنامه دکترا به درجه ستوان یکمی و سایرین به درجه ستوان دومی وظیفه نائل خواهند شد.
تبصره ۱: در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در آزمایش‌های دوره مقدماتی نظامی مردود شوند و یا طبق نظر شورای مرکز آموزشی از لحاظ جسمی، مکتبی و اخلاقی صلاحیت لازم جهت نیل به درجه افسری را نداشته باشند برای طی دوره درجه‌داری اعزام خواهند شد.
تبصره ۲: در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در آزمایش‌های دوره آموزشی افسری وظیفه مردود گردند یا از لحاظ مکتبی واخلاقی واجد صلاحیت نیل به مقام افسری بر حسب تشخیص شورای مرکز آموزشی مربوط نباشند بقیه خدمت دوره ضرورت را در یکی از درجات گروهبانی وظیفه انجام خواهند داد.
تبصره ۳: در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در هریک از مراحل آموزشی به علل سیاسی و امنیتی واجد صلاحیت نیل به مقام افسری تشخیص داده نشوند، بقیه خدمت دوره ضرورت را مانند افراد وظیفه انجام خواهند داد.
ماده ۴۹
ویرایشحقوق ماهانه افسران، درجه‌داران، دانشجویان و دانش‌آموزان و افراد وظیفه به شرح زیر خواهد بود:
الف) حقوق افسران وظیفه به میزان حقوق ثابت ماهانه سال اول افسران هم‌درجه کادر ثابت.
ب) حقوق درجه‌داران وظیفه:
۱- گروهبان سوم: ۱۱۵ واحد حقوقی
۲- گروهبان دوم: ۱۲۵واحد حقوقی
۳- گروهبان یکم: ۱۳۵ واحد حقوقی
ج) حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی و دانش‌آموزان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی و تخصصی ۲۰۰۰ ریال.
د) حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش تخصصی ۲۵۰۰ ریال.
هـ) حقوق ماهانه افراد وظیفه به میزانی است که هر سال در بودجه وزارت دفاع پیش‌بینی می‌شود.
ماده ۵۰
ویرایشافسران و درجه‌داران وظیفه در صورت اعزام به مأموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق بد آب وهوا مشمول مقررات فوق‌العاده و مزایای مربوط به افسران و درجه‌داران کادر ثابت نسبت به حقوق آنان خواهند بود و در صورتی که در یگان‌ها و قسمتهایی که پرسنل کادر ثابت آنها از مزایای قانونی خاص استفاده می‌کنند، مشغول خدمت شوند در شرایط مشابه از مزایای مزبور نسبت به حقوق خویش استفاده خواهند کرد.
تبصره ۱: افسران و درجه‌داران وظیفه‌ای که در محل سکونت خود خدمت می‌نمایند، از مقررات مربوط به بدی آب و هوا، مذکور در این ماده استفاده نخواهند کرد.
تبصره ۲: سربازان وظیفه در غیر زمان جنگ یا بسیج عمومی به طور اجبار بیش از یکسال (نیمی از مدت خدمت) از خدمت خود را در نقاط بد آب و هوا خدمت نخواهند کرد.
تبصره ۳: طبقه‌بندی مناطق از نظر آب و هوا طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به وسیله ستاد مشترک با هماهنگی سازمان امور اداری واستخدامی کل کشور تهیه و تصویب وزیر دفاع برسد.
تبصره ۴: به افسران و درجه‌داران وظیفه‌ای که بنا به تقاضای شخصی منتقل میشوند، هزینه سفر و فوق‌العاده انتقال تعلق نمی‌گیرد.
ماده ۵۱
ویرایشبه پرسنل وظیفه‌ای که در عملیات جنگی شرکت می‌نمایند، فوق‌العاده عملیاتی بر طبق ضوابطی که توسط وزارتین دفاع و سپاه پاسداران تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع می‌رسد پرداخت خواهد شد.
ماده ۵۲
ویرایشمیزان مرخصی پرسنل وظیفه در مدت خدمت و نحوه استفاده از آن طبق مقررات مرخصی پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
ماده ۵۳
ویرایشکسانی که در حین خدمت وظیفه عمومی در هر یک از دورهای ضرورت، احتیاط و ذخیره به سبب انجام وظیفه و شرکت در عملیات رزمی و یا قیود خدمتی شهید یا فوت یا معلول شوند از لحاظ میزان و نحوه پرداخت حقوق وظیفه و مستمری مشمول قوانین و مقررات مربوط به پرسنل کادر ثابت هم‌درجه می‌باشند و حقوق وظیفه و مستمری آنان حسب مورد از بودجه وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های مربوطه پرداخت می‌گردد.
