مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۳۰
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
شماره ۱۵۴۵
۲ شنبه ۲۲ خرداد ماه ۱۳۲۹
سال ششم
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۲۹
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۳۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۵شنبه ۱۱ خرداد ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت مجلس
- ۲ – بیانات قبل از دستور آقایان اسلامی ،صدرزاده
- ۳ – تقاضای عده نمایندگان راجع به طرح منع استعمال مشروبات الکلی
- ۴ – بیانات قبل از دستور آقایان: حاذقی واردلان
- ۵ – اجرای مراسم تحلیف از طرف آقایان صدر میرحسینی ودکتربرال
- ۶ – طرح وتصویب یک فوریت طرح پیشنهادی راجع باجازه اجرای موقت مواداصلاحی آئیننامه داخلی
- ۷ – تصویب اعتبارنامه یازده نفرآقایان نمایندگان تهران
- ۸ – سؤال آقای رضوی وجواب آقای دکتراقبال وزیر راه به سؤال ایشان وآقای مکی
- ۹ – تعیین موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس ساعت نه و بیست وپنج دقیقه صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
– تصویب صورت مجلس
ویرایش۱ – تصویب صورت مجلس
رئیس – صورت غائبین جلسه گذشته قرائت می شود (بشرح ذیل خوانده شد) اسامی غائبین بااجازه – آقایان : حسین فرحودی – محسن گنابادی- امامی اهری – عربشیبانی – منصف صمد سود آور – ابوالقاسم امینی – امیرنصرت اسکندری – کاظم شیبانی غائبین بی اجازه – آقایان : صفوی – قهرمان – سالار سنندجی – دکتراحمد سید امامی – شهاب – خسروانی – سعید مهدوی – لطفعلی معدل – سرتیپ زاده – حسن اکبر –تیمورتاش
رئیس - آقای مکرم نسبت بصورتجلسه نظری دارید بفرمائید
مکرم – بطوریکه درصورت مشروح مذاکرات مجلس درج شده است بنده ضمن اینکه گزارش سیل مشهد رابعرض رساندم از اقدامات شیروخورشید سرخ ودولت هم تشکر کردم مخصوصاً برای اینکه فوراً یک طیاره ای معین کرده بودند که لوازم و کمک های فوری رابرسانند بمشهد روزبعد فهمیدم که طیاره رانداده‌اند یانفرستادند علتش راهم نفهمیدم وازجناب آقای دکترنفیسی کفیل وزارت بهداری خواهش کردم اطلاع بدهند چرانفرستادند بعدمعلوم شد که روز بعد ۲۴ ساعت با وسیله زمینی فرستادند خواستم اینرا عرض کنم
رئیس - دیگر نظری نیست ؟ تصویب شد
عبدالغدیر آزاد – بنده یک اخطار قانونی دارم مطابق اصل ۱۳ قانون اساسی
بهادری - مراسم سوگند
رئیس - بفرمایید
آزاد - عرض کنم اصل ۱۳ قانون اساسی را قبلاً میخوانم که خاطر آقایان مستحضر بشود
اصل سیزدهم – مذاکرات مجلس شورایملی از برای آنکه نتیجه آنها بموقع اجراگذارده تواند شد باید علنی باشد،روزنامه نویس وتماشاچی مطابق نظامنامه داخلی مجلس حق حضور واستماع دارند بدون اینکه حق نطق داشته باشند ،تمام مذاکرات مجلس راروزنامجات می توانند بطبع برسانند بدون تحریف وتغییر تا عامه ناس از مباحث مذاکره وتفصیل گزارشات مطلع بشوند هرکس صلاح اندیشی درنظر داشته باشد درروزنامه عمومی برنگارد تاهیچ امری از امور درپرده وبرهیچکس مستور نمانده بنده میخواهم عرض کنم که این ماده قانون اساسی تااندازه ای اجرا نشده است برای اینکه مذاکراتی که درمجلس شورایملی میشود یکقسمت راروزنامه نویسها می نویسند که خیلی مختصر است وگاهی هم تحریف میشود (صحیح است) از طرف دیگر این مطالبی که درروزنامه مجلس چاپ میشود یعنی صورت مذاکرات مجلس غیرازیک عده معینی از آقایان نمایندگان کس دیگری آنرا نمی خواند یعنی بتعداد نمایندگان چاپ میشود وآقایان نمایندگان می خوانند وسایرمردم مطلع نمیشوند یک موضوع دیگری که اینجاست این است که مطالبی که درمجلس گفته میشود ودررادیو آنها رابعد از اینکه خیلی خلاصه کردند تحریف میشود
متأسفانه آن مطالبی که در رادیو گفته میشود یعنی نطق آقایان نمایندگان نه منظور آقایان نمایندگان راتأمین میکند ونه قانون اساسی را (صحیح است) زیرا آقایانی که در اینجا صحبت می کنند مطابق صورت جلسات مجلس ۹۵ درصد آنها بنفع مملکت و بنفع مردم است، دولت هم که گاهی می آید اینجا صحبت می کند غالباً یک چیزهایی را می خواهند پرده پوشی بکنند بنده که به رادیو گوش میکنم مطالب دولت را هرچه که می خواهند باآب وتاب فراوان می گویند ولی نطق آقایان نمایندگان راهیچ چیز نمی گویند وبرای اینکه از دولت تعریف وتمجیدی هم شده باشد مطالب اورا مفصل میگویند ولی اگر کسی یک صحبتی کرده باشد که بمنفعت مملکت باشد و بمنفعت موکلین خودش باشد آنرا مختصر می گویند .می خواستم این قضیه راعرض کنم برای اینکه تمام مردم از مذاکرات مجلس مطلع بشوند خوب است آقای رئیس درخواست کنند که این بلند گو رامتصل کنند برادیو که هروقتی مجلس رسمی میشود آن پیچ رادیو باز بشود و هرچه که دراین مجلس مذاکره میشود بوسیله رادیو تمام مردم مطلع بشوند که نه تحریفی بشود ونه مطلب طوردیگری گفته بشود زیرا این موضوع اهمیت زیادی دارد چون آقایانی که اینجا نماینده هستند از ولایات موکلینشان اولاً روزنامه نمی خوانند اگرهم بخوانند مطالبی که در روزنامه نوشته میشود خلاصه است یک وکیل وقتی صحبت میکند خیلی خیلی هم اگر خوب باشد موکلینش وسایر مردم مطلع نمیشوند برای اینکه روزنامه مجلس راکه کسی نمی خواند وروزنامه مجلس راکه کسی نمی خواند وروزنامه هاهم که خلاصه می نویسند وکسی نمی خواند .
رئیس - آقای آزاد اخطار وقتی است که از آئیننامه تخلفی شده باشد (آزاد – قانون اساسی میگوید) اخطار باید راجع به اجرای آئیننامه باشد ممکن بود این بیان رادرقسمت قبل از دستور بفرمائید وبنده هم مکرر گفته‌ام که نطق وکلا همان صورت مشروح مذاکرات مجلس است والا درخارج نیست واین قسمتی راهم که فرمودید البته مذاکره میکنیم درهیئت رئیسه
آزاد – مقصود این است که مطالبی که دراینجا گفته میشود بدون کم وزیاد مردم ایران مطلع بشوند .
رئیس - دراین قسمت یک تصمیمی گرفته میشود .
آزاد - بنده الآن مثلاً ملاحظه بفرمائید
رئیس – آقای آزاد بفرمائید بنشینید
آزاد – دو کلمه بیشتر نیست .
رئیس - نطق قبل از دستور بفرمائید .بنده این آئیننامه رامی گویم بخوانند، آئیننامه رارعایت کنید بنده که گذاشتم شما حرفتان را زدید.
آزاد - آقای رئیس اینها برای مراسم قرعه کشی که یک نفر پنج تومان برده است با آب وتاب می گویند ولی نطق آقایان نمایندگان رانمی گویند .
رئیس – مااینجا تصمیم می گیریم نظربدی نیست .
آزاد - خوب است آقا موافقت بفرمائید که اینکار عملی بشود .
بهادری - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم .
رئیس - از آئیننامه تخلفی شده است ؟
بهادری – بلی ماده ۱۲ مراسم تحلیف
رئیس - شما که نگذاشتید وارد دستور بشویم .
بهادری - چون جلسه گذشته مراسم تحلیف عملی نشد .
رئیس – اجازه بفرمائید وارد دستور بشویم. هر وقت وارد دستورشدیم، چند نفر از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند،آقای اسلامی بفرمائید
– بیانات قبل از دستور
ویرایش۲ – بیانات قبل از دستور
آقایان : اسلامی و صدرزاده
اسلامی - بنده قبل از اینکه یک عرایضی بکنم یک نکته بسیارمهم دیگری رالازم میدانم تذکر بدهم وآن اینست که تقریباً بنده در یک ماه قبل از اینکه جناب آقای علاء وزیر امورخارجه از امریکا مراجعت بکنند بنده این عرض را کردم که باآنکه ایشان مرد وطن پرستی هستند و با آنکه دولت امریکا کتباً و شفاهاً در همه جا تصدیق کرده که ایران از پیروزی سهم بسزائی داشته و باآنکه دولت امریکا به مخاصمین خودش کمک های شایان مالی واقتصادی کرده است بااینحال معلوم نیست چرا تاکنون نسبت بایران کمک مالی و اقتصادی بیش از چیزهای دیگر احتیاج داریم بنده حالا که آقای علاء مراجعت کرده‌اند اینجا تشریف ندارند ولی از آقای دکتر اقبال استدعا می کنم بایشان بفرمایند که یک جلسه ای حاضربشوند واگر درجلسه علنی مجلس شورایملی مصلحت نمی دانند لااقل درجلسه خصوصی اقداماتی را که کرده‌اند بعرض نمایندگان محترم برسانند برای اینکه آقایان نمایندگان علاقه دارند ببینند چرا تاکنون این کمک عملی نشده زیرا یک عدهای عقیده دارند که شاید یکدست نامرئی است که نمی گذارد این کمک اقتصادی عملی بشود بنابراین بنده خواهش میکنم که ایشان در یک جلسه خصوصی حاضربشوند مطالب واقداماتی را که کرده‌اند بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانند. جریانات اسف انگیزی مرتباً و بدون وقفه با سرنوشت ما بازی میکند، اختلافات و تشنجاتی که در کلیه شئون اجتماعی ما از یک منبع نامرئی لاینقطع پدیدار می شود مشاجراتی که هر روز بنوعی ما را سرگرم میسازد و با کمال بی رحمی سیر تاریخ یک ملت معصوم و کهنسال را بطرف زوال وسقوط پیش میبرد مرا که یکی از فرزندان این آب و خاک هستم مجبورمیسازد به پیروی از ندای وجدان وظیفه آنچه را که بصلاح مردم دردمند و پریشان ایران تشخیص میدهم بصراحه بیان کنم و موافق ادراک و تشخیص علت‌العلل بیچارگیها و حوادث غیر مترقبه راتوجیه نمایم. امروز همه مقاما ت مسئول می کوشند عظمت خطری را که حلقوم این ملت را بی رحمانه می فشارد در دهلیزهای سیاست استتار مخفی کنند و قیافه حقیقی علتها را که در پشت صحنه سرگرم طرح نقشه ها است به مردم نشان ندهند این روش از عادات و اصول سیاست دولتها و مسئولین مؤثر مااست که اصراردارند بزرگی و سنگینی مسئولیت خود را در انظار مخفی کنند و همه چیز را بافرمول خاطر مبارک آسوده باشد در گوشه های ذهن و یا زیر زبان خود دفن کنند، درمقابل یک چنین شیوه دائمی دولتها ، تنهاوظیفه حتم نمایندگان باشهامت ودلسوزمجلس است که باکمال بینظری پرده استتار مسئولین اموررا بدرند وملت رادرجریان وقایع وغوامض سیاست بگذارند ، ماباید از این تریبونی که مردم ما تفویض کرده‌اند وازاین مصونیتی که قانون اساسی بما بخشیده است بنفع مصالح عالیه ملت حداکثراستفاده رابکنیم ودرمقام دفاع از منافع وحقوق موکلین خود از هیچ چیز ترس وهراس نداشته باشیم وباسیاست تحمبق واغفال واستتاردولتها بجنگیم وهمه امورمکتومه مملکت رادرمعرض افکاروقضاوت عمومی قراردهیم وبالاخره انگشت خودراروی نقطه دردبگذاریم تادولتهادربرابرعلم واطلاع مردم از جریان امورسنگین ، مسئولیت خودرابیشتردرک کنند . بااین کیفیت من وظیفه خودمی دانم که صراحتاً عرض کنم تنها منشأ ابتلائات وبدبختی این ملت از نفت است واین ماده عفن تحت الارضی که مثل شیره جان دائماً از رگهای حیاتی ما بمفت خارح میشود باعث این همه سرگیجه ودوار وبی نظمی شده وتازمانیکه صاحبان این منافع کارخودراباما یکسره نکنند دست از سرمابرنمی دارند، من بی پرده باید عرض کنم که هیچ مسئله ای دراین مملکت غامض تراز مسئله نفت برای م انیست و بدبختانه وضع طوری ترتیب داده شده که برای همیشه این موضوع حیاتی معلق و معوق و وسیله تشتت و تشنج و اختلاف باشد (صحییح است) چرا قرارداد دادرسی به قراردادرسی و چند پهلوی سه ستاره که متأسفانه جناب آقای تقی زاده رئیس محترم مجلس سنا به اعتراف و اقرار خود در انعقاد آن بحکم اجبار تأثیر مستقیم داشته‌اند تبدیل شده و چرا بجای دادن حق ملت ایران سعی میشود لایحه الحاقیه‌ای برای قطعی و قانونی کردن قرارداد مزبور از تصویب مجلس بگذرد. و همچنین چرا این لایحه در حکومت ساعد و آنهم در آخر دوره مجلس ۱۵ و در آن اتمسفر سکوت و محیط خاموش که ناشی از صحنه سازی قبلی بود برای تصویب بمجلس آمد و اکنون هم چرا این جریانات غیرمنتظره بعنوان مقدمه و پیش درآمد تشریف آوردن لایحه مزبور به مجلس صورت وقوع پیدا کرده است، تمام این چراها معماهایی دارند که کم و بیش ملت ایران از آن آگاه است (صحیح است) خلاصه مطلب این است که یک شرکت خارجی با اعمال ناجوانمردی حق مسلم ملت ایران را بلع کند .(صحیح است) آقایان، نفت روزگار این ملت را سیاه کرده است بنحوی که ما امروز برای نجات و حفظ این ملت ناگزیریم بعقیده آقای دادگر سناتور محترم از یک کمیته نیمه انقلابی بنام کمیته نجات ملی مدد بجوئیم و بقول ایشان صد نفر را فدیه کنیم تا مملکتی را از خطر زوال حفظ نماییم.(صحیح است) بنده بنوبه خود این فکر را تقدیس می کنم ولی باید عرض کنم که قبل از هر کاری باید حساب خود را با شرکت نفت که تنهاعامل این وضع اسف باراست تصفیه کنیم، باید مملکت را از این آنتریک های نامرئی و ملت را از این سرگیجه و دوار دائمی بیرون بیاوریم اگر نا هرچه با کمال بی رحمی عناصر فاسد و مزاحم و مخرب را از بین ببریم (صحیح است) چون دستگاه فساد در پشت پرده بکار خود ادامه میدهد باز هم عناصر فاسد و مضرور و خائنین ترتیب خواهند شد و باز هم مقامات مؤثر این مملکت را اشغال خواهند کرد (صحیح است) کمااینکه از نیم قرن پیش تاکنون اکثر شخصیتهای این مملکت که تصادفاً مسئولیت سنگین و مؤثری را داشته و اغلب قراردادها و حل و عقد قضایا با دست آنها گذشت از همین کارخانه مخفی بیرون آمده بودند، بدبختانه مملکت ما رنگ حکومت ملی بخود کمتر دیده است و تاکنون کاربدست اشخاصی می گذشت که در مقابل سیاست نفت محبوربودند امور کشور را به ماطله و دفع‌الوقت بگذارند و همه امور را از مملکت مکتوم و مخف دارند (صحیح است) مبعوثین ملت و آنهایی که متکی به افکار مردم می باشند بهیچوجه حاضرنیستند که یک موضوع بسیار اساسی که بنیاد و هسته اقتصادی ما را تشکیل میدهد اینطور معوق و بلاتکلیف بماند .(صحیح است) در کجای دنیا یک چنین بی رحمی از طرف آحاد مسئول نسبت بوطن خود دیده شده است ، بهرحال من بیش از این درباره نفت صحبت نمی کنم وازمجلس شورایملی تقاضادارم که د رباره لایحه نفت که گویا این روزها بمجلس تقدیم میشود باکمال شهامت از مصالح و منافع ملت ایران در قبال مسئولیتی که دارند دفاع کنند و هر چه زودتر تکلیف ملت ایران را با درنظر گرفتن حداکثر مصالح و منافع ایرا ن با شرکت نفت روشن سازند تا بیش از این وقایع و حوادث نامطلوب روی ندهد (صحیح است ،احسنت) بنده ناچارم این نکته رااضافه کنم که موقعی که دو دوازدهم مطرح بود و بنده صحبت میکردم این موضوع راعرض کردم که همان سیاست نامرئی طوری مسئله نفت را پیش آورده است که هر یک از نمایندگان، البته همه با وجدان هستید ، کلیه نمایندگان در اخذ تصمیم مردد می شوند که چکارکنند اگر موافقت نکنند که خوب یک پول اضافی از دست ما رفته است اگر موافقت کنند افکار مردم بااین لایحه مخالفت دارد این است که بنده خیال می کنم دولت بایست اینکار را خلاصش بکند با یک طرز بهتری لایحه آن را بیاورد برای اینکه اگر لایحه سابق را بیاورد این همان چیزی است که قبلاً بمجلس آمده، مردم و نمایندگان مخالف آن هستند و بنده نمیدانم با این وضع چه پیش خواهد آمد و یک تذکر دیگری می دهم بعضی از آقایان گفته‌اند و به بنده نوشته‌اند که از این نماینده جدید رادیو تهران که با کمال بیطرفی نطقها را تهیه می کند تشکر کنم .
