محتشم کاشانی (قصاید)/چو از جوزا برون تازد تکاور خسرو خاور

by محتشم کاشانی

	چو از جوزا برون تازد تکاور خسرو خاور			تف نعلش برآرد دود ازین دریای پهناور
	فتد در معدنیان آتشی کز گرمی آهن			زره سازی کند آسان‌تر از داود آهنگر
	گر افتد مرغی از تاب هوا در آتش سوزان			پی دفع حرارت تنگ گیرد شعله را در بر
	سمندر گر برون آید ز آتش دوزخی بیند			که تا برگردد از تف هوا در گیردش پیکر
	گنه‌کاران سمندر سان به آتش در روند آسان			نسیمی گر ازین گرما وزد بر عرصه‌ی محشر
	یخ اندر زیر و آتش بر زبر یابند بالینه			به تخت اخگر و تخت هوا از عجز خاکستر
	به جز سطح معقر آن هم از نزدیکی آتش			نماند هیچ جز وی مضحل ناگشته از مجمر
	به نوعی مایعات بیضه گردد صلب از گرمی			که هرچندش به جوشانی شود صلبیتش کمتر
	نظیر این هوا ظاهر شود اما به شرط آن			که در هر ذره از اجزاش باشد دوزخی مضمر
	بود در شدت حدت مساوی هر دو را مدت			ازین گرما اگر یخ در گدازید و اگر مرمر
	شود نقش حجر زایل ولی از حفظ یزدانی			نگردد زایل از زر سکه‌ی شاه جهان پرور
	محیط مرکز دوران طراز سکه‌ی شاهی			که می‌گردند گوئی گرد نامش سکه‌ها بر زر
	جهان سالار اعظم حارس محروسه‌ی عالم			قوام طینت آدم دلیل قدرت داور
	جلال‌الدین محمد اکبر آن خاقان جم فرمان			حفیظ عالم امکان عزیز خالق اکبر
	جهانبانی که گر طالب شود دربسته ملکی را			فلک صد عالم در بسته را به روی گشاید در
	سلیمانی که گر خواهد صبا را ز یرران خود			تکاسف کرده سازد جای یک زین پشت پهناور
	قدر امری که گر در قطره‌ی عظم او دمد بادی			کند در شش جهت هفت آسمان را از تخلخل تر
	نظیر شام اجلاسش بساط صبح نورانی			عدیل روز اقبالش شب معراج پیغمبر
	به یک احسان کند از روی همت کار صد حاتم			به یک سائل دهد در روز بخشش باج صد کشور
	برد باد از شکوه صعوه‌ی او شوکت عنقا			شود آب از هراس روبه او زهره قصور
	زند گر بر زمین رمح دو سر از زورمندیها			رود از ناف گاو و سینه‌ی ماهی برون یکسر
	صف‌آرای یزک داران خیلش خسرو خاقان			پرستار کشک داران قصرش کسری و قیصر
	هنوز اندر دغانا گشته گرد آلود می‌آرد			به جنبش بهر گرد افشاندنش روح‌الامین شهپر
	به یک هی بر درد از هم اگر هفتاد صف بیند			در آن مرد آزما میدان و چون حیدر شود صفدر
	نچربد یک سر مو راست بر چپ ز اقتدار او			کند چون در کشش تقسیم ترک تارک و مغفر
	اگر جنبد ز جا باد قیامت جنبش قهرش			تزلزل بشکند نه کشتی افلاک را لنگر
	سم گاو زمین یابد خبر از زور بازویش			زند چون بر سر شیر فلک گر ز جبل پیکر
	اگر راند به خاور خیل زور آور شود صدجا			خلل از غلظت گرد سپه در سد اسکندر
	به عزم کبریا با خسروان گر سنجدش دروان			ز دیوار آید آواز هوالاعظم هوالاکبر
	زهی شاه بزرگ القاب کادنی بندگانت را			به خدمت نیز اعظم نویسد ذره‌ی احقر
	اگر خواهی ز دوران رفع ظلمت در رسد فرمان			که در ظلمات از هر ذره خورشیدی برآرد سر
	و گر تاریک خواهی دهر را چون روز خصم خود			به جای مشعل بیضا برآید دود از خاور
	بروز باد اگر خواهی روان جسم جمادی را			جبل را چون حمل در جنبش آرد جنبش صرصر
	به جیب جوشن جیشت سراغ مثل اسب خود			در و دروازه کنکان زند هنگامه‌ی محشر
	وجودنازکت رونق ده بازار حلاجی			هراس نیزه‌ات غارتگر دکان جوشن گر
	ز تاب شعله‌ی رمحت درخت فتنه بار افکن			ز آب چشمه تیغت نهال فتح بارآور
	در آن عالم که می‌گنجد شکوه‌ی کبریای تو			زمین و آسمان دیگر است و وسعت دیگر
	سرایت گر کند در عالم استغنای ذات تو			رضیع از خشک لب سیر و نگیرد شیر از مادر
	اگر تبدیل طبع آب و خاک اندر خیال آری			بجنبد کشتی اندر بحر چون صرصر دود دربر
	وگر حفظت به حال خویشتن خواهد طبایع را			کبود از سیلی سرما نگردد چهره‌ی اخگر
	خورد گر بر زمین و آسمان زور تلاش تو			زمین را بگسلد لنگر فلک را بشکند محور
	ز مصباحی که خواهی کلبه‌ی احباب از آن روشن			نخیزد دود تا محشر چه قندیل مه انور
	وزان آتش که خواهی تیره از وی خانه‌ی اعدا			تولد یابد از هر یک شرر صد توده‌ی خاکستر
	شها مشتاق خاک هند ایرانی غلام تو			که از توران بر او بار است محنتهای زور آور
	اگر می‌داشت تا غایت شفیعی کز رحیق او			کند پر ساقیان بزم شاهنشاه را ساغر
	درین ملک از خرابیها نمی‌دیدند چون دریا			لبش خشک و کفش خالی و آهش سرد و چشمش تر
	به این بعد مسافت چشم آن دارد که خسرو را			ز مدحت گستری گردد به قرب معنوی چاکر
	که چون مرغان بی‌بال و پر از بار دل ویران			ز ایران نیستش جنبش میسر گرد برآرد پر
	در اقطار جهان تا ز اقتضای گردش دوران			به نوبت بر سر شاهان نهد ظل هما افسر
	نهد بر سر یکایک مستعدان خلافت را			کلاه پادشاهی سایه‌ی شاه همایون فر
	تو بر روی زمینی آن بلند اقبال کز گردون			رسد در روز هیجا به هر عون عسکرت لشگر
	نهد یک دم به نظم این غزل سمع همایون را			که هست از مخزن پرگوهرش کوچکترین گوهر
	بگو ای نامه‌بر به یار کای منظور خوش منظر			ملایم خوی زیبا روی مشگین موی سیمین بر