مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۲۲
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۱ - سال هشتم
شماره مسلسل
دوره هفدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۹ امرداد ۱۳۳۱ نشست ۲۲
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورتمجلس
- ۲ - بیانات قبل ازدستورآقایان: دکتر فاخر- قنات‌آبادی - مدرس - دکتر بقایی – ذوالفقاری
- ۳ - تقدیم لایحه اختیارات آقای نخست‌وزیر و ۲ فقره لایحه مالی بوسیله آقای کاظمی نایب نخست‌وزیر
- ۴ - طرح وتصویب دوفوریت لایحه اختیارات آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر
- ۵ - تقدیم لایحه یکماه تمدیدحکومت نظامی طهران بوسیله آقای نایب نخست‌وزیر
- ۶ - طرح وتصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به یک دوازدهم بودجه کل کشوربابت تیرماه ۱۳۳۱
- ۷ - تعیین موقع ودستورجلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ده وپنجاه دقیقه صبح بریاست آقای محمدذوالفقاری (نایب رئیس) تشکیل گردید.
- تصویب صورتمجلس
ویرایش۱ - تصویب صورتمجلس
نایب رئیس - صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود (بشرح زیرخوانده شد)
غائبین بااجازه - آقای دکتر کریم سنجابی
غائبین بی اجازه - آقایان: آیت الله کاشانی - دکتر فاطمی - راشد- فرزانه - تولیت - دکتر طاهری
نایب رئیس - نسبت بصورت جلسه پیش اعتراضی هست؟ آقای ناظرزاده
ناظرزاده - درجلسه گذشته راجع بعد ه حضار و تعداد آراء جزئی اختلافی پیش آمد و چون بنده آقایان نمایندگان را اسم می‌بردم وبرای دادن رای تشریف می‌آوردند درست مراقب بودم تمام آقایانی که درجلسه حضورداشتندرای دادند و همه آراء هم موافق بودبنابراین جای تردیدنیست که رای به برنامه دولت باتفاق آراء داده شده وتصویب شد (صحیح است) و درآن روزهم بیش از۶۸نفردرجلسه نبوده اندو اگر تابلو۶۹نفررانشان داده قطعااشتباه بوده‌است. موضوع دیگری که خواستم تذکربدهم راجع به تلگرافهاوطومارهایی است که ازهمه نقاط کشوربوسیله اغلب آقایان نمایندگان مبنی برپشتیبانی ازدولت جناب آقای دکتر مصدق می‌رسدملت ایران سندپشتیبانی ازدولت فعلی راباخون خودامضاء کرده وجای انکاربرای هیچکس باقی نمانده که ملت ایران پشتیبان سرسخت وفداکاردولت آقای دکتر مصدق است بنابراین بعقیده بنده امروزبهترین راه پشتیبانی ازدولت کوشش درحفظ نظم و آرامش است (صحیح است) و اگر هرکس در هر مقام که هست وظایف قانونی خودراازروی وجدان وعلاقه انجام دهدموثرترین پشتیبانی‌ها رانسبت بدولت ابرازداشته مخصوصاباتوجه بسنگینی باروزیادی دشواری کارهابایدبدولت مجال ومهلت دادکه بتواند برمشکلات فایق شودبنده امیدوارم این تذکرموردتوجه ملت رشیدوبیدارایران قراربگیرد (صحیح است)
نایب رئیس – اینها مربوط بصورت جلسه نبود، آقای معتمددماوندی
معتمددماوندی - اشتباهاتی در چاپ عرایض بنده رخ داده درصورتمجلس که آنهارااصلاح می‌کنم وتقدیم می‌دارم ودرضمن ازموقع استفاده می‌کنم تلگرافاتی را که از بندرپهلوی ازقاطبه مردم و از طبقات مختلف و مخصوصا یک تلگراف بنمایندگی از پنجهزار نفرصیاد از طرف اتحادیه صیادان مبنی بر پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق رسیده‌است تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم
نایب رئیس -آقای مهندس حسیبی
مهندس حسیبی - آقای زیرک‌زاده قبل از من اجازه خواسته اند بنده بعد از ایشان بودم
نایب رئیس - آقای زیرک‌زاده
زیرک‌زاده – در عرایض بنده اشتباهاتی است اگر اجازه بفرماییداصلاح می‌کنم و می‌دهم بتندنویسی یک طوماری هم از اهالی اصفهان رسیده‌است شامل پشتیبانی ازدولت جناب آقای دکتر مصدق و شکایت از کسانی که باعث وقایع اصفهان شده اند که تقدیم می‌کنم
نایب رئیس - آقای مهندس حسیبی فرمایشی دارید؟
مهندس حسیبی - بله عرضی دارم بنده فقط می‌خواستم دو طوماری راکه رسیده یکی از اهوازاست راجع بکشتاری که بعد از ساعت هشت ونیم روز دوشنبه در اهوازاتفاق افتاده در خولی آباد عده‌ای از نعش ها را مردم از زیرخاک بعد از چند روز پیداکردند اشخاص ناشناس آنجا خیلی هستندکه فدای این جنایت شده اند سرهنگ گیلانپور و کیانی هم مسئول شناخته شده اند از طرف مردم ششصد امضاء در این طوماراست که تقاضای تعقیب دارند بعد از اینکه حکومت قوام ساقط شده و مردم اظهار شادمانی می‌کردند آنها را زیر تانک گرفته و بعد هم که خودمردم رفته اندکه نعش هارابردارند مردم رابمسلسل بسته اندعده زیادی کشته شده اندوعده زیادی هم معلوم نیست که درکجاهستندوبعضی نعش هارا هم در بعضی قسمتها پیدا کرده اند آنها تقاضا داشتند که نعش ها را بهشان بدهندیک طوماری هم ازکارخانه گونی بافی شاهی رسیده ده هزاریال هم بحساب ۵۵۵۰۰ برای آرامگاه شهدا فرستاده‌اند و در حدود ششصد امضاء است آنها هم تعقیب واقعه سی ام تیر را خواسته اند و آیه پشتیبانی که آن امری است مثل فبای آلاء ربکماتکذبان در تمام طومارهاهست
نایب رئیس - آقای کریمی
کریمی - درجلسه گذشته یک تصادف تاریخی شد که بنده خیال می‌کنم سابقه نداشته باشد آقایان تماشاچیها از تشکیل جلسه ابرازانزجاروتنفرکردندنسبت به یکی از وکلایی که پایه انتخاباتش هم بنظربنده غلط بوده‌است تظاهرات مردم علیه آن کسی که ازجلسه خارج شداین خوب بودکه درصورت جلسه هم منعکس بشودگرچه عبارتی نوشته شده ولی خروج او را ننوشته انداستدعامی‌کنم دستوربفرماییدرفتن آقای میراشرافی راخوب بودمنعکس می‌کردند.
نایب رئیس - آقای ذکایی
ذکایی - تلگرافات متعددی ازطرف اهالی خلخال وعشایرآنجارسیده برای ابرازهمدردی باعموم مردم وشهدای سی‌ام تیروهم چنین در ابراز پشتیبانی از دولت جناب دکتر مصدق که تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس - آقای پورسرتیپ پورسرتیپ - بنده درجلسه گذشته بیانات آقای زیرک‌زاده رادرموردعدم صلاحیت وشایستگی آقای رئیس شهربانی تاییدکرده بودم ولی تاییدبنده طوری نوشته شده مثل اینکه مربوط بوده‌است به معاون ایشان معاون ایشان رابنده نمی‌شناسم کریمی - چه عجب
نایب رئیس - آقای خلخالی خلخالی - تلگرافات زیادی ازنقاط مختلف فی الجمله ازتبریز، اردبیل - بابلسر- بهشهر- مشهد- راجع بانزجار ازوقایع خونین سی ام تیروفجایع متفرقه که دراین شهرهابرقرارشده‌است وپشتیبانی ازدولت جناب آقای دکتر مصدق باین جانب رسیده ودوشرح که اصناف وبازاریان تبریزامضاء کرده اندراجع به خرابی دستگاههای اداری محل وتعقیب مجرمین که بوسیله اینجانب بساحت مقدس مجلس تقدیم کرده اندتقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس - آقای فرزانه فرزانه - بنده جلسه قبل مریض بودم شرحی هم عرض کرده بودم خواهش می‌کنم که اصلاح بفرمایید
نایب رئیس - اصلاح می‌شود دیگر اعتراضی نیست بصورت جلسه؟ حاج سیدجوادی - بنده هم بصورت جلسه ازاین قبیل اعتراضی که آقایان دیگر کردنددارم طوماری است ازهم شهریهای عزیزم مردم قزوین بوسیله نمایندگان منتخب صد در صد ملی تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس - آقای دکتر معظمی دکتر معظمی - بعد ازتصویب صورت جلسه عرضی دارم
نایب رئیس - اعتراض دیگری نسبت بصورت جلسه نبود؟ (گفته شد- خیر) تصویب شد.
نایب رئیس - آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی - بوسیله پست مازندران ازمحمودآبادطوماری بوسیله بنده درپشتیبانی ازدولت جناب آقای دکتر مصدق رسیده‌است که باین وسیله تقدیم می‌کنم
- بیانات قبل ازدستورآقایان: دکتر فاخر- قنات‌آبادی - مدرس - دکتر بقایی – ذوالفقاری
ویرایش۲- بیانات قبل ازدستورآقایان: دکتر فاخر- قنات‌آبادی - مدرس - دکتر بقایی - ذوالفقاری
نایب رئیس - یک عده از آقایان تقاضای نطق قبل از دستورکرده‌اند آقای دکتر فاخر
دکتر فاخر- وجود جناب آقای دکتر مصدق در راس کابینه حاضر اینجانب را مستغنی از این می‌کند که درباره لزوم اصلاحات در این کشوربحثی کنم زیرا خود جناب آقای دکتر مصدق و اغلب همکارانشان عمری را در راه بحث درباره لزوم اصلاحات در این کشورگذرانیده‌اند. پس باید گفت ما باین مرحله رسیده‌ایم که چه نوع اصلاحات باید انجام گیرد کی این اصلاحات را انجام دهد بالاخره کدام کابینه مرد این میدان است. بعلاوه یک نکته مهم واساسی را در اینجا باید آشکارگفت که کابینه‌های فعلی ایران مثل بعضی از کشورهای دیگر جهان با وضیعت خاصی که این کشورها از لحاظ درجه ترقی امور اقتصادی و اجتماعی از لحاظ جغرافیایی دارند یک وظیفه خطیر نه تنها در مقابل افراد ملت خود بلکه در مقابل تمام عالم بشریت و تاریخ جهان دارا می‌باشند. این وظیفه خطیر عبارتست از اثبات این فکرکه از طرقی که مورد احترام جامعه‌های آزاد و مطابق سنن و اصول دموکراسی است می‌توان اصلاحات اساسی در کشورهایی که محتاج چنین اصلاحات هستند بعمل آورد. اثبات این عمل که در صورت انجام یافتن از بزرگترین افتخارات تاریخی دولت و جامعه ایی خواهدبود، هنوز معلوم نیست که در کشور ما نصیب کدام کابینه یا کابینه‌هایی بشود ولی ما ازخداوند توفیق مطلبیم که این افتخارنصیب کابینه حاضر و دوره هفدهم مجلس شورای ملی ایران شده و حصول آن نیز زیاد طول نکشد. برگردیم باصل مطالب مورد بحث که چه نوع اصلاحات باید صورت گیرد. از لحاظ ضیق وقت اجازه می‌خواهم بعد از ذکراین مطلب باختصارکه بعقیده بنده سرلوحه اصلاحات باید اصلاح قانون انتخابات و قانون استخدام باشد فقط یک پیشنهاد بخصوص را بعرض نمایندگان محترم و هیئت دولت برسانم که انجام آن نیز نه قانون و نه بودجه جدید می‌خواهد بلکه عدم قبول آن یا بعبارت دیگر حفظ وضعیت حاضر در این قانون جدید و حتی تغییر قانون اساسی را لازم دارد این پیشنهاد یا بهتربگویم تذکر قانونی بدولت مربوط باصلاح دستگاه دادگستری کشورو انفاک این قوه ازقوای دیگر حکومتی است. قانون اساسی ایران درباره موقعیت قوه قضاییه در دستگاه حکومتی این کشور یک فصل معین تحت عنوان «قوای مملکت» دارد. اصل بیست وهفتم (دومین اصل این قسمت ازمتمم قانون اساسی) قوای مملکت را بسه (شعبه) (تجزیه) می‌کند که عبارتند از قوه مقننه - قوه قضاییه و قوه اجراییه. نکته مهم این است که در اصل مزبور حتی قوه قضاییه بعد از (قوه مقننه) و در ردیف دوم آمده و (قوه اجراییه) در ردیف آخر قرار گرفته‌است سپس اصل بیست و هشتم (این اصل نیزدر همان قسمت ازمتمم قانون اساسی است که مربوط به قوای مملکت) می‌باشد قوای ثلاثه مزبور را همیشه از یک دیگر ممتاز و منفصل می‌خواند. در تایید این مطلب و در تعقیب این قسمت از متمم قانون اساسی که صرف تعیین قوای مملکت شده‌است سه قسمت مشخص دیگر موجوداست که دارای سه عنوان مختلف زیرمی باشد: (حقوق اعضای مجلسین) (راجع بوزراء) (اقتدارات محاکمات) و بسهولت می‌توان گفت که این سه قسمت مشخص با عناوین مربوطه نیز در تحکیم اصل انفصال سه قوه دستگاه حکومتی از یکدیگر بکار رفته‌است. در قسمت مربوط بقوه قضاییه نتیجه انفصال فوق‌الذکر قوای مملکت از یکدیگردر قانون اساسی ایران در فصل (اقتدارات محاکمات) ظاهرمی‌شود و بموجب اصل هفتاد و چهارم (هیچ محکمه ممکن نیست منعقدگرددمگربحکم قانون) و اصل هشتادم انتخاب روسا و اعضای محاکم عدلیه را بعهده قانون معین می‌گذارد. اصل هشتاد و چهارم مقرری اعضای محاکم عدلیه را بموجب قانون مجزا پیش‌بینی می‌کند اصول هشتاد و یکم و هشتاد دوم مشتمل بر مصونیت قضات از تغییرمی باشد. بدین ترتیب قانون اساسی ایران استقلال خاصی برای قوه قضاییه تعیین کرده‌است. در اینجالازم است متذکر شد که قانون اساسی شاه ایران را به شکل زیر در اعمال قوه قضاییه شریک و سهیم می‌سازد:
- ۱- احکام دادگاهها بنام اعلیحضرت شاه صادر می‌شود
- ۲ – بموجب اصل هشتادم روسای اعضای محاکمم عدلیه بترتیبی که قانون عدلیه معین می‌کند منتخب و بموجب فرمان همایونی منصوب می‌شوند.
