کیهان/شماره ۳۰۶۷/در پیرامون کودتای نیم‌بند نظامی
در پیرامون کودتای نیم‌بند نظامی
تا کنون ۳۱ نفر از افسران و نمایندگان مجلس و سایرین باتهام شرکت در کودتا توقیف شده‌اند – دیشب دکتر بقائی و زهری توقیف گردیدند ولی زهری امروز آزاد شد - مامورین در تعقیب عده‌ای دیگر از متهمین هستند
بسرلشگر زاهدی اخطار شد که در ظرف ۲۴ ساعت خود را بفرمانداری نظامی معرفی کند - آیا زاهدی بقزوین فرار کرده؟
شش نفر از افسران دادسرای نظامی مامور تحقیق و تکمیل پرونده کودتا شده‌اند – سرتیپ کیهان و سرتیپ فرزانه بسمت سرپرست کاخهای سلطنتی منصوب گردیدند - باز پرس نظامی تا آخر وقت امروز برای ۱۳ نفر از توقیف‌شدگان قرار بازداشت صادر کرد
متن فرمانی که زاهدی مدعی است بموجب آن به نخست وزیری منصوب شده است - فرودگاه مهرآباد از حرکت طیاره شاه به بغداد چگونه اطلاع پیدا کرد - شاه ده و نیم صبح مستقیما از رامسر به بغداد رفت – معاون نخست وزیر و سرتیپ فرزانه و کیهان با حضور دادستان بهبودی رئیس سابق کاخهای سلطنتی را ملاقات کردند – برای تحویل کاخها و اموال منقول سلطنتی در دربار کمسیونی تشکیل شد – بدستور دولت کلیه کاخها تحت نظر مامورین انتظامی قرار گرفت – کاخ سعد آباد امروز مهر و موم شد
امروز درهای کاخ بسته شده بود و کسی رفت و آمد نمیکرد – چند نفر از شاهپورها در کاخهای اختصاصی خود بسر میبرند و با کسی ملاقات نمی‌کنند - امروز شایع شد که شاه امشب از رادیو بغداد سخنرانی خواهد کرد ولی سفارت عراق این شایعه را تکذیب نمود - ساعت ۷ صبح دیروز کودتاچیان برق مشهد را قطع کردند تا خبر بلا اثر ماندن کودتا بوسیله رادیو بگوش مردم نرسد - اداره اصل ۴ امروز هم تعطیل بود - سرهنگ باتمانقلیچ، سرتیپ شیبانی جزء بازداشت شدگان امروز هستند
امروز مجسمه‌های شاه سابق را در بهارستان و میدان سپه پائین آوردند
.jpg) |
.jpg) |
.jpg) |
.jpg) |
.jpg) |
.jpg) |
 |
از چپ براست - زهری - دکتر بقائی - سرتیپ شیبانی - سرلشکر باتمانقلیچ - سرتیپ کیان - که امروز بسرپرستی کاخهای سلطنتی منصوب شد، سرهنک حمیدی معاون گذرنامه شهربانی
.jpg)
سرگرد خاتم
خلبان مخصوص شاه
توطئه کودتای نیم بند افسران گارد شاهی تمام جریانات روز را تحت‌الشعاع قرار داده است.
شایعه‌ای که دیروز انتشار داشت و خبرگزاری اسوشیتدپرس هم بآن اشاره کرده بود، این است که روز ۲۲ مرداد فرمان نخست‌وزیری
سرلشکر زاهدی از طرف شاه صادر شده و فرمان عزل دکتر مصدق از نخست وزیری جوف همان پاکتی بود که سرهنک نصیری بمنزل نخست وزیر تسلیم کرده و رسید گرفته است.
دیروز پاکتی از طرف یک نفر ناشناس بدفتر خبرنگاران خارجی در تهران تسلیم شده است که محتوی عکس رونوشت فرمان نخست وزیری سرلشکر زاهدی بوده است
متن این فرمان بر طبق عکسی که در پاکت بوده از این قرار است
- فرمان نخست‌وزیری زاهدی
«جناب فضل الله زاهدی
نظر باینکه اوضاع ایجاب میکند
که شخص مطلع و باسابقه‌ئی برای در
دست گرفتن زمام امور مملکت تعیین
نمائیم لذا با اطلاعی که بکفایت و
شایستگی شما داریم بموجب این دستخط
بسمت نخست وزیری منصوب میشوید
و مقرر میداریم که در اصلاح امور کشور
و رفع بحران کنونی و بالا بردن سطح
زندگانی مردم اهتمام و سعی کافی بعمل
آورید.
۲۲ مرداد ۱۳۳۲ - محمدرضا پهلوی»
درباره این جریانات و این فرمان محافل رسمی دولتی سکوت اختیار کرده و هیچگونه خبری نمیدهند.
امروز همچنین شایع بود که شاه قبل از آنکه ببغداد پرواز کند اعلامیه‌ئی تهیه کرده بود ولی از انتشار آن خودداری شده‌است.
هنوز از مفاد این اعلامیه اطلاعی در دست نیست ولی گفته میشود اعلامیه مزبور بطور مختصر تهیه شده بود و در آن شاه پس از اشاره باوضاع فعلی مردم را دعوت بسکون و آرامش کرده و علت عزیمت خود را، اوضاع مملکت قلمداد کرده است.
- شورای سلطنتی
ناطقین متینگ دیروز همه از دولت خواستار شدند که شورای سلطنتی را تشکیل دهد تا سرنوشت آینده مملکت را تعیین کند گفته میشود مطالعات دولت برای تعیین اعضاء شورای نیابت سلطنت ادامه دارد و این شورا برای تعیین تکلیف مملکت تصمیم خواهد گرفت و ممکن است پس از تشکیل این شورا موضوع تشکیل مجلس موسسان عملی شود.
