شرح حال رجال ایران/ابراهیم‌خان هزاره
ابراهیم ابراهیم‌خان هزاره از خوانین خراسان و از روسای بزرگ طائفه هزاره بوده که در سال ۱۲۲۹ قمری فیروزالدین میرزا حاکم هرات را وادار بگرفتن غوریان نمود فیروزالدین میرزا نیز اغواء شده پسر و وزیر خود را با لشگری، برای تسخیر غوریان فرستاد، و محمدخان، پسر اسحق‌خان قرائی، حاکم غوریان را محصور نمود؛ محمدخان که چنین دید کامران میرزا، حاکم قندهار پسر شاه محمود، را وادار نمود که، برای سرکوبی عموی خود، بهرات آمده و پس از آمدن دیگران نیز او را یاری خواهند کرد. کامران به طمع اینکه، پس از گرفتن هرات، مشهد را نیز تسخیر خواهد کرد به سمت هرات رهسپار گردید.
فیروزالدین، بواسطه آمدن کامران، ترسیده از کرده خود پشیمان و سپاه خود را از اطراف غوریان برداشت، و از محمد ولی میرزا والی خراسان استمداد نمود.
اسمعیل‌خان دامغانی سردار خراسان (فرمانده لشگر) به یاری او شتافت و در نزدیکی هرات اردوی خود را مستقر نمود و بعد بجنگ کامران رفت. کامران میرزا، چون خود را مرد مبارز میدان او ندید، بدون جنگ کردن، بطرف قندهار بازگشت و اسمعیل‌خان سردار پس از انجام کارها و نظم و نسق دادن بآن صفحات بمشهد مراجعت نمود. ابراهیم‌خان، در سال ۱۲۳۰ قمری، باتفاق حاجی آقاخان، وزیر حاجی فیروزالدین میرزا، حکمران هرات، بتهران آمد و از تعدیات شاه محمود که نسبت به برادر اعیانی خود فیروزالدین روا میداشت شکایت کردند و از دولت راجع به رفع مزاحمت اویاری خواستند.
میرزا محمدصادق مروزی وقایع‌نگار و داروغه دفترخانه[۱] مأمور رسیدگی بکار فیروزالدین میرزا شده و روانه هرات گردید و چون ابراهیم‌خان، بواسطه عملیات سوء او در سال گذشته، که فیروزالدین میرزا را بر علیه دولت ایران، تحریض کرده بود، قرار شد که در تهران بماند و بجای او دیگری، از روساء طائفه هزاره، بنام آزادخان پسر محمدخان هزاره، بریاست طائفه مزبور تعیین و و برقرار گردید.
ابراهیم خان چندی در تهران بود و بعد بوسائلی یعنی دادن رشوه بزمامداران وقت مرخص گردید. در سال ۱۲۳۳ قمری که فتح‌خان، وزیر شاه محمود، با سی هزار سوار برای گرفتن مشهد و یا بخیال خود تسخیر خراسان و ایران از هرات حرکت نمود در این هنگام ابراهیم خان نیز بوی پیوست و یکی از سرکردگان اردوی او بشمار میآمد. پس از گلوله خوردن فتح خان و تارومار شدن لشگریان او ابراهیم خان نیز متواری و مصدر کاری نبود و اوقات خودرا به بطالت میگذراند تا اینکه عباس میرزا نائب‌السلطنه در اواسط سال ۱۲۴۸ قمری سرخس را گرفت و پس از آن به محمودآباد تربت جام که در تصرف محمدخان قرائی بود رفت و تمام جاهائیکه در تصرف او بود متصرف شد و محمدخان و برادرانش را دستگیر نموده بمشهد فرستاد حکومت جام و باخرز را دوباره بابراهیم‌خان داد و حکومت تربت حیدریه و آن نواحی را بسهرابخان گرجی واگذار نمود و چون از ابراهیم‌خان یکی دو بار خیانت دیده شده بود زمام اختیار کار ابراهیم‌خان هزاره را نیز احتیاطاً بدست او داد[۲].
- ↑ رئیس اجرائیات وزارت دارائی و محصل وصول بقایا.
- ↑ هزاره‌ها آریایی نژاد و ایرانی هستند و چون مانند سایر افراد ایرانی تا کنون آموزش و پرورش درستی ندیده و از اصل و نژاد خود اطلاعی ندارند و از طرفی هم در فروع مذهب در طریقه اهل تسنن بوده از این جهت باهل تسنن بیش از اهل تشیع مایلند و بهمین مناسبت و نیز بواسطه تعدی مامورین دولت بیشتر آنان بتدریج بافغانستان مهاجرت کرده و در قلعه نو ساکن شده‌اند.