پروین اعتصامی (مثنویات و تمثیلات و مقطعات)/صبح آمد و مرغ صبحگاهی

by پروین اعتصامی

	صبح آمد و مرغ صبحگاهی			زد نغمه، بیاد عهد دیرین
	خفاش برفت با سیاهی			شد پر همای روز، زرین
	در چشمه، بشوق جست ماهی			شبنم بنشست بر ریاحین
	شد وقت رحیل و مرد راهی			بنهاد بر اسب خویشتن، زین
	هر مست که بود، هشیار است			کندند ز باغ، خار و خس را
	گردید چمن، زمردین رنگ			دزدید چو دیو شب، نفس را
	خوابید ز خستگی، شباهنگ			هنگام سحر، در قفس را
	بشکست و پرید صید دلتنگ			بر سر نرسانده این هوس را
	بر پاش رسید ناگهان سنگ			این عادت دور روزگار است
	آراست بساط آسمانی			از جلوه‌گری، خور جهانتاب
	بگریخت ستاره‌ی یمانی			از باغ و چمن، پرید مهتاب
	رخشنده چو آب زندگانی			جوشید ز سنگ، چشمه‌ی آب
	وان مست شراب ارغوانی			مخمور فتاد و ماند در خواب
	مستی شد و نوبت خمار است			ای مرغک رام گشته در دام
	برخیز که دام را گسستند			پر میزن و در سپهر بخرام
	کز پر شکن تو، پر شکستند			بس چون تو، پرندگان گمنام
	جستند ره خلاص و جستند			با کوشش و سعی خود، سرانجام
	در گوشه‌ی عافیت نشستند			کوشنده همیشه رستگار است
	همسایه‌ی باغ و بوستان باش			تا چند کناره میگزینی
	چون چهره‌ی صبح، شادمان باش			تا چند ملول مینشینی
	هم صحبت مرغ صبح خوان باش			تا چند نژندی و حزینی
	چالاک و دلیر و کاردان باش			در وقت حصاد و خوشه‌چینی
	آسایش کارگر ز کار است			آنگونه بپر، که پر نریزی
	در دامن روزگار، سنگ است			بسیار مکن بلند خیزی
	کافتادن نیک نام، ننگ است			گر صلح کنی و گر ستیزی
	این نقش و نگار، ریو و رنگ است			گر سر بنهی و گر گریزی
	شاهین سپهر، تیز چنگ است			صیاد زمانه، جانشکار است
	بر شاخه سرخ گل، مکن جای			کان حاصل رنج باغبان است
	منقار ز برگ گل، میارای			گل، زیور چهر بوستان است
	در نارون، آشیانه منمای			برگش مشکن، که سایبان است
	از بامک پست، دانه مربای			کان دانه برای ماکیان است
	او طائر بسته در حصار است			از میوه‌ی باغ، چشم بر بند
	خوش نیست درخت میوه بی‌بار			با روزی خویش، باش خرسند
	راهی که نه راه تست، مسپار			آنجا که پر است و حلقه و بند
	دام ستم است، پای مگذار			فرض است نیازموده را پند
	و آگاه نمودنش ز اسرار			یغماگر و دزد، بی‌شمار است
	آذوقه‌ی خویش، کن فراهم			زان میوه که خشک کرده دهقان
	گه دانه بود زیاد و گه کم			همواره فلک نگشته یکسان
	بی گل، نشد آشیانه محکم			بی پایه، بجا نماند بنیان
	اندود نکرده‌ای و ترسیم			ویرانه شود ز برف و باران
	جاوید نه موسم بهار است			در لانه‌ی دیگران منه گام
	خاشاک ببر، بساز لانه			بی رنج، کسی نیافت آرام
	بی سعی، نخورد مرغ دانه			زشت است ز خلق خواستن وام
	تا هست ذخیره‌ای به خانه			از دست مده، بفکرت خام
	امنیت ملک آشیانه			این پایه‌ی خرد، استوار است
	خوش صبحدمی، اگر توانی			بر دامن مرغزار بنشین
	چون در ره دور، دیر مانی			بال و پر تو، کنند خونین
	گر رسم و ره فرار دانی			چون فتنه رسد، تو رخت بر چین
	این نکته، چو درس زندگانی			آویزه‌ی گوش کن، که پروین
	در دوستی تو پایدار است