مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۴۵
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۵۷۳
۱شنبه ۲۵ تیر ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۴۵
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۴۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روزسه شنبه بیستم تیرماه ۱۳۲۹ فهرست مطالب:
- تصویب صورت مجلس
- بیانات قبل ازدستور آقایان: شوشتری – نورالدین امامی - تیمورتاش – فقیه‌زاده
- اخطار نظامنامه آقایان : دکتر بقائی – دکتر شایگان – غلامرضا فولادوند – فرامرزی - قاسم فولادوند
- قرائت گزارش کمیسیون عرایض راجع به استعفای دو نفر ازاعضای آن کمیسیون وتعیین دو نفر بجای آنها
- قرائت نامه آقای نوری اسفندیاری
- قرائت گزارش کمیسیون نفت
- تصویب نمایندگی آقای وهابزاده از اردبیل
- مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به اعتبار راه سازی ۱۳۲۹ و ختم مذاکرات
- موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس ساعت نه و ۳۵ دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
- تصویب صورت مجلس
ویرایش۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس- صورت غائبین جلسه گذشته خوانده میشود: (بشرح زیرقرائت شد)
غائبین بااجازه – آقایان: شکرالله صفوی – اورنگ – منصف – عامری - امینی – اسکندری – خاذقی – دکتر راجی - طباطبائی – صدر میرحسینی – بهبهانی
غائبین بی اجازه – آقایان: قهرمان – حسن اکبر - دکتر سید امامی- معدل – کاظم شیبانی- جواد مسعودی
رئیس - نسبت بصورت جلسه پیش نظری نیست؟ آقای مکی بفرمایید
مکی – درجلسه گذشته موقعی که ازطرف مقام ریاست اعلام رأی شد فرمودند ۷ رأی مخالف بعداً که جلسه تمام شد بود و در اطاق هیئت رئیسه تذکر دادیم معلوم شد که رأی جناب آقای آزاد را که کبود بود جزو موافق اشتباهاً بحساب آورده شود بود خواستم این موضوع را با اینکه در صورت جلسه اصلاح شده چون در جلسه سابق اعلام شده بود اینجا هم اعلام شود مخالفین ۸ نفربودند و رأی آقای آزاد را اشتباهاً جزو موافقین حساب کرده‌اند
رئیس- اشتباهی نبوده و درصورت جلسه مذکر شده است
مکی – و یک نکته‌ای راهم که خواستم عرض کنم در اثر تظاهراتی که نمایندگان جبهه ملی کرده بودند تخته‌های جلو نمایندگان جبهه ملی شکسته بود جبهه ملی از نظر اینکه ازاین بابت بهانه‌ای دست مخالفین خودش نداده باشد نامه رسمی بنده نوشتم خدمت آقایان کارپردازان که خسارت مادی این را جبهه ملی خواهد داد.
رئیس- نه خیر لازم نیست مجلس خودش تعمیر خواهد کرد دیگر نظری بصورت جلسه نیست؟ (گفته شد خیر) صورت مجلس تصویب شد
- بیانات قبل ازدستور آقایان: شوشتری- نورالدین امامی – تیمورتاش – فقیه‌زاده
ویرایش۲ - بیانات قبل ازدستور آقایان: شوشتری- نورالدین امامی – تیمورتاش – فقیه‌زاده
رئیس – درجلسه پیش بعنوان قبل ازختم جلسه یعنی بعد از دستور آقای شوشتری پشت تریبون بود وجلسه ازاکثریت افتاد وحق ایشان محفوظ است وحالا ایشان صحبت میکنند بعد هم آقایانی که اسمشان را ثبت کرده‌اند (تیمورتاش – بنده عرضی دارم بفرمایید آقای شوشتری شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم، بنده چون در ستون برنامه دولت جزو مخالفین ثبت نام کرده بودم. نوبت بمن نرسید که عرایض اساسی خود راعرض کنم حالا بعنوان قبل از دستور مطالبی را عرض میکنم نحوه مخالفت منهم مخالفت خاصی است هرکس که وارد سیاست میشود بزعم خودش بفکر خودش نحوه خاصی دارد مکتب من در مخالفت وقتی رأی کبود میدهم این است که محرز شود یک نفری از نظر صلاحیت خائن شناخته شده است و قانون او را محکوم میشناسد و گرنه رأی ممتنع میدهم مادامی که او خدمتگزاریش تحقق پیدا نکند وقتی تحقق پیدا کرد در عین آنکه آن رأی کبود و رأی ممتنع را تبدیل به سفید میکنم تشکرمیکنم و پا و دست خدمتگزار مملکت را میبوسم بنده یک نظریاتی در کابینه آقای منصور و برنامه آقای منصور داشتم همان روزی که اینجا بصحبت شروع کردم میدانستم دچار تهمت افترا و ناسزا و هر نسبت سوئی خواهم شد زیرا وارد شدم بیک مرحله‌ای از زندگانی سیاسی که دیگران را قدرت نبود بآن صراحت پرده را پاره کنند و بگویند که سیاست مرموز ۲۰۰ ساله مخصوصاً مملکت ما را باین صورت درآورده البته بطور اشاره امروز توجه دادم که دولت وقت و نمایندگان محترم و مردم باید فکری بیندیشند و خارجی‌ها که پیش من جنوب شمال امریکا – ترکیه – عراق – افغانستان بحق خدا فرق نمیکند غیراز احترام متقابل ازهیچ چیز ملاحظه ندارم هردولتی که نسبت بایران احترام کرد و استقلال مملکت ما را محترم شمرد ومنافع مملکت ما را بانظر احترام نگریست ومداخله درشئون داخلی مملکت مانکرد و نمایندگان محترم و هر کسی که به مملکت علاقه دارد متقابلاً نسبت به آن دولت با نظر احترام مینگرد (صحیح است – احسنت) عمل متقابل میکند من احساس کرده بودم که برای رفاه مملکت و جلوگیری از ترقی مملکت و جلوگیری از نما و رشد ایران ۲۰۰ سال به انواع مختلف تمام زعمای ایران فهیم‌های ایران تمام بزرگان ایران تمام خدمت‌گزاران این مملکت را بنحوی از انحاء از بین بردند یا کشتند یا تعقیب کردند یا در محبس کردند یا آلوده بجنایت نمودند درصورتی که درکالبد آنها درماهیت آنها در هویت آنها غیر ازخدمتگزاری به این مملکت عزیز چیز دیگری نبود باین وطنی که من یک روزی باحمو قوام‌السلطنه گفتم همه را حتی خارج فی حدود نمیدانم من مملکت خودم را داخل فی الحدود میدانم که ایشان ۳ مرتبه ازمن سؤال کرد وتعجب کردتصور نمی کرد که بچه آخوندی هم پیدا میشود که بتواند سیاست مملکت را بنحو تمام متوجه باشدومتذکر کند اجازه بفرمایید آنروز نواقص را گفتم ورأی ممتنع دادم ووارد درمخالفت نشدم زیرادرناصیه آن وزرا تنجیز وتحقیق خیانت سراغ نداشتم (یکی ازنمایندگان – تنجیزیعنی چه) من نحوه فکرم نحوه قضائی است وقتی می گویم حکمت بذالک باید دلایل خودم را هم بگویم وارائه دهم بیایم بگویم آقا محکوم است یا آقا مبری است بصرف اتهام واردمراحلی نمی شوم که آقایان عقلاءوفضلاء وقضات نسبت بمن ایراد بگیرند (چند نفر ازنمایندگان – یواشتر صحبت بفرمایید) چشم یواشتر صحبت میکنم اطاعت میکنم چه کنم صدایم اینطور است صدایم ضعیف نیست تشکرمیکنم خداراهیچوقت ضعیف نبودم وتازنده‌ام انشاءالله ضعیف نخواهم بود دراین کابینه نیز مخالفت خودرااز نظرخدمتگزاری به مملکت خواستم عرض کنم ومایلبودم آقای رزم آراء جناب آقای نخست وزیر ووزرای ایشان بودند که عرایضم را یادداشت میکردند وبموقع عمل میفرمودند وتا آنجائی که میسور است ومیتوانند دستشان نسته نیست محدود نیستند به محاذیر بدتری برنمی خورند عمل کنند بعقیده من هیچ چیزبرای مملکت ایران مضرتر ازاین حرفها که دراینجا راجع بدیکتاتوری گفتند نیست کلمه دیکتاتوری این کلمه مبتذل که هیچ ایرانی زیربار این کلمه نخواهد رفت ودردنیا هم دیگر این حرف را نمی پسندد بعضی ازرفقای محترم من تصور نکنند که اگر آنها مخالف بادیکتاتوری هستند دیگران موافق هستند نه نه ذات خداوند گار قسم ما باتمام قوا وافعال وحرکات وسکنات وافکارمخالف دیکتاتوری هستیم اصل این فکرهم فکر بی معنی است عملی نیست نبایدخودمان را آلوده برحرفهای مجوف بکنیم دو چیز برای این مملکت لازم است سیاست خارجی سیاست داخلی(دکتر مجتهدی – یکی هم کم حرف زدن) در درجه اول سیاست خارجی است وروشن کردن آن تکلیف ما است بایک وضعیت خاصی امروز تقریباً ۲۰ روز است مقام ریاست وآقایان محترم بهتر میدانند سه سؤال ازدولت کردهام دولت باید دو تای آنها را درظرف یک هفته مطابق آئین نامه بمن جواب بگویند حاضر شوند البته دولت سابق که رفت دولت فعلی باید بیاید جواب بگوید یک سؤال را هم خودم چون آن سؤال را مشکل میدانم ۴۰ روز بلکه دوماه مهلت بوزارت دادگستری دادم که آنوقت جواب بدهد اگرراجع به این سه سؤال من دولت ایران نمایندگان محترم که پشتیبان دولتند توجه مخصوص کنند خداراشاهد میگیرم پایه اول اصلاحات مملکت گذاشته شده است یکی موضوع نفت است چه سؤال کردم؟سؤال کردم ازدولت که روشن بکنید معلوم کنید که درسال ملت ایران مملکت ایرانن بابت بنزین بابت نفت بابت موادسوختنی چه مبلغ پول میدهد به نفت جنوب چون من آشنا اصطلاحات فنیی نفت نیستم همچو ادعایی ندارم من روی اصول خودمانی حسابی دارم یک صادری داریم ویک واردی داریم هر شرکتی هرتاجری سرمایه‌اش معین است ودردفتر یومیه‌اش را مطالب را وارد میکند اسنادرا منقح میکند دردفتر پرداخت روزنامه یومیه برمیگرداند سرمایه‌اش را روشن میکند باید اینها معلوم شود تاما امتیازش را بفهمیم چون من عقیده‌ام این است که دولت اول باید این موضوع را حل بکند امتیازی که دو لت ایران ومظفرالدین شاه داده به دولت انگلیس نداده به شخص داده اگر شهخص به دولتی داده ازنظر قانون داخلی مملکت ما الزام نداریم قبول بکنیم وما با دولت انگلیس طرف معامله نیستیم ما با کمپانی طرف معامله هستیم باید ما بفهمیم که درسال آنها چه قدر به ما پول میدهند وما چه مبلغ به آنها درازای نفت که میخریم بنزینی که میخریم مواد سوختتی که میخریم. پول میدهیم آیا ما چیزی هم دستی میدهیم یا نه که این اسکناس‌های ما جمع می شود واین بازار آشفته ایجاد میشود یکی این موضوع است ازمقام ریاست استدعا دارم تذکر بفرمایند زودتر دولت حاضرشود وجواب بدهند این موضوع ازاینجا سیاست مارا راجع بنفت روشن میکند یک موضوع دیگرراجع به دزدی‌های داخلی است این افتراها این واقع‌ها این حقیقت‌ها واین غیر حقیقت‌ها نمیدانم من اینجا سؤالی کردم راجع باراضی اطراف تهران ئهرچکس بقدرمن وادردرمحیط اراضی سی کیلومتر د رسی کیلومتر اطراف تهران نیست مرحوم ناصرالدین شاه پنج تا فرمان میدهد به پنج نفر به مخبرالسلطنه ومحتشم‌السلطنه وصتیع‌السلطنه آن دوآقایان دیگر را فراموش کردهام درهرصورت چطورشده که اراضی که پادشاه وقت یا فرمان پنجاه هزار متری میدهد ۱۱ میلیون ذرع ۸۰۰ هزار متر ۳ میلیون ذرع بااداره ثبت سازش میشود بنام یکعده ثبت میشود که همین کار بتنهائی این مملکت را باینصورت احتکار درآورده وهمه کارمندان دولت را ناامید کرده است خدای را شاهد میگیرم آنهائی که دراطراف تهران زمینشان افتاده است زمینها را احتکار کرده‌اند سفته بازی کرده زندگانی را گران کردند منافع زیادی ازاین کار میبرند وقتی فلان بقال فلان پینه دوز با این منفعت‌ها سوار اتومبیل آخرین سیستم و بهترین عمارات شد کارمند دولت که سی سال ۲۵ سال جان کنده بود آقا بشراست بشر است آنهم عمارت میخواهد آنهم زندگانی میخواهد آنهم لباس خوب میخواهد نرسید طبعاً انسان جایزالخطا است انسان درمظظنه خطاکاری گناهکاری واقع میشود باید وزارت دادگستری بآن قسمی که سؤال کردم ۳۰ کیلومتردر۳۰ کیلومتر اراضی اطراف تهران که تمام اسناد آنها بنچاقات آنها دردفاتر ومحاضر علمای کبارتهران ودردفاترشان ثب تشده بیاید توضیح بدهد تا من بفهمم کی‌ها دزدی کردند کی‌ها دارند اتهام میزنند اشخاصیله باین اعمال اعتراض میکنند یک عده اعتراض میکنند که دزدی نکنیم دزد میگوید دزدی نکنیم گفتند بچه را داده‌اند بغل غلام سیاه بچه گریه میکرد وگفت ازچه میترسی یکی گفت ازتو میترسد این یک موضوعی موضوع دیگر اراضی قسمت شده. رئیس- آقای شوشتری وقت شما تمام شدمطلب را تمام کنید شوشتری- الان تمام میشود تمام است موضوع دیگر اراضی قسمت شده ازطرف وزارت دارائی است بکارمندان دولت این خصاصه خرجی‌های دولت همه را مأیوس کرده همه را ناراضی کرده است استدعا دارم بدولت تذکربفرمایند که جواب اینها را بدهد مطلب دیگراین که یک آقای نماینده‌ای برخلاف حق وحقیقت د رمجلس سنا فرمایشی کرده است نمایندگان محترم من مخالف دولتم (صحیح است) ولی آن آقا حق ندارد آنجا بگوید که وکلاإازترسشان رأی دادند مجلس شورایملی ازکسی نمیترسد (صحیح است) مجلس شورایملی روی تهدید به کسی رأی نداده (صحیح است) مصلحت اینطوربوده است این حرفها شایسته نیست ازاشخاصی که اگرپرده را برداریم وعیوب آنها را روشن کنیم هزارها عیب پیدا میکنند بنده عرایضم را ختم میکنم واستدعا میکنم ازمقام ریاست ازدولت بخواهند که این سه موضوع را روشن بکنند وصورت بدهند (صحیح است احسنت)
رئیس- سؤالاتی که آقایان نمایندگان ازدولت کرده‌اند سؤال ازدولت سابق است اداره قوانین منتظر است که هریک ازسؤالها که باید برای دولت فعلی فرستاده شود خود آقایان تذکردهند فرستاده شود (کشاورزصدر- بنده الان سؤالی کردم) فرستاده میشود.
حائری‌زاده – یک سؤالی است که بنده الان تقدیم میکنم مطالعه جوابهای سابق را هم دادم که دولت باید جواب بدهد.