تبصره ۱: در صورتی که مشمولین این ماده قبل از ورود به خدمت وظیفه عمومی از کارمندان دولت یا سازمان‌های تابع یا وابسته به دولت بوده و آخرین حقوق دریافتی آنان از سازمان مربوطه از میزان حقوقی که برابر این قانون به آنان تعلق می‌گیرد، بیشتر باشد حقوق وظیفه و مستمری وارث آنان براساس حقوق بیشتر پرداخت خواهد شد.
تبصره ۲: کسانی که تا تاریخ تصویب این قانون از بودجه وزارتخانه‌ها یا سازمانی حقوق وظیفه یا مستمری دریافت می‌داشته‌اند حقوق آنان کماکان از همان محل پرداخت خواهد شد.
ماده ۵۴
ویرایشپرسنل وظیفه‌ای که در حین خدمت وظیفه عمومی اسیر یا مفقودالاثر بشوند تا پایان اسارت یا تعیین تکلیف، عائله تحت تکفل آنان به ترتیب زیر حقوق دریافت خواهند نمود:
الف) در دوره ضرورت از حقوق مربوطه و پس از پایان دوره ضرورت از حقوق هم طبقه دوره احتیاط.
ب) در دوره ذخیره از حقوق یک درجه بالاتر هم طبقه احتیاط و ذخیره.
تبصره: شرایط لازم برای اسیر و مفقودالاثر شناخته‌شدن پرسنل در آیین‌نامه اجرایی این قانون پیش‌بینی خواهد شد.
ماده ۵۵
ویرایشدولت موظف است لایحه نحوه کمک به خانواده‌های مشمولینی را که با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست می‌دهند تهیه و ظرف مدت ۶ ماه جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
فصل ششم - احضار در مراحل احتیاط و ذخیره
ویرایشماده ۵۶
ویرایششورای عالی دفاع می‌تواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه که خدمت دوره ضرورت را انجام داده‌اند و در دوره‌های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی هستند برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی فراخوانده یا پیشنهاد بسیج همگانی به مقام رهبری بنماید. نحوه احضار و مهلت معرفی فراخواندگان همچنین کسانی که به علل ناشی از وضع جسمانی یا اجتماعی یا حساسیت مشاغل آنان ممکن است از فراخوانده شدن برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی معاف شوند در آیین‌نامه اجرایی این قانون که توسط وزارتین دفاع و سپاه تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع می‌رسد، تعیین خواهد شد.
ماده ۵۷
ویرایشکلیه فراخواندگان برای خدمت دوره احتیاط و ذخیره و یا تجدید و یا تکمیل آموزش یا بسیج همگانی حقوقی معادل حقوق ثابت افسران، درجه‌داران و افراد کادر ثابت هم‌درجه خود حسب مورد از بودجه وزارتخانه‌های مربوطه دریافت خواهند شد.
تبصره ۱: فراخواندگان موضوع این ماده در صورتی که کارمند یکی از وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های دولتی و یا وابسته به دولت باشند مابه‌التفات حقوق و مزایای خود را از سازمان متبوع دریافت خواهند داشت.
تبصره ۲: میزان حقوق پرسنل احتیاط و ذخیره در زمان جنگ بنا بر پیشنهاد ستاد مشترک و تصویب شورای عالی دفاع خواهد بود.
فصل هفتم - غیبت مشمولان وظیفه عمومی و جرائم و مجازات‌ها
ویرایشبخش اول - غیبت مشمولان خدمت وظیفه عمومی
ویرایشماده ۵۸
ویرایشمشمولان خدمت وظیفه عمومی (ضرورت، احتیاط، ذخیره) که برای رسیدگی یا اعزام احضار شوند و در مهلت یا موعد مقرر که از طرف اداره وظیفه عمومی اعلام شود خود را معرفی نکنند، همچنین مشمولانی که معافیت‌های موقت دریافت داشته‌اند و پس از انقضا مدت اعتبار ظرف یک ماه برای تجدید رسیدگی خود را معرفی نکنند، غایب شناخته شده و پس از معرفی یا دستگیری در صورتی که طبق مقررات این قانون قادر به خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند به خدمت اعزام میشوند و پس از انجام خدمت مقرر در صورت اعلام اداره وظیفه عمومی موضوع غیبت در محاکم صالحه قضایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و چنانچه دارای عذر موجه نباشند به شرح زیر اتخاذ تصمیم خواهد شد:
الف) مشمولان غایب زمان صلح که در زمان صلح خود را معرفی کنند پس از تعیین تکلیف مشمولیت یا انجام خدمت دوره ضرورت به مدت ۶ ماه تا یک سال و مشمولانی که دستگیر شده باشند به مدت یک سال تا دو سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
ب) مشمولان غایب زمان صلح که خود را در زمان جنگ معرفی نمایند پس از پایان خدمت یا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت یک تا دو سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت ۳ تا ۵ سال از دریافت کارت پایان خدمت یا کارت معافیت محروم خواهند شد.
