مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۵۷
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۶۲۶
مدیر سید محمد هاشمی
۲ شنبه ۲۷ شهریور ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ شهریور ۱۳۲۹ نشست ۵۷
فهرست مطالب:
- ۱ – تصویب صورت مجلس
- ۲ – بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق – فرامرزی – شوشتری
- ۳ – توضیحات آقای غلامرضا فولادوند به عنوان اخطار نظامنامه
- ۴ – معرفی آقایان وزرای امور خارجه – کار – راه – پست و تلگراف و تلفن به وسیله آقای نخست‌وزیر و بیانات ایشان در جواب مطالب قبل از دستور
- ۵ – توضیحات آقای فرامرزی به عنوان اخطار نظامنامه‌ای
- ۶ – قرائت استیضاح آقای اسلامی از آقای دکتر نصر وزیر دارایی
- ۷ – تعیین موقع جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس ساعت ده و دوازده دقیقه صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ – تصویب صورت مجلس
ویرایشرئیس – صورت غائبین جلسه پیش قرائت می‌شود. (بشرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه آقایان: خاکباز – محمودی – موسوی – بهادری – گنجه – سرتیپ زاده – ظفری – تولیت – دکتر هدایت – دکتر مجتهدی – فتحعلی افشار – ثقه اسلامی – دکتر طاهری – کوراغلی – دکتر راجی – دکتر بقائی – طباطبائی.
غایبین بی اجازه – آقایان، قبادیان – صفوی – دولت آبادی – اورنگ – عباسی – برومند – محمد علی مسعودی – خسرو قشقائی – سنندجی – امینی – ناظر زاده – حسن اکبر – شهاب خسروانی – دکتر سید امامی – قرشی – سلطان العلماء – عماد تربتی – محسن طاهری – سالار بهزادی – حاذقی – سودآور – غضنفری – نبوی – پیراسته – افشار صادقی – محمد ذوالفقاری – امیر افشاری – سلطانی – حکیمی – خزیمه علم – دکتر شایگان.
دیر آمده بی اجازه – آقای هراتی دو ساعت.
رئیس - آقای ملک مدنی نسبت بصورت مجلس نظری دارید بفرمائید.
ملک مدنی – جلسه گذشته جریانی پیدا شد که متاسفانه برخلاف انتظار همه آقایان نمایندگان بود (صحیح است) برای اینکه ما در یک مطلب همه با هم متفق هستیم آقایان اقلیت، آقایان اکثریت ممتنعین منفردین و آن حفظ حیثیت و شئون مجلس شورای ملی است که مال همه‌است (صحیح است) ما برای آن این جا حاضر شدیم و برای این بوده‌است که حیثیت ملی و شئون مجلس را هم در نظر بگیریم و نیاید فراموش بکنیم که یک گذشته‌ای به ما نشان داد که حفظ حیثیت مجلس و شئون نمایندگان و حسن جریان مجلس اگر خدای نکرده متزلزل بشود زیانش بمشروطیت و آزادی وارد می‌شود (صحیح است) برای این که مجلس شورای ملی بعقیده بنده پناهگاه و سنگر آزادی و مشروطیت است (صحیح است) ما در ایام فترت مشاهده کردیم که اگر چنانچه قبلا فکری می‌کردیم بعضی پیش آمدها واقع نمی‌شد خیلی دور نیست بنده این جا جندین نفر از آقایان که نهایت احترام را همه بر ایشان قائل هستیم در دوره چهارده حاضر هستند که آنوقت هم مذاکراتی می‌کردیم که آقا در کار مجلس دقت کنیم که یک پیش آمدی نشود که خدای نکرده فترتی پیدا شود و بر خلاف مشروطیت و آزادی اقداماتی بشود (صحیح است) و متاسفانه فترت شد برای غفلت هائی که همه کردیم یکی از آنها شاید خود بنده بودم و این جا عرض می‌کنم و حالا بعقیده بنده ما همه باید حفظ حیثیت و شئون مجلس را در درجه اول نصب العین خودمان قرار بدهیم و احتراز از این بکنیم که در مجلس جریانی پیدا شود که آزادی سلب شود، انتقاد کردن، بحث کردن، صحبت کردن غیر از این است که یک جریانی پیدا شود که خدای نکرده منجر به بی نظمی مجلس بشود و دیگران از آن استفاده بکنند (دکتر مصدق – باید گوش بکنند) صحیح است باید اینجا گوش داده بشود همینطور که میفرمائید هم مطالب با کمال آزادی گفته شود، هر کس هر عقیده و نظری دارد بیان کند زیرا مجلس شورای ملی جای بحث و انتقاد و مذاکره و از این نوع مطالب است بنده برای اینکه می‌دانم همه آقایان به این موضوع توجه دارند خواستم عرض کنم که امیدوارم نظیر جریان جلسه پیش دیگر چنین اتفاقی واقع نشود (نمایندگان – انشاءالله) همه سعی کنیم همه وظیفه‌ای که داریم انجام بدهیم و هم در عین حال آزادی گفتار و بیان هم به تمام معنی محفوظ باشد و هر کس هم بتواند عقاید خودش را با نهایت آزادی و صراحت در این جا اظهار کرده باشد زیرا اگر در مجلس بیان عقیده نشود پس در کجا باید بشود این جائی است که همه ما دیدیم اظهارات و انتقادات و مذاکرات از نقطه نظر آزادی و مشروطیت مورد استفاده همه بوده‌است ملت ایران انتظار دارد (مکی – اینها مربوط به صورت جلسه‌است؟) بنده می‌خواستم تذکری عرض کنم آقای مکی...