رئیس- آقای امامی بفرمایید
نورالدین امامی- (اشاره بمخبرین وروزنامه نگاران) یکی ازکارهای پرمسئولیت وسنگین که شما آقایان وجوانها بعهده گرفته‌اید وبزرگترین خدمت را بمملکت شماها میتوانید بکنید با لباس درستی و صحت عمل بزرگترین قدم برای تنویر افکار مردم شما میتوانید بردارید در صورتی که نظرشخصی اعمال نشود شماها چشم چراغ ملت هستید شماها اشخاصی هستید که در آتیه باید صندلی‌های ما را اشغال بکنید وجیه المله شدن خیلی آسان است درایران وجیه المله شدن زحمت ندارد (صحیح است) مخصوصاً برای من خیلی آسان است که آسمان روانداز و زمین زیر اندازم است برای من خیلی آسان است چشمم را بپوشم و حرف حق بگویم و هی و ملت‌ها و امت‌ها بگویم و اگر سوار اتومبیل شوم به کاخ‌ها ویلاقاتم بروم خیلی آسان است خیلی هم خرج ندارد دردسر هم ندارد در خانه‌اش هم نمی آید گدا دستش را دراز کند ارباب رجوع هم انتظار و توقعاتی ندارند یکی از نمایندگان محترم مجلس سنا که من سالها افتخار داشتم که زیر دست ایشان خدمت میکردم در وزارت دادگستری سمت ریاست و استادی بمن داشت جناب آقای دکتر متین دفتری بیاناتی کردند که هیچ شایسته دکتر متین دفتری نبود (صحیح است) که این حرفها اززبان اوبیرون بیاید (حائری‌زاده – درمجلس سنا یکی حرفی زده‌اند وحسابی هم گفته‌اند) حالا ما هم اینجا حرفی میزنیم (حائری‌زاده – چه ربطی باینجا دارد) گوش بفرمایید جناب آقای حائری‌زاده جوش نزنید فرمودند جناب آقای دکتر متین چند کلمه ازنطق ایشان را میخوانم (درمجلس شورای ملی فرمودند این جناب آقای نخست وزیر من برطبق اصل ۴۶ قانون اساسی به نخست وزیری منصوب شده‌ام اگرمجلس به من رأی اعتماد داد میمانم والا میروم حلال‌زاده‌ها مگراین حرف را قبول کنند چند روز قبل ازانتصابات جناب عالی هواخواهانتان اصل ۴۸ جدید متمم قانون اساسی را دربین نمایندگان تبلیغ کرده و حتی میگفتند فرمان انحلال مجلسین را در بغلتان پنهان کرده‌اید و با این ترتیب جنگ اعصاب را شروع کردید آنوقت آیا باورکردنی است نماینده‌ای که اصل ۴۸ را مانند خنجر بموئی آویخته بالای سرخودش ببیند جرئت داردرأیی غیرازاین رأی اعتماد بجنابعالی بدهند بخدا قسم من دراین چند روز باعده‌ای از۹۴ نفر که درمجلس رأی اعتماد داده‌ام مصاف شده‌ام کمترکسی را دیده‌ام که اعتراف به اجبار واکراه نکند عرض میکنم که ممکن است ما مجبوربودیم رأی دادیم اما کسی که مارامجبور کرده است پابرهنه‌ها گرسنه‌ها آنهائی که شبها زیرکاخ این آقایان میخوابند وبدادشان نمیرسند (صحیح است) مارامجبور کردند که برویم ورأی بدهیم بلکه و بلکه وهزار تا بلکه یک قدمی این دولت بردارد ودست ۵نفر۵۰۰ نفر ۱۰۰۰ نفررابگیرد واززیردیوار این آقایان بلند کند (فرامرزی- بارک الله الان نصف وجیه المله شدید) آقای فرامرزی خود آقا توجه دارند که من چه میگویم وآنها چه میگویند خودآقا بهترمی دانید شایدیکی ازآن ۹۴ نفرهم خو دشما باشید آن ۱۴ نفری که رأی ندادند درمجلس سنا که قسمت مهمشان هم انتخابی شخص شخیص اعلیحضرت همایونی بودند آنها را مجبور کردند؟ من ازچه میترسم اگرمجلس منحل شد از چه میترسم (دکتر شایگان – از وکیل شدن نشدن) وکیل نشدن یعنی چه آقای دکتر شایگان من وقتی که دراداره خدمت میکردم بمقدمات عالم بیشتر بدرد مردم میرسیدم من از وکالت چه طرفی بستم کدام کاخ را صاحب شدم این حرفی است ترسمان از آنهائیست که آقایان میترسند واگر صدا بلند شد اولین اشخاصی که طیاره سوار میشوند ومیروند وجیه المله‌ها هستند اینها میترسند ما احتیاج نداریم ما نمی ترسیم از چه باید بترسیم. عرض دوم من راجع به موضوع سازمان برنامه است مکرر من راجع به سازمان برنامه اینجا عرایضی کردهام مخصوصاً ازمقام ریاست استدعا میکنم که این نظاری که ازطرف مجلس شورایملی انتخاب شده‌اند دستورداده شود که نتیجه رسیدگی خودشان را بیاورند ببینیم چه میکنند ۱۷۰ اتومبیل مال کیست برای چه ۱۷۵ اتومبیل درآنجا هست آقای زرین کفش خدا سلامتش بکند آن مرد محترم که مورد اعتماد واحترام اکثریت مردم است (صحیح است) آقای زرین کفش وقتی بسازمان برنامه تشریف بردند اتومبیل کادیلاک ۵۰ را جلوش آوردند ویک شوفرهم باکلاه زرق وبرقی درپشت آن امده گفت این چیست گفت این اتومبیل را برای شما خریده‌اند گفته بود که من یکی قران میدهم اتوبوس سوارمیشوم بایددیداین پول ملت بدست ک می افتد بایدرسیدگی بکند کجا این پولها مصرف میشود ۵۰ ت ا۶۰ تا معاون میخوایهم چه بکنیم معاون برای کی برای چی این مستشارها که آوردیم برای کی آوردیم که این حقوقها را میدهند بآنها این ۲۷۰ و۲۸۰ میلیون پول کجا رفته کدامیک کاسه آب برای ما درآورده‌اند؟ کدام زمینها را آباد کرده‌اند؟ کدام تراکتور را آوردند؟ کدام سد ساخته شده است؟ کدام برقی تأسیس شده؟ آخرچه شده؟ برای چه (ارباب مهدی- یکجائی آبادمیشود) عرض آخرم جناب آقای معاون وزارت کشاورطزی بدبختانه ازدولت کسی این جا نیست (یکنفرازنمایندگان – معاون وزارت راه هستند) ببخشید آقا وزارت راه ایشان دروزارت کشاورزی هم بودند نشان ازدو کس دارد خواهش میکنم این موضوع را یادداشت بفرمایید چند شب قبل من درجلسه فراکسیون اتحاد که بنده افتخار عضویت آنرادارم بجناب آقای نخست وزیر هم عرض کردم آن موضوع رئیس تبلیغات است صحیح است که آقای شاهرخ را رسماً نصب نکرده‌اند وابلاغ نداده‌اند ولی آقای شاهرخ اتومبیل بیوک تبلیغات را سوار میشود وتا چند روز پیش صبح وعصر دراداره تبلیغات بود (صحیح است) وحالا دوروزاست که برای آن سروصدا‌ها بعدازظهر‌ها میرود آنجا که مطمئن است یک موضوع اساسی دیگر که بآقای نخست وزیر عرض کردم گفتم آقا ۱۵ میلیون مسلمان که هرروز صبح میگویند الله اکبر اگربخواهند صبح که پیچ رادیو را بازمی کنند الله ا کبر را اززبان یک نفر گبربشنوند راضی هستند یکنفرگبرآنجا ایستاده باشد (دکتر بقائی – آقا دیکتاتوری همین است دیکتاتوری که شاخ ودم ندارد) استدعای بنده از دولت این است که ۱۵ میلیون جمعیت ایران ازاین امرراضی نیستند (شوشتری – درایران ۲۰ میلیون است بعداً عیب پیدا میکند) (احسنت) آخرین عرض بنده راجع باین لایحه خالصجات است که بمجلس آورده‌اند تا وقتی که این قانون بگذرد لااقل دولت امسال برای مساعدت برعایا این خالصجات را بخود آن رعایا اجازه بدهد اگر این قانون بگذرد وبتصویب برسد منافع دولت بیشتر از پیش میشود (صحیح است) وهم دولت کمتر درقرض میماند وهم حق دولت در بین آن کوچک‌ها که بیشتر از دولت میترسند محفوظ میماند وهم آنها به نوائی میرسند وگیر این مباشرین ومستأجرین خدا نشناس نمی افتند بجان آنها این بود آخرین عرضم (احسنت) رئیس- آقای تیمورتاش تیمورتاش- متأسفانه جریان مجلس در جلسه گذشته طوری بود که ما نمی توانستیم از ماده ۹۰ استفاده کنیم در صورتی که شرح ماده ۹۰ آنست که اگر بیان وکیلی تحریف شد وباصحبتی بغیر از آنچه که او در نظر داشت گفته بشود و یا اهانتی بوکیلی شد در همان جلسه یعنی در مقابل همان عده‌ای که حضور داشتند واین اهانت را شنیده بودند رفع سوء تفاهم واهانت بشود متأسفانه این چند روزه ممکن نشد ومجلس یک هفته هم تعطیل بود بنده امروز بعنوان قبل ازدستور خواستم صحبت کنم ولی در حقیقت منظورم موضوع مختصری است راجع به بیاناتی که قبلاً کرده بودم وهم چنین راجع بآنچه که آقای دکتر شایگان ازپشت این تریبون به بنده فرمودند دولتی آمده است خوب یا بداکثریت مجلس شورایملی بااو موافقت کرده است وبنابراین دولت قانونی کشورایران است بدیهی است هردولتی ممکن است موافقینی داشت هباشد ومخالفینی ولی بنظر من اختلاف عقیدئه نباید بنحوی باشد که ازمدارج اخلاقی دورباشد ممکن است بنده وبسیاری اختلاف نظر دراینمورد داشته باشیم بنده خودم ادعا میکنم که هیچوقت ازحدود نزاکت پافراتر نمیگذارم وهمیشه آنچه را که عرض میکنم سعی میکنم باکمال تأدب وبدون اینکه بخواهم خدای نخواسته اهانتی نسبت بکسی کرده باشم بگویم امامثل اینکه بدبختانه این عمل را همه کس قبول ندارند مثل اینکه بدبختانه مخالفت عقیده مخالفت با همه چیزاشخاص یعنی محترم نشمردن هیچ چیز اشخاص یعنی در نظرنگرفتن هیچ دوستی هیچ رفاقت که بجای خودش بلکه هیچ سابقه ای در نبردهای سیاسی بنظر بنده باید درمرحله اول استدلال ومنطق خکم فرما باشد والا بصرف هو چیگری بصرف دا فریاد بصرف عملیاتی که شاید دورازشأن مجلس شورایملی باشد کاری ازپیش نمیرود ومخصوصاً بصرف اتهام بصرف اینکه میخواهند بین افراد وآحاد ملت ومردم تفرقه ونفاق ایجاد کنند بنظربنده این بصلاح این کشور نیست هیچ وقت نبوده ومخصوصاً درموقعیت کنونی نیست من موافق دولت رزم آرا بودم استدلالی کردم گفتم اگر رزم آرا آمده واینجا نشست‌هاست نتیجه اعمال وافعال ما است اول هم خودم را گفتم من خودم گفتم که ماازدیکتاتوری میترسیم وحال آنکه بجای یکنفر هزارنفر دیکتاتور دراین مملکت هست که هرکس بقدر همت اوست من وقتی که از شاهنامه مثل میزنم میگویم: چو ایران نباشد تن مباد – ولیکن استاد محترم دانشگاه پشت تریبون مجلس میگوید منیژه منم دخت افراسیاب ببین تفاوت ره ازکجا است تا بکجا بعد هم حقیقت این است که بنده نسبتاً روزنامه کم میخوتنم ومخصوصاً روزنامه شاه درا باوجود اینکه شاه دصدهزار دویست هزار خواننده داشته باشد بدبختانه بنده از آن خواننده‌ها نیستم (کشاورزصدر- رزونامه داریارا) شاهد را عرض کردم ولکن مطبوعات را بنده آبونه هستم بنظر بنده یکی از کارهای خوب مطبوعات هم این است ولی البته مثل جناب آقای دکتر شایگان نه در دستگاه آبعلی شرکت دارم و نه در این شرکت آلیکا و اینها (دکتر شایگان – ماده ۹۰) ولکن را میخوانم واینکه عرض کنم خوب است ازلحاظ مشارکت هم نیست بهرصورت دراین روزنامه درسرلوحه‌اش این شعر است پدرکشتی وتخم کین کاشتی – پدرکشته را کی بود آشتی (دکتر بقائی – اسم شما نیست) درمتن آن اسم بنده بسیار است بمرحمت عالی من واقعاً وحقیقت عرض میکنم نمیدانم این سر ازکجا آب میخورد که باید بیین تمام افراد این مملکت نفاق ئونقار بدبینی باشد بازهم رجزمیخوانم آقای دکتر شایگان؟ بله ولکن رجز من بحق است (کشاورز صدر- ملایمتر بفرمایید) من ازکسانی بودم که بعدازشهریور همیشه ودر همه جا ودرهرمحل نسبت بشخص شاه (کشاورزصدر- اعلیحضرت همایونی) کمال سرسپردگی را داشتم احترام من درقلبم است ونه درکلام آقای کشاورزصدر نسبت بشخص شاه یعنی فرداول مملکت کمال احترام وفدویت را داشتم واینقدر هم (دکتر بقائی –ماده ۹۰) (رئیس- یک جلسه مخصوصی برای ماده ۹۰ باید تعیین کرد نمیشود که مشاعره کرد) (دکتر بقائی – بنده هم بعنوان ماده ۹۰ اجازه خواسته بودم) (رئیس- مجلس را نمیشود وقتش را به مشاعره گذرانید) (دکتر بقائی- ماده ۹ ۰رابرای این گذاشته‌اند که جواب بدهند اجازه بدهید اینکه نمیشود) واینقدر هم من وطن پرست وایراندوست بودم که بگویم صلاح ومصلحت این مملکت براین است که شخص شاه ازهرگونه صحبتی که درپیرامونش بشود مصون باشد (پیراسته –احسنت صحیح است) همیشه این عمل من بوده شما هم اگر نمیدانید بدانید آنروزی که من اینجا گفتم که من وضعیت زندگی خودم را تشریح کردم یگانه اتکاء من شخص شاه بود وحالاهم هست وایشان هم خودشان خوب میدانند که من از روز اول از دقیقه اول نسبت بایشان چه حسن صمیمیت و فداکاری داشتم و خیال هم نمیکنم با این بیانات با این گفتار بشود ذهن ایشان را نسبت یکی ازفدائیان خودشان مشوب کرد اینجا آقای دکتر شایگان ضمن بیاناتشان فرمودند که من گفتم دموکراسی وقت میخواهد من هیچ انکاری در این قسمت ندارم حالا هم عرض میکنم دموکراسی وقت میخواهد بدبختانه در ظرف این چند سالی که ما از این نعمت برخورداربودیم مثل این که از این وقت استفاده نکردیم (آشتیانی‌زاده – برخوردار نبودیم همان رژیم ۲۰ ساله بود) بهر صورت بنده این که خواستم عرض میکنم و تکرار میکنم این است که برای بنده امورحد و حصر دارد هیچوقت از حدود نزاکت و تأدب نمیخواهم خارج شوم و هیچوقت هم امیدوارم خارج نشوم این را باز یکبار دیگرعرض میکنم که این سیاست مرموز که من نمیدانم چه کسی این ماموریت را داده است که اشخاص میخواهند سند بی لیاقتی و بی کفایتی خودشان را با لجن مال کردن همه چیز و همه کس امضا بکنند بنده مکرر عرض کردم و باز هم حق عرض اندام دارد و می تواند ادعای وطن پرستی بکند که کف نفس کرده‌باشد (صحیح است) که اغماض بکند (صحیح است) که خودخواهی و خودپسندی را بگذارد بکنار (پیراسته – صحیح است) که بگویند ما حتی این که اگر هم معدودی ما را انتقاد میکنند فحش میدهند بد میگویند تنقید میکنند تهمت میزنند و ناسزا میگویند ما در راه مصلحت مملکتمان در راه مصلحت این آب و خاک همه چیزم از آن است از همه چیزمان صرفنظر میکنیم اینقدر و املتا اینقدر برای اینجا افراد گرسنه وفقیروبیچاره ودرمانده سنگ بسینه زدن و لکن صرفاً روی منفی باقی صرفاً روی اینکه ما پدر این ملت هستیم ما کسانی هستیم که میخواهیم این کشور را آباد کنیم و هیچوقت مسئولیت را قبول نکنیم و همه را بنطق میگذرانیم که غیر قابل امکان باشد این خدمتگزاری نیست اگر ملت ایران امروز خواهان چیزی باشد خواهان امنیت و استراحت خیال است که در پرتو قدرت بوجود می آید این را باز هم تکرار میکنم و از اینکه بگویند من طرفدار دیکتاتوری هستم هیچ باکی ندارم.
