| | | | | | |
|
درک وجدانی به جای حس بود |
|
هر دو در یک جدول ای عم میرود |
|
|
نغز میآید برو کن یا مکن |
|
امر و نهی و ماجراها و سخن |
|
|
این که فردا این کنم یا آن کنم |
|
این دلیل اختیارست ای صنم |
|
|
وان پشیمانی که خوردی زان بدی |
|
ز اختیار خویش گشتی مهتدی |
|
|
جمله قران امر و نهیست و وعید |
|
امر کردن سنگ مرمر را کی دید |
|
|
هیچ دانا هیچ عاقل این کند |
|
با کلوخ و سنگ خشم و کین کند |
|
|
که بگفتم کین چنین کن یا چنان |
|
چون نکردید ای موات و عاجزان |
|
|
عقل کی حکمی کند بر چوب و سنگ |
|
عقل کی چنگی زند بر نقش چنگ |
|
|
کای غلام بسته دست اشکستهپا |
|
نیزه برگیر و بیا سوی وغا |
|
|
خالقی که اختر و گردون کند |
|
امر و نهی جاهلانه چون کند |
|
|
احتمال عجز از حق راندی |
|
جاهل و گیج و سفیهش خواندی |
|
|
عجز نبود از قدر ور گر بود |
|
جاهلی از عاجزی بدتر بود |
|
|
ترک میگوید قنق را از کرم |
|
بیسگ و بیدلق آ سوی درم |
|
|
وز فلان سوی اندر آ هین با ادب |
|
تا سگم بندد ز تو دندان و لب |
|
|
تو به عکس آن کنی بر در روی |
|
لاجرم از زخم سگ خسته شوی |
|
|
آنچنان رو که غلامان رفتهاند |
|
تا سگش گردد حلیم و مهرمند |
|
|
تو سگی با خود بری یا روبهی |
|
سگ بشورد از بن هر خرگهی |
|
|
غیر حق را گر نباشد اختیار |
|
خشم چون میآیدت بر جرمدار |
|
|
چون همیخایی تو دندان بر عدو |
|
چون همی بینی گناه و جرم ازو |
|
|
گر ز سقف خانه چوبی بشکند |
|
بر تو افتد سخت مجروحت کند |
|
|
هیچ خشمی آیدت بر چوب سقف |
|
هیچ اندر کین او باشی تو وقف |
|
|
که چرا بر من زد و دستم شکست |
|
او عدو و خصم جان من بدست |
|
|
کودکان خرد را چون میزنی |
|
چون بزرگان را منزه میکنی |
|
|
آنک دزدد مال تو گویی بگیر |
|
دست و پایش را ببر سازش اسیر |
|
|
وآنک قصد عورت تو میکند |
|
صد هزاران خشم از تو میدمد |
|
|
گر بیاید سیل و رخت تو برد |
|
هیچ با سیل آورد کینی خرد |
|
|
ور بیامد باد و دستارت ربود |
|
کی ترا با باد دل خشمی نمود |
|
|
خشم در تو شد بیان اختیار |
|
تا نگویی جبریانه اعتذار |
|
|
گر شتربان اشتری را میزند |
|
آن شتر قصد زننده میکند |
|
|
خشم اشتر نیست با آن چوب او |
|
پس ز مختاری شتر بردست بو |
|
|
همچنین سگ گر برو سنگی زنی |
|
بر تو آرد حمله گردد منثنی |
|
|
سنگ را گر گیرد از خشم توست |
|
که تو دوری و ندارد بر تو دست |
|
|
عقل حیوانی چو دانست اختیار |
|
این مگو ای عقل انسان شرم دار |
|
|
روشنست این لیکن از طمع سحور |
|
آن خورنده چشم میبندد ز نور |
|
|
چونک کلی میل او نان خوردنیست |
|
رو به تاریکی نهد که روز نیست |
|
|
حرص چون خورشید را پنهان کند |
|
چه عجب گر پشت بر برهان کند |
|