رئیس - آقای ملک مدنی درباره صورت جلسه بفرمائید.
ملک مدنی – بنده بعنوان تذکر می‌خواستم عرض کنم.
دکتر مصدق – بشرط اینکه حرف حساب را هم گوش بدهند.
مکی – وزرای بند (ب) را هم نباید بیاورند در مجلس.
ملک مدنی – البته باید هم بحرف حساب در مجلس همانطوریکه آقای دکتر مصدق می‌فرمایند توجه داشته باشند مجلس و دولت باید وظیفه خودشان را انجام بدهند اگر هر کدام وظیفه شان را انجام ندهند بر خلاف مصلحت عمومی است.
رئیس – آقای نریمان.
نریمان – عرض بنده راجع بصورت جلسه‌است و در بیانات بنده در جلسه روز پنجشنبه یک اشتباهاتی شده یک کلماتی افتاده و یک کلماتی زیادی چاپ شده و بعضی را هم اشتباها" نوشته‌اند مثلا مثبتی را نوشته‌اند ثبتی اینها را اصلاح کرده‌ام.
رئیس - آنها را اصلاح کنید و لطف کنید به تند نویسها. آقای اردلان.
اردلان – بنده در جلسه گذشته عرایضی کردم حالا که بصورت جلسه مراجعه کردم ۲۱ غلط دیدم و عین آن غلطها را تصحیح می‌کنم و به تند نویسی می‌دهم.
رئیس – لطف کنید اصلاح می‌شود. آقای اسلامی.
اسلامی - بنده آقای دکتر نصر وزیر دارائی را استیضاح کرده‌ام خواهش می‌کنم مطابق نظامنامه در مجلس قرائت شود.
رئیس – در موقعش قرائت می‌شود نسبت بصورت مجلس نظر دیگری نیست (گفته شد – خیر) صورت مجلس تصویب شد.
۲ – بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق – فرامرزی – شوشتری
ویرایش۲ – بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق – فرامرزی – شوشتری
رئیس – آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق – لازم است که باستحضار آقایان نمایندگان رسانم که دیشب در منزل جناب آقای اللهیاری صالح بین بنده و آقای سپهبد رزم‌آرا ملاقاتی دست داد و مذاکراتی شد که لازم است به اطلاع آقایان نمایندگان برسانم و اگر از حدود مقررات تجاوز بکند اجازه بدهند که بنده عرایض خود را تمام بکنم اگر اجازه می‌دهید بنده شروع بکنم و اگر اجازه می‌دهید بنده شروع بکنم و اگر اجازه نمی‌دهید که هیچ..
نورالدین امامی – حالا از یکربع استفاده بفرمائید تا بعد ببینم چیست.
عده‌ای از نمایندگان – بفرمائید.
رئیس – بفرمائید مانعی ندارد.