رئیس - صدرزاده
– تقاضای عدهای از آقایان نمایندگان راجع به طرح منع استعمال مشروبات الکلی
ویرایش۳ – تقاضای عدهای از آقایان نمایندگان راجع به طرح منع استعمال مشروبات الکلی
صدرزاده – بنده یک عرض مختصری دارم و تقاضا می کنم که آقایان محترم توجه بفرمایند ، یکی از وظایف ما این است یعنی وظیفه حتمی ما این است که به تمایلات و افکار مردم احترام بگذاریم خاصه اینکه این تمایلات و افکاریکه ناشی از دیانت و احترام به قواعد دینی است (صحیح است) دردوره 15 آیت‌الله شیرازی آقای شیرازی آقای حاج سیدنورالدین مجتهد به تهران آمدند با هیئت دولت و اکثر نمایندگان محترم و معاریف تهران تماس گرفتند و درنتیجه مذاکرات ایشان و پاسخهایی که گرفتند و تلگرافات و نامه‌های به یشماری که از شهرستانهائی ایران به مرکز مخابره شده و دربایگانی مجلس موجوداست یک طرحی از طرف نمایندگان مجلس تهیه شد و تقدیم مجلس شد آن طرح را حالا بنده قرائت میکنم برای اینکه ذهن آقایانی که در آن دوره نبوده‌اند روشن بشود متوجه بشوند . نظر به حرمت استعمال مشروبات الکلی درشرع مقدس اسلام و مضرات صحی و اجتماعی آن دولت مکلف است که درطی سال جاری مطالعات و پیش‌بینی های لازمه رانموده و با تأمین عواید مناسب دیگر و مراعات صرفه جوئی و کسر از هزینه‌های غیرلازم که مجموعاً جایگزین مالیات و عوارض رسومات گردد لایحه الغای مالیات و عوارض مزبوره راوهمچنین مقرراتی که برای جلوگیری از خرید و فروش و استعمال آن ( درغیر مواردطبی) و کیفر متخلفین لازم است تهیه و توأماً برای تصویب به مجلس شورایملی تقدیم سازد .این طرح که به امضای عده کثیری از آقایان نمایندگان محترم بود که بعضی از آن آقایان یعنی اکثرشان دراین دوره حضور دارند تقدیم شد و درکمیسیون مبتکرات موجود است و درکمیسیون مبتکرات هم قابل توجه تشخیص یافت و گزارش آن هم طبع شد و منتشر گردید نهایت بپایان دوره 15 مصادف شد این کار ناتمام ماند دیروز یک تلگراف دیگری از آقای حاج سید نورالدین به وسیله بنده برای مجلس مخابره شده است که اگر اجازه بفرمائید قرائت میکنم تمنای همه این است که طرح قانونی منع استعمال مسکرات را که مورد توجه خاصه ذات ملوکانه و آرزوی همه طبقات ملت است و مراتب قانونی خود را هم در دوره سابق سیر کرده و قدیماً و حدیثاً از طرف عموم طبقات و خصوص حجج اسلام پیشنهاد اقدام شده است به شرکت در میلاد مسعود ولی عصر روح‌الفداه در دستور مجلسین گذاشته و نمایندگان محترم موافقت خود را ابراز و ریشه این سم مهلک و مبدأ شرور را از صفحه ایران پاک براندازند (عبادالصاحب صفائی – حرمت استعمال مسکرات مسلم است ، مفاسد آنهم معلوم است ، اصلاً جای بحثی ندارد) این هم یک نامه مفصلی است که معاری و محترمین شیراز تقدیم داشته‌اند که دوسه هزار نفر امضاء کرده‌اند که درمحضر مجلس قرائت بشود
ساحت مقدس مجلس شورای ملی – مضرات شرب خمر واضحتر و زیاده برآن است که محتاج به شرح باشد گذشته از اینکه دیانت رسمی مملکت ایران تحریم نموده و مجازات برای آن تعیین فرموده عقلای امم متفق بر مضار آن هستند و غالب مفاسد متکی به آن است، جای تأسف است که هنوز تصمیم جدی برای جلوگیری و منع قانونی در ایران گرفته نشده ملت ایران نمیتواند فرض عقب ماندن از دولت جدیدالتشکیل پاکستان را برای خود بنماید سابقاً این موضوع از کمیسیون مبتکرات نیز عبور کرده تمنای ملت ایران آن است که قبل از همه چیز جزء دستور قرارگیرد و به تصویب تحریم و منع مطلق شرب و ترتیب مجازات ریشه این فساد قطع شود و مفاسد هر روزی که ناشی از این قسمت است بالمره مرتفع گردد. عده ای از آقایان به پیروی از ماده 41 آئیننامه که در آن جا مقرر شده است اگر بیش از ۱۵ نفرازآقایان نمایندگان آن را تقاضا بکنند طرح میشود طرحی تهیه کرده‌اند که قرائت میکنم. مجلس شورایملی، راجع به منع استعمال مسکرات که طرح آن در دوره پانزدهم به مجلس شورای ملی تقدیم و به کمیسیون مزبور هم قابل توجه تشخیص و گزارش آن طبع و توزیع گردید بر وفق ماده ۴۱ آئیننامه امضاءکنندگان زیر لزوم تجدید و تصویب آن را از مجلس مقدس شورایملی تقاضا مینمایم: سلطان‌العلماء طباطبائی – علی بهبهانی – ابوالحسن رضوی – رضا رفیع – حائری‌زاده – ملک مدنی –مرتضی حکمت – دکتر شایگان – مسعودی – دکتر نبوی – صدرزاده – آزاد – ابریشمکار- مخبرفرهمند – ناظرزاده عباسی- علی‌محمد دهقان – دکتر مصدق – دکتر علوی (احسنت)
رئیس - به کمیسیون دارائی و بهداری فرستاده می شود.
صدرزاده – امید وارم که در تصویب این طرح کوشش بفرمائید که در این دوره تصویب بشود .
– بیانات قبل از دستور - آقایان: حاذقی و اردلان
ویرایش۴ – بیانات قبل از دستور - آقایان: حاذقی و اردلان
رئیس - آقای حاذقی
حاذقی - موضوعی که ایجاب کرد امروز به عرض آقایان برسانم مسئله اضافات و ترفیعات کار مندان دولت است که درچند جلسه اینجا مطرح شده و من عرایضی کردم و مجالی برای اینکه مفصل نظر خودم را عرض کنم پیدا نکردم و امروز این موضوع رابطور اختصار به عرض مجلس میرسانم و توجه آقایان نمایند گان محترم راباین موضوع جلب میکنم فلسفه تشکیل دولت عبارت است از خدمت به ملت و فراهم کردن وسیله رفاه و آسایش ملت...(صفائی – درکجا؟) درهمه جای دنیا دولت که بوجود می‌آید برای اینست که به عنوان نمایندگی از اجتماع و ملت انجام کارهای عمومی و اجتماعی ملت رابعهده بگیرد از یکدست از آنها مالیات بگیرد و بایک دست دیگر به وسیله کارمندان دولت آن مالیات را بخیر و صلاح و سلامت جامعه مصرف کند. حالا ببینیم این موضوع درکشور مابچه صورتی بیرون آمده آقایان نمایندگان محترم بدون تردید همه علاقمند به سعادت مملکت هستید، اما اینجا آمدیم سوگند یاد کردیم که برای حفظ و حراست حقوق ملت و منافع مملکت تا آنجا که مصونیت ما محفوظ است و میتوانیم دفاع کنیم منافع ملت را حفظ کنیم بدون تردید مستخدمین دولت هم یک طبقه از افراد این ملت هستند و نماینده مجلس همانطور که نماینده آحاد افرادملت هستند نماینده کارمندان دولت نیزهستند ولی همانطوریکه یکروز دیگرهم اینجا عرض کردم آقای فرامرزی – استدعا میکنم توجه بفرمائید، تا این موضوع روشن بشود (فرامرزی – والله هرکسی آزاد است، یکی برای گفتن و یکی برای شنیدن) اینها را همه ماها باید توجه کنیم عرض کنم که مجلس شورای ملی مرکز قوه عاقله مملکت است و مطالبی که اینجا مطرح میشود بین خود و خدا بایستی از شائبه و ریا و اغراض خصوصی و شخصی و دفاع از منافع افراد خاصی بدون رعایت مصالح اجتماعی برکناربماند این است که خواستم امروز این مطلب راروشن کنم وضع بودجه مملکت ما طوری شده‌است البته علل و جهات آنراباید جداگانه توضیح داد طوری شده‌است که درحال حاضر هزار و صد میلیون تومان مخارج برایمان پیش بینی شده درحالیکه بیش از هشتصد و نودمیلیون تومان درمحل درآمد بیشترپیش بینی نشده‌است این موضوع این معنی رادارد که دولت هزاروصد میلیون تومان خرج مسلم بعهده گرفته و میگیرد و تعهد میکند می‌پردازد بدون اینکه بنیه این ملت اجازه بدهد و عین این مبلغ رابعنوان مالیات به صندوق و خزانة دولت بپردازد، بنابراین اگرما یک ملت عاقل و یک حکومت و دولت عاقلی داشته باشیم باید مطالعه کنیم، روشن کنیم، بررسی کنیم از آن مخارج و هزینه‌های زائد و غیرضروری کم کنیم و برای مخارج ضرور و لازم به اندازه کافی اعتبار پیداکنیم من عرض کردم که دولت اگربخواهد مطابق این ظاهر امر که صحبت شده‌است که اضافه و ترفیع سالهای ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ کارمندان دولت رابخواهد بدهد، حساب کنید یعنی بخواهد به صد و هشتاد هزار نفر که کارمند دولت هستند مطابق این صحبتی که دراینجا درمجلس شد بخواهد اضافه بدهد اساساً مملکت مواجه بایک مخاطره‌ای میشود که ممکن است (صدری – صحیح نیست) اصل موضوع حقوق هم از بین برود بنابراین ماباید یک راه حلی پیدا کنیم اولاً آقای دکتر معظمی بخاطردارند که دردوسال گذشته مجلس شورایملی رأی داد که اضافات مستخدمین جزء راحتماً بپردازند اما تحقیق کردیم دولت به عنوان اینکه صندوق مملکت پول ندارد از پرداخت همان اضافات مختصر کارمندان جزء که بیش از صد ریال نبود خودداری کرد (صحیح است) باید روح مطلب کشف بشود اگرمقصود کشف شدن این است که عرض کنم تمام اضافات و تمام ترفیعات رابپردازند می‌روم آنجا می‌نشینم ولی اگر منظور این است که باید بعمل نزدیکتر باشد این است که عرض میکنم ماباید راه حلش راپیدا کنیم همانطورکه دردوره گذشته مجلس قانونی وضع کردکه به آموزگاران و دبیران (جناب آقای فرهنگ روی سخن باجنابعالی است) که به آموزگاران و دبیران بطورکلی معلمین آن اضافات قانونی که به سایر کارمندان دولت داده میشود به آنها هم داده شود یعنی ۸۰ درصد اضافات مشروط به این که حداقل معلم، حقوق ثابت نه مزایا، از ۱۵۰ تومان کمترنباشد ماتحقیق کردیم به ا اینکه قانون وضع شده آقایان دولت نپرداخت و مامکرر اینجا اعتراض کردیم و حالا هم به اعتراض خودمان باقی هستم، مقصود این است که کارمند جزءکه حداکثر حقوقش صدتومان است دولت یک ده تومان رانپرداخته‌است، معلم که طبقه فاضله و شریف مملکت و قوه عاقله ملت به شمار میرود شاید به آنها ۱۵۰ تومان حقوق مید هند و اضافات آنهارانپرداخته‌اند و اعتراضات ماهم باقی است حالا صحبت اضافات برای تمام مستخدمین دولت است ما اول پیشنهاد می‌دهیم که دولت آن اضافات قانونی سال ۱۳۲۹ راهمانطور که د ربودجه پیش بینی شده بایک رعایت و آن رعایت این است که دردرجه اول به مستخدمین جزءومعلمین و اعضاءکم حقوق دولت به پردازد نه اینکه مال آن طبقة زورداروصاحبان رتبه‌های بالا راکه غالباً دارای قدرت و زورهستند دردرجه اول تأمین اعتبار بشود و حکم صادربشود و بپردازند و بموقع و به آنطبقه معلم که از نظر نیروی مادی ضعیفند هرچند از نظر نیروی معنوی قوی هستند به امستخدمین جزء که آنها حامی پشتیبان ندارند و بموقع آنها مه میرسد اعتباراضافات و ترفیعات تمام شده باشد اینطور نشود بلکه همانطور که دردنیا معمول است اول از طبقه ضعیف شروع کنید و اگراعتباری باقی ماند به طبقه اقویا برسد به آن متمکنین خاتمه بدهند نکته‌ای که من میخواهم به عنوان راهنمائی دولت اینجا عرض کنم و باید مورد توجه آقایان محترم تصدیق میفرمایند که الآن ۹۵ درصد از مالیات مملکت راهمان و آنهائی که سطح زندگیشان خیلی پائین است و تمکن مالیشان خیلی ضعیف است آنها می‌پردازند و علتش هم معلوم است مالیاتهای غیر مستقیم راملاحظه میفرمائید مالیات برقند و شکر، مالیات برقماش مالیات برسایراحتیاجات آنها مثل دخانیات و لوازم دیگر همه اینها مالیاتی است که از طبقه ضعیف این مملکت گرفته میشود و آنها می‌پردازند اما یک مالیات هائی که طبقه متمکن مملکت بایدبپردازد تاکنون نه دولت پیشنهاد کرده و نه مجلس شورایملی تصویب کرده و بطوری که درهمه جای دنیا ما تحقیق کردیم و مرسوم است آنکسی که غنیمتش بیشتراست غرامت مالیات مملکت رابیشتر میدهد ما آمار اتومبیلهای شهرتهران راتحقیق کردیم گفتند الان درحدود ده هزار نمره اتومبیل سواری شخصی که بیشترش از مدل‌ها مدرن و تازه که حتی درآمریکا و انگلستان و سایر ممالک بسیارغنی و ثروتمند مورداستفاده هست دراین مملکت مورد استفاده‌است و این نشان میدهد که ده هزارنفر هستند و بمفتد الناس مسلطون علی اموالهم برای خودشان این حق راقائل شدند به جای اینکه سه هزار تومان بدهند یک اتومبیل عادی سواربشوند بیست هزارتومان یاسی هزارتومان میدهند و یک اتومبیل لوکس برای خودشان تهیه میکنند از نوع کادیلاک و شورلت یاشورلت و غیره میخرند چه مانعی دارد که دولت بیاید پیشنهاد کند هرکس که اتومبیل سواری لوکس دارد سالی هزارتومان به نفع حقوق مستخدمین دولت یا به نفع عمران و آبادی مملکت مالیات بدهد توجه بفرمائید آقای نصرتیان نتیجه این میشود که درسال ما ۱۰ میلیون تومان مالیات از صاحبان این اتومبیل‌ها ی تهران گرفتیم و ما میتوانیم درهمین حدود هم از شهرستانها مالیات جمع کنیم، همینطور هم اسباب لوکس و تجملی و لوازم زینت و آرایش اینها یک چیزهایی است که مورد احتیاج توده مردم نیست و متمکنین که میل دارند اینها را مورد استفاده قراربدهند برای اینها بایستی یک مالیاتهای سختی دولت معین بکند که دوبرابر یاسه برابر قیمتش باشد که فروشندگان مغازه‌های آرایش و لوازم تجملی سه برابر قیمت به نفع خزانه دولت مالیات بگیرند آنوقت بیایید اضافات کارمندان دولت رابپردازید من تحقیق کرده‌ام درانگلستان معمول است و همچنین درسویس آنهائیکه درآمدشان درسال از یک حدمعینی می‌گذرد اینها هرکدام یک مبلغی درسال به دولت مالیات میدهند، مالیات اضافی، یعنی درسال اضافه درآمدخودشان را، مازاد ثروتشان رابخزانه عمومی میدهند آنوقت دولت میتواند خدمات مؤثری برای بهبود حال مردم و برای کمک به مستخدمین بکنند بنابراین من پیشنهادم اینست که آقایان محترم قبل از اینکه دست دولت بسته بشود این فکررا تقویت کنند که بایستی برای نجات مملکتشان هرنوع فداکاری که یک روز دیگرهم عرض کردم باید بعهده بگیرند و هرکس که تمکن داردوتمکن اوبیشتراست باید حاضربشود بیشتر به نفع خزانه دولت مالیات بدهد، طبیعی است وقتی که دولت کسر بودجه نداشت ما نه تنها مانع دادن اضافات و ترفیعات نیستیم بلکه خودمان هم به دولت فشار می‌آوریم و اصرارمی کنیم که اضافات و ترفیعات کارمندان داده شود، موضوع دیگری هم که جناب آقای رئیس دیروز و جناب آقای صدرزاده امروز فرمودند راجع به منع مسکرات بنده خواستم عرض کنم که تلگرافات متعددی از شهرهای ایران راجع به موضوع منع استعمال مسکرات و فروش علن آن به کمیسیون عرایض هم رسیده و این نشان میدهد که (صفائی – این منع قانونی نمی‌خواهدشرع اسلام آن رامنع کرده این معنایش اینست که کسی الآن اینراجایز میداند) عرض کنم که تلگرافات حاکی از این است ک همه خواسته‌اند که همانطوریکه دین مقدس اسلام تهیه و فروش و استعمال تمام مشروبات الکلی راممنوع و محرم قرارداده‌است مجلس شورایملی از دولت بخواهد که عملاً این رابصورت قانون رسمی مملکتی بشناسد و این رارعایت کنند که مضرات مسکرات که متناهی به فساد و قتل نفس و جنایت میشود از بین برود (همهمه نمایندگان)
رئیس – آقایان اینقدر همهمه نکنید، نظم مجلس رارعایت کنید.