- ۳- تعیین شخص مدعی‌العموم درعهده پادشاه است.
حالا با وجود چنین پیش‌بینی‌های صریح و روشن قانون اساسی ایران و تطبیق آن با تئوری امروز تقسیم قوای حکومتی، معلوم نیست چرا در تشکیلات قوه مجریه این مملکت باید وزارت عدلیه تاسیس شود و در کابینه وزرا که مختص قوه مجریه‌است وزیر عدلیه وجود داشته باشد ممکن است گفت چنین تشکیلاتی بموجب قوانین مجلس شورای ملی بوجودآمده‌است. علی‌الخصوص که بموجب اصل شصت و دوم متمم قانون اساسی مجلس عده وزراء را برحسب اقتضاء معین خواهدکرد. ولی این پیش‌بینی فقط شامل پستهای داخل در قوه مجریه می‌باشد و حتی این پیش‌بینی در قسمت معین برای وزراء ذکر شده‌است و دلیلی وجودندارد که بقسمت مشخص قوه قضاییه که در بین قسمت‌بندی قانون اساسی جدا و مجزاست اطلاق گردد.
البته ناگفته نماند که منظور از حذف پست وزیرعدلیه از هئیت دولت حذف کلیه اختیارات امروزی او در داخل قوه قضاییه نیست بلکه سپردن این اختیارات بمقامات صلاحیتدار داخل خود قوه قضاییه و در داخل سلسله مراتب محاکم آن قوه می‌باشد. آقایان محترم اگر می‌خواهید اثر آمد و رفت پی درپی وزرای عدلیه را در دستگاه دادگستری ایران بدانید آمارعملکرد همین هفته اخیر وزارت دادگستری را با عملکرد هفته‌های قبل مقایسه فرمایید تا اثر پیدایش یک وزیر جدید را در راه چرخ این دستگاه ملاحظه فرمایید. مضارعمل غیرصحیح ایجاد پست وزارت عدلیه در داخل قوه مجریه را در ایران می‌توان بترتیب زیر خلاصه کرد:
- ۱- در داخل قوه قضاییه دستگاه حکومتی یک مقام موثر و متنفذ ایجاد شده که در پیش‌بینی‌های قانون اساسی ایران برای او محلی منظورنشده‌است این مقام عبارتست از وزیر عدلیه
- ۲- قوه قضاییه یعنی قوه‌ایکه طبق پیش بینی صریح قانون اساسی قوه منفصل از دو قوه دیگر مقننه و مجریه‌است بترتیب بالا در ایران در داخل قوه مجریه قرارگرفته و جزیی از آن شده‌است.
- ۳- این انضمام قوه قضاییه را تابع جریانات سیاسی مملکت قرارداده و بدین ترتیب عملا استقلال این قوه را از بین برده‌است، زیرا استقلال قوه قضاییه تنها با مصونیت قضات از تغییر- که بغلط در مملکت ما باستقلال قضات تعبیرشده‌است - صورت عمل بخود نخواهد گرفت و قاضی در سر کار خود، در حال حاضر و درآینده ارتباط و تماسهای مختلف با دستگاههای اداری و مالی وزارتخانه دارد و تنها مصونیت او از تغییر، استقلالش را تامین نخواهدکرد.
- ۴- دستگاه قضایی مملکت طبق ترتیب حاضر در ایران مشمول تغییرات سریع و ناگهانی هیئت دولت شده‌است، بطوریکه در مدت ده سال اخیر با تغییر۲۳ کابینه ایران حداقل ۲۳ وزیر بر این دستگاه حکومت کرده‌است، یعنی بطور متوسط قریب هر پنج ماه یک وزیر
- ۵- انضمام قوه قضاییه بقوه مجریه بتدریج یک حسی در اعضای قوه قضاییه و بین مردم ایجاد می‌کند که فعالیت قوه قضاییه تماس و ارتباط نزدیک با جریانات مملکت و سرنوشت هیات دولت دارد، در صورتیکه اصل هفتاد و هشتم متمم قانون اساسی صریحا مقرر می‌داردکه احکام صادره از محاکم باید مدلل و موجه و محتوی فصول قانونیه که بر طبق آنها حکم صادر شده‌است باشند.
بدین ترتیب از جناب آقای دکتر مصدق تقاضا می‌نمایم که با رعایت نص صریح قانون اساسی ایران پست وزارت دادگستری را از هئیت دولت حذف فرموده و قوانین لازمی که بتواند استقلال و شرافت قوه قضاییه ایران را بنحو احسن تامین نماید بمجلسین پیشنهاد فرمایند (کریمی – پیشنهاد بفرمایید که اخویتان که بجرم همکاری با پیشه وری زندانی است مرخص بشود) ناگفته نماند که منظور من از این تذکر مخالفت با شخص جناب آقای وزیر دادگستری فعلی نیست بلکه بنده جناب آقای لطفی را ازقضات شجاع و پاکدامن دادگستری ایران دانسته و وجود ایشان را برای این دستگاه مفید می‌دانم. پیشنهاد دیگری که لازم به تاکید درباره آن می‌دانم طرح ماده واحده‌ایی است که در جلسه گذشته از طرف عده زیادی از نمایندگان محترم تقدیم مجلس شد و عبارتست از طرحی مربوط بمصرف کردن بودجه وزارت بهداری در بین شهرستانها بنسبت جمعیت هر شهرستان. البته بعد از وضع مصارف بتعهدات بین‌المللی دولت از لحاظ امور بهداشتی و هزینه مبارزه با بیماریهای عمومی واگیردار و هزینه موسسات آزمایشی و مطالعاتی آقایان درباره لزوم این طرح همین کافی است گفته شود که امروز شهرستانهایی در کشور هستند، مثل شهرستان میانه، که حتی یک نفرطبیب دیپلمه و یک مثقال دارو از بودجه وزارت باین عرض و طول عملا سهمی نمی‌برد. امیدوارم با قبول این طرح و با جدیت کفیل محترم وزارت بهداری که از جوانهای تحصیل کرده ما هستند سر و صورتی باین وضع داده شود. در آخر اجازه می‌خواهم که توجه هیئت دولت را بدو موضوع مربوط به آذربایجان جلب کنم: اول فرهنگ این استان مهم میهن ماست که متاسفانه بیشترساکنین آنجا بمناسبت حوادث تاریخی امروز از دانستن زبان ملی (فارسی) خود محرومند و بدین ترتیب از تعالیم و تبلیغات ملی نیز محروم می‌باشند. موضوع دوم راه آهن آذربایجان است که اگر سه یا چهارمیلیون در اختیارسازمان برنامه باشد می‌تواند بهره برداری این راه مهم و اقتصادی را در مدت چند ماه اقلا بمراغه برساند و بعلاوه از این طریق چندین هزار نفر بیکار این استان را برای مدت چند ماه بکار گمارند. جناب آقای کریمی هرکس در این مملکت مقصرباشد حتی بنده هم اگر باشم باید محاکمه و تعقیب بشود (احسنت) (کریمی - خواستم از لحاظ تذکر عرض کنم) بنده بقیه وقتم را می‌دهم بجناب آقای شمس قنات‌آبادی
نایب رئیس - آقای شمس قنات‌آبادی بفرمایید
قنات‌آبادی - بنده خواستم باطلاع آقایان نمایندگان برسانم که در اثر کشتار دسته جمعی که در روز سی ام تیر در تهران و سایر شهرستانهای ما اتفاق افتاد یکعده‌ایی همانروز شربت شهادت نوشیدند و یک عده دیگر هم در روزهای بعد آنها که زخمی بودند تیر خورده بودند سرنیزه خورده بودند مرتب بفیض شهادت نایل می‌شوند می‌خواستم تذکری اینجا بحضور آقایان نمایندگان محترم بدهم همان طوری که مجلس شهدای روزسی ام تیررا شهدای ملی تشخیص داد و طرحی در مجلس تصویب فرمود این آقایانی هم که در آن روز گلوله خورده بودند و بعد فوت کردند اینهاهم به آنها اضافه بشوند (صحیح است آقا این بدیهی است) چنانکه امروز یکی از هم مسلکهای مجاهد و فداکار ما که گلوله بمغز او اصابت کرده بود بفیض شهادت نایل شد و در مزار شهداء دفن شد یک نکته‌ایی هم می‌خواهم اینجا تذکربدهم و آن این است که بعضی دستجات در تهران اعلام کردند که ما در اینجا کشته دادیم مقصود از این دستجات دستجات چپی بود اینها در این دو سه روزکه در سرتاسر ایران ملت قیام کرده بود در همین دو سه روز هم از اخلال و آشوب دست برنداشتند (صحیح است) در روزهایی که ملت قیام کرده بودند اینها در عقب صف مردم می‌ایستادند و بطرف سربازها سنگ پرتاب می‌کردند بطرف مامورین انتظامی سنگ پرتاب می‌کردند ولی وقتی صحبت گلوله و سرنیزه بود فرارمی‌کردند (صحیح است) اینکه اعلام کرده‌اند ما کشته دادیم این دروغ محض است هشت نفر طبق آماری که تاکنون رسیده از مجمع مسلمانان مجاهد شربت شهادت نوشیده‌اند از حزب زحمتکشان ملت ایران هم چندین نفر از حزب ایران آمارش را نمی‌دانم (زیرک‌زاده - ۳نفر) چپی‌ها دروغ می‌گویند اینها که عرض کردم در مملکت اسلام و ایران شربت شهادت نوشیدند (صحیح است) یک سوالی هم بوسیله مقام ریاست از آقای وزیر کشورشده که چون دو دقیقه وقت دارم اجازه می‌خواهم این سوال را بخوانم (مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی. خواهشمنداست بجناب آقای وزیر کشوراطلاع دهید هر چه زودتر برای پاسخ بسوالات زیر در مجلس شورای ملی حضوربهم رسانند:
- ۱- احمد قوام مسبب اصلی کشتارسی‌ام تیر ۱۳۳۱ در کجا است و آیا دولت نظردارد او را دستگیر و محاکمه نماید یا خیر و اگر نظردارد چه اقدامی برای دستگیری نامبرده نموده‌است و اگر قصد دستگیری و محاکمه احمد قوام را ندارد دلیلش را برای روشن شدن افکارعمومی بیان دارد.