- رژیم آینده مملکت
درباره رژیم آینده سلطنت هنوز هیچ اظهاری از طرف مقامات رسمی نشده است و در هر حال این موضوع به آراء عمومی گذاشته میشود و مردم در یک رفراندم نظر خود را ابراز خواهند داشت
امروز گفته میشد که در شورای نیابت سلطنت هیچیک از افراد خانواده سلطنتی عضویت نخواهند داشت
- مندرجات امروز جرائد
امروز تمام روزنامه‌ها ستونهای خود را به مقالات، اخبار و تفسیرهای مربوط به کودتای نیمه تمام افسران گارد شاهی و عزیمت شاه و ملکه از ایران اختصاص داده‌اند و اینک ماحصل مندرجات جرائد را برای اطلاع خوانندگان چاپ میکنیم:
روزنامه‌های چپ و روزنامه‌های طرفدار دولت همه تقاضا کرده‌اند «شاه غیابا محاکمه و مجازات شود».
روزنامه شجاعت که بجای بسوی آینده ارگان جمعیت های چپ منتشر میشود در شماره امروز خود نوشته است:
دیروز صدها هزار مردم تهران در تظاهرات وسیع و بی‌سابقه‌ای تنفر خود را بتوطئه کودتا ابراز داشتند. هندرسن سفیر کبیر مداخله‌جوی امریکا از نظر خارجی توطئه را رهبری میکرد - دولت باید فورا همه عاملین کودتا را در هر جا و هر مقامی که هستند دستگیر کند و بمجازات برساند. نخست وزیر کودتا سرلشکر زاهدی بود».
روزنامه شجاعت مطالبی هم درباره کودتای پریشب دارد که در شماره دیروز چاپ شده است.
روزنامه «نیروی سوم» ارگان حزب زحمت کشان ملت ایران (نیروی سوم) محاکمه غیابی و مجازات شاه را خواستار شده.
نیروی سوم مینویسد :
تکلیف آینده را ملت با رفراندم تعیین خواهد کرد»
روزنامه جبهه آزادی ارگان مرکزی حزب ایران در سرمقاله خود روی یک تیتر ۷ ستونی مینویسد: «دولت ملی ما باید شاه را مستعفی اعلام و شورای سلطنتی تشکیل دهد»
روزنامه داد در سرمقاله خود به توطئه کودتا حمله کرده و مینویسد:
«کودتا هر چه باشد، از هر مقام و شخص و بهر نوع از مظاهر آن شدیدا مورد اعتراض ما بوده و عقیده داریم جز یک مرض خطرناکی که متاسفانه در مشرق نشو و نما می نماید چیز دیگری نیست که باید با آن شدیدا مبارزه کرد.
اعتقاد ما این است در چنین موردی که با احساسات ملی و اساس استقلال مملکت ما تماس دارد باید سعی نمود حقیقت امر را کشف کرد دید اولا فکر وقوع کودتا تا چه حد بوده است و ثانیا عوامل اصلی الهام دهنده این فکر چه مقامات و اشخاصی بوده‌اند. ثالثا نتیجه تحقیقات بیطرفانه از اشخاص ذیمدخل را باطلاع ملت ایران رسانید تا قضاوت صحیح خود را با ایمان کامل به صحت آن بکار برند و روزنامه شاهد ارگان حزب زحمتکشان دکتر بقائی در سرمقاله خود مینویسد: «دکتر بقائی و زهری در زندان مصدق – کودوتآتر مصدق هنوز ادامه خواهد داشت. کودتای ساختگی دولت برای تغییر رژیم است شبح مخوف قلدری و کمونیزم ایران را فرا گرفت»
شاهد در مقاله دیگری مینویسد: «برای تکمیل کودتای مصدق ابن کودتای قلابی را بوجود آوردند. حزب ما با هر گونه کودتا علیه رژیم مشروطیت پارلمانی مخالف است»
- روزنامه شجاعت درباره توطئه کودتاچیان چه مینویسد؟
روزنامه شجاعت (بسوی آینده) در شماره امروز خود تحت عنوان «شب شنبه در باغشاه چه گذشت؟» مینویسد:
ساعت ۵ر۲۲ فرمانده گارد سرهنگ نصیری باتفاق افسران زیر بپادگان باغشاه وارد شدند سرگرد پیاده فردوست، سروان پیاده سلیمی، سروان سوار جهان‌بین، ستوان ۱ پیاده ریاحی محافظ فرمانده گارد سرهنگ نصیری، سرگرد پیاده رکنی.
افسرانیکه در پادگان باغشاه آماده بودند بسرپرستی سرگرد پیاده حسن عاطفی بفرمانده گارد معرفی شدند در این ضمن سرهنگ ۲ خسروپناه هـم بباغشاه آمد و مراجعت نمود که با قسمت خود بمنزل نخست‌وزیر برود و در توقیف او اقدام کند.