صفائی - چیزی که مشروحاً حرام است دیگر قانون نمی‌خواهد.
رئیس – اجازه بدهید که زودتر به کارهای مملکت برسیم، اینقدر همهمه نکنید، آقای اردلان
اردلان - دراول کار نظامنامه مطرح بود من و چند نفر از آقایان دیگر پیشنهاد کردیم که نطق قبل از دستور منحصر به دو نفربشود و حالاهم همین پیشنهاد راکردیم و مخصوصاً آقای صدری هم امضاء فرمودند و هنوز تصویب نشده ولی امروز چون چهارنفراجازه گرفته‌اند و بنده هم چهارمی هستم چند کلمه عرض میکنم ولی معتقدهستم که دونفرکافی است که مابعداً بتوانیم به کارهای مجلس برسیم آقایان محترم مستحضرهستندکه وضع اقتصادی مملکت ما بسیار بداست و مانمایندگان مجلس موظف هستیم که دراین قسمت کوشش بکنیم که تاحد امکان بهبودی دروضع اقتصادی کشور بوجود بیاوریم (صحیح است) البته این بدی وضع اقتصادی ماناشی از عوامل بسیاری است که این عوامل مثل زنجیر بهم پیوسته‌است و اگر دریک قسمتهایی به تنهایی اقدام بشود کافی نیست بلکه باید درتمام شئون اقدام بشود یکی درقدم اول موازنه بودجه‌است که بنده این رامی‌گذارم برای وقتی که بودجه مملکت مطرح شد آنوقت عرضم رامی‌کنم اما موضوعی راکه امروز بنده میخواستم از قبل از دستور استفاده کنم و بعرض آقایان برسانم موضوع صادرات است. ارقام سال گذشته، سال ۱۳۲۸ نشان میدهد که ما ۴۲ میلیون لیره واردات داشتیم و درمقابل ۸ میلیون لیره صادرا ت داشتیم یعنی صادرات کشور ما یک پنجم واردات بوده‌است، هرمملکتی که صادرات آن به این درجه نسبت به وارداتش کم باشد مسلماً اهالی آن مملکت جزبدبختی چیزدیگری نخواهنددید (صحیح است) اینست که ماباید کوشش بکنیم حتی المقدور و یک کاری بکنیم که صادراتمان روبفزونی برود، این چند تا راه دارد آقای حاذقی فرمودند و من خلاصه عرض میکنم، بطورفهرست، اول چیزی که ما باید نسبت به صادرات تصمیم قطعی بگیریم و دولت را وادارکنیم یا لایحه‌ای در این خصوص به مجلس بیاورد یاخودمان یک طرحی تهیه بکنیم اینست که کلیه کالاهای صادراتی را ازتعهدات ارزی معاف بداریم (صحیح است) شما ملاحظه بفرمائید باچه خون جگری کالای صادراتی تهیه میشود. فرض کنیم که کالای صادراتی فرش باشد یاخشکبار باشداین مدتی طول می‌کشد که به گمرک برسد ولی وقتی که تعهد ارزی از او در گمرک گرفتند و دانست که به دادگاه خواهدرفت کمتر مبادرت به صادرات میکند، اینست که درقدم اول بدون هیچ تردیدی دراثر مطالعات دقیقی که بنده خودم دراین قسمت کردم و بابسیاری از بازرگانان نیز مشورت کردم قدم اول اینستکه مابایدتعهد ارزی رانسبت به صادرات برداریم ما الان درحال حاضر دونوع ارزداریم که تکافوی واردات مارابکند یکی ارزی است که اینها رامی‌گویند ارز صادرات نامرئی و او ارزی است که از بابت فروش شرکت نفت به دولت ماعرضه میشود برای هزینه‌های لازمی که در ایران دارند مزد کارمندان خودشان و عملجاتی که در ایران دارند که اینها ارز می‌خواهد و با این ارزها من نمی‌توانم بگویم که الی الابد کالاهای صادراتی راباید از تعهدات ارزی معاف بداریم ولی امروز وضع مملکت ایجاب میکند و ما به اندازه کافی از فروش ارزتوسط نفت جنوب میتوانیم واردات خودمان راتأمین بکنیم، ماباید صادرات خودمان را ازتعهدات ارزی معاف بداریم و این ارز را در اختیار همان صادرکننده بگذاریم که این صادرکننده بتواند با ارز خودش هرنوع کالای مجازی که برای واردات مملکت جایز میداند واردکند و بهیچوجه قید و شرطی برای اینکار نداشته باشیم دوم این مسئله‌است که من از جناب آقای وزیر کشور استدعا میکنم توجه بفرمایند و اواین موضوع عوارض شهرداری هاست، البته مایک قوانینی درمملکت داریم که انجمنهای شهر می‌توانند برای رفع حوائج خودشان عوارضی وضع بکنند ولی این عوارض راباید وزارت کشور به هیچوجه موافقت نکند که نسبت به کالاهای صادراتی وضع شود ما الان یک خشکبار یرا اگربخواهیم از یک منطقه آذربایجان حمل بکنیم درهریک از شهرها انجمنهای شهریک عوارضی وضع کرده‌اند که از این صادرات گرفته میشود درصورتیکه این صحیح نیست و بهرقیمتی که هست باید از صادرات عوارض شهرداری گرفته نشود اگریک کالائی هست که درداخله ایرام مصرف دارد این رامی توانند نسبت به آن مقدار که درداحله مصرف میشود عوارض وضع بکنند ولی نسبت به کالاهایی که صادر میشود باید به کل عوارض شهرداری برداشته بشود تاتشویق بشود صادرات. قسمت سوم که باید به آن توجه بشود موضوع بیمه‌است الان موضوع بیمه یک عوایدی برای دولت شده‌است و وزارت دارایی از شرکت بیمه ایران مثل اینست که می‌خواهد یک عوایدی بدست بیاورد درصورتیکه برای کالاهای صادراتی اگربخواهند بیمه بشود باید به حد نازل و بقیمت ناچیزی بیمه بشود و تحمیل به صادرکننده نشود درصورتیکه امروز موضوع بیمه یکی از مسائلی است که موضوع صادرات ماراهم مشکل کرده و برای صادرات تجاریک مانعی است اینکار بیمه قسمت چهارم موضوع دستمزد است اقایان نمایندگان محترم مستحضر هستند که یکی از صادرات مهم مملکت ماکتیرا ست وقتی که کتیرا درکردستان که بنده نماینده آنجا هستم جمع اوری میشد آن روزها یک برزگری که روزی ۳ قرآن به او می‌دادند می‌توانست کتیرا جمع بکند اما امروز به همان کشاورز برای اینکه هزینه زندگی بالارفته باید ۳ تومان بدهند بنابراین این صادرات گران تمام میشود و قیمت کتیرا بالا میرود بنابراین باید دولت دراین خصوص توجه دقیقی بکند که دستمزد راپائین بیاورد و این ممکن نیست مگراینکه هزینه زندگی پائین بیاید و پائین آمدن هزینه زندگی به هیچوجه ممکن نیست مگر اینکه یک عواملی دارد که بنده نمی‌توانم دراینجا بحث کنم چون وقت کم است اما درقسمت پنجم که ماباید صادرات راتشویق بکنیم اواینست که به بانکهای مجازخودمان اولاً دولت باید یک سیاست اقتصادی اتخاذبکند که هرچه م تواند درمملکت یک بانکهایی بوجود بیاورد و برای هر چیز یک بانک در مملکت هر چه بانک بیشترباشد تسهیلات بیشتری برای تجاربوجود می‌آورد و اگریک تاجری بخواهد کالای صادراتی تهیه بکند بانکهائی که موجودهستند اعتبارات کافی به او میدهند که اوبتواند کالای صادراتی تهیه بکند. قسمت ششم که قسمت آخر راجع به تشویق صادرات است موضوع کرایه‌ای است که راه آهن میگیرد البته راه آهن تایک حدی موافقت کرده‌است ولی این مال آن قسمتی است که از تهران به خرمشهر میرود در صورتی که اولاً در نقاط دیگر ایران راه‌آهن نیست و ثانیاً اگربخواهند مثلاً تا شاهرود حمل بکنند بازهم راه‌آهن همان قیمت اصلی را میگیرد عرض کنم که اینهم باید به تمام ایران تعمیم پیدا بکند که کالاهای صادراتی یا بکلی از مالیات معاف بشود یا اینکه لااقل ۷۵ درصد، ۸۰ درصد تخفبف داده بشود و بنده برای نمونه چند رقم عرض میکنم که ببینید که ما در چه مملکتی زندگی میکنیم و هیچ توجهی به حال خودمان نداریم شاید بهترین نمونه‌ای که از روی آن مابتوانیم بفهمیم وضع اقتصادیش چیست پروتست بروات است، در آذر ۱۳۲۶ توسط بانک ملی ایران ۱۱۱۴ برات پروتست شده، در آذر ۱۳۲۷ تعدادش به ۱۹۸۸ رسیده تا در آذر ۱۳۲۸ که پارسال باشد، ۴۰۳۳ برگ برات توسط بانک ملی ایران پروتست شده‌است یعنی درظرف دوسال تعداد بروات پروئست چهاربرابر شده‌است یعنی چهارمرتبه وضع اقتصادی مملکت بدترشده‌است من عقیده‌ام اینست که هر وکیلی موظف است این موضوع را به عرض نمایندگان برساند و دولت را متوجه بکند که فکری برای این موضوع بکند.
– اجرای مراسم تحلیف از طرف آقایان صدرمیر حسینی – و دکتر برال
ویرایش۵ – اجرای مراسم تحلیف از طرف آقایان صدرمیر حسینی – و دکتر برال
رئیس – دونفر از آقایان صدر میرحسینی و دکتر برال قسم یاد نکرده‌اند که باید قسم یاد کنند. ( دراینموقع مراسم تحلیف از طرف آقایان صدرمیرحسینی ودکتربرال بعمل آمد) دکتر برال - بنده درحضور قرآن مجید به تورات قسم یاد میکنم (احسنت)
– طرح و تصویب یک فوریت طرح پیشنهادی راجع به اجازه اجرای موقت مواد اصلاحی آئیننامه داخلی
ویرایش۶ – طرح و تصویب یک فوریت طرح پیشنهادی راجع به اجازه اجرای موقت مواد اصلاحی آئیننامه داخلی
رئیس – یک طرحی به قید دو فوریت از طرف آقایان نمایندگان تقدیم شده که قرائت میشود (بشرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورایملی : بطوریکه استحضاردارند آئیننامه داخلی مجلس شورایملی بطورآزمایش بموقع اجرا گذارده شده فعلاً بنا بتصویب مجلس کمیسیون منتخبه اشکالاتی را که درآئین‌نامه تشخیص داده اصلاح نموده بصورت گزارش ضمن شماره ۱ مورخه ۱۳۲۹/۳/۴ به مجلس تقدیم نموده است مناسب چنین بنظر میرسد که این اصلاحات هم فعلاً بطور آزمایش بموقع اجرا گذاشته شود و در موقع مقتضی ضمن طرح تمام آئیننامه این اصلاحات هم مطرح شود بنابراین ماده واحده ذیل راپیشنهاد و درخواست تصویب آنرا باقید دو فوریت داریم.
ماده واحده – مجلس شورایملی مقرر میدارد که اصلاحات تنظیمی بوسیله کمیسیون منتخبه درآئین‌نامه داخلی مجلس شورایملی موقت بموقع اجرا گذاشته شود.
حائری‌زاده – دکتر محمد مصدق – حسن نبوی – دکتر بقائی کرمانی – دکتر شایگان – دکتر هدایتی – آزاد – اللهیار صالح – نریمان – غلامرضا فولادوند – اسلامی- آشتیانی‌زاده – صدرزاده – مکی – مخبر فرهمند .
رئیس – آقای دکتر هدایت مخالفید؟
دکتر هدایتی - بنده مخبر کمیسیون هستم.
رئیس – مخالفتی نیست بااین طرح
نورالدین امامی – بنده مخالفم .
دکتر هدایتی – بنده از قبل از اینکه فوریتش مطرح بشود توضیحاتی داشتم .
رئیس - این طرح است ومخبرندارد و توضیحات آن در موقع طرح شدن اصل ماده باید داده شود آقای امامی مخالفید؟ بفرمائید نورالدین امامی – بنده خودم از اشخاصی هستم که درموقع طرح آئیننامه سابق رأی ندادم ومخالفت داشتم بااینکه بدون مطالعه یک آئیننامه دویست وچند ماده ای بقید فوریت وبدون مطالعه بگذرد وازاشخاصی هستم که موافق اصلاح آن آئیننامه هستم وامروز هم چه درجلسه خصوصی وچه در مجلس شورایملی باطلاع آقایان رساندم ،بهمان جهت وبهمان دلیل که آئیننامه ما نقص از کاردرآمده وعمل نشده بهمین جهت هم بااین ماده واحده واین دوفوریت مخالف هستم این باید بیاید اینجا وصحبت بشود وبحث بشود درمواد آن این آئیننامه چیزی است که تمام اساس مشروطیت بسته باین آئیننامه است تمام مقرررات باید دراین آئیننامه جمع باشد آنوقت چشم بسته کورکورانه بیاییم این آئیننامه راهرروز رأی بدهیم هرروز عوض کنیم این خودش عمل غلطی است بگذارید این چند تا ماده را بیاورند اینجا درمجلس طرح بشود وهمه اطراف وجوتنبش راببینیم ومطالعه بکنیم ورأی بدهیم حالا هم اگر بادوفوریت کورکورانه رأی بدهیم بازهم نواقصی پیدا میکند ( آزاد – بطورآزمایش است آقا) آزمایش باشد بازفردا یک طرح دیگر ، یک کمیسیون دیگر ،یک تشریفات دیگر از سر ،این که غلط است ،شب وروز که آزمایش نمیشود (احسنت) رئیس – آقای دکتر هدایتی جنابعالی اگرمخبر هستید مخبرفقط میتواند گزارش شعبه یا کمیسیون دفاع کند واین طرح است ،اما اگر جنابعالی موافق هستید نظر شخصی خودتان رامیتوانید بگوئید والا اینجا گزارش نیست که مخبر جواب بدهد .آنهم درفوریت نه دراصل موضوع بفرمائید .
دکتر هدایتی – توجه داشتم آقای رئیس عرض کنم آقایان ملاحظه فرمودند که بنده ذیل این ماده را امضا کردم بقید دو فوریت به این جهت بنده مخبر هستم اما چون امضا کرده‌ام در اینجا میخواستم دفاعی کرده باشم از امضای خودم اگر آقایان اطلاع داشته باشند بنده چه درپشت تریبون مجلس و چه در جلسه خصوصی چندین دفعه این عقیده را اظهار داشتم و عده کثیری از نمایند گان محترم هم موافق بودند با آن نظر که بهیچ نحوی از انحاء مجلس شورایملی حق ندارد حق قانون گذاری خودش را که از طرف ملت به او واگذار شده است به یک کمیسیون، به یک مجلس، به یک هیئت، به یک دولت هیچ قوه و مقامی واگذار کند برای این که اولاً نمایندگان اختیار توکیل ندارند و درثانی احتیاجی به وکیل ندارند. دردوره گذشته آقایان ملاحظه فرمودند که مجلس شورایملی یکی از مهمترین کارهایش راواگذار کرد به یک مجلس دیگری و بنده میترسم با این ترتیب آئیننامه راخودش راهم واگذار کنیم، آنوقت من که این عقیده رادارم با این شدت و غلظت باوجود این طرح را امضاءکردم، چرا امضاءکردم؟ دودلیل داشت، یکی این که اصل آئیننامه به طورآزمایشی است آئیننامه‌ای که آزمایشی است تمام موادش، شما اختیاردادید به کمیسیون که بعضی از موادش راتجدید نظر بکند درش، آیا ممکن است که یک آئیننامه آزمایشی بعضی مواد قطعی و حتمی داشته باشد؟ ممکن نیست یاهمانطوری که فرمودند آقای نبوی و بسیار حرف صحیحی است وقت صرف بشود و تمام آئیننامه به طور دقیق رسیدگی بشود و رأی بگیرید یاوقتی که آئیننامه اصلاً آزمایشی است و تمام موادش به تصویب کمیسیون رسیده است آنمواردی هم که اصلاح شده است آنها هم باید به طورآزمایش باشد تاوقتی که به تمام آئیننامه به طور قطع رسیدگی شود این دلیل اول است.. .(صحیح است)
رئیس - آقای دکتر هدایتی دلایل فوریت را بفرمائید که به این دلیل من موافق با فوریت هستم.