- ۲- سایر مسببین و عاملین کشتارسی‌ام تیر چه کسانی هستند آیا کسی دستگیر شده و پرونده مربوطه در چه مرجعی است و چه مراحلی را طی می‌کند این سوالی است که بوسیله مقام ریاست تقدیم می‌شود خواهش می‌کنم برای روشن شدن افکار عمومی آقای وزیر کشور تشریف بیاورند توضیح بدهند.
نایب رئیس - بعدا برای آقای وزیر کشورفرستاده می‌شود. آقای مدرس
مدرس – در جلسه گذشته که برنامه دولت مطرح بود مصمم بودم بعنوان موافق عرایضی بکنم و با استفاده از موقع و حضور هیئت دولت بعضی مطالب لازم را در اطراف برنامه و مسائل روز بعرض نمایندگان محترم برسانم ولی متاسفانه مجال صحبت ببنده نرسیده لذا بواسطه از دست رفتن فرصت از قسمت عمده عرایضی که بایستی بکنم صرفنظر کردم و امروز فقط نظریات مختصری راجع باجرای برنامه دولت بعرض میرسانم و آنچه را که ملت خواستاراست با آنچه که دولت انجام آنرا تعهد نموده مقایسه‌ای کرده و مورد بحث و تدقیق قرار می‌دهم. اگر حقیقت را بگوییم از بس در مجلس حرف زده شده انسان از حرف زدن در برابر ملت شرم دارد ولی چه باید کرد وظیفه نماینده با حرف زدن شروع می‌شود با نظارت و تذکر و ایقاظ ادامه می‌یابد بالاخره با استیضاح و اسقاط دولتهای ناصالح و یا پشتیانی و تقویت دولتهای خدمتگذار و وظیفه‌شناس پایان می‌پذیرد. نیت و شخصیت آقای دکتر مصدق تاکنون بقدر کافی مورد سنجش و موشکافی دوست و دشمن قرارگرفته و آنچه از یک سیاستمدار پاکدامن ساخته‌است از ایشان بمنصه ظهور و عمل رسیده‌است ولی باید در نظرداشت هر چه فداکاری و تحمل و سکوت یک ملت در برابر ناملایمات بیشترشود وظیفه و مسولیت زمامدارانش افزون‌تر و سنگین‌ترمی گردد و آنچه بنده بیاد دارم کمتردولتی نظیر دولت آقای دکتر مصدق متکی به نیرو و حمایت ملت بوده و بندرت طبقات مردم نسبت به مسائل اجتماعی و کشورداری مانند امروز علاقه و کنجکاوی مراقبت بخرج داده‌اند.
بنابراین آنچه با اختیارات و پشتیبانی کنونی از دولت آقای دکتر مصدق مورد انتظار و توقع بود این است که چهارچوب الفاظ را در هم شکسته و یک برنامه تحولی که بتواند بر روی خرابه تشکیلات و قوانین فعلی سازمان یک ایران نوین را بر پا سازد تقدیم مجلس نمایند زیرا اگر فرصتی که اکنون بر اثرمساعدت زمان و موقع شناسی ملت ایران بوجودآمده بالیت ولعل و مسامحه و تعلل از چنگ برود خدا داناست، که دیگر بار، نظر چنین فرصت چه وقت و بچه قیمت بدست ایرانی بیافتد، پس بر زعما و عقلا و متفکرین قوم است که شخصیت خود را از اغراض و مقاصد کوچک شخصی فراتر برده و حداکثراستفاده را بنفع ایران بنمایند. آنچه بنده را بدولت آقای دکتر مصدق خوشبین و امیدوار و مطمئن می‌سازد شخصیت بارز و میهن پرستی خود او و اعتمادی است که بحسن انتخاب ایشان نسبت باعضای دولت دارم وگرنه برنامه‌هایی دلفریب‌تر و الفاظ و عبارات درخشنده‌تر و امیدبخش‌تر از برنامه فعلی دولت دیده و شنیده‌ام ولی اکثر برنامه‌های دولتهای سابق کمترین اثری درپی نداشته و فقط از دهان رئیس دولت خارج و در فضای مجلس محو گردیده‌است؟ همین قدر متذکرمی‌شوم که وضع فوق‌العاده و استثنایی کشور مستلزم تصمیمات و اقدامات فوق‌العاده‌است و چون بنده آقای دکتر مصدق را مردعمل می‌شناسم و او را بمواعید و اقوالش پای بند و مومن می‌دانم بفورمول و قالب برنامه‌اش چندان مقید نیستم. زیرا همانطوری که عرض شد اگر رئیس و اعضای دولت دارای حسن نیت و قدرت اراده و تقوای سیاسی باشند عناوین همین برنامه کوتاه را می‌توان بکلیه مسائل مورد نیاز حتی بیک رفورم اساسی شامل ساخت و خدای نکرده در غیر اینصورت نیز جالب‌ترین و دلنشین‌ترین عبارات حکم نقش بر آب را خواهدداشت. قضاوت حقیقی در این باب منوط به طرز اجرا و عمل در آینده از طرف هیئت دولت می‌باشد، مردم ایران از متصدیان امور عالیه و مسئولین مسائل مملکتی منتظرعمل مثبت و توقع رعایت مصالح عمومی بوده از عاجزکشی و قوی توازی و ترضیه متنفذین سخت بیزار و عصبانی هستند و می‌خواهند ملاک تفوق و برتری و پایه تشویق و ترفیع در ادارات دولتی بر اساس فضیلت و دانش و تقوی استوارگردد.
تشتت و توسل و ترضیه و تبعیض و ترجیحات بلا مرجح از کشوربرافتد. اگر خدای ناکرده در جریان کار اعمال مسئولین امر برخلاف انتظارات ملت ایران باشد مسلما مورد بازخواست قرار خواهدگرفت، بنده و رفقایم بهیچوجه از حقوق موکلین خود و حقوق مردم محروم و زجر دیده ایران صرفنظر نخواهیم کرد. نسبت باجرای بعضی ازمواد برنامه دولت تذکراتی دارم که ناگزیرم ولو بنحو اختصار بعرض برسانم: فقره دوم برنامه (اصلاح امور مالی تبدیل بودجه‌است بوسیله تقلیل در مخارج و برقراری مالیات‌های مستقیم و در صورت لزوم مالیات‌های غیرمستقیم) همه می‌دانیم که شانه‌های ناتوان طبقه سوم و خرده پای مملکت بمنتهی درجه امکان زیر بار تحمیلات کمرشکن و عوارض گوناگون و مالیات‌های گزاف و طاقت فرسا اعم از مستقیم و غیرمستقیم فرسوده گشته‌است.
اگر دولت نمی‌تواند باری از دوش این طبقه بردارد نباید بار دیگری بردوش طبقه ندار ملت بگذارد، دولت باید اصلاح امور مالی تبدیل بودجه را در درجه اول از راه خلاف مخارج غیرضروری زاید و تفننی و صرفه جویی که بناحق بمتنفذین کسان و توصیه‌شدگان آنان به عنواین مختلف داده می‌شود و تقلیل مخارج ادارات و سازمانهای دولتی بحداقل ممکن و جلوگیری از اسراف و تبذیر و حاتم‌بخشی‌ها و دستبردها مگر بمنظور مردم داری و تامین آتیه و ترضیه دوستان و زمینه‌سازی برای آینده باکمال بی رحمی و بی شرمی به بیت‌المال ملت می‌شود جبران نماید در درجه دوم بوصول مطالبات معوقه و اخذ مالیات‌های لازم از طبقه ثروتمند و متمول مملکت که غالبا از کلیه حقوق و مزایا استفاده می‌کند ولی خود را مکلف بوظیفه‌ایی نمی‌داند مطابق قوانین و مقررات همت گمارد. در مرحله سوم به برقراری مالیات‌های جدید مستقیم و در صورت ضرورت مالیات‌های غیرمستقیم بپردازد باتوجه به رعایت اصول حق و عدالت و مراعات حال طبقه فقیر و خرده پا و تصریح اینکه اضافه مالیات‌های وصولی در اثر قانون جدید مالیات‌های بعدی نخواهد شد بلکه پس از حصول گشایش در وضع مالی دولت دوباره بماخذ اولیه تقلیل خواهد گردید و با توجه باین نکته که مامورین مالیاتی ببهانه اجرای این تصمیم طبقه عاجز و ناتوان را مورد حمله و تعرض قرار ندهند و موجبات نارضایتی مردم را فراهم سازند.
در قسمت فرهنگ نیز مطالب گفتنی زیاد دارم که باید بموقع خود گفته شود فعلا می‌خواهم عرض کنم که وزیر فرهنگ مسئولیت بزرگی در برابر خدا و مردم دارد، ارزش علم و معرفت امروز از بین رفته و سطح فرهنگ بی نهایت پایین آمده و اخلاق عمومی فاسد شده‌است محصل و معلم غالبا برای دانستن و عالم شدن تحصیل نمی‌کند بلکه هدف او بطورکلی بدست آوردن دانش نامه یا حربه‌ای است که خود را در ردیف جیره‌خواران دولت وارد سازد و بار سنگین طبقه محروم و مالیات بده را از دهاتی و خارکن و پیشه‌ور سنگین‌تر نماید. بسا فرزندان پیشه‌وران و بازرگانان ومالکین حرفه کسب و تجارت وکشاورزی را که تعقیب آن برای مملکت مفیدتراست ترک می‌کنندتاهم از بیت‌المال استفاده نمایندوهم بابدست آوردن نفوذ بیشتری خودشان و کسان و بستگان خودشان را از پرداخت مالیات وانجام تعهدات تا سر حد امکان معاف سازندتعمیم این نوع فرهنگ بنظربنده تعمیم بدبختی است، پشت میزنشستن وکاری انجام ندادن بقدری دراین مملکت رواج پیدا کرده‌است که حتی فارغ التحصیلهای کشاورزی، مدارس صنعتی هم عوض اشتغال بکار فلاحتی و صنعتی و آشنا ساختن دیگران باصول جدید علمی پشت میزی پیدا می‌کنند و رئیس کارگزینی یا مدیر دفترفلان اداره می‌شوند. باید برنامه فرهنگ هرچه زودتروبنحوبهتری اصلاح شودوازاین وضع استعماری بیرون بیاید، برای هرنقطه از نقاط کشور بنا بمقتضیات واحتیاجات آن برنامه تنظیم گردد، درنواحی که استعدادکشاورزی دارددرس کشاورزی ودام پروری ودر شهرهای صنعتی درس حرفه وصنعت داده شودوهرحال بایدمحصلین راحداقل بزبان فارسی وصرف عربی و حفظ الصحه و کلیات طب و تاریخ و جغرافیای ایران آشناساخت ورویه ایی اتخاذنمودکه فارغ التحصیلهای مدارس برای ابنای نوع خود یار شاطر باشند نه بارخاطروالاپایان این راهی که ما در پیش گرفته‌ایم جز افلاس و ورشکستگی مادی و معنوی چیزی نخواهدبود. درخاتمه بیانات جالب جناب آقای دکتر فاخرراجع بحذف پست وزارت دادگستری ازهیئت دولت ایران وطرح پیشنهادی ایشان درباره تسهیم قسمتی ازبودجه وزارت بهداری بین شهرستانهای کشوربنسبت جمعیت هرشهرستان موردتاییداینجانب نیزبوده وامیدوارم مجلس ودولت همواره ازهمکاری صمیمانه یکدیگربهره مندودرراه ترمیم خرابیهای گذشته مملکت که وارث ان هستندانشاء الله موفق ومویدباشندونیزبرخودفرض می‌دانم وازتدابیروحسن سیاست وحسن نیت جناب آقای دکتر سجادی استاندارمحترم آذربایجا که باوجود طغیان شدید احساسات عمومی دراین پیشامدهای اخیرمانع بروزحوادث ناگواردرآذربایجان شده انداظهارقدردانی وسپاسگذاری نمایم
نایب رئیس - آقای دکتر بقایی
دکتر بقایی - آقایان نمایندگان محترم، ماکه مدعی نمایندگی ملت هستیم اگر آنچه رامردم میدیدندوحس می‌کردندما هم میدیدیم وحس می‌کردیم شایدمی‌توانستیم ازفاجعه بزرگ تاریخی وملی سی ام تیرماه جلوگیری کنیم. این حادثه غیرقابل اجتناب نبوده ولی نتایجی که بایدازاین حادثه تاریخی گرفت غیرقابل اجتناب است تحولی که بایدبوجود آیدیک ضرورت تاریخی احترازناپذیراست. آزمایشهای تاریخی نشان داده اندکه تانکهای شرمن وسرنیزه وحتی بمب اتمی نمی‌توانندسدی درمقابل جریان تکاملی تاریخ ایجادکنند. ماچون باتوده مردم تماس داشتیم چون بفقر و بدبختی آنان بمحرومیت غیرقابل تصورآنان وباراده احساسات و تصمیم آنان واقف بودیم باتکیه باین نیروی لایزال ملت و ایمان بضرورت تحول غیرقابل اجتناب یک جنگ حیاتی ومماتی رادربرابرآنهاییکه عقربه زمان رامی‌خواستند بعقب برگرداننداعلام داشتیم.