پس افسران مقیم باغشاه را باطاق افسر نگهبان درب جبهه، هدایت نمودند. در این محل سرهنگ نصیری نطقی ایراد کرد ضمن آن گفت شاه کشور در این دو سال با کمال صمیمیت با دکتر مصدق همکاری کرد خواهران و برادران و مادر خود را برای جلب رضایت او بخارج فرستاد مع‌الوصف کوچکترین تغییری در وضع کشور داده نشده است لذا اینجانب از طرف شاه پیغامی جهت دکتر مصدق دارم که مفاد آنرا جهت اطلاع شما افسران که باید مجری آن باشید قرائت می کنم. در این موقع نامه شاه را که مضمون آن عزل مصدق بود قرائت کرد در این موقع سرتیپ بازنشسته گیلانشاه هم بباغشاه وارد شد و با سرهنگ نصیری مدتی در خلوت صحبت کردند سرهنگ نصیری پس از ختم صحبت با گیلانشاه مجددا وارد اطلاق شد و ماموریت افسران و افراد را معین کرد دو کامیون سرباز بفرماندهی ستوان یک عسکری در حالیکه تمام افراد آن ذخیره‌گذاری نموده بودند ماموریت یافتند که بمعیت دو ماشین بیوک سبز رنک اسکورت که سرگرد فردوست و سروان جهان‌بینی و سرگرد عاطفی و سروان سلیمی هم در آن سوار بودند فرمان شاه را باطلاع نخست وزیر برسانند سپس سرهنک نصیری گفت نخست‌وزیر از طرف شاه معلوم شده و سرلشگر زاهدی است رئیس ستاد ارتش هم سرهنگ باتمانقلیچ است که هم اکنون با زره شکن از سلطنت‌آباد حرکت نموده و در مقر فرماندهی خود یعنی ستاد ارتش است. رئیس شهربانی سرتیپ دفتری است که او هم در محل خدمت خود حاضر خواهد شد سرهنگ دو خسرو پناه هم با ما همکاری خواهد نمود. گروهان سروان بلاری که در باغشاه میباشد و ماموریت پاسداری آنجا را بعهده دارد باید ساعت ۱۲ نزدیک خانه نخست‌وزیر باشد. در قسمتهای راه آهن، بی‌سیم، برق رادیو و پست و تلگراف هم عده‌ای هستند که باید آنجا ها را اشغال کنند.
پس از اجرای عملیات نخست‌وزیر را بباشگاه افسران خواهم برد و هر کشوریکه بخواهد تحت‌الحفظ اعزام خواهد شد. البته مامورین آگاهی هم اشخاص سرشناس و سران حزب توده را فورا دستگیر و باغشاه اعزام خواهند نمود.
در ساعت ۶ صبح نیز شاه پیامی از رادیو بملت ایران ایراد خواهد نمود و حقایق را باطلاع ملت خواهد رسانید»
روزنامه مزبور در پایان مینویسد در این موقع سرهنگ نصیری فرمانده گارد که قرار بود خود بمنزل نخست وزیر برود حرکت کرد. در خیابانی که بمنزل نخست وزیر میرسد اتومبیل زیاد بود و سرهنگ نصیری برای اینکه جلب توجه نشود باتفاق افسران گارد از اتومبیل پیاده شدند و بمنزل نخست وزیر حرکت کردند مامورین از ورود آنها جلو گیری میکنند افسران گارد مامورین شهر بانی را دستگیر و بکاخ میبرند و در این موقع سرهنک ممتاز نامه سرهنگ نصیری را میگیرد و برای رویت نخست وزیر میبرد ولی در این موقع طبق دستوری که میرسد سرهنک نصیری و همدستان او توقیف میشوند و دست گیری نخست وزیر عقیم میماند»
- جریان دستگیری علی بجنود همسایه سرتیپ ریاحی
دیروز از قول آقای مهندس زیرکزاده نوشتیم که وقتی ایشان و آقای مهندس حقشناس را سربازان گارد از منزلشان میبردند یکی از همسایه های ایشان را هم گرفته بودند این شخص که نامش آقای علی بجنود می باشد و شغلش معماری است و ضمنا همردیف سروان هم هست، جریان دستگیری خود را امروز چنین تعریف میکرد.
منزل من روبروی منزل رئیس ستاد ارتش است شب شنیدم صدای تیر بلند شد بنوکرم گفتم برود به‌بینند چیست وقتی نوکر من رفت در باغ را باز کند خانم من چراغ را روشن کرد وقتی در را باز کرد عده‌ای شروع بزدن او کردند من تا خواستم بگویم چرا او را میزنید عده‌ای سرباز مرا بکوچه کشیدند خانم بنده را که چراغ روشن میکرد تهدید به قتل کردند که اگر چراغ را روشن کنی تو را می کشیم بنده را با یک زیر پیراهن و یک زیر شلوار کوتاه بدون کفش ببازداشتگاه سعدآباد بردند در بین راه نیز مرتبا بمن ته تفنگ میزدند و تهدید میکردند آنقدر کتک خوردم که وقتی مرا ببازداشتگاه سعدآباد بردند آقای دکتر فاطمی در همان اطاق بود و من ایشان را نشناختم ایشان یک سیگار آتش زدند و بمن دادند وقتی سیگار کشیدم و حواسم جمع شد متوجه شدم ایشان آقای دکتر فاطمی وزیر خارجه هستند و در طرف دیگر من هم آقایان مهندس زیرکزاده و حقشناس قرار دارند پس از یک ربع ساعت بنده را برای تحقیقات باطاق دیگر بردند و پرسیدند رئیس ستاد ارتش الان کجا هست؟ و آیا در منزل شما هست یا نه؟ بنده گفتم رئیس ستاد ارتش منزلشان روبروی منزل بنده است ولی خودشان که در منزل من نیستند باز هم مرا تهدید بقتل کردند و گفتند اگر رئیس ستاد در منزل شما بوده و یا باشد شما را همین جا می‌کشیم بعد بنده چون با لباس زیر بودم خواهش کردم شخصی برود لباسهای مرا از منزل بیاورد تا بپوشم و بآن اطاق بروم بعد آقایان را بشهر بردند و برگرداندند. و مرا پس از سئوالهائی آزاد کردند و گفتند می‌توانید بمنزلتان بروید.