دکتر هدایتی – همین دلیل بنده است که ماخود اینرا به صورت طرح مطرح کردیم دلیل دوم اینست که آقایان اطلاع دارند که یکی از مواد این آئیننامه که میشود گفت یکی از مواد اساسیش راتشکیل میدهد طرز رسیدگی به اعتبارنامه‌هاست، این هم یکی از موجبات فوریتش است. درآئین‌نامه سابق ترتیبی که برای رسیدگی به اعتبارنامه‌ها پیش بینی شده بود موجب این بود که وقت زیادی از مجلس صرف رسیدگی به اعتبارنامه‌ها بشود و برای جلوگیری از این امر درآئین‌نامه جدید یک سیستم تازه‌ای اتخاذ شد و آن کمیسیون تحقیق بود کمیسیون تحقیق به خصوص این که بعد از طرح درمجلس درصورتی که کسی مخالف بود میرفت درآنجا و رأی کمیسیون قطعی بود بنده خودم که برای اولین مرتبه وارد مجلس شدم به نظر بنده این سیستم خیلی اشکال داشت که رأی نهائی راجع به اعتبارنامه‌ها که باید مطابق قانون اساسی با مجلس شورای ملی باشد واگذار شده است به یک کمیسیون و این خلاف قانون اساسی است. ماسعی کردیم درکمیسیون آنچه که از آئیننامه سابق و آئیننامه لاحق که این روزها اجرا میشود خوب بود بگیریم و آن چه اشکال داشت کناربگذاریم این بود که یک ترتیب بینابینی پیشنهاد شد و چون یکی از مواد پیشنهادی فراکسیون وطن هم همین بود البته اختصاص به آقایان نداشت بنده مخصوصاً یادآوری می کنم درموقعی که آئیننامه مطرح بود به آقای دکترمعظمی و بسیاری از آقایان هم که من صحبت کردم آقایان با این طرز رسیدگی به اعتبارنامه‌ها مخالفت کردند برای این که این شأن مجلس نیست که روی یک امر به این مهمی سرپوشی بگذارد و حتی مطابق این طرح اصلاحی یک مرجع دیگر هم ماپیش بینی کردیم که همان کمیسیون است و بعد رأی نهائی با مجلس است از اینجهت چون هنوز تکلیف این آئیننامه معین نشده است و بنده خودم هم طرفدار این سیستم هستم اینرا به طور طرح بقید دو فوریت تقدیم مجلس کردیم و ما ۱۵ نفر تقاضا داریم همانطور که آقایان نمایندگان در خارج صحبت کردند و موافق هستند با دو فوریت موافقت کنند.
غلامرضا فولادوند – بنده موافق فوریت هستم.
رئیس - یک مخالف و یک موافق صحبت کردند حالا هم که رأی به دوفوریت گرفته میشود مطرح نمیشود میرود طبع و توزیع میشود و بعد از 24 ساعت مطرح میشود مسبوق باشید که الان که رأی دادید مطرح نمیشود آقایانی که با فوریت اول این طرح موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است. آقای اردلان.
اردلان - بنده صبح که آمدم گزارش کمیسیون را در تابلو گذاشته بودند و من به نام مخالف اسم نوشته ام و حالا هم چون فوریت دوم مطرح است و خود مطلب مطرح نیست من راجع به فوریتش عرض میکنم وقتی هم که لایحه آمد در اصل موضوع عرایض خودم راعرض میکنم حالا هم به جناب آقای دکتر مصدق عرض کردم راجع به یک اشتباه چاپی که اشتباه چاپ شده و بنده اگر اصلاح بشود بنده عرضی ندارم اما موضوع فوریت که بنده مخالفم اینست که از آقایان نمایندگان مجترم که اکثراً نمایندگان شهرستانهاهستند استدعا دارم به عرض من توجه بفرمایند تمام اعتبارنامه‌های ولایات یکجور تصویب شده و اعتبارنامه نمایندگان محترم تهران هنوز تصویب نشده است و اگر مابیاییم اجازه بدهیم که اعتبارنامه نمایندگان تهران به یک نحوی تصویب بشود غیر از آنچه که اعتبار نامه نمایند گان ولایات تصویب گردد این صحیح نیست برای این که البته من امیدوارم که هیچگونه اشکالی فراهم نخواهد شد ولی مجلس شورایملی است و هروکیلی هم آزاد است که نظر خودش را اظهار بکند و مطابق این آئیننامه اعتبار نامه نمایندگان تهران می آید به مجلس و یک موافق و مخالف صحبت میکند و ما تا آخر دوره این عذاب روحی را خواهیم داشت که وکلای تهران خواهند گفت که اعتبار نامه‌های نمایندگان ولایات رابردند درکمیسیون بی سر و صدا گذراندند و اعتبارنامه ما را کشاندند توی مجلس اینست که من از آقایان نمایندگان استدعا میکنم موافقت بفرمایند به هیچوجه من‌الوجوه تکلیف اعتبارنامة نمایندگان تهران معین نشده است به این تجدید نظر رأی ندهند.
رئیس – آقای غلامرضا فولادوند (حاذقی – من دراصل لایحه اول ثبت نام کردم آقای رئیس)
فولادوند – به عکس عمل و اقدام جناب آقای نورالدین امامی که راجع به آئیننامه فرمودند من رأی ندادم در دوره 15 مارأی دادیم به همین جهت مجلس را این آئیننامه داخلی از دوره 14 و 15 منظمتر نموده، این چند ماده هم چیزمهمی نیست دوسه ماده بود که جناب آقای دکتر مصدق پیشنهاد کردند که ما اینها را با نظر کمیسیون جرح و تعدیل کردیم و بقیه هم اصلاحات عبارتی است و اگرهم اقایان به فوریت دوم رأی بدهند 24 ساعت این مورد شورومطالعه قرارمیگیرد و اگراصلاحی لازم باشد میفرمایند و اما راجع به اعتبارنامه نمایندگان محترم تهران که جناب آقای اردلان فرمودند گزارشش رسیده است و دراین قسمت هیچ اشکالی نیست و مطابق معمول سابق مطرح میشود و دراینجا له و علیه حرف میزنند هرکس که موافق باشد یامخالف و خلاصه اش چند ماده. یکی راجع به طرز قسم است یکی راجع به موضوع اعتبارنامه‌هاست که برای دوره 17 خواهد بود و یک دهم یک یاچند تا اصلاح عبارتی است (فرامرزی – پس فوریت ندارد) نه فوریت دارد بعضی مواد متناقض درآئین‌نامه سابق بود که با مراجعه دقیق که کمیسیون کرد این تناقض ها رارفع کردیم خلاصه آقایان نمایندگان تهران هم حاضر هستند بعد از آن که به فوریت رأی داده شد بلافاصله اعتبارنامه‌هایشان مطرح بشود اشکالی هم نیست و نقصی هم نخواهد داشت.
– تصویب اعتبارنامه یازده نفر از آقایان نمایندگان تهران
ویرایش۷ – تصویب اعتبارنامه یازده نفر از آقایان نمایندگان تهران
رئیس – گزارشی رسیده هروقت تصویب شد اجرا میشود آقایانی که با قید فوریت دوم موافقند قیام بفرمایند (عده کمی قیام کردند) تصویب نشد بنابراین باید یک فوریت به کمیسیون میرود گزارش انتخابات تهران مطرح است چون مخبر کمیسیون غائب است آقای صدرزاده منشی کمیسیون قرائت میکنند.
دکتر مصدق - (درحال خروج از تالارجلسه) بنده مأیوسم که دراین مجلس به نفع مملکت کاری بشود انجام داد فقط وقتی که در لایحه فقط وقتی که لایحه نفت مطرح شد از نظراین که یک عدهای برای اینکار به من رأی داده‌اند و از نظر انجام وظیفه نمایندگی خود خواهم آمد
رئیس - تشریف داشته باشید. مأیوس نباشید انشاءالله با حسن نیت همکاری خواهد شد و کارهایی برای خیر مردم انجام میشود.
(گزارش شعبه چهارم به وسیله آقای صدرزاده به شرح ذیل خوانده شد) پس از ارجاع پرونده و انتخابات شانزدهمین دوره تقنینیه تهران به شعبه چهارم شعبه مزبور شروع به رسیدگی نمود و از نظر دقت بیشتری در پرونده‌های مربوطه برحسب ماده ۵ آئیننامه داخلی پرونده را به شعبه فرعی مرکب از آقایان دکتر کاسمی – صاحب جمع – بزرگ نیا که به قید قرعه تعیین شده بودند ارجاع می نماید.
شعبه فرعی بلافاصله شروع به رسیدگی محتویات پرونده می نماید و سوابق موجود دروزارت کشورراهم راجع به انتخابات تهران مورد رسیدگی قرارمی دهد ولی قبل از خاتمه رسیدگی ده روزمهلت مقرر درآئین‌نامه خاتمه می یابد و درنتیجه موجب ماده ۶ آئیننامه داخلی جریان به هیئت محترم رئیسه هم مجدداً پرونده رابرای خاتمه رسیدگی به همین شعبه ارجاع و شعبه فرعی به کارخود ادامه میدهد و سپس درتاریخ دوم خرداد 29 پس از رسیدگی به پرونده‌های ارسالی به مجلس شورایملی و سوابق موجوده دروزارت کشور گزارش پرونده و جریان انتخابات تهران رابشعبه تسلیم می نماید و خلاصه جریان بدین قراراست.
- ۱ – نخستین انتخابات شهرتهران طبق نامه شماره 5420 مورخ 30 / 9 / 28 که فرماندار تهران به وزارت کشور نوشته انجمن نظارت مرکزی انتخابات تهران را ابطال و اگهی ابطال رادرشهرمنتشروسپس برگهای آنرا سوزانده و دیگر هم جلسات انجمن به علت استعفای اکثریت اعضاء تشکیل نگردید ه است.
- ۲ – درباب دومین انتخابات تهران پس از دعوت فرماندار از طبقات شش گانه جهت تعیین اعضاءانجمن نظارت مرکزی و انتخاب اعضاءاصلی و علی البدل و تعیین هیئت رئیسه خود به ریاست آقای ابراهیم ادهم و تعیین شعب فرعی و انتشار آگهی انتخابات در کلیه حوزه‌ها از تاریخ ۱۹ بهمن ماه تعرفه و اخذ رأی نموده و از اول اسفند ۲۸ تا ۲۷ اسفند ۲۸ هم آراء استخراج و قرائت گردیده است. پس از خاتمه استخراج آراء و چون نسبت به بعضی از صندوقها ضمن جریان انتخابات شکایات متعددی مخصوصاً از صندوق شعبه ۲۱ لواسانات به دفتر انجمن و اصل گردیده بود انجمن شکایات واصله رامورد رسیدگی قرارداده و در نتیجه به علت عدم احراز انتساب آراء لواسان به اهالی آنجا آراء صندوق مزبور را باطل و حائزین اکثریت راجهت اطلاع اهالی و اعلام قبول شکایات آگهی می نماید درمورد مقرر چند فقره شکایت مبنی براعتراض به ابطال صندوق لواسانات و طرز اخذ رأی در بعضی از شعب و زائد بودن سن آیت الله آقای سیدابوالقاسم کاشانی و آقای دکتر مصدق از حد قانونی به دفتر انجمن و اصل و انجمن پس از رسیدگی به شکایات آنچه مربوط به ابطال آراء لواسانات و طرز رأی در بعضی شعب بوده است وارد ندانسته و راجع به سن آقای دکتر مصدق پس از رسیدگی طبق سوابقی که از وزارت کشورارسال داشته‌اند و به استناد مدارک تقدیمی ایشان از جمله سواد قباله نکاحیه و رونوشت لوحه قبر مرحوم وکیل‌الملک سن ایشان را از میزان قانونی متجاوز ندانسته و ایشان را واجد شرایط قانونی شناخته‌اند.
- ۳ - درباب سن اقای سید ابوالقاسم کاشانی که در درجه پنجم حائز اکثریت و خارج از کشور بودند و ضمن قبولی نمایندگی مشخصات خودرا اعلام ننموده و موکول به ورود خود به تهران کرده بودند انجمن از صدور اعتبارنامه به نام معظم له خودداری و فقط پاسخ قبولی ایشان راضمن پرونده به مجلس شورای ملی ارسال و اشعار میدارند که پس از ورود به تهران و اعلام مشخصات درصورتی که حائز شرایط انتخاب شدن تشخیص شدند درجلسات مجلس شورایملی شرکت نمایند و درنتیجه اعتبارنامه ۱۱ نفر از آقایان منتخبین راصادر و انجمن درتاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۳۲۹ آراء را معدوم و انحلال انجمن را اعلام می نماید.
شعبه چهارم درجلسه ۶ خرداد پس از قرائت گزارش شعبه فرعی و رسیدگی به محتویات پرونده و توجه به شکایات واصله درموعد مقرر به مجلس شورای ملی و مباحثه و مداقه در مسائل مذکوره فوق صحت انتخابات و نمایندگی آقای دکتر محمد مصدق را که در درجه اول به اکثریت ۳۰۷۳۸ رأی از ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه از حوزه انتخابیه تهران در شانزدهین دوره تقنینیه حائز اکثریت میباشند تأیید و اینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورای ملی مینماید
رئیس – مخالفی نیست. تصویب شد گزارش دیگر قرائت میشود (بشرح آتی خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۱ از شعبه چهارم دائر به جریان انتخابات تهران و نمایندگی آقای دکتر مصدق آقای دکتر مظفر بقائی کرمانی در درجه دوم دارای ۲۷۵۱۴ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی بوده‌اند و شعبه هم صحت نمایندگی ایشان را تأیید و اینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورای ملی مینماید
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای دکتربقائی تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود. (بشرح ذیل قرائت شد) پیرو گزارش شماره ۲۲ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای دکتر مظفر بقائی کرمانی و توجه به گزارش شماره ۲۱ مربوط به جریان مشروح انتخابات تهران آقای حسین مکی دردرجه سوم دارای ۲۶۲۵۴ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی بوده‌اند و شعبه هم صحت نمایندگی ایشان راتأیید و اینک گزارش آنراتقدیم مجلس شورایملی مینماید.
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای مکی تصویب شد، گزارش دیگر قرائت میشود (اینطور خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۳ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای حسین مکی آقای ابوالحسن حائری زاده – در درجه چهارم دارای ۲۴۳۲۲ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه از حوزه انتخابیه تهران بوده‌اند و شعبه چهارم صحت نمایندگی ایشان راتأیید و گزارش آنرا تقدیم مجلس شورایملی مینماید.
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای حائری زاده تصویب شد. گزارش دیگر ( اینطورخوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۴ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای حائری زاده از تهران آقای عبدالقدیر آزاد دردجه ششم دارای ۲۱۷۷۳ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند و شعبه صحت نمایندگی ایشان را هم تصدیق و اینک گزارش را تقدیم میدارد.
رئیس – مخالفی نیست. نمایندگی آقای آزاد تصویب شد گزارش دیگر قرائت میشود. (به شرح ذیل خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۵ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای عبدالقدیر آزاد از تهران آقای جمال امامی در درجه هفتم دارای ۲۰۶۸۵ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند و شعبه چهارم نمایندگی ایشان را تصدیق و اینک گزارش آنرا به عرض مجلس میرساند.
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای جمال امامی تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود (بشرح ذیل خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۶ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای جلال امامی از تهران آقای دکتر سید علی شایگان دردرجه هشتم دارای ۲۰۵۵۰ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند شعبه چهارم باعطف به گزارش شماره ۲۱ صحت نمایندگی ایشان را هم تصدیق نموده و اینک گزارش آنرا تقدیم میدارد.
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای دکتر شایگان تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود. (اینطور خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۷ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای دکتر شایگان از تهران آقای محمود نریمان در درجه نهم دارای ۱۷۸۴۸ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه برای انتخابات شانزدهمین دوره تقنینیه بوده و شعبه چهارم صحت نمایندگی ایشان را تصدیق و اینک گزارش آنرا به عرض میرساند.
رئیس - مخالفی نیست نمایندگی آقای نریمان تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود (بشرح ذیل خوانده شد) پیرو گزارش شماره 28 از شعبه چهارم دائربه نمایندگی آقای محمودنریمان از تهران برای شانزدهمین دوره تقنینیه آقای سید محمد صادق طباطبائی دردرجه دهم دارای ۱۸۶۵۹ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند شعبه چهارم صحت نمایندگی ایشا ن را تصدیق و گزارش آنراتقدیم مجلس شورای ملی مینماید.