اگر قوام و قوام هاعوض اینکه در کاخهای سربفلک کشیده خودباخواص خلوت کنند برضدعوام الناس توطئه بچینندباتوده مردم تماس داشتندمی فهمیدندکه دوره عصیان نسبت بملت سپری شده وروز اطاعت ازاوامرونواهی ملت فرارسیده‌است. حالابنده بمناسبت داشتن تماس با توده مردم بادهقانان اطراف تهران وتمام کشوربشماآقایان نمایندگان مجلس محض اطلاع عرض می‌کنم که وضع دهقانان غیرقابل تحمل است (صحیح است) من بوسیله حزب زحمتکشان ملت ایران بوسیله صدهاوهزارهاافراد فعال که شب و روز در خانه و مزرعه درقهوه خانه هاوباشگاههای حزبی درمیتینگ‌ها و سخنرانیها با دهقانها تماس دارندوازدردهاومحرومیتهای آنان باخبرند اطلاع حاصل کرده‌ام واین اطلاع خودراپیش پیش ازوقوع حادثه ایی شبیه ۳۰تیرماه ویابدترازآن باستحضارمسئولین امروکلیه آنهاییکه برای ایران موجودیتی راقائل هستندمیرسانم که مابین دهقانان ایران یک حالت عصیان وطغیانی دارد بروزمی‌کندکه اعلامیه وابلاغیه وتانک وسرنیزه نخواهدتوانست جلوی آنراسدنمایدو اگر این نیروبدون نظم وترتیب اجتماعی بکاررودشایدبرای کشورخطرات بیشماری بارآورد. آقایان محترم - ایجادکنندگان این حالت طغیان وعصیان، ماجراجویان نیستندآنطوریکه دربعضی ازگزارشهاهم می‌نویسندافرادحزب زحمتکشان هم ایجادکننده این روح عصیان وطغیان هستندحزب زحمتکشان خودمولودوتجسم ملی این حالت طغیان وعصیان است ماتنظیم کننده این جریان ونهضت بزرگ زحمتکشان هستیم ماسعی وکوشش می‌کنیم که این نیروی غیرمنظم شکل اجتماعی بخود بگیردودریک مجرای منطقی که برای هدفهای ملی مفیدباشدسیرکندماسعی وکوشش می‌کنیم که مسیرحوادث ووقایع تاریخی رادرراهی که بهدف ملت ایران میرساندسیردهیم ونگذاریم که دشمنان ملت ایران ازاین جریانهاسوء استفاده کننددهقانان که بزرگترین وفقیرترین طبقات زحمتکش ملت ایران راتشکیل می‌دهندباهمان وسایل وابزارقرون وسطایی کارمی‌کنندولی درعوض باواحدمقیاس قرن بیستم موردبهره برداری قرارمی گیرند.
اگر دهقان چندقرن پیش ایران باوسایل ابتدایی خودفقط شکم وسفره خوانین ساکن ده رامی بایست سیرورنگین کنددراین دوره بایدزندگی لوکس شهری وعیاشیهای خانزادگان مقیم کاباره‌های اروپاوامریکاراتامین کند. بایدهوی وهوس ژاندارمهاوبعضی مامورین بی حیثیت دولت رابرآورده کندبایدموردبهره برداری پیله ورانی گرددکه آخرین رمق اورامی‌مکند. آقایان نمایندگان محترم، بخلاف آنچه شاعرادعاکرده‌است که (هرکسی آن درودعاقبت کارکه کشت) میلیونهادهاقین زحمتکش ایرانی جان می‌کنندوباعرق جبین می‌کارندولی درموقع دروچیزی برای خودنمی دروندامامعدودی ازمردم بی انصاف وژاندارم وپیله ورومامورمالیه وغیره حاصل زحمت سالیانه آنانرابدون اینکه کاشته باشنددرومی‌کنند. در دنیای متمدن درقرون هیجدهم ونوزدهم اصلاحات ارضی وکشاورزی بوجودآمده وروابط کشاورزی مطابق اصول نوین جانشین اصول قرون وسطایی گشته وبمفاد ( (الزرع للزارع)) کشت متعلق بکشت کارشده‌است. درروسیه تزاری درنیمه دوم قرن ۱۹ بارها قوانینی برای تعیین رابطه کشاورزی واصلاح ارزی بوجودآمد و خانها و فئودالها با گرفتن پول از بانکهای کشاورزی در مقابل زمینهایی که بکشاورزان واگذارشده بود توانستند صنایع روسیه را ایجاد یا احیاء کنند و خود سود بیشتری ببرند. در کشورهای بالکان بین دو جنگ اخیرجهانی رفرم ارضی بوجودآمد و دهقانان بدبخت و فقیر صاحب زمین یا لااقل صاحب قسمتی از دسترنج خود گردیدند.
اینک پس ازجنگ اخیردهقانان آسیابه بزرگترین نیروی انقلابی جهان تبدیل شده‌اند. آنهاییکه چشمی برای دیدن وگوشی برای شنیدن ومغزی برای فکرکردن دارندچشمهاوگوشهای خودرابازکنندو اگر ازجهان بی خبرندازدرس سی ام تیرماه عبرت بگیرند. گرچ درطی تاریخ این گونه نداهاواتمام حجت هاکمترگوش شنوایی پیداکرده‌است معذالک بمناسبت موقعیت خطیرکنونی وبمناسبت وضع جغرافیایی ایران هرصاحب فکری تشخیص می‌دهدکه ضرورتهای اجتماعی ایران بایدحتی الامکان باوسائل صلح جویانه وبدون پیش آمدهایی شبیه سی ام تیرماه عملی گردد. ولی اگر اینطوریکه لازم است عملی نشدآنطوریکه نباید بشودعملی خواهدگردید (صحیح است). من صدای خودوصدای زحمتکشان ملت ایران راازپشت این تریبون مجلس شورای ملی بگوش تمام ملت ایران، بگوش مسئولینی که هنوز شنوایی را بکلی از دست نداده‌اند میرسانم و تمام طبقات ملت ایران را چه آنهایی که در دورافتاده ترین کلبه‌های دهقانی و شبانی خود و چه آنهایی که در کاخهای سربفلک کشیده خودغنوده‌اند متوجه خطر می‌کنم. من آنچه شرط بلاغ است ابلاغ می‌کنم وعرض می‌کنم موقعیت فعلی جهان وموقعیت مخصوص ایران بمااجازه نمی‌دهندتجمل ولوکس راکه قوامها بخوداجازه می‌دهندباردیگراجازه دهیم. ازچین وهندوستان عبرت بگیرید، درترکیه وکشورهای عربی اصلاحات ورفرم ارضی آغازشده ودهقانان صاحب زمین می‌شوندوبرای کشت وکارکمک دریافت می‌کنند. درهندوستان میلونها دهقان صاحب دسترنج خودشده اندواصول قرون وسطایی رابرای ابددفن نموده‌اند، آنجا حداکثر مالکیت زمین به بیست و سه جریب محدود شده‌است، دهقانان صاحب زمین صاحب وطن هم می‌شوند و زمین و بوطن خود علاقه مندمی گرداند و آلت دست عمال بیگانه نمی‌شوند (صحیح است).
الان بیشترازده سال که دروزارتخانه‌های دارایی ودادگستری وکشاورزی ماکمیسیون پشت سرکمیسیون راجع بروابط بین مالک ورعیت تشکیل می‌شود می‌نشینندومی گویندوبرمی خیزندمی خواهندبرنامه وآئین نامه درست کنندولی جرئت نمی‌کنندومی ترسندپیش می‌روندوعقب نشینی می‌کنندامافکرآنهاازحدودعوامل پنجگانه قرون وسطی بالاترنمی روند. آقایان نمایندگان محترم خواهی نخواهی مابایدراهی رابرویم که رهروان قرن بیستم رفته‌اند اگر دراین قرن باقاطروالاغ وکجاوه دیگر نمی‌توان طی طریق کردباروابط اقتصادی دوره مسافرت باالاغ وکجاوه هم نمی‌توان زندگی کرد. هروقت دراین جابحث از اصلاحات می‌شود- هروقت واقعه ایی نظیرجریان اخیربوجودمی آیدفوراحزب توده رابرخ مامی کشندافسانه‌ها اختراع می‌کنند- از لندن تا تهران گزارشها تهیه می‌شود و خطر حزب توده را برخ مقامات داخلی و خارجی می‌کشند. من اینجا با کمال صراحت اعلام می‌کنم بزرگترین خطر از خارج سرحدات ما را تهدیدنمی کند خطر حزب توده ما را تهدید نمی‌کند.
بزرگترین خطری که ماراتهدیدمی کند فقر و بدبختی و محرومیت است که بهترین و مساعدترین زمینه را برای تقویت و سوءاستفاده حزب توده و پشتیبانان خارجی آن اعم از شمالی و جنوبی فراهم می‌کند (صحیح است) (اقبال - بانک کشاورزی هنوز به مالکین کمک می‌کند) آقایان محترم - بایداین فقروبدبختی بدست خودمان ازبین برودتااستقلال آزادی ایران تامین گردد.
