| | | | | | |
|
بیا ساقی آن جام کیخسروی |
|
که نورش دهد دیدگان را نوی |
|
|
لبالب کن از باده خوشگوار |
|
بنه پیش کیخسرو روزگار |
|
|
شها شهریارا جهان داورا |
|
فلک پایگه مشتری پیکرا |
|
|
کجا بزم کیخسرو و رخت او |
|
سکندر که شد بر سر تخت او |
|
|
چو آن کوکب از برج خود شد روان |
|
توئی کوکبه دار آن خسروان |
|
|
جهانداریت هست و فرماندهی |
|
بدان جان اگر در جهان دل نهی |
|
|
جهان گرچه در سکهی نام تست |
|
زمین گر چه فرخ به آرام تست |
|
|
منه دل برین دلفریبان به مهر |
|
که با مهربانان نسازد سپهر |
|
|
جهان بین که با مهربانان خویش |
|
ز نامهربانی چه آورد پیش |
|
|
به تختی که نیرنگ سازی نمود |
|
بدان تخت گیران چه بازی نمود |
|
|
به جامی که یک مست را شاد کرد |
|
بر آن بام داران چه بیداد کرد |
|
|
چو کیخسرو هفت کشور توئی |
|
ولایت ستان سکندر توئی |
|
|
در آیینه و جام آن هر دو شاه |
|
چنان به که به بینی از هر دو راه |
|
|
به هر شغل کامروز رای آوری |
|
رهاورد فردا بجای آوری |
|
|
توئی تاج بخشی کز آن تاجدار |
|
سریر پدر را شدی یادگار |
|
|
تو شادی کن ار شاد خواران شدند |
|
تو با تاجی ار تاجداران شدند |
|
|
درین باغ رنگین چو پر تذرو |
|
نه گل در چمن ماند خواهد نه سرو |
|
|
اگر شد سهی سرو شاه اخستان |
|
تو سرسبز بادی دراین گلستان |
|
|
گر او داشت از نعمتم بهرهمند |
|
رساند از زمینم به چرخ بلند |
|
|
تو زان بهتر و برترم داشتی |
|
در باغ را بسته نگذاشتی |
|
|
فلک تا بود نقش بند زمی |
|
مبنداد بر تو در خرمی |
|
|
مرا از کریمان صاحب زمان |
|
توئی مانده باقی که باقی بمان |
|
|
چه میگفتم و در چه پرداختم |
|
کجا بودم اشهب کجا تاختم |
|
|
چو اسکندر آن تخت و آن جام دید |
|
سریری نه در خورد آرام دید |
|
|
سریری که جز آسمانی بود |
|
به زندان کن زندگانی بود |
|
|
بلیناس فرزانه را پیش خواند |
|
به نزدیک جام جهان بین نشاند |
|
|
نظر خواست از وی در آیین جام |
|
که تا راز او باز جوید تمام |
|
|
چو دانا نظر کرد در جام ژرف |
|
رقمهای او خواند حرفا به حرف |
|
|
بدان جام از آنجا که پیوند بود |
|
مسلسل کشیده خطی چند بود |
|
|
تماشای آن خط بسی ساختند |
|
حسابی نهان بود بشناختند |
|
|
به شاه و به فرزانهی اوستاد |
|
عددهای خط را گرفتند یاد |
|
|
سرانجام چون شاه ازان مرز و بوم |
|
گراینده شد سوی اقلیم روم |
|
|
سطرلاب دوری که فرزانه ساخت |
|
برآیین آن جام شاهانه ساخت |
|
|
چو شاه جهان ره بدان جام یافت |
|
در آن تختگه لختی آرام یافت |
|
|
به فرزانه گفتا که بر تخت شاه |
|
نخواهم که سازد کس آرامگاه |
|
|
طلسمی بر آن تخت فرزانه بست |
|
که هر کو بر آن تخت سازد نشست |
|
|
اگر بیش گیرد زمانی درنگ |
|
براندازدش تخت یاقوت رنگ |
|
|
شنیدم که آن جنبش دیرپای |
|
هنوز اندران تخت مانده بجای |
|
|
چو شه رسم کیخسروی تازه کرد |
|
چو کیخسرو آهنگ دروازه کرد |
|
|
برون آمد از دیدن تخت و جام |
|
سوی غار کیخسرو آورد گام |
|
|
نگهبان دز رنج بسیار برد |
|
که تا شاه را سوی آن غار برد |
|
|
چو شه شد به نزدیک آن غار تنگ |
|
درآمد پی باد پایان به سنگ |
|
|
کزان ره روش بود برداشته |
|
به خار و به خارا برانباشته |
|
|
نمایندهی غار با شاه گفت |
|
که کیخسرو اینک در این غار خفت |
|
|
رهی دارد از صاعقه سوخته |
|
ز پیچش کمر در کمر دوخته |
|
|
به غارت مبر گنج غاری چنین |
|
براندیش لختی ز کاری چنین |
|
|
به چنگ و به دندان رهش رفته گیر |
|
چو کیخسرو آنجا فرو خفته گیر |
|
|
سبب جستن پردگیهای راز |
|
کند کار جویندگان را دراز |
|
|
ازین غار باید عنان تافتن |
|
به غار اژدها را توان یافتن |
|
|
سکندر ز گفتار او روی تافت |
|
پیاده سوی غار خسرو شتافت |
|
|
دوان رهبر از پیش و فرزانه پس |
|
غلامی دو با او دگر هیچکس |
|
|
به تدریج از آن رهگذرهای سخت |