رئیس - مخالفی نیست نمایندگی آقای سید محمد صادق طباطبائی تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود.
(بشرح ذیل خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۲۹ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای سید محمد صادق طباطبائی از تهران در شانزدهمین دوره تقنینیه آقای جواد مسعودی دردرجه یازدهم دارای ۱۸۵۱۵ رأی از کل ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند و شعبه چهارم صحت نمایندگی ایشان را تصدیق و اینک آنرا به عرض میرساند.
رئیس – مخالفی نیست. نمایندگی آقای جواد مسعودی تصویب شد. گزارش دیگر قرائت میشود. (بشرح ذیل خوانده شد) پیرو گزارش شماره ۳۰ از شعبه چهارم دائر به نمایندگی آقای جواد مسعودی از تهران آقای میرسید علی بهبهانی دردرجه دوازدهم دارای ۱۸۰۷۷ رأی از مجموع ۵۲۷۲۷ رأی مأخوذه بوده‌اند و شعبه چهارم صحت نمایندگی ایشان راتصدیق و اینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورایملی می نماید.
رئیس - مخالفی نیست. نمایندگی آقای میرسید علی بهبهانی تصویب شد. یازده نفر از نمایندگان تهران امروز اعتبارنامه شان به تصویب رسید یک نفر که آقای سیدابولقاسم کاشانی است جواب قطعی نداده‌اند.
بعضی از نمایندگان – داده‌اند
صدرزاده - اجازه می فرمائید توضیخ عرض کنم.
رئیس – بفرمائید
صدرزاده - پرونده انتخابات درشعه ۴ با کمال دقت موردرسیدگی قرارگرفت انجمن نظارت انتخابات ۱۱ فقره اعتبارنامه به نام آقایان محترمی که خوانده شد صادر کرده بودند و فرستادند مجلس و نسبت به آقای آیت‌الله کاشانی هم تلگرافی کرده بودند به وسیله وزارت امورخارجه و ایشان هم قبولی خودشان راعلام داشته لیکن مشخصات خودشان را راجع به سن و سال خواسته بودند ایشان اشعار داشته بودند که بعد از ورود به تهران مشخصات خودرا اطلاع میدهم آن وقت انجمن نظارت مرکزی اینطور در ذیل گزارش خودش و در صورتجلسه که مینویسد که بعد از اینکه ایشان آمدند و مشخصات خودشان را دادند آن وقت اعتبارنامه به نام ایشان صادرمیشود ( چندنفر از نمایندگان – معنی ندارد باید مطرح شود) در صورت جلسه ذکر شد و این قسمت هم که در گزارش شعبه‌ای که بنده قرائت کردم بیان شد وقتی که ایشان تشریف آوردند و مشخصاتشان رافرستادند آن وقت مطرح میشود.
اردلان - چرامطرح نشود؟
رئیس - خودشان این تقاضا را کرده‌اند
رئیس - آقای دکتر معظمی بفرمائید
دکتر معظمی – اصولاً تصویب اعتبارنامه‌ها از وظائف مجلس شورای ملی است و صحبت این نیست که اعتبارنامه یک وکیل تصویب شود یا نشودولی گزارشی که شعبه راجع به انتخاب آیت الله کاشانی داده است منطبق با اصول نیست زیرا انجمن به نظر مجلس واگذار کرده است و شعبه هم تعیین تکلیف را به اظهار نظر مجدد انجمن که منحل شده است موکول نموده است در صورتی که انجمن و شعبه هردو موظف بودند نظر صریح خود را اظهار نمایند و این رویه‌ای که شعبه اتخاذ نموده است ممکن است در آتیه خطراتی برای انتخابات ایجاد نماید زیرا مقدرات انتخابات را بدین ترتیب تسلیم انجمن و شعب نموده و نظریه صریح در این مورد نداده است برای این که مطلب واضح و روشن شود و سابقه بدی ایجاد نکند خوب است یک نفراز اعضاء شعبه توضیح بدهد که مطلب روشن شود تا مجلس بتواند اظهار نظر نماید.
عامری - اجازه بفرمایید
رئیس – بفرمایید
عامری - یک قسمت از مطالب را آقای صدرزاده توضیح دادند و حالا بنده عرض میکنم که بعد از آنکه انجمن کارهایش را خاتمه داد ما مواجه بودیم با یازده فقره اعتبارنامه و چیز دیگری نداشتیم یک قسمت دیگر هم که ممکن است آقایان علاقه داشته باشند چون بعضی از آقایان اینجا یک مذاکراتی کرده در انتخابات طهران یک انتخابات اولیه بوده که آن انتخابات ابطال شده و آرائشان را هم سوزانیده این مسئله‌ای بود که بعضی از آقایان علاقه داشتند که ببینند چه شده و بعضی از اقایان دیگر هم میخواستند که مذاکراتی بشود تا در آتیه سابقه‌ای نباشد برای اینکار که ما مواجه بودیم با این امر معلوم میشود که انجمن نظارت انتخابات طهران خودش اعلان بطلان این را داده و اعلان در شهر منتشر کرده و اکثریت اعضاء انجمن هم استعفاء داده‌اند رئیس انجمن هم گذاشته رفته وقتی که این ترتیب پیش آمده اوراق راهم سوزانیده بودند به طوری که نماینده فرمانداری یعنی خود فرمانداری گزارش میدهد میگوید که از ما نماینده خواستند و نماینده ما وقتی که رسید اوراق را سوزانیده بودند و اعضاء هم استعفاء داده بودند و رفته بودند و ضمناً برای اینکه انتخابات طهران را به عمل آورند دولت هیچ راهی نداشت جز این که دعوت کند انجمن جدید را این مربوط به قسمت اول اگر کار بدی شده یا نشده به نظر بنده دولت راه دیگری نداشته مسئولش هم کیست این مربوط به انجمن یا به دولت یا به مجلس است که رسیدگی کند.
رئیس - این موضوع مورد بحث ما نیست.
عامری - چون بعضی از آقایان تقاضا داشتند در این قسمت توضیحی داده شود عرض کردم اما در مرتبه دوم که انجمن تشکیل شد و بعد از آنکه شروع کردند اعضاء انجمن را انتخاب کردند در موعد قانونی اعتراضاتی شده آنچه که مورد توجه قرارگرفته منجمله شکایت از لواسان که شکایت بسیاری داشته که انجمن به علت عدم احراز انتساب آراءلواسانات به اهالی آن محل آراء لواسان راباطل کرده و خلاصه دلیلش این است که چون در نظر من محرز نشده است انتساب این آراء به محل بنابراین من آراء راباطل میکنم دو نفر سنشان مورد اعتراض واقع شده یکی نسبت به آقای دکتر مصدق و یکی دیگر آقای آیت الله کاشانی. آقای کاشانی که سن ایشان گفته میشود ۷۵ سال است و شاید از این هم تجاوز بکند و نسبت به آقای دکترمصدق هم گفته‌اند که سنشان از ۷۰ تجاوز میکند آقا دکتر مصدق که اینجا آقایان ملاحظه میفرمایند با ارسال قباله نکاحیه خانم والده شان و لوحه سنگ قبرمرحوم وکیل الملک و با ملاحظه شناسنامه شان انجمن سن ایشان را خارج از حدود و قرر تشخیص نداده و ایشان را واجد شرایط مقرره قانون دانسته اما راجع به آقای کاشانی انجمن تلگرافاً بوسیله وزارت امور خارجه قبولی ایشان راخواسته و ایشان قبولی خودرا اعلام داشته‌اند ولی درصدور اعتبارنامه انجمن مواجه شده با سن ایشان چه انجمن وقتی اعتبارنامه تنظیم میکند باید سن ایشان راهم درنظر بگیرد.
فرامرزی - من حاضرم توضیح بدهم.
عامری – انجمن سن هر کس را که وکیل شد ه درنظر میگیرد و راجع به ایشان نیز مشخصاتشان به وسیله وزارت امورخارجه سؤال شده جواب داده‌اند که پس از آنکه به تهران آمدم جواب خواهم داد انجمن هم که این رادید اشکال دارد ضمن گزارشی که به وسیله 11 فقره اعتبارنامه صادرکرده نسبت به ایشان نوشته‌اند که چون گفته‌اند که من مشخصات خودرا بعد از ورود به تهران میدهم وقتی که ایشان به تهران آمدند و مشخصاتشان را دادند اگرواجد شرایط بودند در جلسات مجلس شورایملی شرکت میکنند و مجلس نظر میدهد این رویه‌ای است که انجمن اتخاذ کرده بنابراین مافقط مواجه بودیم با ۱۱ فقره اعتبارنامه (آزاد- بنده پیشنهاد میکنم که مطرح بشود)
رئیس – آقای ملک مدنی بفرمائید
ملک مدنی – بنده اجازه برای عرض مطلب دیگری می خواستم که طبق ماده 218 میخواستم به عرض مقام ریاست راجع به حقوق آقایان نمایندگان محترم تهران که طبق این ماده که بنده حالا میخوانم ملاحظه بفرمائید از مقام ریاست خواهش میکنم توجه بفرمایند ماده 218 میگوید هرگاه مجلس دررسیدگی به اعتبارنامه نماینده‌ای بیش از حد مقرر تأخیر کند درصورتی که نماینده مرتباً درمجلس حاضر شده باشد حقوق زمان تأخیر راپس از تصویب اعتبار نامه میتواند دریافت نماید لذا بنده می خواستم تقاضا کنم که چون اعتبار نامه آقایان درمدت معمولی مطرح نشده و البته آقایان کسانی هستند که تقوی و صلاحیشان مورد قبول عامه است و احتیاج هم به حقوق دارند لذا میخواستم آقای رئیس توجه بفرمایند که حقوقشان پرداخت شود و اما راجع به این موضوع اعتبارنامه بنده نظری داشتم خواستم عرض کنم. این دوره متأسفانه یک سوابقی درمجلس ایجاد میشود که برای آینده ایجاد اشکالات میکند بنده برای این که درآینده درانجمن ها یکسابقه‌ای ایجاد نشده باشد که هروقت خواستند یک وکیلی را که باخود انجمن یا یکدستگاه دیگری که با آن وکیل موافق نبوده این رابهانه جوئی کند و مخالفت کند و برای آینده یک سوابق بدی اینجا گذاشته شود ماهمیشه وکیل مجلس نیستیم ولی آینده به ما قسمی که ما پشت که ما پشت این تریبون میخوریم که حقوق مجلس و مجلسیان راحفظ کنیم برای چیست اگر آیت الله کاشانی وکیل است باید اعتبارنامة ایشان رابفرستند میخواهند به مجلس بیایند میخواهند به مجلس نیایند اگروکیل نیست و سنش زیادتر است انجمن باید اظهار کرده باشد نه اینکه خواسته باشد شانه از زیر بار و تکلیف خودخالی بکند بنده به این عمل انجمن اعتراض دارم و نمی خواهم دراین وارد شوم که این اعمال این دور درآینده چه مشکلاتی ایجاد خواهدکرد.
رئیس - نظر بنده اینست که شعبه تشکیل شود و زودتر گزارش آقای کاشانی را به مجلس بدهد
مکی – بنده توضیحی دارم
رئیس – بالاخره گزارش میشود خبر گزارشی که داد می آورند مطرح میشود درمجلس و بحث میکنیم
رئیس – چون بعضی از آقایان نمایندگان
بعضی از نمایندگان – پیشنهاد تنفس شده
رئیس – ندیدم اینجا نیست سؤالاتی از طرف بعضی از آقایان نمایندگان شده است و آقایان وزیران دوجلسه است برای جواب حاضرند با اجازه آقایان سؤالات مطرح میشود.
– سؤال آقای رضوی و جواب آقای وزیر راه به سؤال ایشان و آقای مکی
ویرایش۸ - سؤال آقای رضوی و جواب آقای وزیر راه به سؤال ایشان و آقای مکی.
آقای رضوی – بنده دو سؤال دریک تاریخ تقدیم مجلس شورای ملی کردم که یکی از جناب آقای نخست وزیر بود راجع به موضوع امر مرموز و مهم تلفن تهران که متأسفانه الان شاید یکماه بیشتر است با اینکه یادآوری مجدداً کردم برای جواب حاضر نشده‌اند اینست که قبل از این که به سؤال دوم بپردازم از مقام ریاست تقاضا میکنم که به آقای نخست وزیر اعلام فرمایند که راجع به این موضوع هم بالاخره تحقیق فرمایند و اقدامی که شده است درمجلس شورایملی درجواب سؤال بنده توضیح بدهند و اما سؤال دوم بنده راجع به راههای فارس بود و ازجناب آقای وزیرراه سؤال کرده بودم و چند جلسه هست که اینجا تشریف می آورند تا امروز فرصت شده است عرض کنم تأثیر راه در عمران و آبادی شاید از چیزهائی باشد که محتاج به برهان و دلیل نیست این مطلب راهمه افرادی که از دور و نزدیک با جریان راه از حیث ما التجاره و سایر شئون ارتباط داشته‌اند فهمیده‌اند ولی ملت فارس درک اینموضوع مهم رابیش از سایرین کرده‌اند برای خاطر اینکه تا ۲۰ یا ۲۵ سال قبل از این جاده اصلی و شارع عام عبور و مرور قوافل مال التجاره‌ها و مسافرین تمام از راه بوشهر و شیراز به تمام نقاط ایران بود و هرقسمت مال التجاره ای که از هرجا از اطراف ایران می آمد از آنجا عبور میکرد متأسفانه در روز اولی که کلنگ راه‌آهن در بنادر جنوب و شمال خورد یک دفعه این وضعیت منقلب شد و اثرات بدش تاکنون به قسمی بوده که به عبارت ساده فارسی نتوانسته است کمرراست کندفارس البته یک ناحیه بسیار مستعدی است که به عقیده بنده در بحبوحه مرکز کشور و تمام خصوصیات و شئون استثناء نیست (صحیح است) دوتا جاده اصلی مادرفارس داریم که یکی تهران رابه اصفهان و شیراز متصل میکند و یکی هم شیراز را به بوشهر هردوی این راهها روی همان راههای قافله روی سابق ساخته شده ا لبته درآنوقت عدم امنیت و ازحیث آبادیها دربین راه اجبار داشته‌اند از یک موارد خاصی عبورکنند تا اینکه بعداًوقتی که اتومبیل و مسافرتهای به طرز جدید پیش آمد و البته صلاحیت اینجور بود که یک تجدید نظر اساسی بشود و هرنحوی که برای جاده مناسب تراست انتخاب بشود و بالاخره راه متناسب روزدرهر استان ساخته شود امامتأسفانه هرچه اقدام شده است تعمیری بوده و یا اقدام مختصری بوده است دراطراف همان جاده‌های موجود و یک نقشه صحیحی نداشته است ضررمهم این موضوع اولا اینست که بطور کلی جاده اصلی از فارس برگشته و بین قسمت مال التجاره‌هایی که مربوط به فارس و اطراف و قسمتهای جنوب است و اقتضا دارد که از آنجا عبورکند به جهت بدی راه مخصوصاً کلیه مال التجاره‌های قیمتی، شکستنی یامثل آهن آلات و سایر چیزها که طول و درازا دارند اینها قابل عمل از آن جاده کوهستانی نیست مسافرین هم همان طوری که آقایان ملاحظه میفرمایند به واسطه وجود پرتگاههای مخوف از جاده‌های دیگر عبور و مرور میکنند در صورتی که همانطوری که آقایان توجه دارند فارس علاوه برمناظر طبیعی و گردشگاههائی که دارد یک قسمت از آثار باستانی درآنجاست که اغلب از سیاحان دانشمندان و علماء اصراردارند که بیایند آنجا تماشا کنند ولی متأسفانه به واسطه نبودن راه دردرجه اول فارس از یک عایدی بسیار قابل توجهی که بعضی از ممالک دنیا درآمد بزرگشان از همین ممراست محروم مانده و بالاخره اینها باز یک شواهدی است برای اینکه اگر بهبودی پیدا کند ممکن است چقدر آثارنیک داشته باشد حالا بنده اگر از ضرر هائی که در اثرنبودن راه در این چندساله برای شیراز پیدا شده بخواهم عرض کنم خیلی زیاد میشود ولی قسمت عمده اینست که به واسطه نبودن راه قسمت عمده‌ای از تنظیمات کشور هم عملی نمیشود و ارتباط از طریق عادی بسیار مشکل است مثلاً در کنگان در چندی پیش زلزله شد همه آقایان فهمیدند که 7 روز طول کشید (فرامرزی – درکابندی همان زلزله شد و بالاخره نفهمیدند) صحیح است چون راه نبود نفهمیدند بالاخره بعد از ۷ روز توانستند خبردهند که اینجا زلزله شده است درهمانروز بنده مصمم شدم که این موضوع رابه آقایان گوشزد نمایم که علاوه براینکه این جریان روزمره موردتوجه است و ضررهای آن واضح است سزاوار نیست یکدسته مردمی افتاده باشند دریک گوشه دراین دوره دریک گریز گاهی که این تصورمیکنم درخورشأن دولتی