شرح حال رجال ایران/حاج میرزا ابوالقاسم سلطان‌الحکما
ابوالقاسم حاج میرزا ابوالقاسم سلطان‌الحکماء پسر میرزا جعفر متولد در سال ۱۲۴۵ ه. ق. و وفاتش در سال ۱۳۲۲ قمری در سن ۷۷ سالگی از مرض و یا در قریه کلاک ۵ کیلومتری کرج که متعلق بخود او بود در گذشت و در امامزاده همانجا مدفون گشت. نامبرده از طلاب مدرسه نیم‌آور اصفهان بود سپس برای تکمیل تحصیلات و معلومات خویش به یزد رفت و در آنجا مدت ده سال مشغول بکسب علم بود. بعد بتهران آمد و در مدرسه صدر مشغول بتدریس معلومات خود گردید و در همان اوان مشغول به تصنیف و تألیف دو جلد کتاب در علم طب یکی بعربی موسوم به تحفه ناصری و دیگری بفارسی مسمی به ناصر الملوک اشتغال جسته و در سال ۱۲۸۰ ه. ق. بسمت حکیم باشیگری وزارتخارجه منسوب شد و چند رساله دیگر نیز تألیف نمود در سال ۱۲۹۴ ق. بسمت معلمی طب ایرانی مدرسه دارالفنون انتخاب و در ۱۳۰۲ ق. بلقب سلطان‌الحکما ملقب گردید. محمد قزوینی راجع بوی این چنین مینویسد: «سلطان‌الحکماء اشهر و افضل و احذق اطباء قرن اخیر بسبک قدیم که اغلب اطبای آن دوره بلاواسطه یا مع‌الواسطه از تلامذه او بوده‌اند وی از اطبای بزرگ ناصرالدین شاه بود و شاه او را بسیار دوست میداشت و از هر حیث مرد بسیار مرتب و منظمی بود و چون آن مرحوم باقصی درجه در مراعات قوانین حفظ‌الصحه راجع بشخص خود مقید و نظم ساعات خوردن و آشامیدن و خوابیدن و کار او مانند ماشین تقریباً بدقایق و ثوانی مرتب بود و ناصر الدینشاه قاجار از این حالات او سابقه داشت گاهی که مجلس دربار طول میکشید و مرحوم سلطان‌الحکماء در سر ساعات و دقیقه ناهار یا شام خود یکمرتبه بر میخاست که برود شاه تعمداً اصرار میکرد که بماند و با او صرف غذا کند و او عذر میآورد و میرفت شاه از این لجاجت و استقامت او میخندید و محظوظ میشد». محمد حسن خان اعتمادالسلطه در یادداشتهای روزانه خطی خود مینویسد: «پنجشنبه ۲۷ شعبان ۱۳۰۲: «امروز شنیدم دیکسون (طبیب سفارت انگلیس[۱]) و حکیم‌الممالک را منع کردند که دیگر بمعالجه امین اقدس نروند میرزا ابوالقاسم نائینی طبیب و میرزا محمدحسین کحال عراقی بمعالجه مأمور شدند بر شاه حرامزادگی آنها باید معلوم شده باشد».
- ↑ سر ژوزف ریشارد لیوف دیکسون از سال ۱۸۴۷ تا ۱۸۸۷ برابر با ۱۲۶۳ تا ۱۳۰۴ ه. ق. مدت ۴۰ سال طبیب سفارت انگلیس در تهران بوده است.