رئیس- یک نکته را که بنده می خواستم بعرض آقایان برسانم راجع باین ماده ۹۰ است ازماده ۹۰ استفاده‌ای که آئین نامه قصد داشته آقایان نمایندگان نمیکنند ماده ۹۰ برای این است که اگر بیانات یکی از نمایندگان تحریف بشود او میتواند رفع اشتباه بکند ولی آقایان می آیند اینجا نسبت‌هائی بهم دیگر میدهند شرکت وعوام فریبی وغیره این بالا خره وطبعاً دور تسلسلی ایجاد میکند پس تمام وقت مجلس را می گیرند ناطقی که می آید اسم پنج نفر را می آورد پنج نفر را می آورند آنوقت ۲۵ نفر باید صحبت بکنند (دکتر بقائی – هرجا خارج میشوند جلوشان را بگیرند) وقتی حرف میزنند آن حرفش را که بنده نمیدانم چه میخواهد بگوید بنابراین من میخواستم تقاضا کنم ماده نودی که هست یا باید از آن خارج نشوند یا اگر نسبتی بدیگری دادند باید مورد مؤاخذه قرار بگیرند اینکه نمیشود وقتی که می آیند از خودشان دفاع نمیکنند حمله بدیگران میکنند وبرای ماده ۹۰ چون ۷ و۸ نفر اجازه خواسته‌اند تمنی میکنم یک جلسه تعیین بشود آقایان بیایند هرچه میخواهند حرق بزنند. دکتر بقائی- ماده را بخوانید طبقش عمل بفرمایید دکتر شایگان – استدعا میکنم ما ده را بخوانید
رئیس- من ماده ۹۰ میدانم باید اجازه داد ولی برای رفع اشتباه ن هبرای حمله کردن (ماده ۹۰ قرا ئت میشود) ماده ۹۰ – اگردرضمن مذاکرات صریحاً یا تلویحاً نسبت سوئی بیکی ازنمایندگان داده شود یا عقیده واظهار اورا برخلاف واقع جلوه دهند ونماینده مذکور برای ردآن نسبت یا رفع اشتباه اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت باو اجازه داده میشود ونطق او نباید ازمدتی که دو فقره ۴۰ بند الف مادهقبل معین شده تجاوز نماید.
رئیس- این ماده ۹۰ برای رفع اشتباه است ومیخواستم خواهش کنم دیگر نسبت‌هائی بهمدیگر ندهید شوشتری- م ناستدعا میکنم طرفین نسبت تمام زشتی‌ها را بمن بدهید دیگر صرفنظر کنید من قبول میکنم.
رئیس- باید وارد دستور بشویم دکتر بقائی- آقا ماده ۹۰ را اجرا بفرمایید
طبق ماده ۹۰ بنده اجازه خواسته‌ام (آقای دکتر شایگان بمجلس آمدند که صحبت کنند)
رئیس- تادر دستور وارد نشویم آقای دکتر شایگان نمیشود صحبت کرد این نطق‌های قبل از دستور بوده است (شوشتری – آقای دکتر شایگان تورا بخدا صرفنظر کن استدعا دارم) فقیه‌زاده – اجازه بفرماییدنوبت بنده است
رئیس - اجازه بفرمایید تأمل بفرمایید آقای فقیه‌زاده اینجا اسم نوشته‌اند ولی آقای شوشتری جلسه گذشته پشت این تریبون بودند مجلس از اکثریت افتاد حق ایشان محفوظ ماند حالا هم حق جنابعالی را برای اول جلسه آینده بدون اینکه ثبت نام بکنید محفوظ میداریم چون هر جلسه سه نفر بیشتر نمیتوانند صحبت کنند (فقیه‌زاده – بنده ۵ دقیقه بیشتر عرض ندارم) بیشتر از سه نفر نمیتواند صحبت بکند مطابق آئین نامه حالا اگر آقایان موافقت دارند بفرمایید (جمعی از نمایندگان – بفرمایید اشکالی ندارد)
رئیس- آقای فقیه‌زاده بفرمایید
فقیه‌زاده – رب اشرخ لی صدری یسر لی امری واحلل عقده من لسانی ویفقهو قولی (شوشتری – صحیح است آیه قرآن است) رویه ووظیفه اقلیت البته در همه جای دنیا این است که بعمل ورویه دولت واکثریت خرده بگیرند وقوانینی که ازمجلس می آید بگذرد اگر بنظر آنان نا صواب آمد انتقاد کنند چنین اقلیت وچنین انتقادی بی شبهه بسود مملکت وبنفع جامعه خواهد بود اصلاً معنی مشروطیت هم غیر ازاین نیست چه بسا ممکن است خطاهائی را اصلاح واشتباهی را ترمیم کنند چه گفته‌اند که ازتصادم افکار است که برق حقیقت میجهد والبته دراین کشمکش افرادی هستند که عصبانی هستند که وزود ازجای بدر میروند وگاهی کلمات تند وزننده ادا میکنند یقین است وهرکس عروس فکر خودرا زیبا تصور میکند واز هرعیبی منزه مبرا میداند وقتی که این جمال ودل آرا را از پرده حجاب در میدان اجتماع بیرون می آورد واز هر طرف انتقاد وخورده که براو گرفتند اگر مثل من نتواند باتوسل به منطق قوی ویا برهانی محکم دفاع کند ناچار از کوره بدر میرود اول بهو وجنجال واگر نشد بفحش وناسزا وتهمت وافترا گاهی هم به نزاع وجدال وکتک کاری میرسد این وضعیت عادی وطبیعی است که درتمام ممالک آزاد ومشروطه دنیا معمول است وهرروز این نوع جریانات را درجراید میخوانیم ومیدانیم که هیچیک از آن طبقات نه با یکدیگر دشمنی وعناد دارند نه هیچ طبقه از طبقات بوطن خود خیانت میکنند واین حقیقت هم بر تمام افراد مملکت دنیا که نود در صد با سواد هستند واضح وروشن است روش اقلیت درمجلس شورای ما هم که بسیار جوان وتقریباً نا آزموده است دوجریان مختلف ازمثبت ومنفی موافق ومخالف دورمیزند وطبق اصول طبیعی همان رویه اتفاوت اخلاق ازنرمی وتندی ملایمت وخشونت جاری است بعقیده من بهیچوجه هیچیک ازافراد فراکسیون‌های مختلف به آنکه خائن نیستند بلکه خادم هم هستند با آنکه من درصف موافقینم آقای دکتر مصدق را مردی پاک و منزه دانسته به او احترام میگذارم هیچ شکی ندارم که در مواقع حساس وجود او لازم است و نمیتوان او را نادیده گرفت چه خدمات گرانبهائی انجام داده است که تاریخ فراموش نخواهد کرد وهمچنین آقایان دکتر بقائی وشایگان مکی که بی شبهه منظورشان ازاین علم شنگه که برای نفت درآوردند وهمه رفقا را بی رحمانه آنستن نفت میدانند شبهه ندارم که غرض ونفع شخصی ندارند ومیخواهند حتی المقدور منافع وحقوق مملکت را بیشتر تأمین کنند یعنی همان چیزی را که تمام افراد اکثریت میخواهند نهایت بااختلاف دوطرز سلیقه دربیان ومشاوره یک طرف باادب ونزاکت وتقاضای همکاری یک طرف هم باادای دشنام وناسزا تهمت وافترا مشت ولگد حتی اعتراض باین نوع رفتار هم نیست چه اختلاف طبایع مسلم وزوال آن غیرممکن است استدعا ازاکثریت واقلیت فقط یک عرضی بنده دارم ومیگویم شماها که دنیا دیده تراز من و به محیط زندگانی این مملکت آشنا تردید و روحیه این مردم و نادانی اجتماع را بخوبی میدانید و کاملاً استحضار دارید که مردم این مملکت هنوز آشنا به رموز جریان‌های پارلمانی نیستند و مردمی که نود درصد آن بی سوادند این اختلاف اقوال و ناسزا‌ها و پرتاب کردن دشنام‌ها و گاهی جنجال و زد و خوردهای نمایندگان خود را حمل برفساد واغتشاش وانقلاب‌های خونین میدانند که شاید روی یأس و بدبینی از انجام کارهای عادی هود دست بکشند وبدنبال سیاست باقی بروند که بی شبهه بضرر مملکت تمام میشود مثلاً وقتی آقای دکتر مصدق بیک رئیس دولت میفرمایند من شخصاً سرتورا میبرم ما و مردم تهران میدانند که ایشان نه تنها یک مرغ بلکه یک مگس را هم نمی توانند بکشند ولی تأثیر این حرف با حرف‌های دیگر در مردم بیابانی بی سواد عکس العمل دیگری دارد آقای دکتر سر کسی را نخواهد برید ولی صدها سربریده خواهد شد که گناهش بدوش دکتر خواهد افتاد این است ازاکثریت و اقلیت استدعا دارم که رعایت و روحیه و اخلاق و عدم آشنائی اکثریت مردم نادان ایران را باین نوع جدال‌های عادی و طبیعی خود بفرمایند و از تأ ثیر بد آن که بسیار بزرگ و مهیب است واقف شوند تهمتی پیش نیست بعد از این مقدمه بدون باک از شر گفتار‌های نسبت دیکتاتور پسندی یا بوی زننده نفت یا آبستن و زایمان و غیره عرض می کنم من با انتخاب رئیس الوزرائی آقای رزم آرا کاملاً موافقم و تشخیص این طور داده‌ام که آوردن و بردن کابینه‌ها واستیضاحات بیموردوسؤالات بیجا وتضییع اوقات خودمان وآنها امروز تمام برضرر مملکت است خدا شاهد است مردم خسته شده‌اند از این پریشانی‌ها نجات میخواهند بیایید ورحم کنید (دکتر کاسمی – احسنت صحیح است) ودست اتفاق بیکدیگر بدهید دراین موقعی که دنیا را آشوب گرفته‌است واحتمال سرایت بدامان ما هم میرود متفق شویم وازدنیا درس عبرت بگیریم واز طریق مشی رجال بزرگ دنیا سرمشق برداریم پریروز خواندید که چرچیل بامسرت بسیار وجبین گشاده ودرمقابل رئیس الوزرای مخالف اظهار اتحاد کرد چرا که موقع سخت باریک است وخطری بزرگ در پیش هم شما وهم ما میدانیم که اتهام دیکتاتوری برزم آرا جزتهمتی بیش نیست هرگز رزم ارا دیکتاتور نخواهد شد دنیا دیگر دیکتاتور نمی پسندد ودرتمام عالم دیکتاتوری انحصار ممالک کمونیستی شده است که الحق غیر از این راه دیگرهم ندارید (ابتهاج – صحیح است) زیراکه باید چند هزار نفربر چند میلیون حکومت کنن جناب آقای دکتر بقائی من از قلم شیرین شما وبیانات نمکین تان لذت میبرم مخصوصاً امور روزمره بقدری دقیق وباریک میشوید بآخرمقاله که میرسیم میبینیم حوادث آشکار رنگ دیگری گرفته که قویاً نویسنده را درعالم لاهوت سیر میدهد ونمیداند نویسندگان بنک کشیده بودند یا آدم خودش حشیش کشیده است بادرعالم خلسه وخواب بوده است بهرحال بنظر من این مملکت واین مردم احتیاج شدید بمردی مقتدر وبااراده واصلاح طلب دارد ومی باید آدمی قوی الفکر وقوی الاراده علی العجاله باین مملکت حکومت کند وامروز این صفات دراین مرد جمع است بیایید هم هبا هم همتفق شویم وازاین دولت پشتیبانی کنیم وره پیش روی دراصلاحات را هموار کنیم. نخست وزیر وواقعه آذربایجان من یقین دارم با اتفاق و مساعدت هم میتوانیم خدماتی بزرگ باین مملکت بنماییم و خصوصاً مردی هم که سوابق خدمات اوروشن است در رأس حکومت خواهد بود هرگز تاریخ و طن‌پرستی و فداکاری او را در وقایع آذربایجان فراموش نخواهد کرد امیدوارم که منظور شما که عین آنهم منظور همه نمایندگان است در این حکومت عملی شده یعنی قضیه نفت مطابق صلاح و صرفه ملی حل شود محقق بدانید ما حاضریم که لقب قهرمان نفت و تمام افتخارات آن را شش دانگ در مهرنامه و صداق آقایان مکی و دکتر بقائی و شایگان و آزاد و سایر رفقای آنها بگذاریم و ما هم که بقول رفیق عزیزمان آبستن نفتیم لااقل این بار سنگین را زمین بگذاریم و فارغ شویم و بیش از این به ملت و مملکت زیان نرسانیم و خسارت وارد نیاوریم من نمیدانم از مردان کار و عمل چشم بپوشم اشخاص امثال سپهبد امیراحمدی و رزم‌آرا در مملکت بسیار معدود و محدود و در موقع عمل این افراد امتحان خود را داده‌اند.