باملت خودش نباشد حالابنده برای انکه خیلی سخن بدرازا کشانم عرض میکنم مطالب راخلاصه کرده ام در4 یا5 قسمت که اینها راعرض میکنم برای اینکه بشود رد جواب آنان جوابی داده بشود درمقدمه اینکار لازم است عرض کنم که یک تلگرافی اخیراً از اهالی فارس و مردم کازرون تلگرافهائی جدیداً کرده بودند و یادآوری کرده بودند که به دولت وقت یادآوری شود راجع به تکمیل جاده شیراز به اهواز و اصرارکرده بودند که عین آن تلگرافات رادرمجلس شورایملی قرائت کنم متأسفانه بنده آنها را امروز همراه نیاوردم ولی مدلول انها همین بود که عرض کردم سوالات بنده بعد از این مقدمه مختصراینهاست اولاً اینکه اصلاح جاده بوشهر و اتصال به شیراز چه اقدامی شده درقسمت جاده بوشهر همان طوری که عرض کردم وضعیت گردنه‌هادراین جاده بسیارمخوف و سهمگین است و اخطاراتی هم درسال مخصوصاً درزمستان پیش می آید اوایلی که سازمان برنامه شروع به اقدامی کرده بود یک روزی دعوتی از اغلب آقایان که اینجا تشریف دارند شده بود و رئیس برنامه گویا آقای عدل بودند آنجا تشریف داشتند حالاباسمت خاصی به عنوان ریاست یاچیز دیگرنمیدانم ایشان یک خروارنقشه آنجا روی میز ریخته و در اختیار ما گذاشتند و ما نگاه کردیم و این نقشه‌ها را دیدیم که اگر واقعاً این نقشه‌ها ثلثش هم عملی بشود مملکت آباد خواهد شد خیلی خوشحال شدیم متأسفانه لازم به بحث نیست که یک قدمی از انروز تابحال راجع این موضوع برداشته نشده و ما بالاخره نفهمیدیم که این نقشه‌ها چه شد ولی از آنجا یک مطلبی اخذ کرده بودم و آن این بود که مطابق نقشه‌ای که برای راه سازی شیراز به بوشهر بود دیدیم از بوشهر تا شهر شیراز به هیچوجه به کتل و گردنه برخورد نمیکرد و به طریقی پیشنهاد کرده بودند که هیچ پست و بلندی در حین عبور از این راه دیده نمیشد (رئیس – تأمل کنید اکثریت نیست) (پس از لحظه اکثریت حاصل شد) البته اشکالاتی که در این راه بود این بود که جاده را از کازرون دورمیکرد و برای اینکه این اشکال هم برطرف شود و این موضوع تأمین شود قرارشد یک مقدماتی فراهم کنند و یک مراجعه‌ای به اهالی محل داده شود و دراین قسمت گفتگو شود و یک راه دیگری از راه فیروزآباد هم درنظر بود و قراربود یک ترتیبی برای اینکار داده بشود از طریق فیروزآباد بوشهر رابه شیراز متصل کنند کراراً این گفته شده این راهم حتی می شنیدم که بناست درآن راه هم اقدامات اولیه بشود و مناقصات و مقاطعات هم انجام بگیرد تابشود بندربوشهر به یکی از بنادر اتصال پیدا بکند و یک ناحیه بسیار وسیع و زرخیزی را که از هرحیث استعداد دارد راه آن ساخته شود به این ناحیه اضافه شود و متأسفانه تا امروز هیچ کاری نشده است اسفالت راه شیراز به تهران یک آرزو و امیدی است که برای مردمی که به هیچوجه امیدی ندارند ۳ سال بلکه چهارسال هم هست گفتگوی آن بوده به جبران این محرومیتها ممکن است که جاده شیراز به تهران آسفالت شود که به این ترتیب یک ارتباط سریعتر و بهتری به مرکز استان به عمل بیاید دردوسال پیش که گمان می کنم جناب آقای وزیر کشور وزیر راه بودند وعده فرمودند که تافروردین ۱۳۱۸ یکصد و پنجاه کیلومتر راه آسفالت شده تمام خواهد شده جناب آقای وزیر راه البته میدانید که الان که خرداد ماه ۱۳۲۹ است حتی یک وجب هم از این راه آسفالت نشده و بالاخره هم نمیدانم دولت در این باره چه خواهدکرد به راه آسفالته خواهیم رسید یانه موضوع مهمی که اهمیت دارد مورد تعقیب قرارگیرد. موضوع راه اهواز و شیراز است و این راه برای هر دو استان و برای نزدیک شده شیراز به جاده راه‌آهن و قسمتهای دیگری که بالاخره ذکر تمامش الان مجال نیست در نظر ما و در نظر بسیاری از مطلعین و در نظر اهالی در نظر تمام ساکنین بسیار ضروری است و الان هم ۴، ۵ سال است که وعده داده شده که اینکار انجام خواهد شد فارسی ها بسیار آرزو دارند و امیدوار هستند به واسطه افتتاح این جاده یک راه جدیدی و نزدیکی از برای مراوده به سایراستانها به خصوص استان خوزستان داشته باشند و تصور میشود که برای خروج دخول مال التجاره‌های این استان کمال ضرورت راداشته باشد علاوه براین یک مقدار زیادی از نواحی مستعد و حاصلخیز فارس بدین وسیله به راه نزدیک میشود درحالی که الان از هیچ طریقی راه ندارد و البته محتاج به دلیل نیست این راه به قدری ضروری بوده لازم به نظر میرسد که حتی در ۱۵۰۰ سال پیش که به مدارک تاریخی مراجعه میشود جاده اصلی و مهمی از این راه عراق عرب به نواحی فارس میرساند بنابراین دوتاپل یکی پل شاهپور و یکی پل (فهلبان) فقط لازم بوده که جاده‌ای رادرست کنند مقدمانی که البته راجع به ساختمان این دوپل بوده به عمل آمده و برای تکمیل انهادرسال خای گذشته بنده عرض کردم و الان بنده باز عرض میکنم که آیا مشغول ساختمان هستند یاخیر به کجا رسیده یک درخواست دیگر اهالی موضوع جاده اصلی همین راه اصفهان به شیراز است راه دیگری درآنجا وجوددارداز طریق سرجه که تمام طوایف و طبقاتی که از آن راه رفت و آمد دارند دعوی میکنند که قریب بیست و پنج فرسخ نزدیکتر است و دردوره حاضر که وسایل سرعت فراهم است اگربنا بشود که واقعاً بیست فرسخ نزدیک بشود میانه شیراز به اصفهان تصور میکنم که اصلاح و اقدام و خدمت بسیار مهمی برای سعادت استان فارس باشد و به این مناسبت خواستم سؤال کنم که اصلاً این موضوع مورد توجه وزارت راه قرارگرفته و هیچ اقدام میشود یاخیر البته درخاتمه تقاضا میکنم برای سایر جاده‌هائیکه درفارس هست و شیراز را به بندرعباس به بندرلنگه و لارستان و سایر قسمتهای فرعی متصل میکند یا به کرمان وصل میکند اگردولت بودجه‌ای درنظر دارد برای استحضار اهالی فارس در جواب بنده بفرمایند.
رئیس - آقای دکتراقبال بفرمائید.
دکتر اقبال - (وزیرراه) بنده از فرصت استفاده میکنم ضمن جواب سؤال اقای رضوی نماینده محترم فارس مختصری راجع به وضعیت فعلی راهها و بطور کلی اشکالاتی که وزارت راه با آنها مواجه است به عرض آقایان محترم میرسانم و از حضورشان استدعا دارم که در کمیسیون بودجه یک عطف توجه بیشتری نسبت به وزارت راه بفرمایند تاشاید بتوانیم اقدامات بیشتری بنمائیم. سؤال اقای رضوی مشتمل برسه قسمت بود اول راههای اصلی فارس که برای عمران و آبادی آن استان تأثیر مهمی دارد ولی به واسطه وعده آسفالت شدن راه مدتی است از تعمیر هم بازمانده است. راجع به سؤال اولشان درسال گذشته وزارت راه درحدود ده میلیون ریال برای اصلاحات و تعمیر و نگاهداری راههای فارس مصرف نموده است و علاوه برمبلغ فوق هماتطور که نماینده محترم متذکر شدندساختمان دوپل شاهپور و فهلبان نیز شروع و مخصوصاً پل فهلبان راتقریباً میتوان گفت که تمام شده و پس از اینکه بودجه ما تصویب شد این قسمت رامیشود تکمیل نمود. راجع به آسفالت کاری خطوط فارس نظر این است که راه بین اصفهان و شیراز آسفالت گردد و نسبت به راه شیراز به تخت جمشید که هزینه آن درحدود سی میلیون ریال برآوردشده در سال گذشته به مناقصه داده شده و مقاطعه کار اصلاحات و تکمیل راه مزبور را شروع نموده و پس از اتمام آن آسفالت کاری شروع خواهد شد. موضوع دیگری که بنده اینجا درجواب سؤال آقای رضوی میخواستم به عرض مجلس برسانم موضوع تقسیم اعتبارات راه سازی است که متأسفانه تاکنون مطابق اصولی اجرا نشده است یعنی وزارت راه مخصوصاً از شهریور به اینطرف موفق نشده یک برنامه راه سازی رابتصویب دولت برساند و طیق آن شروع کند به کار از اینجهت هرکس توانسته است در حدود توانائی خودش به وزارت راه هم برحسب توصیه و فشار با اینکه مصالح محلی ایجاب نمیکرده وزارت راه اعتباراتی را تصویب کرده آمار اعتبارات راهسازی را که از اداره کل راه خواستم و اقایب مهندس مصدق تهیه کرده که بنده اینجا به عرض آقایان میرسانم آمار و اعتبارات راهسازی در ۳ سال اخیر نشان میدهد که عملیات ساختمانی در ۱۵۰ نقطه مختلف کشور درآن واحد شروع و در این مدت درحدود 250 میلیون ریال خرج آن شده است این اعتبارات محدودی که سالیانه دراختیار وزارت راه برای عملیات راهسازی گذاشته میشود بین ۱۵۰ کارگاه ترتیب صحیحی ندارد بنابراین ملاحظه میفرمائید این پولی که عرض کردم به طوری آنها راتقسیم کرده‌اند همانطوریکه حود آقایان اظهار میفرمایند یک وجب راه حسابی نبوده است و علت این بوده است که این پولها بین ۱۵۰ کارگاه تقسیم شده اعتبار ات به موقع نرسیده بودجه تصویب نشده و تصدیق می فرمائید وقتی اعتبار بموقع نرسید هم پول هدر رفته و هم نتیجه گرفته نشده از اینجهت درنتیجه تذکری که بنده دادم و اداره کل راه هم که قبلاً مطلع بود تصمیم اینطور گرفته شد که اعغتبارات مطابق بودجه که تصویب خواهدشد و شاید کمکی هم از برنامه ۷ ساله بگیریم برای اینکه در برنامه ۷ ساله یک ارقامی برای راهسازی منظور شده و اینها به اصطلاح یک کار بشود و یک سازمان معینی با یک برنامه معینی تشکیل شود همانطور که قبل از شهریور برای راه‌آهن در نظر گرفته شده بود و چون یک سازمان و برنامه معینی داشت موفق شدند بدون اینکه هرروز مسیر راه‌آهن تغییر بکند و یا نقشه تغییربکند توانستند راه‌آهن سرتاسری ایران را بسازند و اگر ما خواسته باشیم که یک راههای حسابی داشته باشیم غیر از این چاره نداریم وزارت راه به عقیده بنده خاکبازی میکند نه راه سازی به علت اینکه با وسائلی که فعلاً دارند و مخصوصاً با این کارگاه‌هائی که هرروز تشکیل میشود و اغلب بدون مطالعه است نتیجه این میشود که نه راه داریم و نه مردم رضایت دارند و پولها هم به هدررفته از اینجهت بنده دستور دادم که به این طرز عمل خاتمه داده شود و امیدوارم که پس از انکه بودجه وزارت راه تصویب شد و اگر آقایان توجه بفرمایند که مقداری هم به بودجه ما اضافه بشود برنامه که تهیه شد و به عقیده بنده آن برنامه بایستی به تصویب کمیسیون راه برسد برای اینکه برنامه معین بشود که هرروز برحسب تقاضاها و فشارها این برنامه تغییر پیدا نکند والا اگر هر روز برحسب تقاضا و فشارها برنامه تغییر بکند به این ترتیب خیال نمیکنم که کشور مادارای راه بشود و اگر این برنامه تصویب نشود و هرروز ناچار باشیم یک کارگاه‌هایی اضافه بکنیم غیر از این خاکبازی نتیجه‌ای نخواهدداشت. یک موضوع دیگر هم راجع به تعمیر راهها است آقایان خودشان ملاحظه فرمودند که وضعیت فعلی بسیار بسیار بد است به این ترتیب که جای کنترل به هیچوجه نیست عملجاتی هستند درراهها که گاهی هستند گاهی نیستند همانطوریکه ملاحظه فرموده‌اید وقتی که اتومبیلی ردمیشود یک کسی که آنجا هست مقداری خاک آنجا میریزد و رد میشود از این جهت عده از آقایان و آقای مهندس مصدق و سایر همکارانشان یک پیشنهاد اضافه کرده بودند که این سیستم تعمیرات راه بهم بزنیم یعنی تعمیرات راه را تبدیل کنیم به یک سیستم مکانیزه با یک تجهیزات کامل دوازده دستگاه ده دوازده دسته و اینها مأمور اصلاح راههای مختلف کشورباشند اینها راکاملاً میشود کنترل کرد برای اینکه دیگر صورت سازی نمی توانند بکنند کارنامه درست بکنند و با این که جای مهروانگشت دیگران مهر و انگشت بزنند به این ترتیب میتوانیم بخوبی بفهمیم که درچه مدت چه قسمتی را انجام داده‌اند این پروژه‌ای راکه اداره کل راه تهیه کرده بود فوراً تصویب شد و الان مشغول تهیه وسائل کارهستند هریک از راههای عمده به قسمت هایی به طول ۲۰۰ الی ۳۰۰ کیلومتر تقسیم خواهد شد و در هر قسمت به دست یک دسته مجهز به وسائل مکانیزه برای راهها سپرده خواهدشد هردسته مجهز خواهد بود با ماشین آلات لازم از قبیل موج تراش آب پاش غلطک کامیون و غیره که تحت نظر هردسته قادرخواهد بود که راهها رابطور خوبی اصلاح بکند و این راههای فعلی راخوب نگهداری بکند و بعلاوه از نقطه نظر مخارج هم حساب کردند دیدند که یک مقدارزیادی کارمند میشود درسال صرفه جوئی کرد به طورخلاصه درجواب جناب آقای رضوی عرض کنم تاحدی که بودجه وزارت راه اجازه میداده تاحدی که سوابق کار اجازه مبداده و بعرض آقایان رسید نسبت به راههای فارس توجه شده ولی با این اعتبار موجود وزارت راه که راجع به ساختمانش و راجع به تعمیراتش در حدود بیست و دو میلیون بیشتر نیست تصدیق خواهید فرمود که بیش از این شاید سهم فارس نمیشود برای اینکه تمام نقاط دیگر هم همین تقاضا رادارند و امیدوارم که با تصویب این برنامه و تهیه یک اعتبار بیشتری ما موفق بشویم که یک عملیات بهتری بنمائیم که بیش از پیش راهها رابصورت آبرومندی درآوریم موضوع دیگری که می خواستم اینجا به عرض آقایان نمایندگان مجلس شورایملی درجلسه پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۲۹ طی نطق قبل از دستور درباره لوازم خریداری بنگاه راه‌آهن و خرید لکوموتیو مذاکراتی فرمودند اینجانب لازم دانستم جریان خرید لوازم راه‌آهن را به استحضار آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانم به طوریکه خاطر اقایان مستحضر است اولاً خواستم اینجا عرض کنم که روز پنجشنبه قبل از دستور این تذکر را فرمودند بلافاصله روزیکشنبه بنده برای جواب حاضر بودم ولی مصادف شد با روز مولود مسعود امام حسین علیه السلام و روز سه شنبه هم که مجلس اجازه نداد وارد دستور شدند پنجشنبه هم که نطق جناب اقای دکتر مصدق بود و روز یکشنبه هم که مصادف شد با فوت مرحوم دهقان از این جهت به بنده فرصتی داده نشده است و اگر تأخیری شده باشد به این علت است. به طوریکه خاطر آقایان مستحضراست دولت انگلستان مبلغ پنج میلیون و هفتصد هزارلیره از بابت کالائیکه درزمان جنگ با راه‌آهن ایران حمل و نقل نموده به حساب دولت ایران منظور نموده (واین یکی از مواد متمم بودجه بود گمان میکنم) و مقرر شد این وجه منحصراً برای خرید لوازم ضروری راه‌آهن به مصرف برسد دراثر تنزل نرخ لیره دولت انگلستان اینمبلغ رابه هشت میلیون و دویست هزارلیره ترقی داد.
دکتر بقائی – توضیح بدهید چرا تبدیل به طلا نشد.