بعضی‌ها از بین رفتن فقر و بدبختی را با ساده ترین وسایل از قبیل موسسات خیریه و یاتوسل بحسن نیت و سخاوت این و یا آن ثروتمند عملی می‌دانند- اینهاهمیشه درحاشیه مسئله سیرمی کنند. بنظر ما تنها راه غلبه باین فقر و بدبختی این است که باصول کشاورزی قرون وسطایی پشت پابزنیم و روش‌هایی اتخاذ کنیم که متناسب باروح عصر و مقتضیات اجتماعی و فنی دوره حاضرباشد کوتاه نظرانی هستندکه فعلاحزب زحمتکشان ملت ایران رامنشاء خطردانسته ومی گویندکه فعالیت حزب مامحرک کارگران ودهقانان است - این اشخاص سعی می‌کنندبوسیله حکومت نظامی وژاندارمری ازفعالیت یاآن چیزی که بقول خودشان تحریکات حزب زحمتکشان نام داردجلوگیری کنند. این اشتباه بزرگی است که عمدایاسهواتمام صاحبان نفودمی‌کنند. حزب زحمتکشان ملت ایران ایجادکننده این نیروی عظیم انقلابی درطبقات زحمتکش ایران، نیروییکه جریان سی ام تیر یکی ازمظاهرآن است نمی‌باشد. حزب مافقط وفقط ترجمان ایرانی آن نیروی موجوداست ماموجدآن نیروی بزرگ انقلابی نیستیم بلکه ماتنظیم کننده آن نیروی عظیم دریک راه منطقی وبرای گرفتن یک نتیجه صحیح اجتماعی می‌باشیم دراین موقعیت باریک تاریخی که سرنوشت تمام جهان بهم بستگی پیداکرده واستقلال کشورها درمعرض مخاطرات مختلف است مامصمم هستیم که ضرورتهای اجتماعی وتحولات غیرقابل اجتناب جدی راحتی الامکان باوسائل عاقلانه ومدبرانه وصلح جویانه‌ای به مرحله وقوع وعمل برسانیم - درمسئله رفرم ارضی یعنی اصلاح وضع زندگی طبقه زحمتکش دهقانان مانظریاتی داریم که در جراید و مرامنامه حزب منعکس ساخته‌ایم و در اینجا نیز بموقع خود آنهارا طرح خواهیم کرد (مهندس زیرک‌زاده - سیورسات ازهمین حالاقطع شود) ولی برای امروز وفردا، برای موقعیکه حاصل برداشته می‌شودانتظارمااین است که دولت ویکعده ازمسئولین امورومالکین یعنی مالکینی که خودرادرمقابل وطن خودودرپیشگاه بشریت مسئول حس می‌کنند- موافقت کنندکه این پانزده درصدحداقل آنچه که حداقل مسلم دهقانان است ازحاصل امسال به آنها مسترد گردد. (گنجه - همه مالکین می‌دهند) (ذوالفقاری - طرح آن راتهیه فرماییدهمه می‌دهند)
این پانزده در صد همان چیزیست که مرتجع ترین فئودالها و سیاه ترین دیکتاتورها و خانهاروزی آنرا از روی لزوم و ضرورت پذیرفت و طبق تصویبنامه که هنوزهم لغونشده‌است برای یکباراجراکرد. امروزهم بایدهمه مالکین آن رابپذیرندوبدانندکه عدم قبول آنها شاید فقط چند صباحی آنرا بتاخیر بیاند از دولی مطمئنا مانع احقاق حق دهقانان نخواهدگردیدبزرگترین وفقیرترین طبقه ملت ایران ازجناب آقای دکتر مصدق و دولت ایشان انتظارداردکه بفوریت درباره این مسئله تصمیم بگیرندودهقانان کشورراکه ازمحکم ترین پایه‌های این نهضت ملی بوده اندبه آینده خودواحقاق حقوق اجتماعی خودامیدوارسازندموضوع دیگری که لازم بوداینجابعرض آقایان برسانم گرچه جناب آقای مهندس حسیبی اشاره‌ای به آن کردند، راجع به واقعه دلخراش اهوازبود، ولی یقین دارم هنوزآقایان محترم کاملااطلاع ازاین جریان ندارنداین جریان بعد ازسقوط حکومت قوام اتفاق افتاده (کریمی - مثل کرمانشاه) موقعی که مردم می‌خواستندجشن بگیرندوشادی بکنندطبق اطلاعات ومدارکی که مادردست داریم یک عده اشخاصی بوده اندکه بعضی ازمامورین انتظامی باینهاخورده حسابهایی داشته اندودستورداده بودندکه اینهارا هرجا که دیدندبکشند، اینها مطلع شده و فرارکرده بودندومخفی شده بودندچون حکومت قوام سقوط کرداینهاآمدندتوی شهربرای اینکه جشن بگیرندآنهاهم ازموقعیت استفاده کرده وبافجیع ترین وضع وبارذل ترین طرق یک کشتار عجیبی کردندتانک توی جمعیت دواندنددریک نقطه ایی که تانک توی مردم دوانده اندیک افسری که حالامعلوم نیست یاازشدت تاثرازاین عمل خواسته بود از تانک بیایدبیرون یااینکه تانک یک حرکت ناگهانی کرده بودازبالای تانک می‌افتد پایین می‌رود زیر تانک خلاصه عصاره اوکه ازطرف دیگر بیرون می‌آیدمی‌خوردتوی شکم یک کارگرکه الان مجروح است ودرتهران می‌باشددرآن صورت باآن شدت وفشارده هانفرزیرتانک تلف می‌شوند بعد اجسادکشته شده گان راجمع می‌کنندمی‌برندبرای اینکه آنجامرده زیادی بودحتی بکسانی که آمده بودنداجسادکشته شده گان رابردارند تیراندازی می‌کنندوآنهاراهم می‌کشندطبق اخبارمختلفی که بنده ازاهوازدارم تعداد کشته‌شدگان از ۲۰۰ نفر کمترنیست وشایدبه سیصدنفربرسداین مامورین بی انصاف اجسادزیادی رابرودخانه کارون داده اندکه یک تعدادی راکه هرچه نصیب کوسه نشده مرد ازرودگرفته‌اند تعداد زیادی را برده‌اند در چاله‌ها وگودالهای بیرون ریخته اندکه بعد ازچندروز عفونت آن باعث شده مرد اطلاع پیداکرده اندولی هنوزچون همان مسئولین سرکارخودشان هستندهمان آقای فرمانده لشگرهمان فرماندارنظامی که بوده همان کسانی که این جنایات راکرده اندسرجای خودشان هستندمردم جرئت نکردندکه کشته شدگان خودشان رابگیرند (حاج سیدجوادی - درمرکزهم هنوزهستند) این یک موضوعی است که خیلی باخونسردی تلقی می‌شود، نامه‌ها و طومارهای متعددی از اهواز و سایر نقاط رسیده که اگر بخواهم برای آقایان بخوانم ایجاد تاثر زیادی می‌کند ولی نمی‌دانم نتیجه ایی گرفته می‌شود یا نه در هرحال یک احساسات عجیبی رادر این مردم خواسته‌اند بکشند بعد از آنهم هیچ اقدامی نشده ما صحبت کردیم گفتند یک هیأت می‌فرستیم برای رسیدگی...
وزیرکشور- مامورشدند بروند
دکتر بقایی - رفتندیاخیر؟
وزیرکشور- امروزحرکت می‌کنند
دکتر بقایی - ولی دیراست الان درفولی آبادطبق همان طوماری که آقای مهندس حسیبی داده انددریک چاله‌ای شصت تانعش برده اندقایم کرده اندهمان کاری راکه درتهران هم کرده‌اند و حالا می‌گویند ۱۹ تا بوده مسلما دروغ است یک موضوعی را اینجا باید بنده تذکر بدهم یکعده افسران هستند که واقعااینها جنایتکارهستند و باید تعقیب شوند (صحیح است) ولی اکثریت افسران مردمان شرافتمندی هستند (صحیح است) همین جریان تهران و اهواز را وقتی مقایسه کنیم می‌بینیم دراهوازکه ازتهران خیلی کوچکتراست اینقدرکشته شده‌اند، اگر افسرانی که درتهران مامورندهمه شان مثل آن افسران اهوازبودنددرتهران کشته ازچهارپنج هزارنفرتجاوزمیکرداینکه تعدادش کم است برای این است که اکثریت افسران ارتش ما برادران ما هستند وطن پرست هستند و بملت خودشان علاقه دارند ولی یک عده افسر هستند که از هر جانی جانی تر هستند (صحیح است) اگر دستگاه انتظامی بخواهد ماست مالی بکند و نخواهد بگذارد آن جنایتکارها مجازات شوند آنوقت ننگ و عار و گندی که روی آن افسران جانی هست بتمام ارتش ما سرایت می‌کند (صحیح است) من تعجب می‌کنم که چطور هنوز مامورین انتظامی اهواز تاحالا عوض نشده‌اند این خیلی تعجب آوراست کسانی که مردم را کشته‌اند بزیر تانک رفته‌اند سر کارشان باشند و هنوز هم ما منتظریم می‌گویند که هیأت امروز حرکت می‌کندآقا نگذاریدآثارجرم محوشود (شمس قنات‌آبادی - سرهنگ علوی که با کامیون کشته‌ها را بردند کرج دفن کردند اینجا دارد باحترام زندگی می‌کند) (حاج سیدجوادی - سگها را بازکرده‌اند و سنگها را بسته‌اند) این یک جریانی است که هرچه زودتر باید رسیدگی شود آقا کمک نکنید بمحو آثار جرم - یک چیزهایی است که دراینجابایدخواست (اشاره بمعاون وزارت دفاع ملی) بنده بعد از این جریان یک سوالی از شخص شما مطرح خواهم کرد راجع به دو موضوع یکی راجع باین ایرانیانی که همدان و کرمانشاه آمده بودند تهران کفن پوشیده بودند برای حفظ این نهضت ملی شمابچه حق دستور داده بودیداینها را محاصره کنند در آسیاب سنگی و آنها را برگردانند؟
شمس قنات‌آبادی - اگر یکقدری هم می‌گذشت دستور می‌دادند آنها رابمسلسل ببندند.
مهندس حسیبی - عده ایی ازآنهاهم زخمی شده‌اند.
دکتر بقایی - یکی هم راجع به رمزمحرمانه ایست که به ژاندارمری هادستورداده اندکه باشدت عمل بکننداین دستوری است که بعد ازاستعفای آقای دکتر مصدق و موقعی که آقای قوام انتخاب شده بودند جنابعالی (اشاره بمعاون وزارت دفاع ملی) صادرکرده بودید که از تحصن و تلگراف جلوگیری بکنند البته این سوال را پس از طرح کارهای جاری بنده خواهم داد و جوابش را خواهم خواست
نایب رئیس - آقای مکی
مکی - چندفقره تلگراف ازتهران - اراک - آبادان - همدان - مینودشت - برازجان - هفتگل - شادگان - اشتر- کنگاور- اندیمشک - مشهد- رشت - ماسوله - بلوچستان - کازرون - یزد- خرمشهر- اهواز- آباده - اردبیل - فومن - لاهیجان - رودبار- کاشمر- لنگرود- تبریز- رضاییه - زنجان - شیرگاه - اصفهان - ساری - بروجرد بوسیله بنده رسیده و بمجلس مخابره کرده اندازرایی که آقایان نسبت به دکتر مصدق داده‌اند ابراز خوشحالی کرده‌اند و همچنین ابراز تاسف کرده‌اند از واقعه سی ام تیر و همچنین قدردانی کرده‌اند از نمایندگان طرفدار ادامه نهضت ملی.
یک کاغذی هم همین الان بایست هوایی از اهواز رسیده که عین واقعه و مسئولین امر را ذکر کرده‌است وگفته‌است که در حادثه سی ام تیرماه در اهواز فرمانده لشکر و فرمانده نظامی و فرمانده ستاد لشکر و رئیس شهربانی مسئول این فجایع بوده‌اند و تقاضامی‌کنند که رسیدگی بشود استدعامی‌کنم چون بوسیله بنده برای آقای نخست‌وزیر داده شده از طرف مقام ریاست برای جناب آقای نخست‌وزیر فرستاده شود.
دکتر بقایی - اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس - برای بعد بفرماییدآقای ناصر ذوالفقاری
ناصر ذوالفقاری - همانطوری که جناب آقای دکتر بقایی فرمودندکارهاهمه باحرف می‌گذردمتاسفانه خودشان هم اینجا حرف زدند (دکتر بقایی - عمل هم پشتش هست) خوب است الان یک طرحی تهیه کنندبنده وبرادرم قول شرف می‌دهیم اولین کسانی باشیم که آن طرح راامضاءمی کنیم و اولین کسانی باشیم که آنرااجراکنیم (دکتر بقایی - پانزده درصدرابدهیدعمل که طرح نمی‌خواهد) آنراهم خوشبختانه فامیل ذوالفقاری عملامی‌دهندمی‌خواهیدبفرستیدتحقیق کنید (نمایندگان - احسنت) آقایان نمایندگان محترم: بنده معتقدم که تنها (حرف) هرگزنمی تواندآلام عمیق جامعه ایرانی رادرمان کندبهمین جهت همیشه سعی کرده‌ام کمترسخن بگویم وبیشترمشوق کسانی باشم که مایلند گامی درراه سعادت این ملت بردارند. امااین رویه باعث نمی‌شودکه درلحظات بسیارحساس ودقایق باریک عمریک ملت ازابرازحقایق گفتنی احترازنمایم یک نماینده مجلس مثل یک سربازفدایی ملک وملت بایدهمیشه بیداروهوشیارو آماده وگوش بزنگ حوادث باشدودرآن لحظه ایی که مصلحت ووظیفه ومسئولیت باوحکم می‌کندبرای ادای دین خودبملت قیام واقدام نمایدامروزوظیفه نمایندگی ووجدان ملت خواهی بمن حکم کرده‌است که ازاین حق خود استفاده کنم زمامداری مجددجناب آقای دکتر مصدق مصادف بایک سلسله حوادثی است که ممکن است سیرجریان تاریخ راتغییردهدناچاربارسنگین وظیفه راروی شانه‌های خوداحساس کردم وبیان این حقایق صرفابرای سبک کردن این بارسنگین است بنابراین استدعادارم هرگاه قسمتی ازعرایض بنده درنظریکی یا جمعی از همکاران محترم درخور ایرادباشداجازه فرمایندتاعرایض خودراخاتمه دهم بعد آماده استماع پاسخ همکاران عزیزوگرامی وفداکارخودهستم. این نکته راهم متذکرمی‌شوم که بهیچوجه لجاجت واصراری ندارم که عقیده واستنباط خود را حتما بدیگران بقبولانم. آقایان محترم: هیچ فردمنصفی نیست که منکربیداری ورشدملت ایران باشدحوادث سالهای اخیرنشان داده‌است که عامل زمان موقعیت جغرافیایی حساس مملکت وتحولات جهانگیرطرزکاروفکروروحیات طبقات وتوده‌های کثیر و مظلوم و محروم این ملت را باندازه لااقل یک قرن جلو برده‌است آن حرکت و جنبش که روزی در میان اکثر ملل دنیا دیده شد و پایه‌های موجودیت فعلی آنها را استوار کرد یکی دوسال است که درایران مشهودشده‌است. طبقاتی ازجامعه ایرانی که درگذشته ازمداخله دراموروحقوق سیاسی واجتماعی خوددوری می‌جستندوازشرکت دراجتماعات ابراز انزجارمی‌کردندامروزدرتعیین سرنوشت خودهریک بنحوی شرکت می‌کنندالبته هنوزنمی توان گفت که تمام طبقات ایران دراین جنبش وحرکت شریکندلیکن این جنبش وتکان طبیعی چون شراره‌های آتش ازگوشه وکنارزبانه می‌کشدوازهرسوجلومی‌رودوبچشم می‌خورد. جناب آقای دکتر مصدق مردهوشیاری است که شامه اوبسیارقوی است او تاامروزبااین حرکت وجنبش طبیعی وغریزی همراهی کرده وجلورفته‌است. سیلی دراین مملکت براه افتاده که یا دستگاه حاکمه ناچاربایدباآن عاقلانه همراهی کندویاشکست بخوردوساقط شودایشان بااین حرکت تاامروزهمراهی کرده وروی بال عقاب تیزپراحساسات نشسته وجلورفته‌است. اویک حرکت ساده ضداستعمارخارجی راتاامروز رهبری کرده این جنبش حالابیک نهضت عظیم داخلی تبدیل شده‌است نارضایی توده مردم فقرظلم فسادبقوت وعظمت وشکندگی این سیل مهیب افزوده‌است. جناب آقای دکتر مصدق ازموقعیت ایران ازرقابت‌های خارجی تا آنجایی که میسره بوده استفاده کرده وصرفنظرازموفقیت‌های داخلی که نتیجه همراهی باخواسته‌های توده مردم است رای دیوان دادگستری بین المللی رامی‌توان یکی ازاساسی ترین موفقیتهای جناب آقای دکتر مصدق دررشته امور بین المللی دانست بهمین جهت بنده برخودفرض می‌دانم ازموقع شناسی وفعالیت بی سابقه شخص دکتر مصدق دراین موردازطرف کسانیکه بنمایندگی آنهابمجلس آمده‌ام تشکرکنم (صحیح است) بنده چون سوگندخورده‌ام که چیزی خلاف حق وواقع نگویم ایستادگی واستقامت دکتر مصدق رادراین موردفوق العاده گرانبهاوآن رایک ودیعه الهی می‌دانم. همکاران عزیزومحترم: شایدکسانی چنین تصورکنندکه بعد ازتحول اخیراینجانب ناچارشده‌ام از سیاست آقای دکتر مصدق درکارنفت تمجیدورویه ایشان راستایش کنم اماکسانیکه بروحیه بنده آشنایی دارندمی‌دانند که من اهل تملق وسالوس وریانیستم وازابرازحقایق بهرقیمتی تمام شودباکی ندارم.