رئیس- آقای فقیه‌زاده وقت شما تمام شد
نورالدین امامی – بنده پنج دقیقه کم صحبت کردم جناب رئیس این پنج دقیقه بنده است که کم صحبت کردم ایشان می توانند بیست دقیقه صحبت کنند
رئیس- خواهش میکنم بقیه را بعد بخوانید بفرمایید متأسفانه نظرم مخالف با این حرفها است این جا جای حرف نیست اینجا جای قانونگذاری است جای نظارت بر برنامه است جای نظارت براعمال دولت است وبیهوده دارد وقت تلف میشود
فقیه‌زاده – اینجا یک استدعائی بود راجع به قزوین که نگذاشتید عرض کنم
رئیس- آقای دکتر بقائی- (دکتر شایگان. ببنده اجازه فرمودید) بنده عرض کردم آقای دکتر بقائی نه آقای دکتر شایگان بنده بهتر تشخیص میدهم آقای دکتر بقائی باید حرف بزند
- اخطار نظامنامه آقایان دکتر بقائی – دکتر شایگان – غلامرضا فولادوند – فرامرزی- قاسم فولادوند
ویرایش۳ - اخطار نظامنامه آقایان دکتر بقائی – دکتر شایگان – غلامرضا فولادوند – فرامرزی- قاسم فولادوند
دکتر بقائی - آقای تیمورتاش استناد به مقاله‌ای کردند و جمله به روزنامه بنده کردند در صورتی که در روزنامه چیزی نوشته نشده بود ما یک شعر نوشته بودیم پدرکشتی و تخم کین کاشتی. پدر کشته را کی بود آشتی و یک استنباط هم کرده بودیم آن استنباط هم این بود که تمام کسانی که در دوران این حکومت فعلی سینه میزنند (نورالدین امامی –همان استنباطت غلط بود) البته منظور آقای تیمورتاش هم نبودند چون پدر ایشان محکومیت مالی داشتند و البته محکومیت هم صحیح بوده البته درمجلس هم به رحمت ایزدی پیوستند و ایشان گمان نمیکنم کشته شده بودند همه دور این حکومت سینه می‌زدند اما فقط این را نوشته بودیم و این را خواستم توضیح بدهم که اسباب سوءظن نشود
تیمورتاش - آفرین آقای دکتر بقائی آفرین
رئیس - آقای دکتر شایگان
دکتر شایگان - آقای تیمورتاش استفاده‌ای که فرمودند از ماده ۹۰ این بود که بنده تحریف کردم مطالب ایشان را یا اهانتی به ایشان کردم قاضی قضایا البته مردم هستند و در درجه اول خود آقایان که اینجا تشریف دارند در قسمت تحریف بنده جز اینکه گفته ایشان را عیناً قرائت کردم کار دیگری نکردم و ایشان هم که تمام این صحبت‌ها را اینجا گفته‌اند و بعد هم درصدد تکذیب حرف خودشان برنیامدند و معلوم میشود باز در عقیده خودشان باقی هستند و اما در مطلبی که ایشان توهین فرض کردند بنده توهینی به ایشان نکردم دومرتبه بنده عرض کردم در مثل مناقشه نیست آقایان نمایندگانی که درآن جلسه که ایشان صحبت میکردند تشریف داشتند هم همتوجه شدند که ایشان یک مقدار معتنابهی از وقت را صرف بیان حسب ونسب وسابقه خودشان کردند که خیلی هم باآمد وشد پشت این تریبون این طرف وآن طرف تشریف بردن توإم بود بنده این را گفتم این چیزی نبوده که بنده اینجا بخواهم ایجاد بکنم آقایان دیدند که ایشان چطور صحبت میکردند بعد که اصرار کردند این شعر بنظر من آمد وگفتم درمثل مناقشه نیست (تیمورتاش – فکر هرکس بقدر همت اوست) اجازه بدهید بله فکر هرکس بقدر همت اوست یک وقت میگویند فی الصیف ضیعت اللبن ولو اینکه مخاطب مرد باشد ضعیت میگویند بکسر ت اوحالا آن مرد اوقاتش تلخ نباید بشود که چرا گفته‌اند ضیعت اللبن برای خاطر شخص را ثابت بکند درنظرم نیام واین شعر منیژه را خواندم درهرحال این شعر بنده بهیچوجه اهانتی نیست بدلیل اینکه ایشان از مردان متجدد آزاده‌ای هستند که شأن خانم‌ها را دون شأن مردها نمی‌دانند بنده هم نمیدانم بنابراین ما قائل نیستیم که آنها دردرجه انسانیت ما دون مردها هستند ودلیلی ندارد که کمتر از مردها باشند بنابراین این توهین نیست واگراین را توهین بدانند یک اهانتی است بطبقه نسوان که ایشان هیچ حاضر نیستند بآنها اهانتی بشود عرض میکنم این راجع بجواب آقا بعد گشته‌اند برای بنده یک جرم عظیمی را پید اکرده‌اند وآن جرم این است که بنده دریک شرکتی که اسمش الیکا بودهاست (تیمورتاش – جرم عرض نکردم پرسبیل صحبت عرض کردم) بنده هم برسبیل جنابعالی عرض میکنم (نورالدین امامی –جناب رئیس بر سبیلش هم توهین کرد) ملاحظه بفرمایید یک شرکتی را هفت سال پیش تشکیل شده‌است که سرمایه‌اش جمعاً بیست هزار تومان بود و در آنجا رجال درجه اول شرکت داشتند (ارباب مهدی – عیبی ندارد) اجازه بدهید حرفی زدند باید توضیح بدهم و اگر بداست (نورالدین امامی – بدهید بمن سهمتان را) بنده هم آنجا دو هزارتومان سرمایه داشتم اما این سرمایه را هم نداشتم خدا میداند آنج افقط هزارتومانش مال من بودهاست که هزارتومان دیگرش را هم از یکی از اشخاص قرض کرده بودم (یکعده از نمایندگان – این که مطلبی نیست) کوتاه میکنم این شرکت درپنج شش سال پیش منحلشد والله باللهسرمایه مارانداد چکی بما دادند بجای اینکه سود بما بدهند در عوض از هزارتومان ۲۵۰ تومان کسر شد وبه بنده دادند این گناه عظیمی است که بنده مرتکب بشود تمام اینها اسناد دارد اگر ثابت بشود که من یکذره تخطی کردم اگر سود ی بردم اگرضرر ندادم تشریف بیاورند وصحبت از شرکت بکنند همچو میگویند شرکت مثل اینکه بنده یکی از سهامداران نفتم (تیمورتاش- بنده هم عرض نکردم عرض کردم از آبعلی استفاده نمودند) آقا مطلب دیگری راجع به منفی بافی گفتند منفی بافی یعنی حرفی بشود ولی کاری نشود که از این مملکت استفاده بکند واگر منفی بافی عبارت از آن است که بنده هم می‌توانم عرض کنم دیگران که مثبت هستند آنهم مثبت بافی است بجهت اینکه اگرحرف مثبت نتیجه عملی نداشته باشد از جهت نداشتن نتیجه همین موضوع مثبت بافی است به بنده ودوستانم اقلیت منفی میگویند ومی گویند که حرف آنها نتیجه برای مملکت ندارد آیا آنهائی که مثبت میگویند نتیجه دارد؟ وقتی ندارد آنهم مثبت بافی است واما اینکه میگویند اینها منفی بافی است منفی بافی نیست مابرای هرکاری که بنفع جامعه وبصلاح مملکت باشد حاضریم (تیمورتاش – برای همان هم سنگ بسینه می‌زنید) بله آقا میزینم چرانزنیم جبهه ملی دراولین دفعه‌ای که واردمجلس شد گفت آقا قانون انتخابات را بیاورید این منفی یا مثبت است؟ آقا گفتند قانون حکومت نظامی را بیاورید اصلاح کنید که درمملکت مشروطه مشروطیتش قربانی منافع یک نفر نشود (فرامرزی – این صحیح است) چرانمی کنید؟ گفتند قانون مطبوعات را بیاورید که مطبوعات مسخره ودست نشانده شهربانی نشود اینه اهمه مثبت است منفی نیست پی مثبت ومنفی آقا نتیجه‌اش را باید دید والا حرف منفی یعنی اینکه لا جلویش بنویسند و مثبت یعنی لا جلویش نباشد نفی جلوش نباشد که نیست این برنامه‌های مفصلی که دولتها آورده‌اند همه آنها عملی شده‌است یا اینکه عملی نشده است؟ وقتی که عملی نشد آن حرف مثبت دولت و این حرف منفی اقلیت هر دو مثل هم است
نورالدین امامی - نان مردم را درست بکنید بعد باین تشریفات برسید
فرامرزی- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم طبق ماده ۷۶
رئیس- اینها همه‌اش اخطار نظامنامه‌ایست
فرامرزی- اخطار یک جلسه بجلسه دیگرقابل انتقال نیست
رئیس – بعد از آقای فولادوند آقای فولادوند بفرمایید
فولادوند – بنده این صورت جلصه مربوط بمذاکرات صورت جلسه قبل را آوردم و با کمال احترام وادب نسبت بجناب آقای دکتر مصدق‌السلطنه که همیشه بایشان احترام کردهام و همیشه بایشان احترام داشته‌ام قرائت میکنم و هیچ اظهاری نمیکنم دو جمله به بنده فرمودند چون خیلی عصبانی بودند در جلسه پیش (دکتر مصدق – شما و اخویتان را اشتباه کردم) خیلی متشکرم یک عرض دیگرهم دارم قاسم فولادوند را هم آقای قوام‌السلطنه حبس کردند ایشان هم وفاداری به آقای قوام‌السلطنه کردند و نه بیاران ایشان پس ایشان هم خلافی نکردند ونه بیاران ایشان پس ایشان هم خلافی نکردند تمنا میکنم اگرخلافی دیدید بفرمایید والا تصحیح بفرمایید بنده این نکته را میخواهم اضافه کنم که ادعا در زندگیم دارم اینکه نمیخواهم از خودم تعریف کنم، یکی اینکه من جز آنچه خدا بمن داده تا امروزبمال کسی نظر نداشتم (صحیح است) هرکس خلاف این را گفت من حاضرم برای هرقران یکتومان بدهم، یکی هم اینکه تا امروز هر قولی بهر کس داده‌ام خلاف آنرا عمل نکردم رویه بنده را جناب آقای قائم‌الملک هم میداند در مجلس یکروزی نسبت به بنده اظهار لطف فرمودند و رویه بنده را ستودند در موقع دادن رأی من با جناب آقای ملک‌مدنی قرابت سببی دارم، بایشان ارادت دارم، ولی روز اول من بسردار فاخر حکمت ریاست محترم مجلس رأی دادم و تا امروز هفت بار بایشان رأی داده‌ام و امروز همین رویه من تغییر نکرده‌است
رئیس- آقای فرامرزی
فرامرزی – مطابق ماده ۷۶ اخطار نظامنامه مربوط بهمان جلسه‌است که تخلفی از نظامنامه درش حاصل میشود (صحیح است) (مکی – اجازه ندادند) خود آن خلاف نظامنامه شده‌است اینجا میگوید که با استناد بماده مربوطه درهمان جلسه بودجه اختصار وبدون خروج از موضوع اظهاربکند خیلی هم واضح است، اخطارنظامنامه‌ای نسبت به جلسه، یک راهی داردمی‌رود، یک اتومبیل داردکج میرود این را باید آن ساعت اوردش رویجاده مستقیم نه اینکه بعد که تازه فرض کنید وقت بمقصد هم رسید بگویند این کج رفته وبرگردانند جای اول ودوباره از راه راست برود این صحیح نیست، اخطار مربوط بهمان جلسه‌است وقابل انتقال بجلسه دیگری نیست (صحیح است) ماد ه۹۰ هم متأسفانه بااینکه تصدیق میکنم تذکر آقایان واردبوده‌ام از آن سوء استفاده میشود هی باتأویل از آن سوءاستفاده میکنند دیگرکم کم مبتذل شده بطوری که اگرکسی واقعاً حقش باشد از خودش دفاع بکند وقتی که ماده ۹۰ گفتند مجلس مشمئز خواهدشد من استدعا میکنم از آقایان که اولاً درموقع صحبت طوری صحبت نکنند یعنی وارد شخصیات یکدیگرنشوند که هی منجر بشود بماده ۹۰ ودفاع از خود، من میگویم آقا راه از این طرف است شما می‌گویید از آن طرف است این مربوط بقدوقواره من وشکل شمایل شما نیست باید نقشه را دید وراهرا دید وقطب نما را دید ودید از کجاست بنده میخواستم که از آقایان استدعا بکنم که رعایت بکنند و وارد شخصیت یکدیگر نشوند که ماده ۹۰ بکلی از بین برود
رئیس- جناب آقای فرامرزی که بعنوان اخطارنظامنامه تشریف آوردند بیانات مفیدی فرمودند که تذکر به آقایان بود ولی آقایان بعنوان ماده ۹۰ صحبت میکنند والا اخطار را در هر جلسه‌ای میکنند من فوری اجازه میدهم بمحض اینکه اخطار میکنند من اجازه میدهم بمحض اینکه اخطار میکنند من اجازه میدهم حتی ماده اخطار را مطابق نظامنامه باید پرسید من آنرا هم نمی‌پرستم تا اخطار بعمل بیاید (فرامرزی- مگر ماده ۹۰ اخطارنیست؟ ) حالا قاسم فولادوند مطابق ماده ۹۰ میخواهند صحبت میکنند جناب رئیس، آن خطرناکتراست
قاسم فولادوند – بنده منتظر از فرمایش جناب آقای دکتر مصدق را نفهمیدم که فرمودند منظور برادر شما بود اگر منظور این بود که آقای قوام‌السلطنه بنده را گرفتن و توقیف کردند این البته موردتصدیق بنده‌است و شاید ملت ایران هم بداند (نورالدین امامی – یکی از کارهای خوبش این بود) (خنده نمایندگان) واگرتصور میفرمایند که بنده بایشان چه قولی نسبت بایشان کردهام بفرمایند که بنده بایشان چه قولی داده‌ام که خلاف آنرا رفتارکرده‌ام (دکتر مصدق – بهیچوجه خلف رفتارنکردید) پس عرضی ندارم آقای قوام‌السلطنه که بنده را توقیف کردند برای این بود که بنده از حق خودم دفاع کردم والبته هر وقت هر کسی بخواهد بحق من تعدی بکند تا نفس دارم دفاع خواهم کرد (احسنت)
– قرائت گزارش کمیسیون عرایض راجع به استعفای دو نفر از اعضای آن کمیسیون و تعیین دو نفر به جای آنان
ویرایش۴ – قرائت گزارش کمیسیون عرایض راجع به استعفای دو نفر از اعضای آن کمیسیون و تعیین دو نفر به جای آنان
رئیس - یک مطالبی است که بعرض مجلس میرسد بعدیک گزارشی است راجع باعتبارات وزارت راه که خود آقایان امضا کرده‌اند اجازه بدهید گزارش رئیس کمیسیون عرایض قرائت میشود (گزارش رئیس کمیسیون عرایض بشرح زیرقرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی بطوری که خاطر محترم آگاه است چندی است آقای شوشتری از عضویت کمیسیون عرایض استعفا داده و سپس آقای حاذقی بعلت بیماری بمسافرت رفته واخیراً نیزآقای گودرزی مستعفی شده وچون اکثریت حاصل نیست رسیدگی بدو فقره اعلام جرم زیر: اعلام جرم آقای عبدالقدیر آزاد دردوره ۱۵ علیه آقای گلشائیان وزیراسبق دارائی که اخیراً مدارک آنرا عطفاً بشماره ۳۳- ۱ د بکمیسیون فرستاده‌اند سوابق مربوط باتهام علیه جناب آقای احمد قوام که از وزارت داد گستری بتازگی بوسیله مقام ریاست بکمیسیون رسیده بودهاست معوق مانده و قریباً هم مدت قانونی ۱۵ روز رسیدگی به آنها مقتضی خواهد گردید و ماده سوم قانون محاکمه وزراء نسبت به وظیفه کمیسیون عرایض معطل خواهد ماند مراتب فوق باستحضار مقام ریاست رسید که از تعویق جریان امروز انجام وظیفه قانونی کمیسیون کوتاهی نشده باشد
رئیس - دونفر بعد از این دونفری که استعفا کرده‌اند حائز اکثریت هستند که عبارتند از آقای عبدالصاحب صفائی وآقای فقیه‌زاده وماده نظامنامه هم اینست ماده ۱۶۵ قرائت میشود (بشرح زیرقرائت شد) ماده ۱۶۵ – درانتخاباتی که باکثریت نسبی از طرف مجلس بعمل آمده است هرگاه یک از منتخبین استعفا دهد بافوت نماید بجای او شخص بعدی محسوب خواه دشد درکمیسیون عرایض آقای عبدالصاحب صفائی با۳۲ رأی وآقای فقیه‌زاده با۱۱ رأی از اعضا هستند وانتخاب شده‌اند (صفائی- من عرضی دارم) بفرمایید
صفائی – عرض میکنم از نظر اصول انتخاب بنده صحیح نیست زیرا بنده عضو کمیسیون قوانین دادگستری هستم و در رسیدگی مستقلاً رسیدگی و نظرمیدهد و یکنفر نمیتواند در دو کمیسیون اظهار نظر کند بنابراین چون بنده نمیتوانم درآنجا اظهار نظر کنم نمی توانم عضویت داشته باشم
رئیس - اگرنمی خواهید قبول کنید بفرمایید
صفائی - اگراین منطق قبول نشود استعفا میدهم
صدرزاده – آقای دکتر هدایتی دورأی دادند.
رئیس - بهرحال دونفر دو رأی دارند، آقای پیراسته هم دو رأی دادند، نظامنامه هم دیگر معین نکرده که چند رأی باشد (کشاورز صدر – خوب آقای دکتر هدایتی قبول کنند)
پیراسته – بنده اشکالی بنظرم نمیرسد وقبول میکنم
دکتر هدایتی – حالا که آقای پیراسته قبول کردند دیگربنده محتاج به توضیح نیستم که وقت مجلس را بگیرم (آزاد – تجدید انتخاب بفرمایید)
رئیس - پس آقایان فقیه‌زاده و پیراسته انتخاب شدند
- قرائت نامه آقای نوری اسفندیاری در موضوع مطالب آقای دکتر بقائی
ویرایش۵ - قرائت نامه آقای نوری اسفندیاری در موضوع مطالب آقای دکتر بقائی
رئیس - حالا نام‌های از آقای نوری اسفندیاری رسیده است که قرائت میشود (بشرح زیرقرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی درجلسه هشتم تیرماه مجلس شورای ملی درنطق آقای دکتر بقائی نماینده محترم راجع ببرنامه دولت درضمن بحث از استیضاح کابینه اسبق متأسفانه بازاشاره بمذاکره بنده با مستر بوین وزیرامور خارجه انگلستان شده بود که بسیارموجب تأسف وتأثر بنده گردید زیرا عدم صخت آن خبر بهیچوجه محل تردیدنبوده ونیست. مقامات مربوط انگلیس بااظهارتأسف اقدام بتکذیب آن بوسیله رادیو نمودند وخود این جانب نیز چه از پاریس بوسیله جراید پایتخت وچه پس از بازگشت بتهران دررادیو ضمن عرایض خود بهموطنان کرامی آن خبر بی اساس را مؤکداً تکذیب وخاطرنشان نمودم که تمام کسانی که بروحیه اینجانب آشنا هستند میدانند که وقوع چنین مذاکره از محالات است (دکتر بقائی – این جمله را تجدید بفرمایید) اینک بار د یگر این مسئله را جداً و قویاً تکذیب میکنم و تمنا دارم دستور فرمایند متن این نامه در مجلس شورای ملی قرائت شود با تقدیم احترامات موسی نوری اسفندیاری
- قرائت گزارش کمیسیون نفت
ویرایش۶ - قرائت گزارش کمیسیون نفت
رئیس- یک گزارشی دیگر هم هست که قرائت میشود. (بشرخ زیرقرائت شد)
اولین جلسه کمیسیون نفت روز دوشنبه ۱۲ تیرماه تشکیل و هیئت رئیسه خودرا تعیین نموده و بلافاصله بوزرات دارائی طبق نامه رسمی شرحی ارسال و تقاضا شد هر چه زودتر پرونده‌های مربوط به موضوع نفت را برای مطالعه کمیسیون ارسال دارند و ضمناً از چند نفر مطلعین نیز برای روز دوشنبه ۱۲ تیر ماه دعوت شد که در کمیسیون حضوریابند. در تاریخ ۱۱ تیر ماه ۱۳۲۹ طبق نامه شماره ۹۲۶ محرمانه فوری از طرف وزیر دارائی به کمیسیون رسید که عین آن ذیلاً نقل میشود محرمانه فوری – مجلس شورای ملی – کمیسیون مخصوص نفت – عطف به مرقوبه شماره ۱۶۳ مورخه ۵ تیرماه ۱۳۲۹ مبنی براینکه گزارشها و اسناد و مدارک مربوط به موضوع نفت تا روز یکشنبه ۱۱ تیرماه به آن کمیسیون ارسال گردد. استحضار میدهد چون تنظیم اوراق و اسناد مزبور و مهیا نمودن آنها تا روز یکشنبه ۱۱ تیر ماه مقدور نیست اوراق مدارک مزبور، آخر هفته جاری به آن کمیسیون ارسال خواهد شد – از طرف (وزیر دارائی) بنابراین با توجه بمفاد نامه مزبور و جریان تغییر دولت کمیسیون نفت بدون اظهار نظر دولت جدید و عدم وصول اوراق و پرونده‌های مربوطه تشکیل آن میسر نشد و اینک برای استحضار مجلس شورای ملی مراتب را بعرض میرساند.
