شرح حال رجال ایران/اکبرخان بیگلربیگی
اکبر اکبر خان معروف به بیگلربیگی (از اهالی امشه، از توابع رشت) از اعیان، متنفذین و ملاکین بزرگ گیلان بوده است. ابتداء مأمور راهداری (مأمور وصول عوارض) دم دروازه بود بعد قاسم خان والی که از سال ۱۲۷۸ تا ۱۲۸۵ هـ. ق. حاکم گیلان بود بواسطه عملی که از او دید و دقت او را در کار میرساند اکبر خان را بعنوان داروغه متصدی امور در خانه حکومتی کرد[۱] مدتی گذشت بعد راهداری یعنی وصول عوارض بارهای وارده شهر را از حکومت اجاره نمود و مدتی این کار در اجاره او بود و از این راه کار و بارش خوب شد و آبی به پوستش افتاد چون سابقه داروغگی داشت و از راههای گوناگون سرمایه‌دار هم شده بود بیگلربیگی رشت گردید.
در سال ۱۳۰۰ هـ. ق. که گمرکات ایران جزء ابوابجمعی و در اداره میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان قرار گرفت اکبرخان متصدی گمرکات گیلان بعد مازندران چندی بعد خراسان و کرمانشاهان گردید و تا سال ۱۳۰۶ هـ. ق. گمرکات مزبور زیر نظر و تصدی او بود لکن در این سال کرمانشاه از او منتزع و بدیگری واگذار شد و بعد گمرک محلهای مزبور را از دولت اجاره نمود بنابراین پایه و اساس تمول و سرمایه اکبرخان از اجاره چندین ساله گمرکات گیلان - مازندران - خراسان و کرمانشاهان ریخته شد و کاملا تأمین گردید. در سال ۱۳۰۶ هـ. ق. که قرار شد تمام خالصجات گیلان بفروش برسد اکبرخان از کسانی بود که نقدینه او بر سایرین میچربید و بهمه جا هم دست داشت از این جهت تعداد زیادی از دیهات خالصه را به بهای خیلی ارزان از دولت خرید و پس از این خرید اول ملاک گیلان شد و پس از درگذشتش از وی دو دختر و دو زن باقی ماند یکزن او را فتح‌الله خان سردار منصور[۲] یکی از برادرزادگانش گرفت و یکی از دو دختر را میرزا صادق‌خان محتشم‌الملک[۳] برادرزاده دیگر او بعقد ازدواج خود در آورد پس از این وصلت‌ها هر دو برادرزاده که در زمان حیات عمو آه در بساط نداشتند شدند از متمولین طراز اول گیلان. اکبرخان چهار برادر داشته باین اسامی: یوسف‌خان، حاجی‌خان (پدر فتح‌الله‌خان سردار منصور)، حاج کاظم وکیل‌الرعایا (پدر عبدالحسین‌خان سردار محی و میرزا کریم خان) و مهدی خان (پدر صادق خان سردار معتمد).