دکتر اقبال - مایحتاج ضروری راه‌آهن که دراثر رفت و آمد کثیر ایام جنگ فرسوده شده بود بوسیله مأمورین مسئول ادارات مختلف راه‌آهن تعیین و قرارشد از طریق مناقصه از محل این وجوه خریداری گردد چون تیمسار یزدان پناه که درآن موقع عهده داروزارت را هبودند درالتزام موکب ملوکانه عازم امریکا شدند بنابرخواهش ایشان سرپرستی کمیسیون عالی خرید احتیاجات ضروری راه‌آهن راجناب آقای دکتر سجادی وزیر وقت دادگستری تقبل فرمودند برای شرکت دراین کمیسیون از مهندسین عالیمقام کشور و متخصصین راه‌آهن مانند آقای مهندس شریف امامی مدیرکل بنگاه آبیاری و اقای مهندس نجم مدیر کل بنگاه مستقل برق و عده دیگری دعوت شد کلیه پیشنهادات واصله پس از آنکه درکمیسیون های فرعی از لحاظ مالی و فنی و تطبیق آنها با مشخصات راه‌آهن بررسی شد به کمیسیون عالی احاله و برای هرنوع لوازم پس از رسیدگی دقیق و تعیین برندگان مناقصه صورت جلسه‌ای تنظیم و امضاء‌گردید کمیسیون عالی خرید برای ریل و تراورس آهنی و متعلقات آن شرکت فرانسوا واندل فرانسوی رابمبلغ ۶۸۰ هزار لیره برنده تشخیص داده و مراتب طی شماره ۳۶۶۱۵ در تاریخ ۱۳۲۸/۱۰/۲۲ به نماینده آن شرکت ابلاغ گردید که برای عقد قرارداد به کار پردازی بنگاه راه‌آهن مراجعه نماید و قرارداد در تاریخ ۱۳۲۹/۱/۲۱ با آن شرکت منعقد شد.
دکتر بقائی – علت تأخیرش را میفرمائید.
دکتر اقبال – لوازم دیگرازقبیل فنرهای لکوموتیو ها و واگنها، دو راهی و قلب سوزن یدکی ای موتور ها و همچنین یدکی های لکوموتیو ها و واگن ها را که بهای کل آنها درحدود دویست و هفتاد هزارلیره میباشند کارخانجات کروپ به نمایندگی شرکت فروشتال اونیون آلمان برنده شد و قراردادهای خرید این لوازم با این کارخانجات آلمانی منعقد گردیده است برای خرید موتورآلات و لوازم برق بین پیشنهادات واصله کشورهای اروپائی و امریکا چون از لحاظ مشخصات فنی و بها طبق نظر کمیسیون عالی خرید شرکت بلاکستون انگلیسی واجد شرایط و برنده مناقصه تشخیص داده شد قرارداد با آن شرکت منعقد گردید برای خرید موتور تلمبه‌ها چون پیشنهاد کارخانه بلژیک از سایر پیشنهادات مناسبتر بود سفارش خرید آنها به کارخانه بلژیکی داده شد نسبت به خرید هفتاد دستگاه واگن مسافری و ده دستگاه واگن پست چون پایه و اساس نظریه کمیسیون عالی خرید متکی به فهرست های تهیه شد ه از طرف کمیسیونهای فرعی بود و خلاصه شرایط پیشنهاد دهندگان ضمن فهرست مقایسه به اطلاع کمیسیون عالی رسیده بود کمیسیون عالی به اتکاءآن صورت جلسه‌ای در تاریخ ۱۳۲۸/۱۰/۲۷ تنظیم و پیشنهاد شرکت فروشتال رابرنده تشخیص داد چون از طرف سایر کشورهای شرکت کننده دراین مناقصه به ویژه از طرف دوشرکت آلمانی دیگر اعتراضات شدیدی به تصمیم کمیسیون گردید دستورداده شد کمیسیونی مرکب از یکنفر نماینده فنی بنگاه راه‌آهن و یکنفر از مهندسین عالیمقام و کارشناس کشور بامشارکت آقای اکرمی نماینده وزارت دادگستری تشکیل و موضوع رامجدداً رسیدگی نمایند این کمیسیون چنین نظر داد چون تخفیف فروشتال نسبت به تغییر درساختمان و جنس میباشد صحیح و منصفانه نیست و همچنین صرف نظر نمودن از خرید ده دستگاه واگن پست پس از قرائت پیشنهادات تعادل بین بهای پیشنهادات راکه به مأخذ هشتاد دستگاه تسلیم شده از بین برده‌اند لذا صلاح دراین است که مناقصه خرید واگن های مسافری تجدید شود البته متصدی امر از قراریکه آقایاکرمی به آن کمیسیون گزارش داده و درآن صورت جلسه هم هست معلو م میشود سوءنیت داشته است و ازاین جهت بنده درتاریخ ۱۳۲۸/۱۲/۲۰ که برای کمیسیون رسید به امضای ناظر فنی بنگاه راه‌آهن آقای مهندس شه منش است دستوردادم که طبق نظر کمیسیون درتجدید مناقصه اقدام نمایند برای اینکه اول گفته بودند برای هشتاد واگن آنهائی که برای هشتاد واگن صورت داده بودند بعد نمیدانم بچه دلیلی آن مهندس مربوطه گفت هبود که ماهفتاد تا می خواهیم نه هشتاد تا و ازاین جهت یک عدهای اعتراض کردند که اگرهشتاد میخواستند ما هم میدادیم از این جهت دستور دادم که طبق نظر کمیسیون در تجدید مناقصه به عمل بیاید و ضمناً مسئولین امر را تحت تعقیب قراربدهند در ۱۳۲۸/۱۲/۲۰ و البته یکی از این مذاکرات و اعتراضاتی که میشود مربوط به تعقیب یکی از مهندسین جریه است که دراین خریدها دخالت داشته از این جهت است که ناراحت شده برای تعقیبش و البته اطلاعاتی هم به بیرون میدهد به خیال خودش که میتواند از تعقیب قانونی که دستورداده ام خودش را رها بکند.
دکتر بقائی - چراتعقیبش نمیکنید.
دکتر اقبال - مشغولند آقا تعقیب میکنند برای خرید چهل دستگاه لکوموتیو سانتافه‌ای پیشنهاد از کارخانجات مختلف اروپا و امریکا رسیده بود بین آنها شرایط پیشنهادی کارخانجات انگلیسی دردرجه دوم قرار گرفته بود ولی قبل از امضاء صورت جلسه و اتخاذ تصمیم قطعی درمورد لکوموتیو ها جناب آقای دکتر سجادی که درغیاب تیمسار یزدان پناه وزیرراه وقت عهده دار ریاست کمیسیون عالی خرید بودند به مناسبت بازگشت ایشان دیگر درکمیسیون شرکت نفرمودند از این جهت این صورت جلسه‌ها امضاء نشد ضمناً مدتی بود که از طرف کارخانجات امریکا به وسیله سفارت کبرای شاهنشاهی و مشاورین سازمان برنامه پیشنهاد هائی مبنی برتغییرنوع لکوموتیو های راه‌آهن ایران از بخاری به دیزل الکتریک و اصل شده بود و چون این موضوع از لحاظ اهمیت فنی قابل توجه شایانی بود مورد مطالعه بنگاه راه‌آهن واقع شد و درهمین موقع نیز نماینده کارخانجات انگلیسی طی نامه ۱۳۲۸/۱۱/۲۳ اطلاع داد که کارخانجات انگلیسی در بهای پیشنهادات اولیه سه قلم لوازم راه‌آهن یعنی ریل و تراورس، لکوموتیو و بانداژ لکوموتیو واگنها ۲۱۶ هزار لیره تخفیف داده است و میزان کل بها را به مبلغ دومیلبیون و شصت هزار لیره تقلیل داده این پیشنهاد به وسیله کمیسیونی مرکب از آقایان مهندس ملک اصلانی مدیر کل بنگاه راه‌آهن که اقایان او را بخوبی می شناسند یکی از بهترین مأمورین وزارت راه است (صحیح است) این شخص سالیان دراز است که دراین کشور مشغول کارراهسازی است بوده ولی آه دربساط ندارد و حالاباکمال صداقت خدمت مینماید (دکتر بقائی – هیچ اطلاعی هم از کارش ندارد) آقای مهندس رجبی استاد دانشگاه که یکی از بهترین و شریفترین استادان دانشگاه است و آقای مهندس نجم مدیرکل بنگاه مستقل برق آقایان اطلاع دارند که مدت زیادی نیست که از بنگاه راه‌آهن منتقل شده است به وزارت کشور و اقای مهندس هاشمی نژاد نژاد معاون فنی بنگاه مهندش شهمنش ناظر فنی بنگاه راه‌آهن مورد رسیدگی قرارگرفت نتیجه این کمیسیون رابنگاه راه‌آهن طی نامه 42071، 16/12/28 گزارش داد.
دکتر بقائی – گزارش آنها را قرائت کنید گزارشی که به امضای آن مهندسین است.
دکتر اقبال - رئوس مطالب این گزارش یاداشت درجلسه 20 / 12 / 28 هیئت دولت سابق مطرح و تصویب شد (دکتربقائی – تکذیب میکنم) قرا شد لکوموتیو سانتافه و بانداژ لکوموتیو و واگن ها به مأخذ خداقل قیمت به دست آمده و بارعایت شرایط فنی که کمیسیون پیشنهاد نموده است صورت بگیرد.
دکتر بقائی - این مهندسین چنین چیزی ننوشته‌اند.
دکتر اقبال - گزارشی که مدیر کل بنگاه راه‌آهن به وزارتخانه داده اینطور است.
دکتر بقائی - همین گزارش هم دروغ است.
دکتر اقبال – پس بفرمائید که همه دروغ می گویند این گزارش مدیرکل بنگاه راه‌آهن است.
دکتر بقائی - همینطور هم هست.
دکتر اقبال - مدیر کل راه‌آهن مسئول راه‌آهن است یک گزارش به بنده داده است بنده هم دادم به هیئت دولت اگرخلاف گفته بود تعقیبش کنید.
دکتر بقائی - ماده روز است این مطلب را نوشتیم آقا.
دکتر اقبال - عرض کنم این گزارشی است که رئوسش راعرض کردم گزارشی است که مطالب آن درهیئت دولت مطرح شده است آن قسمت که راجع به ریل تراوس است چون مکرر از طرف وزارت خانه به برنده مناقصه ابلاغ شده است و بعلاوه به طوریکه از بنگاه را ه آهن اطلاع میدهند مشخصات فرانسوی ها بهتر بوده است به این جهت به بنگاه راه‌آهن دستور داده شد قرار داد خرید با شرکت واندل فرانسوی منعقد سازند درخصوص خرید لکوموتیو چون طبق گزارش بنگاه راه‌آهن از نظر مشخصات فنی و جنس لکوموتیو های پیشنهادی کارخانه انگلیسی ها مرغوبتر است و بعلاوه بنگاه راه‌آهن با24 دستگاه لکوموتیو هائیکه اخیراً از انگلستان خریده شده است اگربقیه لکوموتیو ها را هم از انگلستان بخرند خواهند توانست وسائط نقلیه متحد الشکلی دردسترس داشته باشند و ازطرف دیگر کمپانیهای انگلیسی هم درقیمت تخفیف داده‌اند بنابراین موضوع در جلسه 20 / 12 / 28 هیئت دولت مطرح شد و مورد موافقت واقع شد و دستور فرموده‌اند که اقدام مقتضی به عمل بیاید و مراقبت فرمایند که با کمال صرفه جوئی و بادرنظر گرفتن مصالح بنگاه راه‌آهن انجام شود پس از اینکه این دستور داده شد دراثر این تصمیم هیئتی از مهندسین بصیر و عالیمقام کشور تشکیل گردید تابا درنظر گرفتن شرائط فنی خطوط بنگاه راه‌آهن ایران نقشه لکوموتیو های مورد سفارش راداده و قرارداد منعقد گردد. مراتب به همین ترتیب به نماینده کارخانجات لکوموتیو سازی انلیس اطلاع داده شد و برای عقد قراردادمدیر کارخانجات لکوموتیوسازی ولکان فوندری به تهران وارد شد. هنگامیکه بنگاه راه‌آهن مشغول تنظیم قراردادومطالعه نقشه‌های ساختمانی لکوموتیو بود شرکت فروشتال از جریان اطلاع یافته برای اینکه اشکالی درامر معامله باکارخانجات انگلیس ایجاد کند و عمل خریدرا دچار وقفه نماید درتاریخ 13 فروردین وسوم اردیبهشت 1329 به بنگاه راه‌آهن پیشنهاد نمود دربهای بانداژ به مبلغ 4200 لیره و دربهای هردستگاه لکوموتیو ۲۰۰۰ لیره حاضراست تخفیف دهد بنگاه راه‌آهن طی شماره 4427 مورخه 9 – 2 – 1329 با ارسال این پیشنهادات تخفیف شرکت فروشتال چنین گزارش داد آنهم یک گزارش مفصلی است که این قسمت آخرش راهم بنده میخوانم که چون قبل از جنگ 24 دستگاه لکوموتیو از همین مشخصات به انگلستان سفارش داده شده است (دکتربقائی- این ۲۴ دستگاه لکوموتیو کجا هستند؟) عقیده مند است از نظر تسهیل درامر بهره‌برداری و طرز نگاهداری و تعمیرات لکوموتیوها کلیه لکوموتیو ها از یک نوع و متحدالشکل تهیه شود و طبق نظر متخصصین هم جنس فولاد انگلیسی مرغوبتر از آلمانی است و ازطرفی معلوم نیست که پیشنهادات شرکت فروشتال درمرغوبیت جنس بی اثر نباشد لذا نظریه بنگاه راه‌آهن این است که معامله با کارخانجات جان کلام اینجا است استدعا میکنم توجه بفرمائید برای خرید این لکوموتیوها از فروشتال که به عرض آقایان رساندم مخصوصاً درراه‌آهن دستهای خیلی زیادی است میخواهند اشخاص زندگی خودشان راباین وسائل تأمین کنند این بود عدهای از آقایان به دست و پا افتادند و شروع کردند یک عده از اشخاص هم رفتند ذهن آقایان رامشوب کردند و خوب یک اظهاراتی شد که نظر بنگاه راه‌آهن مخصوصاً اینستکه معامله با انگلستان انجام شود مخصوصاً که معامله با انگلستان از طرف دولت و با وساطت وزارت تجارت انگلستان انجام میشود و درحقیقت یکقسم معامله دولتی است دلال و واسطه درکارنیست و مجالی برای گفتگو و تأویلاتی درمورد معامله باقی نمیگذارد ( دکتربقائی – جزاینکه اساسش خراب است) این گزارش و کلیه سوابق امردرجلسه 20 اردیبهشت ماه 1329 مورد بررسی هیئت دولت قرارگرفت و درنتیجه پیرو تصمیم جلسه 20 – 12 –28 هیئت دولت سابق (هیئت دولت قبلی) به اتفاق آراء تصویب شد اینکه بعضی ها بعضی مطالب گفته‌اند همین آقای اردلان اینجا تشریف دارند آقای دکتر نخعی هم تشریف دارند مخصوصاًباتفاق آراء هیئت دولت تصویب کردند که 40 دستگاه لکوموتیوهای سانتافه و بانداژها را به مأخذ حداقل بهاء باهمان قیمتی که دربدو امرشرکت فروشتال حاضر شده قراردادببینید و مدت تحویل درافتتاح پیشنهادات واصل دراول نوامبر 1949 (10 آبان 1328) ا البته بنده آنوقت وزیر راه بودم به دست آمده با رعایت آخرین اصلاحی که درمشخصات شده از کارخانه انگلیس خریداری شود این خلاصه مطلب عرض کنم که یک 24 تالکوموتیو که از انگلیس بوده است و قیل از جنگ درفوریه 1940 بهمن 1319 قبل از اینکه جنگ به ایران بیاید قراردادی برای خرید 24 لکوموتیو از نوع سانتافه کوهستانی بین راه‌آهن و کارخانجات انگلیس با موافقت وزارت دارایی به قرار هردستگاه سیف بندر شاهپور 16700 لیره وبوف بندر لیورپول به مبلغ 15600 لیره منعقد شده البته این گزارش خیلی مفصلی است که این را میدهم برای استحضار آقای دکتربقائی چون درضمن مندرجات روزنامه شان مرقوم فرموده بودند که اینکار هم درزمان من شده (دکتربقائی – نه همچو چیزی نیست) چرا نوشته بودید خرید این 24 لکوموتیو درزمان کابینه آقای قوام السلطنه و سابقه خیلی زیادی دارد آقای فروهر آنوقت وزیرراه بودند بعدش هم آقای سرلشگر فیروز و چندین مرتبه هم در هیئت دولت مطرح شده بود برای اینکه کارخانجات انگلیس نتوانسته بودند تعهدات خودشان رابدهند و دولت اعتراضات خیلی شدید نمود که دومرتبه آقای آبتین از طرف دولت بنا به پیشنهاد وزیرراه وقت به انگلستان.
دکتر بقائی – آقای آبتین شغلشان چه بود؟
دکتر اقبال – شما بهتر میدانید بنده شناسنامه مردم نیستم.