رئیس - البته تأیید میشود که اسناد لازمه را بمجلس بیاورند بواسطه تغییر دولت تأخیر شده آقای دکتر بقائی اظهاری دارید؟
دکتر بقائی- بلی طبق ماده ۹۰
رئیس - بفرمایید
دکتر بقائی - درموقعی که بنده متحصن بودم درمجلس شورای ملی، چون هیچ وسیله‌ای نداشتم که نظریات خودم را منتشر بکنم درهمین مجلس یک اوراقی را پلی کپی کردم که یکی تحت عنوان مطالب واخبار خواندنی راجع بخبر رادیو لندن بود که این را خدمت آقایان نمایند گان دوره پانزدهم واقایان نمایندگان مجلس مؤسسان فرستادم. موضوع این ورقه این بود که اگر آقایان بخاطرداشته باشند از شش ماه قبل از اینکه انتخابات مؤسسان در این مملکت بعمل بیاید رادیوی لندن یک خبری منتشر کرد که طبق آن خبر آقای نوری اسفندیاری با آقای بوین راجع به تغییر قانون اساسی ایران مذاکراتی کردند بعضی از روزنامه‌ها این خبر را تکذیب کردند اداره انتشارات و تبلیغات هم تکذیب کردند ولی خود رادیو لندن که گوینده این خبر بود این خبر را تکذیب نکرد و بعضی از روزنامه‌های ایران هم که با اطلاع بودند و یکیش هم من جمله تهران مصور مال مرحوم دهقان بود صراحتاً نوشتند که این خبر تکذیب نشده است بعد هم بعد از شش‌ماه دیدیم که همان مجلس مؤسسانی که مذاکره بین آقای بوین و نوری اسفندیاری درباره او بوده در این مملکت بعمل آمد و قانون اساسی را هم تغییر دادند، حالا من خیلی تعجب مکینم که بعد از دو سال آقای نوری اسفندیاری بخیال افتاده‌اند که این موضوع را تکذیب کنند چون این اگرتکذیب کردنی بود ایشان حقش بود در همان موقع تکذیب میفرمودند چون ایشان وقتی از اروپا تشریف آوردند و برای اینکه در تهران نباشند و اسباب اشکال نشود فوراً مأموریت هندوستان بایشان دادند و بنده وقتی کرمان میرفتم درهواپیما با ایشان همسفر بودم، بنده کرمان میرفتم درهواپیما با ایشان همسفر بودم، بنده کرمان میرفتم ایشان تشریف میبردند به هندوستان حق بود که در آن موقع تکذیب میفرمودند و حالا یکقدری دیر بنظر می آید در هر حال بنده تکذیب ایشان را شدیداً و قویاً تکذیب میکنم برای اینکه این عمل انجام گرفت آقای نوری اسفندیاری بدون اجازه دولت وقت و بدون اطلاع به انگلستان رفتند و راجع به تغییر قانون اساسی صحبت کردند و دستوراتشان را گرفتند و قانون اساسی ما هم شش‌ماه بعد تغییر کرد وتکذیب ایشان هیچ ارزشی برای بنده ندارد
– تصویب نمایندگی آقای وهابزاده از اردبیل
ویرایش۷ – تصویب نمایندگی آقای وهابزاده از اردبیل
رئیس – آقای ناصر صدری گزارش انتخابات اردبیل را قرائت بفرمایید (گزارش شعبه درباره انتخابات اردبیل بشرح زیر قرائت شد) پرونده انتخابات اردبیل حاکی است که درتاریخ ۴/ ۷/ ۲۸ از طرف فرماندار جهت تشکیل انجمن مرکزی نظارت انتخابات از طبقات ۶ گانه دعوت بعمل آمده وپس از تعیین اعضاء اصلی علی البدل از تاریخ ۱۸ مهرماه ۱۳۲۸ بمدت ۵ روز جهت توزیع تعرفه واخذ رأی اعلام شده ولی چون درروز اخذ رأی جریانات سوئی از طرف انجمن مرکزی مشاهده میشود دستورتوقیف انتخابات از طرف انجمن نظارت مرکزی بکلیه حوزه‌ها صادرمیگردد وآرا مأخوذه جهت کسب تکلیف حفاظت میشود. پس از این جریان درتاریخ ۳۰ – ۲- ۲۹ پس از ۷ ماه انجمن مجدداً تشکیل جلسه داده وچون عدم صحت آراء حوزه‌های گنده میش – خارک – مهماندوست کرائیم – درنظر انجمن محرز میگردد دستوربه ابطال آن میدهد وازتاریخ ۸ – ۳- ۳۲۹ مجدداً اقدام بتوزیع تعرفه واخذ رأی میگردد وازتاریخ ۱۷ – ۳- ۲۹ آرا استخراج وقرائت میشود ودرنتیجه آقای احمد وهابزاده دارای ۱۱۹۹۴ رأی از مجموع ۲۱۷۳۶ رأی مأخوذه بوده‌اند درمدت مقرر شکایاتی بدفتر انجمن واصل وچون انجمن شکایات را غیر وارد تشخیص میدهد درتاریخ اول تیرماه ۲۹ اعتبارنامه بنام آقای احد وهابزاده صادر مینماید. پس از ارجاع پرونده بشعبه دوم از نظر رسیدگی دقیق پرونده بشعبه فرعی ارجاع وپس از تهیه گزارش از طرف شعبه فرعی شعبه تشکیل جلسه داده وپس از رسیدگی بپرونده انتخابات اردبیل وتوجه بگزارش شعبه فرعی وملاحظه شکایات رسیده بمجلسشورایملی صحت انتخابات اردبیل ونمایندگی آقای احد وهابزاده را تأیید واینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورایملی مینماید.
رئیس- مخالفی نیست. تصویب شد
– مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به اعتبار راه سازی ۱۳۲۹ و ختم مذاکرات
ویرایش۸ – مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به اعتبار راه سازی ۱۳۲۹ و ختم مذاکرات
رئیس - طرحی است که طبع وتوزیع شده همان طرحی است که آقایان دادند و فوریتش هم تصویب شده است حالا قرائت میشود ومطرح خواهد شد. (بشرح زیرقرائت شد)
طرح قانونی مربوط بتصویب اعتبار پیش بینی شده در بودجه کل کشور بابت راه سازی و کارهای ساختمانی با قید دو فوریت امضاکنندگان ذیل پیشنهاد میکنیم: برای جلوگیری از گذشتن فصل مساعد راهسازی و اجرای کارهای ساختمانی راهها بودجه پیشنهادی اداره کل راه شوسه بمبلغی که در بودجه کل کشور پیشنهاد گردیده تصویب و در اختیار وزرات راه گذاشته شود که بدون فوت وقت برنامه‌های ساختمانی را اجرا نماید. دکتر جلالی – شوشتری- حمیدیه – آزاد – فقیه‌زاده – ناصر ذوالفقاری- هراتی –بهبهانی- قشقائی- شیبانی – صفائی - اقبال - گودرزی - مهدوی – دکتر علوی- دکتر نبوی- اسلامی- محمود محمودی- پیراسته
رئیس - آقای اردلان
اردلان - آقایان نمایندگان محترم یک طرحی را دولت سابق بمجلس تقدیم فرمودند که دو فوریت آنرامجلس شورایملی رأی داد این طرح مبنی براین بود که اعتبارات وزارت راه را تا آخر سال کلاً باختیار وزارت راه بگذارند تاوزارت راه بتواند ساختمانهای راهها را بکند وقتی این طرح فوریتش مطرح بود بنده مخالفت کردم مخالفت بنده مبنی براین بود تقاضا میکنم از آقای معاون وزارت راه که خوب دقت بفرمایند وقتی که این طرح فوریتش مطرح بود بنده مخالفت کردم و مخالفتم از این نظربود که میگفتم این پولها را میخورند وبمصرف حقیقی نمیرسانند بنابراین ما نمایندگان مجلس که بارأی ما این پول پرداخته میشود وجداناً در عذاب و زحمت هستیم که بیائیم اجازه بدهیم یکی پولی پرداخته شود و حیف و میل بشود در آن موقع آقای دکتر اقبال که وزیر راه بودند در جلسه حاضر بودند ایشان ببنده جوابی دادند من گمان میکنم آقایان محترم بجواب ایشان درست توجه نفرمودند این صورت مذاکرات مجلس است من میخوانم ببینید یک وکیلی میگوید اعتباری که برای مصرف ساختمان راه ما تصویب کرده‌ایم میخورند و به مصرف نمیرسد و آن وقت وزیرمسئول ببینید چطور دفاع میکند من عین عبارت آقای دکتر اقبال را که در صورت جلسه چاپ شده میخوانم (بنده تصدیق میکنم من خودم این عملجاتی که درطول راهها هستند دیدم اغلب وجود ندارند (صحیح است) یک کارنامه‌های تقلبی برای اینکار درست کرده‌اند ما همه اینها را میدانیم و وقتی که می آیند و میخواهند رسیدگی کنند طبق مقررات نمیشود ایرادی گرفت که کلا درست است ولی باید رفت آن دهاتی را پیدایش کرد که انگشت زده وقتی میروی بآنجا میگویند از اینجا رفته است بفلان ده اینست که بنده کاملاً موافقم که این پولها حیف و میل میشود چون باینکار برخوردم وغیر از این راهی که گفتم چاره‌ای ندارد. بنابراین وزیرمسئول درمجلس شورایملی می آید وبطور صریح وروشن میگوید که بلی این اعتباری که شما نمایندگان برای راهسازی تصویب میکند بمصرف نمیرسد وحبف ومیل میشود حالا عین آن طرح چون دو فوریتش تصویب شده مطرح است برای بنده که بای درأی بدهم واگربنده وهمکاران محترم نباشد یک قران از این پول را نمی توانند بدهند این اشکال هنوز باقی است وآقای معاون وزارت راه باید به بنده بفرمایند که چه جور ماراقانع میفرمایند که اگر ما رأی بدهیم این پول بمصرف حقیقی خودش میرسد.حالا بودجه سال ۱۳۲۹ وسال ۱۳۲۸ را بنده برای آقایان قسمت راهش را بعرض میرسانم که مسبوق بشوید که چقدر پول ما برای اینکار میدهیم واین اجازه‌ای که میدهیم چه مبلغ است درسال ۱۳۲۸ علاوه بر۶۳ میلیون ریال که بودجه پرسنلی اداره کل راه شوسه است دویست وبیست میلیون ریال اعتبار تعمیرات وساختن راهها منظور شده ویک قلم ۸۰ میلیونی هم بنام اعتبار اسفالت راههای شوسه منظور شده که جمعاً ۳۰۰ میلیون ریال است بنابراین اجازه‌ای که الان مجلس شورایملی میدهد پرداخت ۳۰۰ میلیون اعتباراست که باید وزارت راه بدهند بنده میل دارم که آقای معاون وزارت راه بفرمایند که این سیصد میلیون ریالی که ما درپارسال رأی دادیم وپرداخته شد نتیجه‌اش چه بود؟ وازآقایان که بولایات تشریف برده‌اند وراهها را دیده‌اند قضاوت میخواهم بنده بطور جرئت قسم میخورم که ده درصد این پول بمصرف نمیرسد بنابراین من خدا را شاهداست که وجدانم ناراحت است که بیایم رأی بدهم حالا آقای معاون وزارت راه از جنابعالی میپرسم که بچه نحو مارامطمئن میکنید که این پول را که دادیم بمصرف حقیقی میرسد خود بنده یک عقیده دیگردارم که بودجه کل کشور اخیراً بافداکاری که اعضای کمیسیون بودجه کردند قریباً بمجلس خواهد آمد ومخصوصاً آقای دکتر معظمی وعده فرمودند که بودجه مملکتی آمد م اباید ببینیم که این بودجه را که ما یکقران یکقران میگیریم ویکدفعه سیصد میلیون اینجا برای راهسازی میدهیم که وزیر راه بیاید ورسماً تصدیق بکند که خورده میشود حالا اگراجازه این پرداخت را ندهیم وقتی که بودجه کل آمد بمجلس می نشینیم یک فکری میکنم می گوئیم آقا این پولی که از مردم این مملکت بعنوان مالیات میگیرید بهزارزحمت جمع میکنید اصلاً نظارت درخرجش بکنید وقتی مطمئن شدیم که این پول حقیقتاً بمصرف خودش میرسد آنوقت درضمن بودجه کل کشوراین را رأی خواهیم داد بهرحال این نظر بنده بود که عرض کردم واز آقای معاون وزارت راه هم که شخصاً بایشان اطمینان واعتماد بشخص جنابعالی کافی نیست برای اینکه دستگاهی که شما به آن ریاست میکنید آن دستگاه فاسد است اصلاً وزیر راه چه نظری دارد که بیاید اینجا بطور صریح بگوید که بلی آقا همه این پولها خورده میشود حالا اگر جنابعالی یک راهی بنظرتان میرسد بفرمایند بنده حاضرم رأی باین قسمت بدهم والا از همکاران محترم تقاضا میکنم که رأی ندهند تاوقتی یک فکری برایش بکنیم.