- توضیح یکی از افسران محافظ نخست وزیر
آقای سروان فشارکی که یکی از چهار نفر افسران گارد محافظ منزل آقای نخست‌وزیر میباشند راجع نحوه جریان حمله بمنزل آقای نخست‌وزیر اینطور اظهار داشت:
مقارن ساعت دوازده دو نفر افسر که از چهار راه شاه بطرف منزل نخست‌وزیر میآمدند نظر مرا جلب کردند و پس از اینکه بطرف آنها رفته و مختصری صحبت کردم بلافاصله آنها تغیر جهت داده و در خیابان شاه بسمت مغرب حرکت کردند.
بلافاصله پس از تصمیمی که با سایر رفقا گرفتیم تصمیم گرفته شد نامبردگان را تعقیب و از سیر و حرکت آنها اطلاع حاصل نمائیم ولی متاسفانه آنها را ندیدم بهمین جهت از خیابان شاه وارد سی متری نظامی شده و از خیابان پاستور مراجعت نمودم تا بچهار راه سردرب سنگی و کاخ مرمر رسیدیم در این چهارراه عده‌ای از افسران گارد سلطنتی بطور غیرعادی اجتماع کرده بودند که بمحض مشاهده اینجانب بلافاصله چند نفر آنها داخل بیوک کروکی سلطنتی شده و برای دستگیری من حرکت کردند ولی متاسفانه نتوانستند باینجانب دست یابند لذا مراجعت نمودند و منهم بچهار راه حشمت‌الدوله آمده و مراقب اوضاع بودم و در همین محل بود که مشاهده شد چند کامیون حامل سرباز و زره‌پوش و جیپ بطرف منزل آقای نخست وزیر پیش میآمدند لذا فورا برای اطلاع از جریان امر و قصد حرکت آنان بطرف کلانتری یک حرکت کردم و هنوز بخیابان پهلوی نرسیده بودم که دو کامیون از خیابان پهلوی بسمت چهارراه حشمت‌الدوله در حرکت بودند فورا افسر مربوطه را احضار کرده و پرسیدم کجا میروید پس از اطمینان باینکه اینها کمک هستند بلافاصله دو کامیون را در محل چهارراه قرار داده ومانع عبور ستون کامیون کودتاچیان شدم ضمنا تانکی نیز وسط چهار راه قرار داده شد
در نتیجه افسران گارد که اوضاع را نامساعد می‌بینند نا چار پیاده بسمت منزل آقای نخست‌وزیر حرکت کرده و من هم قبل از آنها خود را بدر خانه رسانده و داخل شدم و مشاهدات خود را عینا باطلاع سایر رفقا رسانده و بلافاصله بیرون آمدم در همین موقع سرهنگ نصیری فرمانده گارد سلطنتی که جلو در منزل آقای نخست‌وزیر رسیده بود اظهار داشت که حامل نامه‌ای از شاه برای آقای نخست‌وزیر است که بایستی شخصا بایشان تسلیم نماید در پاسخ اظهار داشتم که ممکن است نامه را بمن که افسر محافظ ایشان هستم بدهید و البته رسید آنرا بشما خواهم داد ولی قبول نکرد و گفت بایستی آقای سرهنگ دفتری تشریف بیاورد تا کاغذ را بدهم منهم بلافاصله داخل منزل شده و پس از اقدامات احتیاطی و مذاکره با سایر افسران محافظ آقای سرهنگ دفتری پس از اطمینان از سازمان دفاعی و حفاظتی خودمان برای گرفتن نامه از منزل خارج شده و با سرهنگ نصیری مذاکره شد و بالاخره نامه را دریافت و بحضور آقای نخست وزیر تسلیم نمودند که ایشان هم بخط خودشان رسید نامه را مرقوم فرمودید ولی در این موقع که ساعت نیم بعد از نیمه شب بود افسران گارد بطرف کاخهای سلطنتی حرکت کردند.
ولی بلافاصله بآقای سرهنگ ممتاز دستور داده شد نامبردگان را توقیف و افراد آنها را خلع سلاح نمایند لذا با نهایت شوق برای خلع سلاح این کامیون سرباز و سران خائن آنها حرکت کردیم و بالاخره سرهنگ نصیری دستگیر و تسلیم مقامات مربوطه گردید.
- در فرمانداری نظامی
از صبح دیروز که فرمانداری نظامی وضع غیر عادی بخود گرفت مرتبا مامورین آن در رفت و آمد بودند.
دیروز مامورین فرمانداری تا نیمه های شب در محل فرمانداری نظامی انجام وظیفه کرده و پیوسته گزارشهای رسیده را مورد مطالعه قرار میدادند.
- تهیه لیست
پس از این که نقشه کودتا فاش شد و کودتاچیان هر یک فراری و متواری گردیدند در فرمانداری نظامی با نظر مقامات دولتی لیست عده‌ایکه در این جریان دست داشته‌اند تهیه شد.
گفته میشود در لیستی که فعلا تهیه شده از ۵۰ نفر اسم برده شده که تا ساعت ۱۱ صبح امروز عده‌ئی از آنها دستگیر شدند.
- ۱۲ نفر بازداشت‌شدگان دیروز
همانطور که در شماره گذشته اطلاع دادیم از پریشب تا آخر وقت اداری دیروز آقایان امینی کفیل دربار بهبودی رئیس کاخهای سلطنتی، ارنست پرون و اشتری و از افسران ارتش آقایان سرهنگ نصیری، سرهنگ آزموده، سرهنگ نوذری ، سرهنگ زند کریمی، ستوان ۱ ریاحی، همردیف سرتیپ پرورشی
و از افسران شهربانی سرگرد پولاد دژ و سرگرد مقدم بازداشت شدند.
