| | | | | | |
|
مشورت میکرد، شخصی با یکی |
|
تا یقینش رو نماید، بیشکی |
|
|
گفت: ای خوشنام! غیر من بجو |
|
ماجرای مشورت، با من بگو |
|
|
من عدوم مر تو را، با من مپیچ |
|
نبود از رأی عدو، پیروز هیچ |
|
|
رو کسی جو که تو را او هست دوست |
|
دوست بهر دوست، لاشک خیر جوست |
|
|
من عدوم، چاره نبود کز منی |
|
کژ روم، با تو نمایم دشمنی |
|
|
حارسی از گرگ جستن، شرط نیست |
|
جستن از غیر محل، ناجستنی است |
|
|
من تو را، بیهیچ شکی، دشمنم |
|
من تو را کی ره نمایم؟ ره زنم |
|
|
هر که باشد همنشین دوستان |
|
هست در گلخن، میان بوستان |
|
|
هر که با دشمن نشیند، در ز من |
|
هست اندر بوستان، در گولخن |
|
|
دوست را مازار، از ما و منت |
|
تا نگردد دوست، خصم و دشمنت |
|
|
خیر کن با خلق، از بهر خدا |
|
یا برای جان خود، ای کدخدا |
|
|
تا هماره دوست بینی در نظر |
|
در دلت ناید ز کین، ناخوش صور |
|
|
چون که کردی دشمنی، پرهیز کن |
|
مشورت با یار مهرانگیز کن |
|
|
گفت: میدانم تو را ای بوالحسن |
|
که تویی دیرینه دشمن دار من |
|
|
لیک مرد عاقلی و معنوی |
|
عقل تو نگذاردت که کج روی |
|
|
طبع خواهد تا کشد از خصم کین |
|
عقل بر نفس است بند آهنین |
|
|
آید و منعش کند، واداردش |
|
عقل، چون شحنه است، در نیک و بدش |
|
|
عقل ایمانی، چو شحنهی عادل است |
|
پاسبان و حاکم شهر دل است |
|
|
همچو گربه باشد او بیدار هوش |
|
دزد در سوراخ ماند، همچو موش |
|
|
در هر آنجا که برآرد موش دست |
|
نیست گربه، ور بود، آن مرده است |
|
|
گربهی چون شیر، شیرافکن بود |
|
عقل ایمانی که اندر تن بود |
|
|
غرهی او حاکم درندگان |
|
نعرهی او، مانع چرندگان |
|
|
شهر پر دزد است و پر جامه کنی |
|
خواه شحنه باش گو و خواه نی |
|
|
عقل در تن، حاکم ایمان بود |
|
که ز بیمش، نفس در زندان بود |
|
|
عقل دو عقل است اول مکسبی |
|
که در آموزی، چو در مکتب صبی |
|
|
از کتاب و اوستاد و فکر و ذکر |
|
وز معانی و علوم خوب و بکر |
|
|
عقل تو افزون شود بر دیگران |
|
لیک، تو باشی ز حفظ آن گران |
|
|
لوح حافظ، تو شوی در دور و گشت |
|
لوح محفوظ است، کاو زین در گذشت |
|
|
عقل دیگر، بخشش یزدان بود |
|
چشمهی آن، در میان جان بود |
|
|
چون ز سینه، آب دانش، جوش کرد |
|
نی شود گنده، نه دیرینه، نه زرد |
|
|
ور ره نقبش بود بسته، چه غم؟ |
|
کو همی جوشد ز خانه، دم به دم |
|
|
عقل تحصیلی، مثال جویها |
|
کان رود در خانهای، از کویها |
|
|
چون که راهش، بسته شد، شد بینوا |
|
تشنه ماند و زار، با صد ابتلا |
|
|
از درون خویشتن جو چشمه را |
|
تا رهی از منت هر ناسزا |
|
|
جهد کن تا پیر عقل و دین شوی |
|
تا چو عقل کل، تو باطن بین شوی |
|
|
از عدم، چون عقل زیبا رو نمود |
|
خلقتش داد و هزاران عز فزود |
|
|
عقل، چون از عالم غیبی گشاد |
|
رفت افزود و هزاران نام داد |
|
|
کمترین زان نامهای خوش نفس |
|
این که نبود هیچ او محتاج کس |
|
|
گر به صورت، وا نماید عقل رو |
|
تیره باشد روز، پیش نور او |
|
|
ور مثال احمقی، پیدا شود |
|
ظلمت شب، پیش او روشن بود |
|
|
کاو ز شب مظلمتر و تاریتر است |
|
لیک، خفاش شقی، ظلمت خر است |
|
|
اندک اندک، خوی کن با نور روز |
|
ورنه چون خفاش، مانی بیفروز |
|
|
عاشقی هر جا، شکال و مشکلی است |
|
دشمنی هرجا چراغ مقبلی است |
|
|
ظلمت اشکال، زان جوید دلش |
|
تا که افزونتر نماید حاصلش |
|
|
تا تو را مشغول آن مشکل کند |
|
وز نهاد زشت خود غافل کند |
|
|
عقل ضد شهوت است، ای پهلوان |
|
آنکه شهوت میتند، عقلش مخوان |
|
|
وهم خوانش آنکه شهوت را گداست |
|
وهم قلب و نقد، زر عقلهاست |
|
|
بیمحک، پیدا نگردد وهم و عقل |
|
هر دو را سوی محک کن زود نقل |
|
|
این محک، قرآن و حال انبیا |
|
چون محک، هر قلب را گوید: بیا |
|
|
تا ببینی خویش را ز آسیب من |
|
که نهیی اهل فراز و شیب من |
|
|
عقل را، گر ارهیی سازد دو نیم |
|
همچو زر باشد در آتش او به سیم |
|