رئیس - آقای معاون وزارت راه
معاون وزارت راه - (مهندس شریف امامی-) بنده از جناب آقای اردلان تشکر میکنم از این دلسوزی که راجع بمصرف اعتبارات وزارت راه فرمودند والبته یک مطالبی است که کم وبیش خود آقایان مستحضر هستند البته دقت کافی برای صرف این اعتبارات میشود وباید به نحوه‌ای باشد که اطمینان حاصل بشود که این اعتبارات بمصرف وافعی خودش برسد تنها باین عنوان که ما اطمینان نداریم که این پولها صحیح مصرف بشود نگاهداری راهها وساختمانهایمان را نمی توانیم موقوف بکینم بنده خواهش مکینم حالا که این اعتراض را فرمودید واین نگرانی را اظهار فرمودید خوب بود یک راه کلی میفرمودید که آن راه حل را بنده از آقایان پیروی کنم بنده استدعا میکنم از آقایان که اگر نظری دراین باب دارند بفرمایند بنده بانهایت میل سعی خواهم کرد که نظریات آقایان را تأمین کنم (دکتر طبا – ما میگوئیم دزد را بیرون کنید درست میشود) عرض کنم تشخیص اینکه کی دزد است وکی دزد نیست تصورنمیکنم خیلی سهل باشد (دکتر طبا – خیلی سهل است) برای اینکه متأسفانه وضع قانون ما یک طوری نیست که یکی کسی را که معلوم شد دزدی کرده است وقتی که بوزارت دادگستری فرستادند بشود اورامحکومش کردالبته اگرآقایان مواردی را میدانند واطمینان دارند ببنده بفرمایند بنده فوراً ترتیب اثرخواهم داد وازاین مفاسدی مه میفرمایید جلوگیری خواهم کرد برای اینکه بطورکلی بشود یک اقداماتی کرد که اعتبارات وزارت راه بیک ترتیب صحیحی مصرف شود بایستی که دوش کار را تغییر داد واین روش که تابحال چندین سال است پیروی شده است مطمئناً مارا بآن منظوری که داریم نخواهد رساند وبرای اینکار ماالان مشغول مطالعه هستیم وبهترین راهی که بنظر رسیده است این است که کارهای نگاهداری راه را اصولاً مکانیزه بکنند که این صورت عمله سازی وخاک پاشی واینها بکلی متروک بشود ولی تصدیق بفرمایید که یک چنین اقدامی را دریک روز ودوروز نمیشود کرد ولی بنده قول میدهم به آقایان که مقدماتش فراهم شده است وارهمین امسال شروع خواهد شد وبراههای اساسی هم در درجه اول خواهد پرداخت دوم اینکه یک دستگاهی که فسادش چندین سال سابقه دارد این بایک روز ودوروز اصلاح پذیر نیست ولی اگر اقدام اساسی بشود وروش صحیحی اتخاذ بشود که اصولاً امکان انحراف برای کارمندان نباشد خود بخود جلوگیری از بعضی از مفاسد خواهد شد وبنده استدعا میکنم از آقایان باین نکته توجه بفرمایند که فصل کاراگر بگذرد این اعتبارات بهیچ صورتی بدردر نخواهد خورد واگرنظری دارند برای اینکه اصلاحی بشود استدعا میکنم تشریف بیاورند بوزارتخانه وهرنظری که ابراز بفرمایند واظهار بفرمایند بنده با نهایت میل پیروی خواهم کرد و ترتیبی خواهم داد که نظرآقایان تأمین بشود و استدعا میکنم باین نکته‌ای که عرض کردم توجه بفرمایند که ولو اینکه بایک دستگاه فاسدی روبرو باشید اصلاح اورا یک روز از بنده نخواهید ولی بنده قول میدهم درعرض مدت کوتاهی این منظور آقایان را بنحو اساسی تأمین کنم که دیگرجای نگرانی باقی نماند (انشاءالله – احسنت)
رئیس - ارباب
ارباب - یک قسمت را ضمن موافقتی که بنده میخواهم عرض کنم خود جناب آقای معاون محترم وزارت راه توضیح دادند (نورالدین امامی – هردو قسمت را توضیح دادند بابا ولمان کن بگذار تصویب بکنیم) راجع بسکوت جنابعالی اظهاری نفرمودند اینست که خواهش میکنم دوسه دقیقه سکوت بفرمایند البت هلزوم وفوریت این طرح برهمه آقایان پوشیده نیست زیرا حداکثر بیشترازسه ماه وقت نداریم که بخوبی عمل راهسازی را انجام داد (صحیح است) وفصل راهسازی مقتضی میشود. حتی به تعمیر راههای خراب موجود هم توجه جامعی نخواهد شد اما نسبت به سوء استفاده‌ای که جناب آقای اردلان نماینده محترم فرمودند بنده میخواهم دراین قسمت عرایضی عرض کنم عرض میکنم برای یکنفر نمازخوان یا چند نفرنمازخوان که نمیشود درمسجد را بست باید یک دستگاهی درمملکت باشد که جلوی تخلفات وتقلبات را بگیرد خیلی موارد اصولی اعتراض میشود ودراینجا که مربوط به دستگاه مملکت است ودستگاه مملکت باید طوری مجهز باشد که عمل خلاف وتخلف وخیانت درمملکت واقع نشود والا ما بیائیم یک اصلی را بخواهیم جلوگیری کنیم برای اینکه درش یک امر خلافی واقع بشود قاعدتاًاین را خود آقای نماینده محترم تصدیق میکنند که باید درست باشد تنها نکته‌ای که خواستم بعرض برسانم این است که چند قسمت از کارهای مهم این مملکت فعلاً دارای دودستگاه است مثلاًیک اداره راه سازی درسازمان برنامه داریم بایک تشکیلات وسیع ویک اداره راهسازی هم داریم باک تشکیلات وسیع ویک اداره راهسازی هم داریم در وزارت راه که بنده اصولاً معتقدم با وجود شخصی جناب آقای مهندس شریف امامی که همه معتقد بصداقت وامانت لیاقت ایشان هستیم (صحیح است) این دستگاه سازمان برنامه که هزاران عمل غیر مطلوب درش انجام میشود برچیده شود وتحویل وزارت راه بشود که زیر نظر مستقیم آقای مهندس شریف امامی جمیع راهسازی‌ها شروع شود ومنتظر هستیم که از وضع کنونی خیلی بهتر وسریعتر کار راهسازی انجام خواهد یافت ضمناً یادآوری میکنم که سال گذشته سازمان برنامه قرار بود یک کمک قابل توجهی برای راهسازی راه چاره بهار وبلوچستان وزاهدان بکند که گویا مبلغی خرج کرده‌اند ودر موارد دیگر که بمیل خودشان بیشتر بوده است وجوه سازمان را که مربوط براه بوده مصرف کرده‌اند این را از معاون محترم وزارت راه بنده تقاضا دارم که این موضوع را تعقیب بفرمایند ببینید سال گذشته ازاین باب چه کمکی کردند و در ضمن توضیحاتی که بعداً خواهند داد این قسمت را هم توضیح بفرمایند که ببینیم در یک شاهراه حیاتی کشور که نه تنها بلوچستان ومنطقه وسیع که مکرن را آباد خواهد کرد این آبادی شامل خراسان هم خواهد شد آیا توجهی کرده‌اند یا نه موضوع دیگر راجع باسفالت راههاست که یک بودجه بخصوصی دارد وبه آنهم توجه نشده وراههای اطراف تهران یعنی شهر مرکزی ایران یک کیلومتری خارجش یک راههایی هست که قابل عبور نیست درحالی که بودجه مخصوص دارد این قسمت را خواهش میکنم توجه بفرمایند ودستور بفرمایند که اقلاً براههای اطراف تهران سرو صورتی بدهند
رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده آقای ملک مدنی
ملک مدنی - بنده خودم یکی از اشخاصی هستم که این طرح را امضا کردم وتصور میکنم همه آقایان تصدیق دارند که این موضوع راهسازی خودش یکی از مسائل حساس کشور است (صحیح است) ودر اقتصادیات وپیشرفت امور کشور خیلی تأثیر دارد متأسفانه رویه ومتد راهسازی ما غلط است ازاول که شروع کردند جز چند راه دوراه که از اینجا به قم یا بقزوین اسفالت شده چند راه را هم متفقین آمدند واسفالت کردند که آنهم دردست ما خراب شده است آقایان ملاحظه فرموده‌اند بنده اعتقادم این است که آقای مهندس شریف امامی که حقاً مورد احترام وقبول همه آقایان هستند (صحیح است) سابقه زندگی وگذشته ایشان بخوبی نشان میدهد که ایشان همیشه با نهایت تقوی وفعالیت کار کردند ایشان بنشینند یک رویه ومتدی برای راهسازی واسفالت راهها در نظر بگیرند یک قسمت پول دادن ویک قسمت خاک ریختن روی جاده‌ها امروز ریخته‌اند وفردایش نیست فایده ندارد زیرا ملاحظه فرموده‌اید که این کامیون‌های نفت کش دراین راهها چه میکنند بنده روز چهارشنبه که مجلس تعطیل شد رفتم بملایر ودیشب برگشتم باور بفرمایید ازقم باراک واز اراک به ملایر راه باندازه‌ای بداست که اساساً حد ندارد این خرابی راهها ضررش باقتصادیات مملکت است که کامیونها دائماً درراه خراب بشود بنده اعتقادم این است که حالیه که جنابعالی مورد قبول هستید وهمه هم اعتقاد داریم ومجلس هم یک همچو نظر مساعدی دارد که این اعتبارات را در اختیارتان بگذارد یک کمیسیونی بکنند این پول را نگذارند ازبین برود بنده عادت ندارم ازگذشته انتقاد کنم وصحبتی کرده باشم زیرابرخلاف انصاف است که ازدولت واشخاصی که رفته‌اند آدم انتقاد کند اصولاً این عملی که وزارت راه دارد میکند یک عمل ناصحیحی است وقابل کنترل نیست یک پولی را میدهد بیک شخص که اسمش رئیس ناحیه است این رئیس ناحیه این پول را برمیدارد ما خودمان اطلاع داریم باور کنید شاید این پول برمیدارد ما خودمان اطلاع داریم باور کنید شاید این پول صدی هشتاد وپنج آن حیف ومیل میشود صدی هشتاد وپنج آن حیف ومیل میشود صدی بیست وپنج خرج راه میشود (اردلان – برای چه رأی بدهیم) الان ما این اعتبار را یکجا ودربست باختیار جنابعالی یعنی باختیار وزارت راه میگذاریم ولی نتیجه‌اش چیست نتیجه این است که ده تا پنج تا بیست تا آدم متمول میشود وراه ساخته نمیشود بنظربنده جنابعالی که برای اولین دفعه میخواهید شروع بکار کنید ومجلس هم که نظرمساعدی بدستگاه وزارت راه دارد بایدیک کمیسیونی تشکیل بدهید یک رویه صحیحی اتخاذ کنند که این پول حیف ومیل نشود باینجهت بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات کردم واین عرایض را که کردم امیدوارم که این تذکرات موردتوجه شما واقع شود تاآخر ئنیا که نباید راههایمان اینطور باشد این راه را که شما آمدید وخاک میریزید وفردا خراب میشود چه فایده دارد شما شروع کنید یکی دوتا سه تای ازاین راهها را اسفالت کنید یکی یکی درست بکنید تحویل بدهید همین کاری که خودتان اروپا بوده‌اید ودیده‌اید همه جا کردند نه اینکه کاری که سالهای سال است که گرفتار این هستند که سالی یک مقدار پول ازمردم این مملکت گرفته بشود وعاید یک عده اشخاص بشود این خلاصه عذایض بنده است بنده بیشتر ازاین توضیحی عرض نمیکنم.
رئیس - آقای قاسم فولادوند بفرمایید
فولادوند - بنظربنده یکی از عیوب کارها این است که تا یک دولتی مشغول اقدام میشود ودست به اقداماتی میزند فوری عوض میشود بنابراین باید مراتبی را به آقایان وزرای جدید عرض کرد و تذکر داد چون آقایان شاید یک قسمت از مملکت را ندیده‌اند بنده در هیئت دولت جناب آقای منصور اینجا راجع به دو راه اساسی این مملکت صحبت کردم یکی راه ازنا به اصفهان و دورود این راه یک از مهمترین راههای اساسی و حیاتی این مملکت است و نظرم هم هست وقتی جناب آقای عزالممالک اردلان وآقای دکتر اقبال از سفر خوزستان مراجعت کردند جناب آقای دکتر اقبال به بنده فرمودند که ما اطلاع نداشتیم که این راه آنقدر اهمیت دارد و وقتی برای تشییع جنازه اعلیحضرت فقید رفتیم و در ازنا توقف کردیم دیدیم این یک از راههای اساسی و مهم این مملکت است بنده میخواتستم عرض کنم که این را جناب آقای کفیل وزارت راه یادداشت بفرمایند که این راه تمام شده است که فقط چند پل لازم دارد یکی هم راه چغلوندی است در همان وقت هم عرض کردم که راه بین بروجرد و استان یعنی همین شاهراهی که به خوزستان میرود این راه را بسیار بدی است که در اواخر دوره سلطنت اعلیحضرت فقید ناچار شدند از این راهی که جنبه لزوم داشت استفاده کنند ولی این راه بسیار خطرناک و بداست در اوایل سلطنت اعلیحضرت فقید متوجه‌ای قضیه شدند چون تقریباً دو ماه چهل روز از هر سال را به واسطه برف و بوران این راه مسدود میشود.
رئیس - آقای فولادوند دلایل مخالفت را بفرمایید
فولادوند – دلایل مخالفت این است که این چیزها باید بعرض برسد واگر مخارج دوسال برف روبی راه فعلی را بخواهید خرج کنید ممکن است با آن پول آن راه درست بشود منظور عرض بنده این بود که این مطالب باید گفته شود منظور عرض بنده این بود که این مطالب باید گفته شود که آقایان وزراء متوجه بشوند الان دو موضوع را که بنده عرض کردم اگر نمیگفتم شاید آقا متوجه نمیشدند که این دوراه از راههای حساس واساسی این مملکت است.
رئیس - آقای معاون وزارت راه
معاون وزارت راه - عرض کنم که آنچه که راجع بوزارت راه دراینجا اظهار شده البته روی مسموعات واطاعاتی که بیشتر بداخله وزارت راه دارم وآشنائی که با کادر وزارت راه دارم لازم بود که یک مطلبی به عرض آقایان برسانم بنده معتقدم وزارت راه که یک دستگاه عریض وطویلی است اگر احیاناً بعضی از کارمندانش منحرف شده باشند ولی خود دستگاه وزارت راه مشغول هستند مردمان صدیق وخدمتگزار وعلاقمند بسیار است (صحیح است) ضمناً راجع بمسائلی که آقایان محترم تذکرفرمودند اولاً راجع ببرنامه راهها بنده اگرموافقت بفرمایید برنامه‌ای تنظیم خواهم کرد که مراعات الا هم فالاهم بشود که آقایان توجه بفرمایند که ما کار خودرا کردیم یکی راجع براه چاه بهار بنده سوابقش را خواهم دید. نتیجه‌اش را باطلاع آقای ارباب خواهم رساند به اسفالت اطراف تهران وتجریش داده شده است پیمانکارش حاضر شده است دستگاهها را بکار خواهند انداخت این راه از نا به اصفهان را هم که فرمودند البته یکی مهمترین راههای ایران است وبرای توزیع نفت وحمل ونقل واینها اهمیت دارد وامروز دستور عقد قرار داد مربوط به راه از نا و اصفهان داده شده است و مشغول خواهند شد راجع به راه چغلوندی اعتبارش در بودجه امسال نیست و اگر اعتبارش باشد مضایقه‌ای نیست این است که در حدودی که اعتبار داده شده است اقدام خواهد شد ضمناً مطلبی که لازم است بعرض آقایان برسانم این است که در این مواردی که وزارت راه در اثر فشاری که باو وارد شده است راههای اساسی را که بایستی میساختند بطور ناقص در چندین نقطه شروع کرده است و مقدار زیادی اعتبارات در سالهای گذشته صرف کارهای نیمه تمام کرده‌اند که از این اعتبارات ولو اینکه صحیح و درست عمل شده باشد در اثر اینکه ناقص مانده است مقدار زیادی هزینه‌ها ازبین رفته است ئتلف شده است و به این ترتیب اگر ما بخواهیم ادامه بدهیم باز مقدار زیادی از اعتباراتمان تلف میشود به عقیده بنده باید در خود مجلس این تصمیم گرفته شود که چه راههائی اساسی است و راههائی است که بایستی روی این اعتبارات خرج بشود و راههای نیمه کاره را دیگر شروع نکنیم یک راهی که فرض بفرمایید ۵ میلیون تومان هزینه دارد امسال ۵۰ هزار تومان خرج میکنند اثری ندارد فرض بفرمایید یک باد که آمد یک باران که آمد همه را ازبین میبرد این سال تمام درنظرگرفته خواهد شد و یک برنامه‌ای تنظیم خواهد شد که بعرض آقایان خواهد رسید و بر اساس اینکه کارمندان نتوانند انحرافی حاصل کنند شروع بکار خواهیم کرد استدعا میکنم عرایضی که گفتم کافی دانسته و موافقت بفرمایید که اعتبارات وزارت راه تصویب بشود و بتوانند زودتر شروع بکار کنند
رئیس - رأی گرفت همیشود به پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد پیشنهادی آقای عباسی اسلامی کرده‌اند که قرائت میشود (بشرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد میکنم طرح مورد بحث ازدستور خارج شود.
رئیس - آقای اسلامی بعضی ازنمایندگان – وارد نیست
رئیس - مطابق ماده ۱۴۱ میتوانند تقاضای مسکوت ماندن بکنند
اسلامی - عرض کنم در دوره پانزدهم یک همچو طرحی آوردند و اولیای وزارت راه با همه نمایندگان صحبت کردند که اگر این طرح تصویب شد ما فلان راهی که درحوزه شماست ونیمه تمام مانده تمام میکنیم مطمئن باشید ولی همکاری نکردند بنده از آقا فقط یک خواهش میکنم بفرمایید که این پولی که تصویب میشود و این بودجه وزارت راه که بطور کلی تصویب خواهد شد کدام راه را درست میکند ما که دراین مملکت ندیدیم بعد از شهریور جائی درست شود فرض بفرمایید راه کرج را گرفتند یک خورده دارند عریض میکنند که یکشاهی بدرد نمیخورد راههایی هست که بعد ازشهریور نیمه تمام مانده قبلاً مقدارهنگفتی خرج آن راهها شده که اگر امروز دولت بخواهد بهمان صورتی که هست یکی ازاین راهها را بسازد باید ۳۰۰ میلیون تومان لااقل خرج کند موقعی که دولت آقای حکیم‌الملک اینجا بودند لایحه‌ای آوردند درضمن آن لایحه تصویب شده بود که راههای نیمه تمام را دولت شروع کند بساختمان بنده کاملاً صحبت کردم بایک مقامی گفتند هیچ همچو نقشه‌ای نداریم وچون این قانون شده بنده چیزی عرض نمیکنم معاون وزارت راه هر که میخواهد باشد اگر مطابق این قانون نخواهد رفتار کند من برعلیه اواعلام جرم میکنم بچه مناسب این قانون گذشته بمورد عمل درنیامده است اگرسالهای گذشته میگفتند ما بودجه نداریم حق داشتند ولی حالا قانون شده قانونی ازمجلس شورایملی گذشت که راههای نیمه تمام را باید دولت امسال شروع کند بساختمان ما نمی گوئیم که شما امسال بیایید بیست میلیون تومان بریزید درآنراه یک سرمایه سه چهارساله پنجساله برای کلیه راههائی که نیمه تمام است درمازندران هم هست درتمام حوزه‌های انتخابیه آقااین راههائی هست که بعد از شهریور مانده شما یکی برنامه‌ای درست کنید که امسال ۵۰۰ هزار تومان خرج بکنید همان کافی است مردم میدانند یکی راهی ساخته شده است الان ما چهارسال است هی داد میزنیم آقا این راه هزار ودویست میلیون تومان تابحال خرج شده آقایان تشریف بیاورند وقتی که مجلس تعطیل شد آن راه را ببینید در دوره پانزدهم همه آقایان موافقت فرمودند آقای رئیس هم فرمودند جزو قانون شد کسی عمل نکرد بنده اینجا اعلام میکنم باکمال علاقه که بجنابعالی که دارم یعنی بعد از آنکه انتخاب شدید شما را شناخته‌ام ومیدانم مردخوبی هستید اگر این قانون اجرا نشود اعلام جرم میکنم وفعلاً پیشنهاد خودمرا مسترد میدارم.