دکتر مصدق – چون مجال نکردم که نطق خودم را ماشین بکنم بانهایت تانی قرائت می‌کنم و از آقایان تندنویسها خواهش می‌کنم که عین نطق را بنویسند آقایان محترم، دیشب بین جناب آقای رزم‌آرا و اینجانب در خانه جناب آقای صالح ملاقاتی دست داد که اگر اجازه بفرمائید و مرا تحت مقررات نظامنامه نگذارید لازم است که خلاصه آنها را عرض کنم. ایشان می‌خواستند که ما سکوت اختیار کنیم و در این جلسه با کمال ادب و احترام بدولت اعلام جرم کنیم و ما می‌خواستیم که قانون اجرا بشود و کاری بر خلاف مصالح مملکت نشود تقاضای نمایندگان جبهه ملی دو چیز بود اول صرفنظر کردن از تشکیل انجمنهای ولایتی، دوم اجرای قانون هیئت تصفیه کارمندان دولت. بعد پیشنهاد لایحه دولت راجع به تجدید نظر و رفع ظلم از آندسته مردمی که عمدا" یا سهوا" در بندهای غیر مناسب وارد شده‌اند راجع به تشکیل انجمنهای ایالتی لازم است غرض کنم در یکی از روزهای سال ۱۳۰۲ که من به وزارت خارجه وارد شدم مرحوم منتخب الملک اسفندیاری رئیس اداره انگلیس نامه‌ای از سفارت ارائه داد که رئیس الوزرای وقت در حاشیه آن نوشته بود ضبط شود مرحوم اسفندیاری از من کسب تکلیف نمود گفتم که نامه را نباید ضبط نمود و موضوع باید در جریان گذارده شود مذاکرات زیادی در چند جلسه بین من و جناب سرپرسی لورن سفیر کبیر انگلیس روی داد و کار تمام نشده بود که دولت سقوط نمود پس از آن نمی‌دانم کار بکجا رسید و یقین دارم که آن نامه بایگانی شده‌است موضوع نامه این بود چرا در امور جزایر ابوموسی و شیخ شعیب در خلیج فارس که جزو قلمرو شیخ شعیب در خلیج فارس که جزو قلمرو شیخ شارجه‌است دولت در آنها دخالت می‌کند غرض از این مقدمه آنست که بدانید دولت انگلیس چرا می‌خواهد دو جزیره مزبور جزو مشارجه باشد و دولت ایران از هرگونه دخالتی در آنها خودداری کند محتاج به توضیح نیست و همه می‌دانند که مقصود این است از شیخ شارجه بهتر می‌توان کسب امتیاز نمود تا از دولت باستانی و مشروطه ایران که تاکنون شرکت نفت نتوانسته‌است به تصویب قرار داد ساعد و گس در مجلس موفق شود کمااین که بحرین هم که جزو لایتجزای ایران است (صحیح است) روی همین اصول که آقای رزم‌آرا می‌خواهند عملی کنند امتیاز نفت داده‌است پس اگر ما تشکیلاتی در ولایات بدهیم با اوضاع کنونی که نمایندگان آنها را اهل مملکت انتخاب نمی‌کنند وضعیت بعضی از ولایات از کار بحرین بهتر نمی‌شود و تشکیلات انجمنهای ایالتی که آقای سپهبد رزم آرا تا این درجه اصرار و پافشاری می‌کنند نه در نفع اهالی است و نه در نفع مملکت در نفع مردم نیست برای اینکه اشخاص قوی و صاحب نفوذ در انجمنهای ایالتی وارد می‌شوند و تلقینات خارجی سبب می‌شود که فکر استقلال را در مغز خود پرورش دهند در صورتی که اکنون مردم ولایات فقط آرزو دارند که انجمنهای شهر را خود انتخاب کنند و کارهای راجع به نظافت و روشنایی شهرها بر طبق انتظار آنان عملی شود در نفع مملکت هیچ فردی از افراد این مملکت خصوصا" آقایان نمایندگان که از هر کسی بیشتر استفاده حیثیاتی می‌کنند راضی نخواهند شد که باین لطایف الحیل مملکت باستانی ایران را تفکیک و تجزیه بکنند ما هیچوقت نگفتیم که کار مردم تا آنجا که سکته به استقلال و تمامیت مملکت نخورده دست مردم داده نشود مانعی گوئیم دولت ایران در انتخابات شهرداری اقدام کند اگر تونست اهالی را به آرزوی خود نایل کند آنوقت در تشکیل انجمن‌ها پس از تجدید نظر در قانون اقدام کند مردم نه کورند و نه کر و همه می‌دانند وقتی که جناب سپهبد با این دلایل منطقی باز از تشکیل انجمن‌ها دل نمی‌کند و صرفنظر نمی‌کند نظریات ایشان از چه منعی آب می‌خورد و از چه مقامی کسب فیض می‌کند اینها مطالبی بود که نفع آنها عاید مملکت و اهالی محل می‌شد اکنون لازم است مطالبی عرض کنم که نفع آنها مستقیما" عاید آمرین دولت است امروز در این عالم اختلاف بین دو دسته‌است که یکی دول دموکرات است و دیگری کمونیست و هر مملکتی که تحت نفوذ یکی از این دو دسته اداره می‌شود یا دمکرات یا کمونیست است ولو این که عقیده اکثریت مردم با رژیمی که اینها را اداره می‌کند مطابقت نکند تا ۳۰ سال قبل اصول کمونیسم یک تئوری بیش نبود ولی سوء سیاست دول دمکرات سبب شد که آن تئوری تدریجا" پا به دایره عمل نهد بطوری که اکنون قریب نصف از نفوس عالم تحت رژیم کمونیسم اداره می‌شود دول سرمایه داری می‌خواهند با همان اسلوب کهنه دنیا را اداره کنند یعنی با مردم نفع پرست، خائن و جاه طلب وبی شخصیت بسازند و آنها را بر اوضاع مملکت خود مسلط کنند. تا اینکه بتوانند مقاصد نامشروع و نا مطلوب خود را عملی نمایند در صورتیکه حق این بود که تمام ممالک از همان رویه ایکه دولت انگلیس بعد از جنگ دوم بین المللی پیروی نمود پیروی کنند همه