ج) مشمولان غایب زمان جنگ که خود را در زمان جنگ معرفی کنند، پس از پایان خدمت یا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت یک تا دو سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت ۳ تا ۵ سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
د) مشمولان غایب زمان جنگ که خود را در زمان صلح معرفی کنند، پس از پایان خدمت تا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت ۵ تا ۷ سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت ۷ تا ۱۰ سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
تبصره ۱: قاضی می‌تواند غایب را به مجازات (تعزیر) دیگری که خود صلاح بداند به جای مجازات‌های فوق محکوم نماید.
تبصره ۲: مشمولانی که تا تاریخ تصویب این قانون غایب شناخته شده‌اند چنانچه داخل کشور باشند ظرف ۶ ماه و آنهایی که در خارج باشند ظرف یک سال برای رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را به سازمان‌های وظیفه عمومی معرفی نمایند به جز مشمولان بند «د» محرومیت‌های مندرج در ماده در مورد آنان اجرا نخواهد شد.
بخش دوم - جرائم و مجازات‌ها
ویرایشماده ۵۹
ویرایشمشمولین خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اولیه و یا پس از خاتمه آموزش بیش از مدت ۶ ماه مرتکب فرار از خدمت بشوند پس از دستگیری یا معرفی بدون احتساب مدت قبلی خدمت دوره ضرورت را انجام خواهند داد.
ماده ۶۰
ویرایشکسانی که با روش‌هایی همچون جعل شناسنامه، استفاده از شناسنامه دیگران، اعمال نفوذ، شهادت کذب، گواهی خلاف واقع، مکتوم داشتن حقیقت، فریب دادن مشمول و دیگر انواع تقلب موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند به ازای هر مورد معافیت توسط دادگاه صالحه طبق قانون تعزیرات محکوم به تعزیر میشوند.
ماده ۶۱
ویرایشپرسنل اداره وظیفه عمومی و نیروهای نظامی و انتظامی و نهادها و ارگان‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نمایندگان شوراها و انجمن‌های اسلامی چنانچه با سوءنیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را به خدمت وظیفه عمومی من‌غیرحق فراهم سازند، به کسر نصف حقوق از ۶ ماه الی یک سال برای فرد اول و انفصال دائم از خدمت برای فرد دوم در دادگاه صالحه محکوم خواهند شد.
تبصره ۱: نمایندگان شوراها و انجمن‌های اسلامی که سوءنیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را به خدمت وظیفه عمومی من‌غیرحق فراهم سازند علاوه بر اخراج از شوراها و انجمن‌ها به ازای هر مورد معافیت به تعزیر طبق قانون تعزیرات محکوم میشوند.
تبصره ۲: هرگاه اعمال ارتکابی متخلفین مذکور دو ماده فوق عناوین خاص دیگری داشته باشد که مستلزم کیفر خاصی باشد به آن کیفر نیز محکوم میشوند.
ماده ۶۲
ویرایشاستخدام مشمولان غیر غایب در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با رعایت مقررات این قانون از محدودیت مقرر در موارد فوق مستثنی است.
ماده ۶۳
ویرایشاستخدامکننده یا استخدام‌کنندگان مشمولین غایب در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادها برای هریک از افراد اول و دوم به کسر نصف حقوق از ۶ ماه الی یک سال و در صورت تکرار سه مورد یا بیشتر به انفصال دائم از خدمت توسط دادگاه صالحه محکوم خواهند شد.
ماده ۶۴
ویرایشاشتغال به کار مشمولان با برگ معافیت موقت یا دفترچه آماده به خدمت فقط در مدت اعتبار بلامانع است.
ماده ۶۵
ویرایشکلیه افرادی که از اول مهرماه سال یک هزار و سیصد و پنجاه و نه تا پایان جنگ تحمیلی در خدمت وظیفه عمومی بوده‌اند و یا خواهند بود از لحاظ استخدام در وزارتخانه‌ها و مؤسسات وابسته بر سایر افرادی که در شرایط مشابه هستند حق تقدم دارند.
ماده ۶۶
ویرایشآییننامه اجرایی این قانون جز در مواردی که در موارد این قانون مرجع خاصی برای آن مشخص شده است توسط وزارتخانه‌های کشور، دفاع و سپاه تهیه و به تصویب هیأت دولت خواهد رسید.
ماده ۶۷
ویرایشکلیه قوانین مغایر با این قانون از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
تبصره: قانون مربوط به معافیت یک نفر از خانوده شهدا از شمول این قانون مستثنی است.
قانون فوق مشتمل بر شصت و هفت ماده و پنجاه و هفت تبصره در جلسه روز یکشنبه بیست و نهم مهرماه یک هزار و سیصد و شصت و سه (۱۳۶۳/۷/۲۹) مجلس شواری اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۳/۸/۸ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.