سال گذشته هنگامی که درمجلس شانزدهم صداهای اعتراض برعلیه آقای دکتر مصدق بلندشده بودبنده پشت این عرایضی کردم وازآن روز تاکنون اینجانیامده‌ام آن روزبنده اعلام کرده‌ام که عظمت مبارزه بپایه ایست که بایدتمام طبقات ملت ایران وحدت و اتفاق خود را تا سرحد موفقیت حفظ کند (دراین مبارزه مرگ وزندگی) احدی جز آقای دکتر مصدق نمی‌تواند نقش رهبری را بعهده بگیرد بنده آنروزاعلام کردم که ما در راه حق و حقیقت می‌جنگیم و تمام کسانی که در این راه شمشیر زده‌اند مانند تمام مجاهدین راه حق سرانجام پیروزشده‌اند. بنده یکسال پیش اعلام کردم که دنیاعاقبت به حقانیت ماپی خواهدبردزیراعامل زمان ومکان تاحدزیادی بنفع ماست. خوب بخاطردارم که همانروزجناب آقای دکتر مصدق بمن گفتند شما خدمت خود را تکمیل کردیداولین خدمت شماقیام درراه نجات آذربایجان ودومین خدمت شمارایی بودکه درکمیسیون نفت به ملی شدن دادیدوآخرین آن ابرازهمین حقایق پشت تریبون مجلس بود. پس ملاحظه می‌فرماییدکه حمایت بنده ازنهضت ملی ایران بهیچوجه بامروزوحوادث اخیرنیست.
بااین مقدمه اکنون که جناب آقای دکتر مصدق زمامدارشده‌اند روی سخن من متوجه ایشان است. آقای دکتر مصدق تجدید زمامداری شما با یک جنبش همراه بودکه جمعی آنرا (انقلاب سبک) نام گذاشته‌اند البته بعد از هر جنبش و نهضتی یک رشته حوادثی که ناشی از احساسات و تعصبات است بروز می‌کندکه باید با کمال عقل و درایت و متانت و واقع بینی این تعصبات واحساسات رارهبری کردوالانتیجه انقلاب بیک فاجعه عظیمی مبدل خواهدشد. تذکریک حقیقت رادراینجالازم می‌دانم تمام روشنفکران وملیون ایرانی که درطی سالهای اخیردستخوش حداکثرنارضایی بودندوازفسادوتباهی وسیاهکاری رنج می‌بردنداز توسل بیک عمل حاد و شدید که صورت انقلاب خونینی را بخود بگیرد احتراز می‌جسته‌اند یکی از عللی که موجب شده‌است طبقه فهمیده مملکت در عرض سالهای اخیر تمام اعمال نابجا و مظالم و جنایات حکومت‌ها را با مبارزه ملایم و در حدودامکانات جواب بدهد ترس از مداخله خارج و سیاست‌هایی بود که قیام وانقلاب رابنفع خودمنحرف میساخته‌اند اگر این حس ملیت دوستی وعلاقه بواحدجغرافیایی مملکت وجودنداشت اگر روشنفکران ایرانی ازوقوع این حادثه وحشت نداشتند بطورمسلم سالیانی پیش درایران انقلاب شده بود. موقعیت جغرافیایی وطن ماموانع بزرگ درسرراه انقلاب ملی بوده‌است زیراسیاست‌های خارجی که درکمین استقلال ملت هانشسته اندهرجنبشی رادرایران رنگین خواهندساخت در نتیجه آن ثمره ایی راکه ملیون ازانقلاب انتظاردارند، یعنی استقلال وآزادی باین ترتیب تامین نخواهدشد.
جناب آقای دکتر مصدق: دلایل وقرائنی دردست است که بعد از قیام اخیر دو سیاست خارجی که هر جنبش ملی را بزیان خود می‌داند برای اضمحلال قومیت و ملیت ما برای تجزیه وطن ما برای متلاشی ساختن حاکمیت ما برای نابودساختن مرکزیت مملکت قوای خود را بمیدان فرستاده‌اند بنده اعلام می‌کنم که برای اضمحلال وحدت مملکت توطئه عظیم و خائنانه ایی برای حمله بمقام سلطنت و متلاشی کردن قوای انتظامی مملکت چیده شده‌است البته در حوادث هفته گذشته بعضی از مامورین خطاکار شناخته شده‌اند که دولت و عده محاکمه ایشان راداده‌است اما این سیل تبلیغاتی که برای اضمحلال ملیت ما جاری شده از چند چشمه خارجی سرازیر می‌شود. در عرض هفته اخیر دو سیاست خانمان برانداز بیگانه با یک رویه خدعه آمیز وارد معرکه شده‌اند ظاهرا تعجب آور است که لندن و ایادی مسکو در سرتاسر ایران متفقا با یک لحن بشاه حمله می‌کنند.
اما کسانی که از حوادث پشت پرده مطلعند حیرت نخواهند کرد زیراتضعیف شاه یعنی کوفتن حافظ وضامن وحدت ملی ایران، لندن و مسکو که هر دو از دست اندازی بمنابع ایران ناامید شده‌اند بشکل بسیار خطرناک و موحشی به یک سیاست انتقامی خطرناکی علیه ملیت ایران دست زده‌اند که فقط بیداری و هشیاری و متانت مردان وطن پرست ایرانی می‌تواند این نقشه را باطل وبرهم بزند (مهندس حسیبی - مردم خودشان بهم می‌زنند) جناب آقای دکتر مصدق: مسئولیت شما بسیارسنگین است باید احساسات را کنترل کرد باید امنیت و آرامش را باز گردانید اگر این تحریکات برای متلاشی ساختن نیروی انتظامی مملکت به ثمر برسد فردا بروز حوادثی نظیر حادثه آذربایجان در مازندران و گیلان و خراسان امری است که بایدباکمال تاسف باآن مواجه وروبروگردید.
اگر کنترل امور از دست حکومت مرکزی خارج شد تاریخ به بدی درباره ماقضاوت خواهدکردوتمام آثارمبارزات ملی ما را تحریکات بیگانه درهم خواهدنوردیدگزارشات بعضی مسئولین امور حاکی است که درعرض این روزهای اخیرعده ایی از افراد ناراضی که امروزه در سلک حزب توده درآمده‌اند در تهران متمرکز شده‌اند این هاطرفدارآقای دکتر مصدق ونهضت ملی ایران نیستندبلکه اگر شرکت درتظاهرات می‌کنندآلت دست رهبران خائن و خودفروش خود هستند. اولین وظیفه دولت این است که این صف را از مردم وطن پرست ایران جداکندافرادناراضی رابه آب وخاک خودعلاقه مندسازد. (شمس قنات‌آبادی - جداهستند) بنده شنیده‌ام که در این اواخر بعضی از عناصر سرشناس حزب توده مصدر برخی امور حساس دولتی شده‌اند لیکن چون بنده بصحت تشخیص و حسن سیاست جناب آقای دکتر مصدق اعتقاد دارم نخواسته‌ام این شایعه را قبول کنم اگر این کارهاازروی یک سیاستی وبنابمصلحتی صورت می‌گیردحرفی نیست ولیکن هرگاه گرفتاری ومشغله وانحراف افکار و عقاید موجب رسوخ ایادی استعمارخارجی دردستگاه دولت شده تحمل این وضع برای ماامکان ناپذیراست (حاج سیدجوادی - خوبست توضیح بدهید) زیرامماشات باایادی سر شناس خارجی فرصت توطئه وتحریک بایشان خواهددادوسیلی براه خواهدافتادکه سرانجام تمام رهبران ملیون نیز درآن غرق وسرنگون خواهندشدآمال وآرزوهای ملی به بادخواهدرفت وآن کسانی پیروزخواهندشدکه دردسیسه وتوطئه وتحریک افکارکارآزموده ترباشند. درخانه اگر کس است یکحرف بس است درباره برنامه جناب آقای دکتر مصدق که دیروز باتفاق آراء بتصویب رسید بنده حرفی ندارم و از این پس ما در انتظار عمل هستیم آقای دکتر مصدق باید بدانند که مسئولیت امروز ایشان بمراتب بیش از دیروزاست شاه و مجلس و ملت اختیار کلیه امور مملکت را بایشان سپرده‌اند تمام موانع از میان برداشته شده صدای مخالف از سینه کسی خارج نمی‌شود خدای نخواسته هرگاه فردا آرزوها و تمنیات ملت برآورده نشد هیچ عذری پذیرفته نیست.
بایدبلافاصله بدرمان دردهای اجتماعی پرداخت تمام بدبختیهای اجتماعی ماناشی ازفقروفقدان فرهنگ ومعنویات است باید بلافاصله دست بیک انقلاب سفیداخلاقی واجتماعی زد باید ثروتها تعدیل شود (نمایندگان - احسنت) بنده نیزخودپیش قدم در این راه بوده وهستم و بهر تصمیم سخت و شدیدی درحدودقانون و مصالح ملی تسلیم هستم.
جناب آقای دکتر مصدق بدون تعارف بشمامی‌گویم با این محیط مساعد با این حمایت عظیم افکار عمومی اگر کوتاهی کردید اگر ناتوانی بخرج دادید اگر خدای ناکرده عقب نشینی کردید باید بملت جواب بدهید. شما در پیشگاه تاریخ مسئولیت دارید هر قدمی که شما بنفع توده فقیر و محروم بردارید هر تصمیمی که برای اصلاحات پردامنه و وسیع اجتماعی اتخاذکنید موردحمایت است مورد تشویق است. ما در اجرای آن پیش قدم هستیم. بااین شرایط بنده باکمال رغبت و امیدی به یک آینده روشن و تابناک و یک تحول میمون و خداپسند پشتیبانی خود را نسبت بشخص جناب آقای دکتر مصدق اعلام وامیدوارم به یاری خداوندمتعال ایران ازاین پس روی سعادت ونجات ورستگاری راببیند. (احسنت - احسنت)
- تقدیم لایحه اختیارات آقای نخست‌وزیر و ۲ فقره لایحه مالی بوسیله آقای کاظمی نایب نخست‌وزیر
ویرایش۳- تقدیم لایحه اختیارات آقای نخست‌وزیر و ۲ فقره لایحه مالی بوسیله آقای کاظمی نایب نخست‌وزیر
نایب رئیس - جناب آقای کاظمی بفرمایید.