بازداشت شدگان مذکور در زندانهای دژبان و شهربانی محبوس گردیدند
بطور کلی تا یکساعت بعد از ظهر دیروز ۱۲ نفر دستگیر و توقیف گردیدند
- ۱۲ نفر دیگر
علاوه بر ۱۲ نفر مزبور از بعد از ظهر دیروز تا ساعت ۱۱ صبح امروز ۱۲ نفر دیگر بتدریج دستگیر و توقیف شدند
این عده عبارتند از آقایان سر لشگر باتمانقلیچ سرتیپ شیبانی، سرهنگ کسرائی، سرهنگ خسرو پناه، سرهنگ منصورپور - سروان سلیمی، سروان نراقی، سروان شقاقی از افسران ارتش، و سرهنک حمیدی افسر شهربانی
علاوه بر این عده آقایان دکتر مظفر بقائی کرمانی و علی زهری و کنعانی‌زاده و نوکر زهری هم دیروز توقیف شدند.
- توقیف دکتر بقائی و زهری
بطوریکه خوانندگان اطلاع دارند آقای دکتر مظفر بقائی کرمانی متهم بشرکت در توطئه قتل سرتیپ افشار طوس رئیس سابق شهربانی کل کشور میباشد آقای دکتر بقائی تا کنون بعلت داشتن مصونیت پارلمانی در فرمانداری نظامی حضور نیافته بود. ساعت شش بعد از ظهر دیروز آقایان سرهنگ نادری رئیس اداره کارآگاهی، سروان فهیم سروان علوی، ستوان دوم علیشاهی و دو کارآگاه و دو گروهبان برای جلب آقای دکتر بقائی بمجلس شورای ملی مراجعه کردند.
- قدم میزدند
موقعیکه مامورین وارد محوطه مجلس شدند آقایان دکتر بقائی و علی زهری و کنعانی‌زاده یکی از اعضای حزب زحمتکشان و یک نفر دیگر که گویا نوکر آقای زهری بوده است در باغ بهارستان مشغل قدم زدن و صحبت کردن بودند. روحیه آنها قوی بود و دکتر میگفت و میخندید و بطور کلی مثل اینکه از این عوالم خارج بودند.
- اخطار برئیس گارد
مامورین جلب دکتر بقائی پس از ورود بمحوطه مجلس بآقای سرهنگ قازیرات رئیس گارد مجلس مراجعه کرده و اظهار داشتند به آقای دکتر بقائی بگوئید تشریف بیاورند فرمانداری نظامی.
رئیس گارد مراتب را به آنها
اطلاع داد ولی آقای دکتر بقائی گفت؛ بایستی معرفی‌نامه رسمی داشته و نماینده دادستان هم حاضر باشد آنها گفتند: ما هم نماینده دادستان هستیم و هم مامور فرمانداری نظامی و کارآگاهی.
- اگر نیائید شما را میبریم
دکتر بقائی تا اینجا قیافه‌ای آرام داشت و با خونسردی صحبت میکرد و از آمدن با آنها خودداری می‌نمود
مامورین گفتند: در صورتیکه نیائید مجبوریم شما را جلب کنیم در این موقع دکتر بقائی حالش تغییر کرد و رنگ خود را باخت و تا حد زیادی خونسردی همیشگی خود را از دست داد دکتر بقائی چند دقیقه‌ای فکر کرد و گفت آقای زهری و رفقای دیگر هم می آیند؟ مامورین گفتند بله آنها هم می‌آیند.
- بازرسی بدنی
در این موقع دکتر بقائی و زهری و کنعانی‌زاده برای پوشیدن لباس وارد اطاق شدند در آنجا مامورین فرمانداری برای احتیاط از آقایان مذکور بازرسی بدنی بعمل آوردند تا در صورتیکه اسلحه دارند تحویل گیرند. پس از پوشیدن لباس آقایان دکتر بقائی و علی زهری در اتوموبیل بیوک ۵۱ رئیس کارآگاهی قرار گرفتند و مامورین دیگر با کنعانی زاده و نوکر زهری با جیپ در دنبال آنها راه افتادند.
- در خیابان عشرت آباد
آقایان مذکور را یک سر بدژبان پادگان مرکز بردند و بعد از لحظه‌ای مجددا از آنجا بیرون آورده بزندان پادگان عشرت آباد انتقال دادند
- زهری امروز آزاد شد
همانطور که گفتیم توقیف این آقایان مربوط بقتل افشارطوس است و طبق اظهار مامورین فرمانداری هنوز هیچ ربطی بجریان کودتا ندارد آقایان علی زهری و کنعانی‌زاده و نوکر زهری امروز صبح از زندان آزاد گردیدند و فقط دکتر بقائی زندانی است.
- توقیف رئیس ستاد کودتا
ساعت ۷ بعد از ظهر دیروز مامورین فرمانداری نظامی بمنزل آقای سرلشکر باتمانقلیچ مراجعه کرده و اظهار داشتند:
تشریف بیاورید فرمانداری نظامی سرلشکر گفت: «فرمانداری نظامی چکنم من نمیآیم مامور فرمانداری پاسخ داد شما را بایستی جلب کنم تشریف بیاورید من معذورم. سر لشکر در حالیکه مرتب زیر لب حرف میزد بفرمانداری نظامی آمد و از آنجا بزندان دژبان منتقل گردید. قرار بود سرلشگر باتمانقلیچ بعد از کودتا ریاست ستاد را بعهده بگیرد.
- توقیف رئیس سابق شهربانی
یکی دیگر از توقیف‌شدگان آقای سرتیپ بازنشسته شیبانی است که در دوره شانزدهم نماینده مجلس بود و یک مدت هم ریاست شهربانی را بعهده داشت و زمانی استاندار کرمانشاه بود.
مشار الیه صبح امروز دستگیر و توقیف گردید.