مکی - عضو بانک شاهی بود
دکتر اقبال - آقای مکی که کمک کردند و گفتند عرض کنم که ایشان رفتند به انگلستان بالاخره حل نشد تا اینکه بعد از مذاکرات زیادی درزمان وزارت تیمسار سپهبد یزدان پناه جنگ فعلی این کارانجام شده و خیال میکنم وظیفه من باشد که دراینجا به عرض آقایان برسانم که تیمسار وزیرجنگ فعلی که وزیر راه بود یکی از اشخاص شایسته و درست هستند که جای هیچگونه شائبه صحبتی نیست و اینکه درروزنامه مرقوم فرموده بودند که این 24 تا لکوموتیو رادکتر اقبال درزمان وزارتش خریده (دکتربقائی – این از شاهکار های عزت الله خان است) اینهم پرونده اش است که اگر خواسته باشید اینرا میدهم خدمت آقای دکتر بقائی
رئیس – لازم نیست به ایشان بدهید دراختیار مجلس بگذارید
دکتر اقبال – این راجع بخرید ۲۴ تالکوموتیو بود که بنده توضیحات شفاهی دادم و حالا دوسیه اش راهم اگر میخواهید تقدیم میکنم. رئیس همانجا باشد.
دکتر اقبال - بسیارخوب و اما چرا بنگاه راه‌آهن با آقای فروشتال نمی خواست از لحاظ فنی معامله کند بنده لازم میدانم که به عرض آقایان برسانم جریان کارفروشتال از زمانی که درخرید های لکوموتیو های بنجلی را آب کرده بنا گزارش یکی از متخصصین راه‌آهنی که درتاریخ 3 – 12-38 گزارش داده لازم میدانم که به عرض برسانم که خود فروشتال طی نامه خودش تصدیق کرده است گزارش شده که شرکت سهامی فروشتال درتاریخ 22-8 – 18 خودش تصدیق کرده است خواستم به عرض آقایان برسانم که فروشتال چه ضرر هنگفتی به این مملکت رسانده است و اینرا هم عرض کنم که اگربنده وزیروقت بودم و ازاین وضعیت فروشتال اطلاع داشتم می نوشتم که به هیچوجه فروشتال نباید درایران معامله کند این وظیفه ملی ما است که نگذاریم پول این مملکت راببرند و یک مشت آهن پاره به ما بدهند و الان از آقایان استدعا میکنم قدم رنجه فرمایند به بنگاه راه‌آهن درایستگاه تهران یک قبرستانی رانشان خواهم داد که به اسم قبرستان لکوموتیو این قبرستان 60 درصد ش لکوموتیو های فروشتال است اجازه بدهید که من این گزارش را اینجا بخوانم و مقدمه عرض میکنم اگربنگاه راه‌آهن این گزارش رامورد توجه قرارمیداد و روی جریان فنی یکی مرتبه اشخاصی که جنس به ما میفروشند و معلوم میشد که جنس آنها خراب است از خیلی ضرر ها جلوگیری میشد برای اینکه ما اینقدر غنی نیستیم اینقدر پولدار نیستیم که هرروز بیاییم روی فشار رو دلالی روی داد و بیداد عدهای معاملاتی انجام بدهیم این معامله با تمام مشخصاتی که راه‌آهن داده و مدیر کل راه‌آهن امضاء کرده اجازه میخواهم که جریان کارفروشتال راقرائت کنم این گزارشی است که آقای مهندس شیمی که یک مهندس پشت میز نشین نیست یکی از مهندسین است که تمام پشت لکوموتیو و ده و شاید اغلب اقایان بشناسند این گزارش را ایشان تهیه کرده‌اند.
جناب آقای وزیر راه – اینجانب محمدشیمی که اکنون رئیس دفت فنی و آمار و مطالعات بنگاه راه‌آهن میباشم دراین موقع درنظراست لکوموتیو برای راه‌آهن ایران خریداری گردد خودراموظف میداند توضیحاتی راجع به نواقص و معایب سیستم لکوموتیو های خریداری شده درگذشته به عرض برساند تادر آتیه مراقبت بیشتری نسبت بخرید لکوموتیو بعمل آید تاسرمایه کشور هدر نرود و همکاران فنی اینجانب که مسئول تعمیر و بکارانداختن لکوموتیو و اجرای برنامه حمل و نقل میباشند باگرفتاری کمتر روبرو گردند (اینجا مختصری از تاریخچه تحصیلات و مقاماتی را که دربنگاه راه‌آهن داشته نوشته و بنده از خواندن آن خودداری میکنم برای اینکه وقت آقایان رانگیرم) جمله آخرش رامیخوانم جمله آخرش اینستکه درکلیه خطوط راه‌آهن سراسری و باکلیه لکوموتیو هائیکه تاکنون روی راه‌آهن سراسری کارکرده است به مقتضای شغلم کارکرده ام و به این جهت خودرا صالح میدانم تاگزارش لکوموتیوهائیکه دارای نواقص زیاد بوده و پس از ورود به خدمت نتیجه موردنظر رانداشتند به عرض برسانم:
۱ – لکوموتیوهای اتریشی که از آنها ۱۰ عدد در سال ۱۳۱۶ خریداری و به ایران رسیده که از ابتدا کهنه و فرسوده و ازسیستم های قدیمی و متروک و حتی پس از تعمیر اساسی درکارخانجات هم قابل خدمت نبودند. این لکوموتیوها در همان سال اول خرید از سرویس خارج و جمع کیلومتر از ده عدد آنها به صد هزار کیلومتر هم نرسید. در صورتیکه هر لکوموتیو به تنهائی باید چند میلیون کیلومتر کارکند تا اسقاط بشود.
۲ – لکوموتیو هاییکه دولت ایران از آلمان خریداری نموده بود سوای مانوریها دوسری بود سری اول ده عدد از نوع 31 که سبک فقط قادر بحمل قطارهای ساده درخطوط جلگه بود. این لکوموتیو به علت خرابی دیگ و کمی قدرت کشش درهمان سالهای اول از سرویس خارج و در سال ۱۳۲۶ حتی یکی از انها هم در حط اصلی کارنمیکرد و اکنون هم هرده عدد انها اسقاط و در قبرستان لکوموتیوها بایگانی است. سری دوم که شرکت فروشتال ۶۵ لکوموتیو به ایران فروخت و بتدریج از اواخر سال ۱۳۱۷ تا اواخر سال ۱۳۱۸ به ایران وارد گردید که دردسر زیاد داشت و راجع به نواقص آنها پس از ورود لکوموتیوهای اولیه مکاتبات زیادی بین راه‌آهن ایران و شرکت فروشتال و حتی مستقیماً به کمپانی کروپ سازنده تلمبه‌های ترمز هوای متراکم شد نواقص این قسمت به قدری بود که دولت ایران شرکت فروشتال راتهدید به شکایت به دیوان داوری لاهه نمود. بنده باز اینجا جمله معترضه‌ای دارم آقای دکتر متین دفتری تشریف دارند چند شب پیش در جلسه‌ای که بنده نبودم و آقای دکتر هدایتی تشریف داشتند و راوی بودند اظهار میکردند هرموقعی که راجع به کارهای شرکت فروشتال درحضور اعلیحضرت فقید صحبت میشد غیراز تعرض و غیر از اینکه ما ناراحت بشویم چیزدیگری نبود اینک شمه‌ای از معایب لکوموتیو ها
الف – لوله‌های بخار خشک کن آنهاطویل بوده و در روزهای اول خدمت میسوخت و میترکید ناچار فوراً تلگراف شد در بقیه لکوموتیوها طول آنها را کمتر نمایند.
ب – اکسانتریک آن به عکس نصب و مرتباً می کوبید و دستگاه تقسیم کننده رالق می کرد تلگرافاً سفارش شد در ساختمان لکوموتیوهای بعدی این عیب را مرتفع نمایند.
ج- کلیه ساشیها لق و همه آنها درایران تقویت گردید تقویت آنها طبق برنامه پرخرج و مفصل و درکارخانجات تعمیر اساسی تهران انجام گرفت و اثرات شاسیهای ترکیده آن مشهود است سپر جلو بکلی عوضی و شاسیهای مارش نیز تقویت گردید.
د – کلیه سیلندرها لقی داشت و بقدری پیچهای اتصالی سیلندر به شاسی و میخ پرچهای شاسی بدون رعایت اصول فنی کارگذارده شده بود که حتی مبتدیترین پرچکار تا این اندازه بد کار نمیکند. آقایان مهندس گورکانی و آقای نواب پور حتی اقای مهندس شریف امامی مسئول آنموقع جریه ناحیه تهران گرفتار این تعمیرات بودند که کارخانجات تعمیراساسی تهران نمیتوانست به آنها برسد و در دپوی تهران آقای قزلباش و درجنوب علی رحیم متصدی تقویت ساشی و سیلندرها و تعویض میخ پرچها بودند درصورتیکه هنوز این لکوموتیو ها ۱۰۰ هزارکیلومتر اولیه خودراطی نکرده بود. انژکتور یادستگاه تزریق آب یدک که از روز اول خوب کارنمیکرد و بزرگترین گرفتاری رادرطول راه برای راننده تولید مینمود بالاخره روی هر یک از این لکوموتیوها یکدستگاه انژکتور نوع دیگر سوارکردند و دربعضی دیگر حتی هردو آنها تعویض گردید.
و – موضوع تلمبه هوا برای ترمزلکوموتیو و قطار و دستگاه تقسیم کننده آن از روز اول باعث دردسر شده بود و چون مکاتبات و ارسال بعضی قطعات یدکی سودی نداد از طرف کمپانی سرمهندس آلبرک و دونفر کارگر با مقدار ابزار و یدکی به ایران آمد، و درکلیه دپو ها اقدام به تعمیر نمودند ولی نتیجه گرفته نشد و در حضور خود آنها تلمبه‌ها از کار می افتاد و بعد از ناچاری روی لکوموتیوهای فروشتال که درمناطق کوهستانی کارمیکردند دودستگاه تلمبه نصب تایکی یدکی باشد.
ز – کوره‌های این لکوموتیو ها زودخراب شد و هنوز به زحمت دوسال این کوموتیو ها کار کرده بودند که به تدریج از سرویس خارج شدند و بعدازجنگ هم به علت استیصال بامخارج زیاد به واسطه داشتن بعضی قطعات یدکی و ازجمله کوره‌های فولادی از جمع ۶۵ لوکوموتیو ۳۵ عدد تعمیر و قابل استفاده درخطوط جلگه و یامانور درایستگاهها و کارهای سبک دیگر باشد و اکنون قبرستان پشت کارخانجات تعمیر اساسی تهران و اهواز از این نوع لکوموتیو هاپراست پس از ورود متفقین به ایران چون وضع این لکوموتیوها قابل رضایت نبود و تعمیر آنها خرج زیادی لازم داشت کم کم از سرویس خارج گردید اکنون لکوموتیو های نوع سانتافه انگلیسی و کانادائی جای آنها راگرفته و فقط بعضی از آنها مورد استفاده مانور دربعضی ایستگاهها بود اما نکته که خاتمه باید به عرض برسانم اینستکه کارخانجات سازنده اهمیتی برای نظرات فنی ایرانیان قائل نبودند مثل اینکه آقای مهندس محمدی رئیس دفترفنی جریه کل بنگاه هنگام ساختمان این لکوموتیو ها درکارخانجات سازنده استاژ میداند و درهمان موقع معایب این لکوموتیوها را گفته بود و علامت هم گذارده بود ولی توجه نشد و لکوموتیوها به همان وضع به ایران فرستاده شد پس آقایان ملاحظه میفرمایند که این وضعیت لکوموتیوهای فروشتال درایران بوده است و بعد از ورودشان شاید درحدود ۴۰ تاشان در قبرستان لکوموتیوها افتاده و حتی درزمان جنگ که متفقین احتیاج زیادی به لکوموتیو داشتند آنها راکنار گذاشته و بکارهای سبک واداشته‌اند اینهم یک تصدیقی است که خودشرکت که فروشتال درتاریخ ۱۳۱۸/۸/۲۲ مطابق ۱۴ نوامبر ۱۹۳۹ تحت شماره ۳۶۱۳ نوشته و بنگاه راه‌آهن طبق صورتجلسه که اینجانب و آقای مهندس شیرویه که یکی از مهندسین راه بوده که چندی قبل درآلمان فوت کرد به شرکت سهامی فروشتال تمام این جریانات را که به عرض آقایان رساندم و روی این گزارش آقای مهندس شیمی اگر بنده وزیرراه وقت بودم و ازاین جریانات اطلاع داشتم مطلقاً اجازه نمیدادم که فروشتال بیاید و دراین قسمت شرکت کند و اما راجع به این کماندهائی که الان داده‌اند و آن کایه ارژش است که آقای مهندس شریف امامی آقای مهندس نجم آقای مهندس رجبی تنظیم کنندگان این پروژه‌ها هستند دریک قسمتهائی خط قرمز کشیده شده است و ضمن ساختن در یک قسمتهائی حط قرمز کشیده شده است و ضمن ساختن این لکوموتیو هاتقاضا کرده‌اند بایستی نوعش از نوع سانتافه باشد همین لکوموتیو هائی است که کمپانی انگلیسی بلاگستون پیشنهاد داده و این مشخصات لکوموتیوهایی است که باید کماند بدهند و فروشتال هم روی همین مشخصات نباید پیشنهاد بدهد و تمام تقاضا کرده‌اند که مطابق تیپ لکوموتیو هائی باشد که الان آمده یعنی همان است که الان امده و دارند قراردادش رامی بندد این بود خلاصه ماجرای خرید لکوموتیو و بنده این گزارش رسمی رابعرض مجلس شورایملی رساندم ولی معهذا استدعا میکنم برای اینکه آقایان بهتر و قدری روشن تربشوند هرکدام از آقایان که مایلند تشریف بیاورند این پرونده‌ها و پرونده‌های دیگری هست در اختیار کمیسیون راه کمیسیون دادگستری کمیسیون عرایض با هر کمیسیونی که آقایان صلاح میدانند می گذارم هرکدام از آقایان که مایل هستند تشریف ببرند در آن کمیسیون اگربنده خلافی عرض کردم بزرگترین خیانت ها راکرده‌ام.
دکتر بقائی - کی میگوید فروشتال راشرکت بدهید ما می گوییم با انگلیسیها معامله نکنید
دکتر اقبال - جز آنکه ماباید جنس خوب بخواهیم ما کاری به ملیت نداریم و استدعا میکنم که در کارهای فنی سیاست رادخالت ندهید.
مکی - شکر راهم تنی دولیره بیشتر میخرند شکر انگلیس شیرین تر بود شکر رابانامه سفارت رفته‌اند تنی دو لیره گرانتر خریده‌اند
دکتر اقبال – درپایان عرایضم یک گله بسیار بسیار دوستانه‌ای از جناب آقای دکتر بقائی دارم
بهادری – دوستی سرش نمیشود
دکتر اقبال - اقای دکتر بقائی یک سال و خرده‌ایست که با بنده لطف و مهری ندارند.
مکی – شما که در دوره گذشته گفتید :لیس علی المریض حرج
دکتر اقبال - خودشان این بی مهری راشروع کردند البته ایشان نماینده محترم تهران هستند بنده هم بنا به اینکه مردم تهران به ایشان رأی داده‌اند احترام می گذارم
مکی - خود جناب عالی هم که رأی دادید بعد ایشان
دکتر اقبال - گله‌ای که بنده از آقای دکتر بقائی دارم اینکه ایشان نماینده مجلس هستند این تریبون مجلس هم دراختیار ایشان هست میتوانستند تشریف بیاورند سؤال از دولت بکنند از وزیر سؤال بکنند اعلام جرم بکنند این اسباب کاردراختیار شان بود گله دوستانه بنده‌ایست که ایشان می آمدند از بنده می پرسیدند کار محرمانه در وزارتخانه که بنده هستم ندارم چون متأسفانه در کشور ما اینطور است که اگر در روی یک کاغذی یک کلمه یک محرمانه بگذارید فوراً در تمام یک کاغذی یک کلمه یک محرمانه ننوشتند هیچکس از آن جهت بنده به تصدیق همه آقایان حتی خود آقای دکتربقائی کارمحرمانه ندارم و اهل رشوه و ارتشاء هم نیستم (صحیح است) از این جهت وقتی که بنده اهل این حرف نیستم دلیلی ندارد که کارمحرمانه داشته باشم من از آقایان و ارباب جراید استدعا میکنم هروقتی که بنده بود دررأس یک وزارتخانه‌ای یک جائی هستم هرتقاضائی دارند برای رسیدگی من خودم رادراختیارشان میگذارم از من سند بگیرند این استدعای بنده بود و این گله گذاری را ازایشان داشتم که ایشان بل از این که اینکار رابکنند بنحو دیگری چرا این موضوع را مطرح کردند یک مطلب دیگری را هم می خواهم تذکربدهم که بنده یک ارباب بیشتر دردنیا ندارم و آن هم ملت ایران است و بس (صحیح است) (احسنت) بنده تا امروز که اینجا ایستاده ام غیرازخدمت به مملکت کار دیگری نکرده ام (احسنت)
نورالدین امامی - طیبه الله انفاسکم
رئیس – آقای دکتر بقائی هم میخواهند صحبت کنند جلسه ۳ ساعت شده
مکی - نوبت بنده محفوظ است
– تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه
ویرایش۹ – تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه
رئیس - برای جلسه بعد نوبت آقایان محفوظ است – فعلاً جلسه راختم میکنیم جلسه آینده روز یکشنبه ۱۴ خرداد ۳ ساعت قبل از ظهر مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورایملی – رضا حکمت