|
به دهلیز غار اندر آورد رخت |
|
|
چو گنجینهی غارش آمد به دست |
|
هراسنده شد مرد یزدان پرست |
|
|
شکافی کهن دید در ناف سنگ |
|
رهی سوی آن رخنه تاریک و تنگ |
|
|
به سختی در آن غار شد شهریار |
|
نشانی مگر یابد از یار غار |
|
|
چو لختی شد آن آتش آمد پدید |
|
که شد سوخته هر که آنجا رسید |
|
|
به فرزانه گفت این شرار از کجاست |
|
در این غار تنگ این بخار از کجاست |
|
|
نگه کرد فرزانه در غار تنگ |
|
که آتش چه میتابد از خاره سنگ |
|
|
فروزنده چاهی درو دید ژرف |
|
که میتافت زان چاه نوری شگرف |
|
|
از آن روشنائی کس آگه نبود |
|
که جوینده را سوی آن ره نبود |
|
|
بدان روشنی ره بسی باز جست |
|
بر او راه روشن نمیشد درست |
|
|
رسن در میان بست مرد دلیر |
|
فرو شد در آن چاه رخشنده زیر |
|
|
نشان جست ازان آتش تابناک |
|
که چون میدمد روشنی زان مغاک |
|
|
پراکنده نی آتشی گرد بود |
|
چو دید اندر او کان گوگرد بود |
|
|
خبر داد تا برکشندش ز چاه |
|
برآمد دعا گفت بر جان شاه |
|
|
که باید به زودی نمودن شتاب |
|
ازین چاه کاتش برآید نه آب |
|
|
درو کان گوگرد افروختست |
|
به گوگرد از آن کیمیا را نهفت |
|
|
خبر داشت آنکو درین غار خفت |
|
برون رفت و عطری بر آتش فشاند |
|
|
درودی شهنشه بر آن غار خواند |
|
برون رفت و عطری بر آتش فشاند |
|
|
چو بیرون غار آمد و راه جست |
|
نشد هیچ هنجار بر وی درست |
|
|
شنیدم که ابری ز دریای ژرف |
|
برآمد به اوج و فرو ریخت برف |
|
|
از آن برف سر در جهان داشته |
|
دره تا گریوه شد انباشته |
|
|
سکندر در آن برف سرگشته ماند |
|
چو برف از مژه قطرهها میفشاند |
|
|
مقیمان آن دز خبر یافتند |
|
سوی رخنهی غار بشتافتند |
|
|
به چوب و لگد راه را کوفتند |
|
به نیرنگها برف را روفتند |
|
|
به چارهگری شاه از آن کنج غار |
|
برون آمد و رفت بر کوهسار |
|
|
چو این سبز طاوس جلوه نمای |
|
سپید استخوانی ربود از همای |
|
|
همایون کن تاج و گاه سریر |
|
فرود آمد از تاجگاه سریر |
|
|
سوی نوبتگاه خود بازگشت |
|
بلند اخترش باز دمساز گشت |
|
|
برآسوده از آن تفتن و تافتن |
|
هراس دز و رنج ره یافتن |
|
|
تنی کانهمه مالش و تاب یافت |
|
به مالشگر آسایش و خواب یافت |
|
|
فرو خفت کاسایش آمد پدید |
|
شد آسوده تا صبح صادق دمید |
|
|
چو صبح دوم سر بر افلاک زد |
|
شفق شیشهی باده بر خاک زد |
|
|
بیاراست این برکهی لاجورد |
|
سفال زمین را به ریحان زرد |
|
|
بفرمود شب بزمی آراستن |
|
می و مجلس و نقل در خواستن |
|
|
سریری ملک را سوی بزم خواند |
|
به نیکوترین جایگاهی نشاند |
|
|
می لعل بگرفت با او به دست |
|
چنین تا شدند از می آنروز مست |
|
|
به بخشش درآمد کف مرزبان |
|
در گنج بگشاد بر میزبان |
|
|
غنی کردش از دادن طوق و تاج |
|
همش تاج زر داد و هم تخت عاج |
|
|
مکلل به گوهر قبائی پرند |
|
چو پروین به گوهر کشی ارجمند |
|
|
ز پیروزه جامی ترنجی نمای |
|
که یک نیمه نارنج را بود جای |
|
|
یکی نصفی لعل مدهون به زر |
|
به از نار دانه چو یک نارتر |
|
|
ز لعل و زمرد یکی تخته نرد |
|
بساطی ز یاقوت و زر سرخ و زرد |
|
|
ز بلور تابنده خوانی فراخ |
|
چو نسرینتر بر سرسبز شاخ |
|
|
تکاور ده اسب مرصع فسار |
|
همه زیر هرای گوهر نگار |
|
|
صد اشتر قوی پشت و مالیده ران |
|
عرق کرده در زیر بار گران |
|
|
ز سر بستههائی که در بار بود |
|
جواهر به من زر به خروار بود |
|
|
قباهای خاص از پی هر کسی |
|
قبا با دلیهای زرکش بسی |
|
|
ز بس تحفه و خلعت خواسته |
|
سریر سریری شد آراسته |
|
|
بدان دستگه دست شه بوسه داد |
|
به نوبتگه خویشتن رفت شاد |
|
|
شهنشه بزد کوس و لشگر براند |
|
سر رایت خود به گردون رساند |
|
|
از آن کوهپایه درآمد به دشت |
|
سوی ژرف دریا زمین در نوشت |
|
|
در آن دشت یک هفته نججیر کرد |
|
پس هفتهای کوچ تدبیر کرد |
|