سرهنگ منصورپور فرمانده هنگ بهادر هم دستگیر و توقیف گردید آقای سرهنک کسرائی معاون سرهنگ نصیری فرمانده گارد شاهنشاهی دیروز از کلاردشت بطهران آمد و بباغشاه رفت ولی بلافاصله دستگیر و توقیف گردید. او میگوید من اصلا از این جریان اطلاعی نداشته‌ام و داشتم میرفتم در عشرت‌آباد واحدها را بازرسی کنم.
- معاون اداره گذرنامه
علاوه بر این عده سرهنک ۲ حمیدی معاون اداره گذرنامه شهربانی هم صبح امروز توقیف شد.
باید دانست سه نفر افسر شهربانی یعنی سرهنگ حمیدی، سرگرد پولاددژ و سرگرد مقدم که بازداشت هستند از ارتش بشهربانی منتقل شده بودند.
سروان شقاقی و سروان نراقی و سروان سلیمی از افسران گارد هستند
- در تعقیب سرلشکر زاهدی
سرلشکر فضل الله زاهدی که قرار بود بعد از کودتا نخست‌وزیر شود هنوز توقیف نشده است تا ساعت ۳ بعد از نیمه‌شب دیشب مامورین در تعقیب او بودند ولی موفق بدستگیریش نشدند امروز خبر رسید که وی بطرف قزوین فرار کرده از این لحاظ مامورین فرمانداری نظامی بقزوین رفتند تا او را دستگیر سازند.
علاوه بر سرلشکر زاهدی مامورین فرمانداری در تعقیب عده‌ای دیگر هم هستند.
- اخطار فرمانداری نظامی بسرلشگر زاهدی
چون حضور سرلشگر بازنشسته فضل‌الله زاهدی برای تحقیقات ضروریست علیهذا بنامبرده اخطار میشود که برای تحقیقات لازم ظرف ۲۴ ساعت خود را بفرمانداری نظامی تهران معرفی نمایند.
| فرماندار نظامی تهران سرهنگ ستاد اشرفی |
- بازجوئی از توقیف‌شدگان
از صبح امروز بازپرسان دادسرای نظامی رسما مشغول بازجوئی از متهمین بشرکت در کودتا شدند.
مسئول پرونده کودتا آقای سرگرد علمیه میباشد سرگرد علمیه سمت بازپرسی پرونده غائله بختیاری را هم بعهده داشت.
ضمنا آقایان سرگرد جم‌زاد سروان دکتر مودب میرفخرائی و یکی دیگر از بازپرسان دادسرای نظامی با سرگرد علمیه همکاری میکنند
- تا ساعت ۱۰ در شهربانی
سرگرد علمیه و سایر همکارانش تا ساعت ۱۰ صبح در شهربانی کل کشور از آقایان امینی کفیل دربار شاهنشاهی، بهبودی، و سرگرد مقدم و سرگرد فولاددژ و ارنست پرون و چند نفر دیگر بازجوئی بعمل آوردند و سپس بسراغ سایرین که در زندانهای دژبان و عشرت‌آباد زندانی میباشند رفتند آقای سرهنگ شایانفر دادستان نظامی هم مرتبا در رفت و آمد بود.
- نحوه مجازات توطئه‌کنندگان
بطوریکه گفتیم از صبح امروز بازپرسی از متهمین شروع شد و بطور قطع این بازپرسی مدتی طول خواهد کشید.
بنابراین اکنون نمیتوان پیش‌بینی کرد که نحوه مجازات متهمین از چه قرار است و مامورین تحقیق هم در اینباره هنوز سکوت میکنند ولی بطور کلی همانطور که در شماره گذشته نوشتیم عمل آنها چون در زمان حکومت نظامی بوده است مشمول ماده ۴ قانون حکومت نظامی میشود و مجازات آنها از نظر اقدام علیه دولت مشروطه و امنیت عمومی اعدام است.
- معاون نخست‌وزیر در شهربانی
مقارن ساعت ۹ صبح آقای دکتر ملک‌اسمعیلی معاون سیاسی نخست وزیر در شهربانی کل کشور حضور یافت و مستقیما باطاق آقای سرتیپ مدبر رئیس شهربانی رفت. آقایان سرتیپ فرزانه و سرتیپ مسعود کیهان هم در معیت آقای دکتر ملک‌اسمعیلی بشهربانی آمدند و در اطاق رئیس شهربانی ساعتی بمذاکره پرداختند.
- سرپرست کاخها
آمدن آقای دکتر ملک‌اسمعیلی بشهربانی برای ملاقات آقای بهبودی رئیس کاخهای سلطنتی بود.
چون آقای بهبودی رئیس کاخ های سلطنتی از دیروز طبق ماده ۵ قانون حکومت نظامی توقیف شده است لذا از طرف دولت سرپرستی و اداره امور کاخها و قصور و اموال منقول سلطنتی بآقایان سرتیپ فرزانه و سرتیپ کیهان محول گردید.
- تحویل اموال بسرپرستهای جدید
بدستور رئیس شهربانی آقای بهبودی را باطاق رئیس شهربانی هدایت کردند و آقای وکیلی کفیل دادستانی تهران هم در این موقع حضور یافت.
آقای دکتر ملک‌اسمعیلی قریب یکربع با آقای بهبودی و سایرین صحبت کرد و چون تحویل دادن کاخ ها و قصور و اموال منقول مستلزم صورت‌برداری دقیق بود آقای دکتر ملک‌اسمعیلی، وکیلی، سرتیپ فرزانه و سرتیپ کیان ساعت ۱۰ از شهربانی خارج شدند.
و بوزارت دربار آمدند و در آنجا کمیسیونی تشکیل داده و بمذاکره پرداختند.