رئیس - دو پیشنهاد رسیده است که قرائت میشود. (پیشنهاد آقای دکتر کیان بشرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد مینمایم طرح پیشنهادی بنحو ذیل اصلاح وتکمیل شود:
ماده واحده – برای جلوگیری ازگذشتن فصل مساعد راه سازی واجرای کارهای ساختمانی وراه سازی سال ۱۳۲۹ بمبالغی که دربودجه کل کشور پیشنهاد شده است تصویب ودراختیار وزارتخانه‌های مربوط گذارده شود که بارعایت تبصره قانون اجازه استفاده ازاعتبارات ساختمانی وراهسازی باقیمانده ازسال ۱۳۲۸ درسال ۱۳۲۹ طبق برنامه‌ای که بتصویب کمیسیون بودجه میرسد بمصرف برسانند.
رئیس - آقای دکتر کیان.
دکتر کیان - اجازه بفرمایید این موضوع یکقدری روشن شود همانطوری که آقای اسلامی فرمودند دریک ماده‌ای که در سال گذشته راجع باستفاده ازاعتبارات راهسازی باقی میماند ازسال ۲۸ و ۲۹ آمده بود تبصره‌ای اضافه شد که این تبصره برای این بود که راههای نیمه تمام را درسال جاری حتی المقدور تما م کنند وهمینطور هم اعتبارات ساختمانی باین لایحه که فقط راجع باعتبارات راهسازی بود یعنی همان دلائلی که ایجاب میکند ما تسریع بکنیم که اعتبارات راهسازی را درسال جاری زودتر شروع کنند همان دلایل هم ایجاب میکتد که آن احتیاجاتی که هست درهمین فصل شروع کند ولی بارعایت دواصل یکی اینکه مطابق آن تبصره‌ای که سابق گذشت شهرستانها مقدم باشد یکی اینکه راههای نیمه تمام براههائی که ازنو بخواهند درست بکنند مقدم باشد باینجهت است که بنده این پیشنهاد اصلاحی را دادم که هم شامل موضوعی است که دراین لایحه بوده اعتبارات ساختمانی را تصویب میکنیم که دراین موقع اجرا شود وهم آن تبصره قبلی را تأیید و تأکید کرده‌اید که ساختمان وراههای نیمه تمام وهمانطور شهرستانها که این قبیل اقدامات شده مقدم باشد اینست که ازآقایان استدعا میکنم که با این پیشنهاد اصلاحی بنده موافقت فرمایند بعقیده بنده هم منظور پیشنهاد دهندگان تأمین شده وهم منظور آقایان که علاقه به شهرستان وعمران وساختمان کشور دارند (یکی از نمایندگان – مجدداً قرائت شود) حالا ممکن است مجدداً قرائت بفرمایند.
رئیس - آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر – بنده با پیشنهاد جناب آقای دکتر کیان مخالفم از اینجهت که اگر قبول فرمایید این عرض بنده را بنده مخالفیم را پس میگیرم همانطوری که ایشان فرمودند درکمیسیون بودجه وقتی دولت سابق لایحه‌ای آورد درکمیسیون بودجه راجع باعتبارات سال ۱۳۲۸ مربوط به ساختمان راه گفتند بااین لایحه موافقت بکنید چون سال مالی منقصی شده است بتوانند عمل بکنند وتکمیل بکنید گفتگوی مفصل درآنجا شد ورسیدگی دقیق باین صورت شد معلوم گردید که قسمت عمده اعتبارات بمرکز اختصاص داده شده ودرولایات خیلی کم مثلاً درنقاطی که مطلقاً نبود‌هاست یکی دریزد بوده است که آقای دکتر طاهری خودشان رئیس کمیسیون بودجه هستند دریزد ودرخرم آباد وخیلی جاهای دیگرکاری نشده بود این بود که ما بالنتیجه پیشنهاد کردیم باینکه درسال ۱۳۲۹ اعتبارات ساختمانی البت هراه درآنجا نبود ولی حالا تقاضا میکنم راه را هم قبول کنید به نسبت احتیاجات گفتم که درنقاطی که درشهرستانهایی که درسال ۱۳۲۸ یک ساختمانهای بهداشتی ویا فرهنگی شده است وشهرستانهای دیگراینکه این سهم بآنها داده نشده است مقدم باشند ومطلقاً درمرکز ازساختمانهای بهداشتی وفرهنگی صرفنظر شود این را قید کردیم زیرا برنامه خود همین دولت که بنده رأی نداده‌ام وای آقایان رأی داده‌اند اینست که علت خرابی اوضاع را اینطور تشخیص داده‌اند که تمام اعتبارات این مملکت در مرکز بمصرف میرسد و در ولایات نمیرسد اینست که اگر جنابعالی پیشنهادتان را به این صورت اصلاح نمایید مطابق آن تبصره‌ای که تصویب شده است که شهرستانهائی که هیچگونه کار نکرده‌اند مقدم است و شهرستانهائی که در سال ۱۳۲۸ ساختمان داشته مقدم بر مرکز است و در مرکز کاری نکنند بنده در این صورت موافقم جمعی از نمایندگان – دوباره قرائت کنید (مجدداً بشرح سابق قرائت شد)
کشاورزصدر - بنده مخالفتم را پس گرفتم
شهاب خسروانی – بنده اخطار قانونی دارم
رئیس - برطبق چه ماده‌ای؟
شهاب خسروانی – عرض کنم طبق همین پیشنهاد آقای دکتر کیان چون بنده عضو کمیسیون بودجه هستم راجع باین اعتبارات سال ۱۳۲۸ که بوزارت دارائی ابلاغ شده که بتکمیل ساختمان شهرستانها برسانند این را اجرا نکرده است
رئیس - این قانون است وملزم هستند اجرا کنند رأی گرفته میشود به پیشنهاد آقای دکتر کیان آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر قیام کردند) تصویب شد پیشنهاد دیگری رسیده است قرائت میشود( پیشنهاد آقای شهاب خسروانی بشرح زیر قرائت شد).
پیشنهاد میکنم که راه شوسه که از داخل شهرها عبور میکند از محل اعتبار اسفالت اسفالت شود.
رئیس - آقای شهاب خسروانی
شهاب خسروانی- این پیشنهادی که بنده عرض کردم مورد توجه کلیه نمایندگان محترم است بطوریکه آقایان اطلاع دارند در بعضی از شهرستانها راه از داخل شهرها عبور میکند و بواسطه خاک زیاد عده‌ای بدینوسیله مسلول شده و بدبختی برایشان فراهم کرده و وزارت راه هم اینقدر پولی ندارد که الان یکمرتبه بتواند راههای اساسی را اسفالت کند هر وقت هم که یکی پولی پیدا میکند فوری راه شمیران وشهرر ا درست میکند وشهرستانهای بدبختئ محروم هستند وحال اینکه یکی ازمواد برنامه دولت فعلی اینست که بشهرستانها توجه کنند اگریک عده‌ای ازاین گرد وخاک بخواهند محروم بشوند باید بیایند بتهران استدعای بنده اینست که وزارت راه که یکی سازمانی دارد درشهرستانهایی که وزارت راه که یکی سازمانی دارد درشهرستانهایی که خیابان عبور میکند توجه بکند اسفالت نماید (صحیح است)
رئیس - آقای کشاورزصدر
کشاورزصدر - بنده موافقم
بهادری - رأی بگیرید آقا
رئیس - عبارتش اصلاح بشود آنوقت رأی میگیریم قرائت میشود و رأی گرفته میشود )پیشنهاد آقای شهاب خسروانی مجدداً قرائت شد).
رئیس - آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثرقیام نمودند) پیشنهاد آقای شهاب خسروانی تصویب شد پیشنهاد دیگری ازآقای گنجه رسیده است قرائت میشود. (پیشنهاد آقایگنجه بشرح زیرقرائت شد) تبصره زیر را برای الحاق بماده واحده پیشنهاد میکنم. تبصره – ساختمانهای راههای ترانزیتی آذربایجان درسال جاری وزارت راه شروع خواهد شد
رئیس - آقا گنجه
گنجه - مثل همه چیزها بنده عقیده دارم درمسئله راهسازی هم اهمیت وفوریت وتقدم را همیشه باید محفوظ نگهداشت یکی ازکارهائی که ما بایستی بامراقبت بیشتر نظارت بکنیم موضوع راههائی است که به صادرات مملکت کمک میکند آذربایجان امروز وضعیت بحران آمیزی که درآنجا است شاید ۹۰ درصدش نتیجه بستن راههائی است که مخارج داشت دولت ازچند مدت پیش برای تهیه کردن یک مخرجی برای صادرات آذربایجان که درقسمت خودش قابل کمال اهمیت است بادولتهای خارجی داخله مذاکره شد بالاخره بادولت ترکیه راجع بصادرات ایران وایجاد یک ترانزیتی قرارداد بستند حالا ترکها راجع بآن قسمتی که درداحله مرز خودشان بود باسرعت ومراقبت تمام راهها را تمام کردند ونزدیک باتمام است ولی آن قسمتی که درداخله اقدام بشود ومنتهی بشود بحدود ترکیه وبتوانیم این صادرات ۳۰، ۴، هزار تنی آذربایجان را ازایران ببازارهای اروپا بفذستیم این راه هنوزاقدامی درباره‌اش نشده بنده گمان میکنم تصدیق بفرمایید آقایان که این ازهمه چیز مهمتر است که ما یک مخرجی ازشمال کشوربه دریای آزاد داشته باشیم )صحیح است) باین جهت با اینکه این قرارداد از طرف دولت تصویب شده و امضا شده من گمان میکنم که آقایان تصدیق بفرمایند که اینکار مقدم برسایر کارها است وازآقای معاون محترم وزارت را هم تمنی دارم که این را قبول بفرمایند که در این سال راههای ترانزیتی هر چه زودتر ساخته و پرداخته شود تا موضوع صادرات عملی گردد قبول بکنند که اینهم عملی بشود
رئیس - آقای دکتر طبا مخالف با این پیشنهاد هستید بفرمایید
دکتر طبا – بنده مقدمه عرض کنم بنده مخالف ساختن راه ترانزیتی آذربایجان نیستم ولی بنده اصولاً مخالفم که آقایان نمایندگان پیشنهادی بدهند که فلان راه بخصوص در حوزه انتخابیه شان ساخته شود (صحیح است) چون تصدیق بفرمایید که همه آقایان علاقه دارند که راههای حوزه انتخابیه شان ساخته شود (گنجه – این مربوط به حوزه انتخابیه نیست) بنده هم میخواستم پیشنهاد بدهم که در حوزه انتخابیه بنده هم در خور بیابانک و جغدق که یک حوزه فوق‌العاده وسیع است خیلی هم در عسرت هستند و اصلاً راه ارتباط با هیچ نقطه‌ای از ایران ندارد (صاحب جمع – شما ه مراه دریا پیدا کنید) اجازه بدهید بنده درتوضیح علت مخالفت عرض میکنم اخیراً باهزاران زحمت ازوسط صحرا یک را طبیعی که معمولاً هم درزمستان ازبین میرود ایجاد شده وبآن وسیله یکی کامیونهائی خیلی بندرت بآنجا دسترسی پید امیکنند بنده هم قصد داشتم یک پیشنهادی بدهم که یک راه موقتی حتماً بسازند که سی و چهل هزار نفر جمعیت این حوزه را از وضعیت فعلی نجات بدهد البته موضوع راه ترانزیت آذربایجان فوق‌العاده اهمیت دارد و مؤثر است ولی در عین حال این سی، چهل هزار نفر هم بالاخره افراد این مملکت هستند واگر این یکی راهی ساخته شود برای کشاورزی و وضع اقتصادی آنها مفید است و از این بیکاری وبدبختی هم خلاص میشوند ولی اینها موضوعی است که در کمیسیون راه معاون وزارت راه وافرادی که درآنجا هستند باید حل بکنند وهمانطوری که آقای گرفته معاون وزارت راه فرمودند الا هم فالاهم درنظر میشود بنابراین بنده استدعامیکنم که آقای گنجه پیشنهادشان را پس بگیرند برای این که اگر پس نگیرند (گنجه – برای اقتصاد ایران اهمیت دارد) بنده نگفتم اهمیت ندراد بنده گفتم برای تمام ایران اهمیت دارد (گنجه –قیاس مع الفارق است این راه با راه جندق وبیابانک قابل قیاس نیست) این موضوعی است باید درکمیسیون تصویب شود واگر تصویب شد البت عاقدام واجرا میشود.
رئیس – آقای معاون وزارت راه
معاون وزارت راه – (مهندس شریف امامی) بنده از جناب آقای گنجه تشکر میکنم که این موضوع مهم را مطرح کردند دولت یک قراردادی با ترکیه منعقد کرده است که وسیله تسهیل صادرات ایران ازطریق ترکیه بدنیای خارج بشود تعهداتی که دولت ایران کرد‌هاست وتعهداتی دولت ترکیه بطوریه بنده اطلاع دارم دولت ترکیه قسمت عمده از تعهدات خودش را انجام داده است و دولت ایران هم بایستی که تعهدات خودش را انجام بدهد ولی نکته‌ای را که باید بعرض آقایان برسانم این است که بایستی برای این منظور یک فکر اساسی بشود بایستی که دریک مدت کوتاهی این منوظر تأمین بشود بااین اعتباراتی که الان پیش بینی شده است انجام اینکار مقدور نیست بنده عقیده دارم که آقایان موافقت بفرمایند ازاعتبارات را هسازی برنامه حق مقدم اولی باین قسمت داده شود که تا هر چه زودتر این راه خارج ازاین برنامه‌ای که داریم بسازیم بنده تقاضا دارم که آقای گنجه موافقت بفرمایند که در اعتبارات سازمان برنامه سازمان موظف باشد که ساختمان این قسمت از راههای ترانزیتی را مقدم بر تمام راههای سازمان برنامه قراردهد.
گنجه – موافقت بفرمایید که همینطور اصلاح شود
رئیس - طرحی که آقایان دادند یک اعتباری در بودجه است که حالا بصورت دیگری دارد در می آید و اگر بنا باشد از محل اعتبار برنامه ساخته شود محتاج به طرح دیگری است.
کشاورز صدر- پیشنهاد بنده را که شبیه باین است بفرمایید قرائت شود ورفع این اشکالات میشود.
رئیس - همانطوریکه این طرح تقدیمی آقایان برای این بود که چون ممکن بود تصویب بودجه طول بکشد اعتبارات وزارت راه در اختیارش گذارده شود این یک رقم مسلمی است که در بودجه هست و اعتبار از برنامه یک طرح دیگری میخواهد صحیحی نیست اگر یک تبصره الحاقی باشد مربوط به این میشود و بطریقی که پیشنهاد شده میشود رأی گرفت بودجه برنامه که حالا وضعش معلوم نیست.
گنجه - بعنوان تبصره الحاقی است
رئیس - مجدداً اصلاح بفرمایید تا قرائت شود. (پس ازاصلاح بشرح زیر قرائت شد)
تبصره - دولت مکلف است ازاعتبارات راهسازی سازمان برنامه راههای ترانزیتی مربوط به قرارداد ترانزیتی ایران و ترکیه را مقدم بر سایر قسمت‌ها بنماید.
گنجه اسلامی- سازمان برنامه که مال این مملکت نیست مال حبشه است
رئیس - آقای گنجه توضیحی دارید؟
گنجه – توضیحاتم را عرض کردم آقای معاون وزیر راه هم موافقت کردند
رئیس - آقای غلامرضا فولادوند
غلامرضا فولادوند – بنده عقیده‌ام این است که این اعتبارات برای این رهائی که می خواهیم کافی نیست برای اینکه همه ما میخواهیم خیابانها اسفالت بشود جاده‌های فرعی کشیده شود، جاده‌های اصلی درست بشود واین بودجه درست نمیشود وبودجه سازمان برنامه هم یک چیزی نیست که مربوط باین بودجه فعلی وزارت راه باشد وموافقت هم نمیشود کرد.