کاظمی (وزیردارایی) - درجلسه گذشته آقایان نمایندگان محترم برنامه دولت فعلی را باتفاق آراء تصویب فرمودند نظر دولت این است که برای اجرای فوری مواداین برنامه ها نهایت لزوم را رادارد که اجازه آزمایش لوایح مربوط به این ۹ ماده برنامه برای مدت معدودی به هئیت دولت داده شود و لذا لایحه ایی با قید دو فوریت اینک تقدیم می‌کنم و چون قرائت آن برای توضیح امرکافی است اگر اجازه بفرمایید متن آنرا بعرض آقایان برسانم (نمایندگان - بفرمایید)
- ساحت مقدس مجلس شورای ملی چنانکه برهیچیک ازآقایان نمایندگان مجلس شورای ملی پوشیده نیست درسال‌های اخیرقسمتی ازامورمالی واقتصادکشورمتکی بعوائدنفت جنوب بودکه پس ازملی شدن صنعت نفت بواسطه تضییقات وکارشکنی‌هایی که برای فروش نفت ایجاد نموده اند بودجه کشور با مشکلاتی مواجه شده که برای رفع این مشکلات فقط اینطور بنظر می‌رسد که در بودجه دولت و امور جاری اقتصادکشور باقطع نظر از درآمد نفت تعادل برقرارشده واثرات کارشکنی هاوتضییقاتی که ازناحیه شرکت سابق وعوامل آن بعمل می‌آیدمرتفع می‌گرددبااینکه دولت اینجانب سعی دارد که تمام اقدامات خودرامبتنی برقوانین مصوب بنمایدمعهذارفع مشکلاتی که برای ملت ایران ایجادشده ایجاب می‌کندکه نسبت باصلاحات موردنظربسرعت ولی البته بامطالعه ودقت تصمیمات لازم اتخاذشده و بموقع اجراگذاشته شودچه اگر بناباشد در این موقع حساس برای هریک از اصلاحات لازم و فوری لوایحی تهیه و پس از طی تشریفات پارلمانی بموقع اجرادرآید فرصت ازدست می‌رودوهیچ اصلاحی بموقع ضروری خودانجام نخواهد گرفت زیرااصلاح اموراقتصادی ومالی بااصلاحات دیگری در امور اجتماعی و سازمانی و اداری و استخدامی و قضایی ملازمه داردو بسیاری از مسائل اقتصادی است که باید بفوریت درآن تصمیم گرفته شودوالا ممکن است براثرطول زمان موردسوء استفاده قرارگرفته ویانتیجه مطلوب ازآن گرفته نشود. ازاینروبااستظهاربعلاقه ایی که آقایان نمایندگان محترم بفوریت اصلاحات دارندماده واحده زیرراکه ضامن اجرای مواردبرنامه‌است پیشنهادوتصویب آنراباقیددو فوریت استدعامی‌کند:
:ماده واحده - به آقای دکتر محمدمصدق نخست‌وزیر اختیار داده می‌شود که از تاریخ تصویب این قانون تا مدت شش ماه لوایحی که برای اجرای موادنه گانه برنامه دولت ضروری است و در جلسه هفتم امردادماه ۱۳۳۱ مجلس شورای ملی بشرح ذیل: (آقایان اجازه بفرمایند که موارد را بنده نخوانم چون قبلا تصویب شده و اطلاع دارند) تهیه نموده و پس از آزمایش آنها را تقدیم مجلسین نمایند و تا موقعی که تکلیف آنها در مجلسین معین نشده لازم الاجرا می باشند. (نمایندگان - بسیارخوب) ضمنا دو لایحه مالی دیگری است که تقدیم می‌کنم یک راجع به شش فقره یک دوازدهمی است که در غیاب مجلس یعنی در فترت بین مجلس شانزدهم و مجلس هفدهم دولت اضطرارا تصویب نموده حالا مجوز قانونی آنرا هم از مجلس استدعا می‌کنم یکی هم چند فقره مخارج لازم فوری بوده که در فاصله بین دوره شانزدهم و دوره هفدهم دولت اضطرارا با تصویب نامه بموقع اجراگذاشته‌است و حالا مجوز قانونی آنرا از مجلس استدعا می‌کند.
- طرح وتصویب دوفوریت لایحه اختیارات آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر
ویرایش۴- طرح وتصویب دوفوریت لایحه اختیارات آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر
نایب رئیس - این دولایحه بکمیسیون می‌رودفوریت اول لایحه اختیارات مطرح است - آقای ملک مدنی
ملک مدنی - بنده موافقم
نایب رئیس - آقای مشارمخالفیدبفرمایید
مشاور - البته در موضوع مخالفت باتقاضای فوریت لازم است که دلایلی ذکرکردکه مربوط بعد م ضرورت فوریت باشدولی چون اینجاصحبت ازبرنامه کلی دولت بوده و بعد هم تقاضای فوریت راجع بتمام موادبرنامه شده‌است اینست که مطلب یکقدری ممکن است بسط پیداکندو اگر بنده تصدیع می‌دهم نبایستی آقایان ازتصدیع بنده گله مندباشندبنده هم مثل همه افرادایرانی ناظراوضاع اجتماعی ودردسرهایی که اجانب بدست عده معدودی مردم لزوم وطن خودمان که فاقداحساسات وطن پرستانه بوده اندبرای ماایجادمیکرده اندبودواین جریان مربوط بامسال وسال پیش نبوده بلکه بعد ازتغییرات مهمی که درشهریوریکهزاروسیصدوبیست واقع شدبنده حتی المقدورازبرای دفع نفوذاجانب کوشش داشته خودجناب آقای نخست‌وزیرازاقدامات بنده ازطریق نوشتن یاگفتن وهمکاری کردن باکسانی که درراه دفع نفوذاجانب کوشش داشتندکاملاواقف هستنددرمعیت شخص خودایشان درهرمرحله ودرهرمرتبه که قدم برداشتند بنده هم خوشبختانه حاضربودم (دکتر معظمی - بلندتربفرمایید) و هر جا که می‌رفتندایشان را دنبال می‌کردم لازم نیست بنده دراین خصوص توضیحاتی بدهم تمام مردم این مملکت سابقه دارندهمه می‌دانندکه بنده برای دفع نفوذاجانب چه اقداماتی داشتم و چه کوششهایی کرده‌ام حتی آنزمانی که قشون اجانب درایران بودوازاقدامات بنده ناراضی بودندبعضی رادیوهای ایشان مسکووجای دیگر ببنده اسم گوبلزداده بودندوبنده ازاین چیزهاترسی نداشته و ندارم.
نایب رئیس - قدری بلندتربفرماییدکه تندنویسهابتوانندبنویسند.
مشار- عرض کردم که اجانب بواسطه اقداماتی که بنده برعلیه آنهادرتهران کردم دررادیوی مسکوورادیوهای دیگر به بنده اسم گوبلزداده بودندبنده هم ازاسمی که آنهاببنده داده بودندازنظراینکه دفاع ازمملکت می‌کردم بدم نیآمدوبلکه این اسم برای من شهرتی بودکه اشخاص دیگر بامن همصدابودندهمیشه می‌آمدندبامن شورومشورت می‌کردندودر حقیقت آنهابرای جلوگیری ازنفوذاجانب آنزمان که قشونشان درتهران وسایرنقاط مملکت همیشه بودندومسلط بودند یک وسیله خوبی بودوخوشبختانه بسیاری ازهموطنان خودم رادیدم که دراین راه مجاهدت بسیارکرده وهمان اقدامات ومجاهدات واحساسات آنهامشوق بنده بودومی‌خواهم عرض کنم همان احساسات وقدمهایی که برداشته شد رفته رفته کاررابجایی رسانیدکه ملت ایران اساسا بانفوذاجنبی مخالف شدومسئله نفت یکی ازآن احساساتی است که درآنزمان بروزکردویعنی حقیقتا حضورقشون اجانب روس وانگلستان درایران خودش مسبب قوی بودبرای تحریک این مردم درحفظ حقوق وحیثیت وشئون مملکتی خودشان چون این مطالبی که عرض شدوشاهدبسیاراست برای این مطالبی که عرض کردم حالامی‌خواهم عرض بکنم وضعیاتی که درمملکت دراین اوقات اخیرپیش آمده‌است مخصوصاپیشرفت دولت درخلع یدکمپانی واستیفای حقوق حقه ایران ازکمپانی برای مملکت ورای لاهه که دولت ایران رادرعمل خودش تقریباذیحق شناخته‌است وخودراصالح نشناخته‌است برای اینکه واردبحث نشوداین موفقیت بزرگ وهمچنین وقایعی که درین چندروزگذشته پیش آمدوجمعی ازمردم مملکت درراه حفظ آزادی وحقوق خودشان بشهادت رسیدنداین مسائل توامایک موفقیت بزرگی برای دولت جناب آقای نخست‌وزیرایجاد کرده‌است که ایشان بدون هیچ مانعی می‌توانندهرنیتی که دررفرم اجتماعی ودراصلاح موقعیت اداری وتنظیم قوانین وبالاخره نقشه‌های اصلاحی دارندبدون برخوردبمانعی آنهارابموقع اجرابگذارندبنده کاملابروحیات واخلاق جناب آقای نخست‌وزیرواقف هستم ومی‌دانم که ایشان درتمام کارهابدون دقت ومطالعه قدمی برنمی دارندخودمن هم در خدمت ایشان کارکرده‌ام وسالهاست بایشان ارادت دارم والبته این مطلب مطلب مسلمی است لیکن رعایت یک اصول وقواعدی هم خیلی واجب است درمملکت و اگر رعایت این اصول وقواعدنشودممکن است حقیقتا بنیاد مشروطیت ایران وآن دموکراسی که درآن بحث می‌کنند...
نایب رئیس - آقای مشارراجع بفوریت بفرمایید
مشار- همین راجع بفوریت است که عرض می‌کنم چون مقدمه راجع به پروگرام است اگر یک مطلب کوچکی بود بادوسه کلمه تمام میشدراجع بپروگرام است اگر هم می‌فرماییدکه بنده کوتاه کنم بنده هم اصراری ندارم ک اطاله کلام کنم درموادپروگرام یک چیزهایی هست می‌شوداقدام آن رابکلی دراختیاردولت گذاشت مطلب اول که خیلی قابل ملاحظه‌است اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی وشهرداریهااست دراینجاجناب آقای کاظمی درشرحی که قرائت فرمودنددرماده واحده معلوم نکردندغرض ازاینکه اختیارمی خواهندبگیرندبرای اصلاح قانون انتخابات یعنی چه؟ یعنی یک قانونی خودشان وضع بکنند بعد یک وکلایی انتخاب بکنندآنهارابفرستندبه مجلس بگویندکه مااین را آزمایش کردیم اگر این باشدبعقیده بنده بااصول مشروطیت واهمیتی که مجلس شورای ملی درمملکت داردمنافات دارد نمایندگان مجلس شورای ملی راجع بامورمملکت خودشان صاحب نظرهستندومردم آنهارابرای اینکارانتخاب می‌کنندکه نظریات خودشان رادرقوانین ودرهرتصمیمی که اتخاذ می‌شودبگویندوبخواهندکه عملی بشودالبته این نظریات مادام که مصویب نیست وفردی است خیلی اهمیت نداردولی وقتی ازتصویب مجلس گذشت قانونی خواهدبودواهمیت خواهدداشت وبایدهم رعایت شودمردمی که باین اهمیت وباین حیثیت در کرسیهای پارلمان می‌نشینندبایستی آزادانه ازطرف مردم انتخاب شوندحقوق وآزادی آنهارایک قانون مشخص ومسلمی که قبلا تصویب شده باشدو بعد هم منتشرشده باشدتامل کنیدودرتمام ممالک دنیا هم این قوانین هست که بتصویب رسانیده‌اند باید همه مردم ازآن واقف شوندو بعد اورابموقع اجرابگذارند اگر بناباشدکه قانون انتخابات بعنوان آزمایش عملی شود ویک پنجاه نفری که هستنددرمملکت بیاینددرمجلس یعنی آنهایی که کسرهستندازنقاط مملکت انتخاب بشوند و بیایند در مجلس آنوقت درحقیقت رعایت قانون انتخابات نشده وچنین نمایندگانی بهیچوجه صلاحیت ندارندکه کنارشما بنشینندآن نمایندگانی حق دارندبیایندمجلس که مطابق قانون مصوب انتخاب شده باشنداین یکی ازمسائل بسیار قابل ملاحظه‌است و اگر آقای کاظمی استثناء کنندقانون انتخابات راویک قانون دیگری بگذارندوترتیب انتخاب وکلاء را قانون دیگری قراربدهندبنده دیگر دراین باب مخالفتی نخواهم داشت ومخالفتم فقط راجع باین موضوع است وپس می‌گیرم ولی مادام که این مطلب روشن نشده‌است بنده خیال می‌کنم تصویب این قانون یعنی این تقاضای دولت را راجع بماده واحده فقط باقیدیک فوریت نه دوفوریت ماقبول بکنیم که برودبکمیسیون درکمیسیون دراینباب بحث بشودنظریات دولت داده شودووقتی نظریات دولت شنیده شدبفهمیم که چه مقصوددارند اگر اینکه من خیال کردم این طوری که من استنباط کردم که می‌خواهندآنهاراخودشان انتخاب بکنندبعنوان آزمایش این صحیح نیست و اگر طور دیگری نیست وقانون سابق مجری است و وسایلی برای حسن اجرای آن قانون درنظرگرفته اندالبته جای آن داردکه ماهم موافقیت بکنیم وبگوییم همینطورعمل بکننداین قسمت راجع بانتخابات اماراجع باصلاح اموراقتصادی وبالاخره اصلاح قوانین پولی وبانکی این را آندفعه هم که جناب آقای دکتر مصدق تشریف آوردند در جلسه خصوصی...