قرار شد آقای سرتیپ کیهان امور کاخهای شهری را بعهده داشته باشد و آقای سرتیپ فرزانه امور کاخ سعدآباد را اداره کند.
در جلسه صبح راجع بچگونگی تحویل کاخها و اموال مدتی بحث شد و قرار است بعد از ظهر امروز برای رسیدگی بوضع کاخ سعدآباد هیئتی بسعدآباد برود.
و سپس جلسه دیگری تشکیل داده ترتیب تحویل گرفتن کاخها و اموال را بدهند.
- وضع امروز کاخهای سلطنتی
امروز قصور و کاخهای سلطنتی تحت نظر افسران و سربازان پادگان مرکز محافظت میشد و ورود کاخها جز برای کارمندان وزارت دربار ممنوع بود.
والاحضرت‌ها شاهپور غلامرضا شاهپور عبدالرضا و شاهپور حمید برادران شاه در کاخهای خود در سعد آباد اقامت داشتند و از ملاقات خود داری میکردند.
در وزارت دربار در سعدآباد فقط دو سه نفر کارمندان دفتری حضور داشته که طبق معمول بسرکار خود آمده بودند و در کاخ سفید سعدآباد نیز فقط رئیس دفتر مخصوص با چند تن از کارمندان جزء دربار حضور داشت
در کاخ شهری نیز رئیس حسابداری دربار و عده‌ای از کارمندان حضور داشتند ولی این عده کاری نداشتند که انجام دهند.
از طرف دولت بکلیه متصدیان کاخهای سلطنتی دستور داده شد که مواظب اموال و اثاثیه کاخ باشند و مراقبت کنند که چیزی مفقود و معدوم نگردد
بهمین مناسبت امروز کاخهای اختصاصی بسته شد و مامورین محافظ در اطراف آن بپاسداری پرداختند.
- در شهرستانها
امروز اطلاع حاصل شد که در بعضی از نقاط آذربایجان از جمله در ایل شاهسون اغتشاشاتی روی داده است و آن منطقه آرام نیست از طرف ارتش دستورهای لازم برای برقراری نظم و آرامش بلشگر آذربایجان داده شده است.
در سایر نقاط کشور همه جا آرامش برقرار است و حادثه نامطلوبی روی نداده است.
امروز در ستاد ارتش گفته شد چون شهرستانهای بندر پهلوی و رشت دارای وضع حساسی میباشد از این نظر تصمیم گرفته شد که از ظهر امروز در این دو شهرستان مقررات حکومت نظامی بمورد اجرا گذاشته شود.
تلگرافهائیکه دیروز و امروز از شهرستانها رسیده همه حاکی از آنستکه
در اکثر نقاط کشور تظاهراتی با پشتیبانی از دولت صورت گرفته است
- توضیح مسئولین فرودگاه مهرآباد درباره هواپیمای شاه
خبرنگار ما امروز با یکی از مقامات اداره کل هواپیمائی کشوری تماس گرفت و از وی درباره جریان پرواز هواپیمای شاه سئوال نمود مقام مزبور گفته همانطور که اطلاع دارید هواپیمای شاه از رامسر مستقیما پرواز کرده این هواپیما از نوع «پیچکرافت» دو موتوره بود که بشخص شاه تعلق داشت و بقرار اطلاع مقارن ساعت ۵۰ر۱۰ دیروز از رامسر پرواز نموده و مقارن ساعت ۵ر۱ در فرودگاه بغداد بزمین نشسته است.
پس از اینکه خبر پرواز این هواپیما از رامسر بما رسید ما نیز از فرودگاه بغداد سئوال کردیم ولی آنها پاسخ صحیحی بما ندادند و در حدود ساعت ۴ بعد از ظهر از جریان مطلع شدیم. یکی از همراهان شاه سرگرد خاتم خلبان مخصوص شاه بوده ولی بقرار اطلاع هواپیمای دو موتوره بوسیله خود شاه هدایت شده است. از سرنشینان هواپیما غیر از شاه و ملکه و سرگرد خاتم اطلاع دیگری در دست نیست.
- ویزای گذرنامه شاه
گذرنامه پادشاه ایران روز پنجشنبه در تهران از طرف سفارت عراق ویزا شده است و خبریکه از برن منتشر شده حاکی بود که شاه میبایستی صبح روز جمعه وارد بغداد شود.
- اداره اصل ۴ امروز هم تعطیل بود
اداره اصل ۴ دیروز طبق دستور مقامات آن اداره تعطیل بود امروز هم این دستور بموقع اجرا گذارده شده بود.
امروز بر تعداد کامیونهای مامورین انتظامی که اداره اصل ۴ را حفاظت مینمایند، افزوده شده بود
یکی از مقامات اصل ۴ گفت تعطیل این اداره بر اثر جریانات یکی دو روز اخیر میباشد و احتمال دارد تا چند روز بهمین ترتیب ادامه داشته باشد.
- کودتاچیان برق مشهد را قطع کردند
این تلگراف بامضای بیش از صد نفر از بازرگانان و اصناف و معتمدین مشهد تهران مخابره شده.
