مثنوی معنوی/چالیش عقل با نفس

by مولوی

	هم‌چو مجنون‌اند و چون ناقه‌ش یقین			می‌کشد آن پیش و این واپس به کین
	میل مجنون پیش آن لیلی روان			میل ناقه پس پی کره دوان
	یک دم ار مجنون ز خود غافل بدی			ناقه گردیدی و واپس آمدی
	عشق و سودا چونک پر بودش بدن			می‌نبودش چاره از بی‌خود شدن
	آنک او باشد مراقب عقل بود			عقل را سودای لیلی در ربود
	لیک ناقه بس مراقب بود و چست			چون بدیدی او مهار خویش سست
	فهم کردی زو که غافل گشت و دنگ			رو سپس کردی به کره بی‌درنگ
	چون به خود باز آمدی دیدی ز جا			کو سپس رفتست بس فرسنگها
	در سه روزه ره بدین احوالها			ماند مجنون در تردد سالها
	گفت ای ناقه چو هر دو عاشقیم			ما دو ضد پس همره نالایقیم
	نیستت بر وفق من مهر و مهار			کرد باید از تو صحبت اختیار
	این دو همره یکدگر را راه‌زن			گمره آن جان کو فرو ناید ز تن
	جان ز هجر عرش اندر فاقه‌ای			تن ز عشق خاربن چون ناقه‌ای
	جان گشاید سوی بالا بالها			در زده تن در زمین چنگالها
	تا تو با من باشی ای مرده‌ی وطن			پس ز لیلی دور ماند جان من
	روزگارم رفت زین گون حالها			هم‌چو تیه و قوم موسی سالها
	خطوتینی بود این ره تا وصال			مانده‌ام در ره ز شستت شصت سال
	راه نزدیک و بماندم سخت دیر			سیر گشتم زین سواری سیرسیر
	سرنگون خود را از اشتر در فکند			گفت سوزیدم ز غم تا چندچند
	تنگ شد بر وی بیابان فراخ			خویشتن افکند اندر سنگلاخ
	آنچنان افکند خود را سخت زیر			که مخلخل گشت جسم آن دلیر
	چون چنان افکند خود را سوی پست			از قضا آن لحظه پایش هم شکست
	پای را بر بست و گفتا گو شوم			در خم چوگانش غلطان می‌روم
	زین کند نفرین حکیم خوش‌دهن			بر سواری کو فرو ناید ز تن
	عشق مولی کی کم از لیلی بود			گوی گشتن بهر او اولی بود
	گوی شو می‌گرد بر پهلوی صدق			غلط غلطان در خم چوگان عشق
	کین سفر زین پس بود جذب خدا			وان سفر بر ناقه باشد سیر ما
	این چنین سیریست مستثنی ز جنس			کان فزود از اجتهاد جن و انس
	این چنین جذبیست نی هر جذب عام			که نهادش فضل احمد والسلام