رئیس - آقای معاون وزارت راه
معاون وزارت راه – پیشنهادی که بنده دراین خصوص بعرض آقایان رساندم البته منظور این نبود که بنده وارد دراظهار نظر درقسمتهائی که موضوع مسئولیت بنده وابوالجمعی بنده نیست بشوم (صحیح است) میخواستم بعرض برسانم که این راه بااین بودجه‌ای که دراختیار بنده است مقدورنیست که ساخته شود فقط خواستم توجه آقایان را به اهمیت این موضوع جلب کنم که این یک از مسائلی است باید هرچه زودتر یک تصمیم قاطعی گرفته شود از این جهت بنده یک پیشنهادی عرض کردم که اگر مورد تصویب آقایان قراربگیرد جزو وظایف سازمان برنامه خواهدشد که این راههای ترانزیتی را که برای اقتصاد تمام کشور مفید خواهد بود جزو کارهای اولی انجام بدهد وهم نظر آقایان تأمین بشود وهم بسایر کارهائی که دربرنامه هست لطمه وارد نیاید (اسلامی –تصویب هم بشود بازهم برنامه گوش بحرف شما نمیدهد) اعتبار بدهید بنده انجام میدهم و اگراعتبار ندهید نه بنده هیچکس نمی تواند انجام بدهد
رئیس - علی ایحال رأی گرفته میشود به این پیشنهاد آقای گنجه (دکتر طبا - کدام پیشنهاد) اولی راجع به وزارت راه را پس گرفتند و به دومی از اعتبار سازمان برنامه بوده و بعنوان تبصره الحاقی رأی گرفته میشود آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت میشود (بشرح زیر قرائت شد)
بنده پیشنهاد میکنم راه ساوه و به همدان از بودجه سال جاری تکمیل نمایند. مخبرفرهمند
رئیس – دراین قانونی که گذشت منظور آقا تأمین میشود
مخبرفرهمند – اجازه بفرمایید پیشنهادی که بنده کردم اول یک توضیحی میدهم برای این موضوع که خاطر آقایان مستحضر باشد راه تهران به همدان الان ازاین راهی که مورد استفاده است ۶۰ فرسخ است و آنوقت در زمستان تقریباً دو سه ماه مسدود است در گردنه آوج پست مسافرین همه آنطرف گردنه هستند و دولت هم پول پست را میگیرد و پست را همانجا میخواباند بعد از آنکه گردنه باز شد می آورند یک مرتبه فرض کنید پستی که سه ماه خوابیده بیاورند تحویل میدهند این راهی که بنده عرض میکنم این راه اصلی است این راهی که بنده عرض میکنم این راه اصلی است این را ساوه به همدان ۲۰ فرسخ کوتاه‌تر است راهی که الان هست ۶۰ فرسخ است و این راه ۴۰ فرسخ و گردنه آوج هم ندارد بنده خودم به وزارت راه نوشتم که اگر شما برف روبی سه سال گردنه آوج را خرج ساختن این راه بکنید یک راهی باز میکنید که در زمستان هم از آن استفاده میکنند ایشان هم قبول کردند حالا هم مشغولند فقط این توضیحتم برای این بود که نیمه کاره نماند چون همه کارها را شروع می کنند به نیمه که میرسد بیک مانعی بر می خورد این است که بنده پیشنهاد کردم از بودجه امسال و از همین بودجه‌ای که خرج میشود این راه را تمام کنند.
رئیس- قانونی که همین امروز بدولت ابلاغ شد واز نظر مشورتی مجلس سنا هم برگشته بود تبصره‌ای دارد که حالا قرائت میشود این منظور حاصل است قرائت بفرمایید (بشرح ذیل قرائت شد) تبصره – دولت مکلف است درتنظیم بودجه ساختمان سال ۱۳۲۹ کشور شهرستانهائی را که در بودجه سال ۱۳۲۸ برای آنها اعتباری منظور نشده است وهمچنین تکمیل ساختمانها وراههای نیمه تمام شهرستانها را مقدم برمرکز وشهرستانهای دیگرقراربدهد. اسلامی – این مال سابق است
رئیس- بااین ترتیب دیگرموردی ندارد بپیشنهاد شما رأی گرفته شود این قانون گذشته و به دولت ابلاغ شده
مخبرفرهمند – آقا معاون وزارت راه پیشنهاد بنده را تأیید بفرمایید بنده پس میگیرم
رئیس - آقای معاون وزارت راه هم قانونی که ابلاغ شده اجرا خواهند کرد پیشنهاد دیگری قرائت میشود (بشرح زیر قرائت شد) بنده پیشنهاد میکنم اسفالت جاده فارس و تهران در راهسازی امسال مقدم واقع شود ابوالحسن رضوی
رئیس - آقای رضوان شیرازی
کشاورز صدر- بااین پیشنهاد مخالفم
رضوی شیرازی - عرض کنم اگر دریک موضوع واقعاً احتیاج مبرمی فرض شود فارس ازتمام نواحی کشور مهجورتر است (کشاورز صدر –اینطور نیست کارخانه قند – کارخانه سیمان درفارس است) استدعا میکنم اجازه بفرمایید راجع براه عرض کردم جنابعالی کارخانه جواب دادید کارخانه که از جنس راه نیست اولاً تا وقتی که شروع به عمرانها و آبادیهای ۲۵ ساله اخیرشده بود فارس تنها راه عبور ومرور مسافر ومال التجاره کشوربود درظرف این ۲۵ ساله متأسفانه اولاً راه‌آهن که قبل ازآنکه شروع بشود بساختمانش همه پیش بینی‌ها این بود که از بنادر جنوب شمال خواهد رفت و فارس را نه تنها محروم کرد الان هم در قسمتهای برنامه و ساختمانها هم اسمی ازش نیست دوم این است که درقسمت جاده هم یکی راه نیمه تمام و ناقصی دارد که فقط آنها راه ارتباط یک استانی مثل فارس و شهری مثل شهر شیراز است به تهران اینهم با وجودی که گفتگوی اسفالتش شده متأسفانه هنوز تعمیرات عادی هم نشده است و در نتیجه بایر مانده بخصوص از ده فرسخی به شیراز که مورد احتیاج بیشترهم هست الان تپه و ماهور شده باین دلیل عرض کردم که این مردمانی که در آنجا هستند اولاً منحصر به افراد داخلی نیستند بیشترخارجی‌ها هم برای مشاهده آثار باستانی به آنجا میروند و بیشتر تلفات راه شیراز به تهران هم در این جاده واقع میشود بنابراین بنده عرض کردم اگر بنای یک تقدمی است یک جائی که الان ۷ سال است وزیر راه پشت این تریبون و عده کرده است که تا آخر سال ۱۳۲۷ خاتمه پیدا بکند و هنوز شروع نشده است و حق تقدم ندارد آنوقت بنده تعجب میکنم که اگر بنا شود یک مساعدتی بیک ناحیه‌ای از کشور بشود این چه خسارتی به آقایان وارد میکند که آقایان تبانی میکنند به همدیگر در اینکه رأی ندهند عرض دیگری ندارم
رئیس - آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر - هیچکس درمجلس نیست که بفکر نباشد در اینکه راه تهران بفارس را باید اسفالت کنند اما یک نکته‌ای اینجا است وآن این است که برای یک نقطه بخصوص ویک محل معینی پیشنهاد کردن اینکه فرمودند این چه ضرری به عموم آقایان میخورد، چون بنسبت باید تقسیم شود بهمه جا باید تقسیم شود اما ازلحاظ اهمیتش که مقدم باشد آن بسته بنظر وزارتخانه است و محققین مربوطه بنده راه خرم آباد را ازهمه جا مهمتر میدانم، آقا راه شیراز را و آقای دکتر طبا راه جندق وبیابانک را هیچ نمیشود به آقای دکتر ایرادی کرد که این نظر را دارند آقای گنجه راجع به راه ترانزیتی آذربایجان گفتند و آقای معاون وزارت راه هم از اعتبار برنامه گفتند اما این اعتباری که برای سال ۲۹ هست اجازه بفرمایید جنابعالی که به نسبت بین همه جا تقسیم بشود یعنی جاهائی که احتیاج دارد بنده یک پیشنهادی کردم که خود بنده و رفقا آقای فولادوند و آقایان دیگر هم دادند و آن این است که عموم راههای نیمه تمام ساختمانش وتکمیلش مقدم برساختمان راههای جدید باشد این رابخوانید همه رأی میدهیم.
رئیس - مثل همان قانونی که گذشته اینجا هم باید مقدم باشد.
معاون وزارت راه - راههای نیمه کاره مقدم است
نورالدین امامی – ما که غیر راه نیمه کاره راهی نداریم همه راهها نیمه کاره است
رئیس - آقای رضوی با اینکه آقای معاون وزارت راه هم موافقند و مطابق آن قانون عمل میشود باید رأی گرفته شود. چند نفر ازنمایندگان – پس گرفتند
رئیس - حالا عده کافی برای رأی نیست اگر بخو اهید رأی گرفته شود رأی میگیریم. پیشنهاد دیگری که نظیر این پیشنهاد است قرائت میشود. (بشرح ذیل قرائت شد) پیشنهاد میکنم تکمیل راههای نیمه تمام برساختمان راههای جدید مقدم باشد. کشاورزصدر
رئیس - این درقانون سابق گذشته وتصویب شده
کشاورزصدر - اجازه بدهید توضیح بدهم نگذشته اشتباه شده آن مربوط بسال ۲۷ است ویک لایحه‌ای آوردند که راههای نیمه تمام سال ۲۸ وشاختمانهای نیمه تمام سال ۲۸ درست بشود این درست است ولی الان ما اعتبار ۱۳۲۹ راهسازی وزارت را ه را میدهیم بوزارت راه و اختیار میدهیم بوزارت راه که شروع بعمل بکند و ضمیمه بودجه کل کشور نباشد بنابراین این پیشنهاد بنده اینست که اعتبار سال ۱۳۲۹ درساختمان راهها، راههای نیمه تمام کشور تکملش مقدم برراههای جدیدباشد این ابداً مربوط بسال ۲۸ نیست واگر اینرا تصویب نفرمایید فقط راجع به ۲۸ است ودر۲۹ مطلب خاصی ندارید
دکتر کیان – اجازه بفرمایید بنده توضیحی عرض کنم چون قانونی که گذشته
رئیس - بچه عنوان میخواهید صحبت کنید
دکتر کیان – اجازه بفرمایید بنده توضیح بدهم بعنوان مخبر کمیسیون بودجه
رئیس - بفرمایید
دکتر کیان – این قانونی که بمصرف اعتبارات سال ۱۳۲۸ درسال ۱۳۲۹ تصویب شد یک تبصره داشت این تبصره مفادش این است که دولت مکلف است در تنظیم بودجه ساختمانی سال ۱۳۲۹ در موقع تنظیم بودجه این سال شهرستانهائی راکه در بودجه سال ۲۹ برای آنها اعتبار منظور نشده وهمچنین تکمیل ساختمانها و راههای نیمه تمام شهرستانها را مقدم برشهرستانهای دیگر قرار بدهد یعنی این تبصره دولت را مکلف کرده است که در سال ۱۳۲۹ برنامه ساختمانی خودش رابا رعایت این اصل تنظیم کند.
کشاورز صدر- بنده قانع شدم پس میگیریم
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت میشود. (بشرح زیر قرائت شد) نظر باین که راه چا ه بهار وسیله مؤثر بازرگانی بین هندوستان وپاکستان وایران است تبصره ذیل راپیشنهاد میکنم بماده واحده اضافه شود تبصره – سازمان برنامه مکلف است ازمحل اعتبار راهسازی ساختمان راه چهاربهار رادرسال ۱۳۲۹ تکمیل نماید مهدی ارباب (همهمه نمایندگان)
بعضی ازنمایندگان – پس گرفتند
رئیس - آقای مهدی ارباب مهدی ارباب – روح مطلب معلوم است آقایان می گویند پس گرفت بنده فقط استدعائی که دارم ازهمکاران محترم تبعیض قائل نشوند مخصوصاً اینکه مقدمه پیشنهاد را نخوانده‌اند عرض کردم این راهی است که تجارت بین ایران و هندوستان و پاکستان را دائر خواهد کرد راه‌آهن ایران با پاکستان حالا کارنمیکند این راهی است که قریب سه میلیون تومان از بودجه‌اش خرج شده این راهی است که اگر در امسال افتتاح نشود و تمام نشود پول‌هائی که خرج شده بهدر میرود این راهی است که سیصد هزار نفر گرسنه و برهنه بلوچ را احیا میکند حالا اگر مایل هستید از اعتبار و از این بودجه راهسازی سازمان برنامه که ارتباطی با وزارت راه ندارد و دارد به هزار راه حیف ومیل میشود به مصرف یک همچو امر حیاتی برسد استدعا میکنم رأی بدهید اگر صلاح میدانید رأی بدهید آقایان توجه بکنید ببینید این پیشنهادی که بنده کردم اثرش چیست نتیجه‌اش چیست همه آقایان وکیل بلوچستان هستید همه آقایان وکیل تمام ایران هستید شما را برای رضای خدا توجه میدهم دقت کنید یک توجهی بکنید ببینید ۲۰۰ هزار نفر در بلوچستان والله هستند که یک متر ساتر بدن بخدا ندارند و روی شن زندگی میکنند در صورتیکه گنجهای نهفته در عرض راه فراوان است این را توجه بکنید به بنده بی لطفی نکنید به هم میهنان خودتان توجه کنید سازمان برنامه را مکلف کنید این راه را مقدم بدارد.
رئیس – آقای اسلامی مخالفید با این پیشنهاد بفرمایید گودرزی و دکتر جلالی – راه هراز رابفرمایید
اسلامی – عرض کنم همه آقایان بحوزه انتخابیه خودشان علاقمندند البته برای اینکه همه راهها درست شود پول لازم دارد که پیشنهادی هم شده بود که تصویب شد اینجا آقای دکتر کیان یک پیشنهادی کردند این ماده راطوری نوشته‌اند که با آن تبصره‌ای که تصویب شد یک کمی بتاهم نمی خواند ایشان منظورشان از این پیشنهاد یک البته بنده سؤال می کنم ایشان باید تأیید کنند جزء صورت مجلس بشود که آن تبصره سابق بقوت خودش باقی است همینطور است آقای دکتر کیان (دکتر کیان – صحیح است) آقای ارباب یک تبصره‌ای تصویب شد که راههای نیمه تمام مقدم باشد توجه فرمودید اگراین راهی باشد که یک مقداری کرده باشند بایستی تکمیل بکند دولت مکلف است آقای ارباب بنده منظورم ازاین مخالفت این است که عرض کنم آن پیشنهاد ی که آقای دکتر کیان دادند طوری نوشتند که تبصره باآن متن یعنی عنوان وتیتر قانون سابق فرق میکند و حال آنکه منظورایشان تصویب وتأیید قانون سابق بوده است
مهدی ارباب – این مربوط به سازمان برنامه است
رئیس - این راگمان میکنم که پس گرفتند برای اینکه راه بوشهر وراه‌آهن خراسان و اینها تمام باید ساخته شود آنوقت آقایان پیشنهاد میدهند که مقدم باشد واینکارر ابتعویق می اندازند وباز وبسته بنظر موافقت آقایان است
مهدی ارباب – عرض کنم پس گرفتن مطلب هم کار را شل مکیند که اگر سازمان برنامه خود را مکلف بداند باید سال گدشته این کار را بکند و نکرده بنده به مروت و انصاف آقایان واگذار میکنم رأی بگیرید هم میهنان شما گرسنه هستند
غلامرضا فولادوند – عده کمی برای رأی نیست
رئیس - میدانم عده کافی نیست
دکتر طبا – این پیشنهاد قابل طرح نیست
رئیس - راجع براه ترانزیت آذربایجان رأی دادید آنوقت هی پشت سرهم پیشنهاد میکنند
اردلان – بنده تذکر قانونی دارم این لایحه مالی است و باید با ورقه رأی گرفته شود ولی رقمی درش دیده نمیشود
رئیس - اساساً باید آقایان تأمل کنند تا گزارش نظار برنامه برسدتا ببینیم وضع برنامه چیست و چه اعتباراتی بمصرف رسیده تا موضوعات الا هم فالا هم در نظر گرفته شود و چون دیگر در این خصوص پیشنهادی نیست آقایان اجازه بدهند که این طرح قانونی را برای نظر مشورتی سنا بفرستیم بعد هم البته رأی گرفته میشود (اردلان – رقم ندارد) در بودجه‌اش هست (اردلان – بودجه که تصویب نشده)
– موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه
ویرایش۸ – موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس - موافقت میفرمایید جلسه را ختم کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه ساعت ۹ صبح (۲۰ دقیقه بعد از ظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورایملی – رضا حکمت