جناب آقای نخست وزیر گرچه عوامل بیگانه و همدستان کودتاچیان در ساعت ۷ صبح برق مشهد را قطع کردند تا اعلامیه دولت بسمع مردم وفادار به نهضت ملی ترسد ولی در هر حال خبر کودتای ننگین علیه حکومت ملی بسرعت در محافل مشهد منتشر شده و خون را در عروق مردم بغلیان آورد اما از آنجا که خدای بزرگ حامی و نگهبان نهضت مقدس ملی است نقشه کودتاچیان با فداکاری و واقع‌بینی گارد محافظ منزل نخست وزیر بحمدالله خنثی شد. پیشوای محبوب ما - دیگر ملت ایران امیدی ندارد که بیگانه پرستان دست از دشمنی با مردم و نهضت مقدس آنها بردارد و بنا بر این برای محو و نابودی آن قیام خواهد کرد تا این آخرین سنگر پناهگاه بیگانگان درهم خرد گردد
ما برای صدمین بار پشتیبانی کامل بیدریغ خود را از نهضت ملی و رهبر ارجمند آن دکتر مصدق و مراتب تشکر خود را از افسران شرافتمند و مومن نهضت ملی و سربازان ارتش و بخصوص گارد محافظ منزل نخست‌وزیر صریحا اعلام میداریم و مجازات مسببین را در هر مقام و لباس که هستند فورا خواستاریم از اول وقت صبح امروز در چهارراه لاله‌زار افراد منتسب باحزاب دسته‌های مختلف جمع شده بودند و راجع بجریان کودتا و نظریات حزب خودشان با هم بحث میکردند.
ظاهرا افرادی که با هم بحث میگردند عده ای متعلق باحزاب چپ و جمعی از افراد حزب زحمتکشان نیروی سوم بودند هنگام بحث کار به ناسزا گفتن کشید و عده‌ای بدنبال شخصی دویدند و او فرار کرد و وارد مغازه زنبور عسل شد بدنبال او دیگران وارد مغازه شدند و در نتیجه مقداری از اثاثیه مغازه از بین رفت شیشه‌های آن نیز شکست و پس از آن نظم بر قرار شد.
- ۳۱ نفر توقیف شده‌اند
آخر وقت امروز اطلاع یافتیم که علاوه بر ۲۴ نفریکه تا ساعت ۱۱ امروز دستگیر شده بودند هفت نفر دیگر باین شرح دستگیر و توقیف شده‌اند
ستوان یکم اسکندری - ستوان یکم جعفربان محمد جهانداری، سرهنگ دوم زرافشان - هیراد رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی، سرهنگ دوم امینی و محمد روحانی بنابراین تا آخر وقت اداری امروز ۳۱ نفر از افسران و اشخاص عادی دستگیر و توقیف گردیده‌اند.
از طرف دادستان نظامی آقای سرهنگ فرجادی معاون دادسرای نظامی مامور کشف قضیه کودتا گردیدند بنا بر این آقای سرگرد علمیه و سایر بازپرسان تحت نظر ایشان انجام وظیفه خواهند کرد .
آخر وقت امروز اطلاع یافتیم که برای آقایان سرهنگ نصیری، سرهنگ آزموده، سرهنگ زند کریمی ستوان یکم ریاحی، سرتیپ پرورش سرتیپ شیبانی، سرهنک خسرو پناه، سرهنگ حمیدی، سرهنک کسرائی - سروان نراقی- سروان سلیمی و سرهنگ منصورپور قرار بازداشت صادر شد.
اشخاص مذکور بلافاصله پس از ابلاغ حکم بازداشت اعتراض کردند و قرار است امروز بعداز ظهر پرونده آنها بدادگاه عالی جنائی فرمانداری نظامی ارسال شود تا در اسرع وقت خارج از نوبت پرونده‌های آنها رسیدگی شده و تکلیفشان را روشن کنند. برای ۱۹ نفر بقیه تا ساعت ۴ بعد از ظهر امروز قرار صادر خواهد شد
- حرکت عده‌ای بتهران
مقارن ظهر امروز ناگهان شایع شد که جمعی از افراد ایل بختیاری و آذربایجانی‌ها بطور دستجمعی بطرف تهران حرکت کرده‌اند مقامات انتظامی در خصوص صحت و سقم این خبر سکوت اختیار کردند ولی بطور کلی ستاد ارتش میگوید ارتش در تمام نقاط کشور بر اوضاع مسلط است و هیچگونه اتفاقی روی نخواهد داد
- کودتا چهاماه قبل قرار بود انجام گیرد
امروز یک مقام مطلع که اکنون مشغول مطالعه پرونده قتل افشار طوس است بخبرنگار ما گفت:
جریانی که پریشب اتفاق افتاد میبایستی در ماه اردیبهشت توسط همین عده صورت گیرد:
وی گفت: اظهارات متهمین قتل افشارطوس کاملا با جریانی که پریشب روی داد تطابق میکند و مخصوصا در آن پرونده هم متهمین نام سرلشگر زاهدی و چند تن دیگر را که اکنون عامل کودتا هستند بعنوان اعضاء دولت برده‌اند.
- در میدان بهارستان مجسمه شاه سابق را پائین آوردند
ساعت ۱۱ صبح امروز عده‌ای از افراد دسته‌ها و طبقات مختلف در اطراف مجسمه رضاشاه در میدان بهارستان اجتماع نموده و مرتبا شعار میدادند. در اینموقع نردبانی را آوردند و دو نفر از پایه مجسمه بالا رفته و با کلنگ مشغول بکندن قسمت بالای پایه که از سنگ مرمر بود شدند و چون مجسمه بسیار سنگین و محکم بود موفق بکندن مجسمه نشدند در این موقع عده‌ای سرباز و پاسبان کلانتری آمده و مانع از کندن مجسمه شدند و مختصر تصادمی روی داد و یک تیر هوائی شلیک شد.
بالاخره سربازان مسلط شده و اطراف مجسمه را اشغال کردند. پس از نیمساعت مردم جرثقیلی وارد محوطه باغچه وسط میدان بهارستان کرده و با زنجیر محکمی که از نوک نردبان جرثقیل به پای مجسمه بستند مجسمه را پایین کشیده و آنرا بردند. سپس برجای مجسمه در بالای پایه بلند پرچم سه‌رنگ ایران نصب شد.