نایب رئیس - جناب آقای مشار راجع بفوریت بفرمایید
مشار- راجع بفوریت است دلایلی هست که بایدعرض کنم.
حائری‌زاده - استدلال است بایدبگویند. مشار- راجع باصلاح قوانین پولی آندفعه هم بنده درمجلس خصوصی بعرض آقای نخست‌وزیررساندم که یک بانک ملی درایران وجودپیداکرده واین بانک برای کارهای اقتصادی این مملکت هست فعلایک سرمایه ایی برایش تامین شده که کارخودش راداردمی‌کندمردم هم ازاین بانک دارنداستفاده می‌کنندکم یازیادبهرحال پول مردم درگردش است و اگر نسبت باین بانک ونسبت باین پول بخواهندتصمیمی اتخاذکننداین تصمیم بایدخیلی ازروی احتیاط باشد این رانمی‌شودبعنوان آزمایشی عمل کردو اگر بخواهنددراین کاریک فعالیتی بکنندمثلافرض کنیدپانصدمیلیون اسکناس چاپ بکنندبنده یقین دارم هرچندمیلیون اسکناسی که چاپ بشودچندمیلیون برقیمت اجناس این مملکت اضافه خواهدشدوبااین نظریاتی که درمجلس شورای ملی برای ترفیه حال طبقات پایین وجودداردخیلی بعیداست که بشود یک کاری کنیم که رفاه وآسایش مردم راتامین کند اگر بخواهندیک عمی بکنندکه جنس بسهولت بدست مردم برسد وازاین قبیل کارهامانعی ندارداین صحبتی بودکه عرض کردم این دوقسمت خیلی مهم هستندهردورابایدتوجه داشت قسمت دیگر قانون مطبوعات وموضوع کارهای قضات است موضوع قانون مطبوعات یک امرخیلی مهمی است چون مامی بینیم که بااینکه ازآن خیلی انتقادمی‌شودازاینکه مطبوعات فحاش دراین مملکت هستندبدحرفی می‌کنند درست است البته انکارنمی شودکردکه این حرفهاخوب نیست ومطبوعات بایستی خیلی قلمشان باشرافت باشد ولی درعین حال مطبوعات دراین مملکت خدمات زیادکرده اندوبازهم خدمت می‌کنندالان هم که می‌بینیم که این اوضاع درمطبوعات منعکس است کوچکترین صدایی که درمملکت درمی آیدفورادرمطبوعات منعکس می‌شودواین انعکاس خیلی اهمیت داردبرای اینکه مطابق افکارعامه‌است ومطبوعات است که آنهارادردنیاوایران منتشرمی‌کندمطبوعات است که وقایع سیاست خارجه رادرمملکت پیش بینی نموده روشن می‌کندوماملتفت می‌شویم که دنیاچه حالی دارد ممکن است اوضاع واحوالی که دردنیاهست برای مااثراتی داشته باشدودرعین اطلاع ازگزارش احوال دنیانقل وانتقالات روساودوایرومتصدیان امورکه درروزنامه هامنعکس می‌شودمورداستفاده واقع شده تاجایی که اگر یکی ازنمایندگان ازجایش پانمی شودفورادرمطبوعات منعکس می‌شودبالاخره امثال آنها.
نایب رئیس - آقای مشاروقت شماتمام شد.
مشار- اجازه بفرماییداین قسمت راهم عرض کنم.
نایب رئیس - اگر آقایان موافقت کردندبفرماییدآقایان موافقییدایشان ادامه بدهند؟
بعضی ازنمایندگان - موافقیم
مهندس حسیبی - بنده مخالفم امامی اهری - عده برای رای کافی نیست.
نایب رئیس - اگر مخالفی باشدبایدرای گرفت. بعضی ازنمایندگان - آقای مهندس حسیبی صرفنظربفرمایید مهندس حسیبی - بنده صرفنظرمی‌کنم بشرط اینکه درظرف چنددقیقه تمام شود، اقلایک چیزمهمی بفرمایند. مشار- همه اش مهم بودچیزغیرمهم نداشت.
نایب رئیس - بفرمایید.
مشار- مساله دیگر این است که دراینجامی‌خواستم عرض کنم البته اصلاح قوانین دادگستری لازم است و اگر قبلا لوایح آن بمجلس بیایدوتصویب بشود بعد بموقع عمل گذاشته شودبسیارخوبست اما اگر بخواهیدقوانین دادگستری را به همین عنوان آزمایش بکنیدبنده این آزمایش رابصلاح مملکت نمی‌دانم چون غالبادرعدلیه یک اشخاصی آمدند یک اقداماتی هم کردندواین اقدامات برای این نبودکه عدلیه اصلاح شودبلکه می‌خواستندخودشان برقضات حاکم باشند وآنهارامرعوب کنندوازمرعوبیت آنهادرمواردعدیده استفاده می‌کردند.
اقداماتی که درعدلیه شده غالبابرای این منظور بوده مرحوم داوربرای همین کاراین کار را کرد و دیگران هم همینطورمقصوداین نبودکه عدلیه اصلاح بشودحالاهم اگر مقصوداین است که قوانینی برای اصلاح امورعدلیه وضع بکنند بعد بتصویب مجلس برسانندازاین بهترچه می‌شود اما اگر می‌خواهندآزمایش کنندکه قضات راعوض کنندازجایی بردارندوجای دیگر بگذارنداین کاربرای عدلیه بهیچوجه جایزنیست وعدلیه بایستی مستقل باشدقضات بایدبااطمینان درصندلی‌های خودشان بنشینندوحکومت ازروی عدل وانصاف واطمینان بکنند، قاضی که مرعوب شدهیچوقت نمی‌تواندقضاوت کندبنده یک داوری رادرسال گذشته اطلاع دارم قاضی برای اینکه طرف دولت بوده یک شخصی رابچندین میلیون محکوم کردکه اگر پرونده اش رابخوانید واقعا آدم ازخجالت آب می‌شودبنده دیگری عرضی ندارم وازآقایان نمایندگان محترم استدعامی‌کنم لااقل بیک فوریت رای بدهیدوفوریت دوم رارای ندهیدبگذاریددرکمیسیون این مطالب زیروروبشودبحث بشودوعجله‌ای هم نیست برای این کارممکن است درظرف دوسه روزتمام بشودیک چیزفوق العاده‌ای نیست.
نایب رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی - تصورمی‌کنم همه آقایان نمایندگان توجه دارندکه بایدیک اصلاحاتی اساسی دراین کشورشروع شودو اصلاحات اساسی راهم دولت بایدبوسیله اقتدارواختیارانجام دهدزیرا اگر حالااقتدارواختیاری نداشته باشدتوفیق برای اصلاحات حاصل نمی‌کند (صحیح است) وشخصی هم که تقاضای این اختیارات راکرده جناب آقای دکتر مصدق است که موردپشتیبانی عموم ملت ایران وهمین طورنمایندگان است. این موضوع راالبته آقایان بخاطرداریدکه درجلسه خصوصی که تقریبادر۲۰روزپیش خودجناب دکتر مصدق آمدنداینجاومذاکراتی شدوهمینطورکه اینجاجناب آقای مشاربیانی کردندآنجاهم اظهارعقیده کردندوبنده هم همان موقع جزوموافقین بودم نظریاتم راعرض کردم حالا هم اعتقادبنده این است که مابایدتسهیل موجبات پیشرفت کاردولت رافراهم کنیم آنوقت انتظارداشته باشیم که قدمهای اصلاحی ضروری رابردارندالبته شکی نیست که دربعضی ازسازمانهای ماودربعضی ازقوانین بایداصلاحاتی بشودجناب آقای مشارفرمودندکه بیک فوریت رای داده شودوبکمیسیون ارجاع بشودبنده فکرمی‌کنم که اگر بخواهیم می‌توانیم این نظرراتامین کنیم باین کیفیت که اگر بدوفوریت هم رای بدهیم بازبایدطبع وتوزیع بشودبین آقایان نمایندگان وآقایان وقتیکه طبع وتوزیع شدهر نظر اصلاحی که دارند پیشنهاد بفرمایند صحبت بشود این توضیحاتی را که جنابعالی اینجا خواستید بیان کنید موقعی که اصل اختیارات مطرح می‌شودمی توانیدنظریات اصلاحی خودتان را درقسمت قضایی یادرقسمت مطبوعات یابانکی و همینطور سایر نظریات اصلاحی که دراین ماده واحده داریدپیشنهاد بفرماییدوشایدهم بعضی ازقسمتهاراخوددولت موافقت کندزیرابنده هم دریک قسمت ازنظریات جنابعالی موافق هستم وآنقسمت امورقضایی است بنده امورقضایی راچون یکی ازقوای سه گانه کشورمی دانم ودرقانون اساسی هم این قواازهم تفکیک شده‌است معتقدم مابایددردادن این اختیارات دقت کنیم آقای دکتر معظمی جنابعالی که استاد حقوق هستیدوسایرآقایان هم هستندبایداین مطلب رادرموقع دادن اختیاردرش دقت کافی بفرماییدوبااینکه دردادن اختیارموافق هستیم طوری این اختیاررابدهیم وماده واحده راتنظیم کنیم که به آن اصل قانون اساسی لطمه واردنشود جناب آقای دکتر شایگان هم اینجاتشریف دارندخوشبختانه افرادزیادی که همه استادحقوق هستنددرمجلس تشریف دارندوتوجه باین مطلب دارندالبته بموقع خودش توضیح خواهنددادبنده فکرمی‌کنم که جناب آقای مشارهم موافقت بفرمایندکه مابفوریت اول ودوم رای بدهیم و بعد اصل موضوع که درمجلس مطرح می‌شودیعنی بعد ازاینکه ماده واحده طبع وتوزیع شدآنوقت نظریات خودتانرادرموقع خودش بطورتبصره بطوراصلاح پیشنهادبفرماییدوهرنظرصحیح واصلاح اساسی باشدمن یقین دارم که جناب آقای کاظمی وهیئت محترم دولت ازطرف جناب آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر قبول می‌کنند زیرا مجلس شورای ملی معتقداست بطوریکه در نطقهای قبل ازدستورامروزهم اشاره شدو گفته شدبایداصلاحات ویک رفورم اصولی واساسی درکشوربشودبنده هم ازافرادی هستم که عقیده خودم راعرض می‌کنم ماازاین موقعیت بایداستفاده بکنیم (خسروقشقایی - صحیح است) وهرموقع اصلاحاتی که برای کشور ضرورت داردقدم‌های خودمان رابرداریم حتی درقسمت اصلاح وضع دهاقین وکشاورزان وزارعین چون جناب آقای دکتر بقایی دراینجابیانی کردندگرچه جناب آقای ذوالفقاری فرمودندبنده هم که مالک جزء هستم این راعرض می‌کنم درسهم خودم بانهایت میل برای هررفورم واصلاحی که لازم باشدحاضرم (شمس قنات‌آبادی - شکسته نفسی نفرماییددرباره مالک جزءشکسته نفسی نفرمایید) من جنابعالی راکه بخودتان اعتماددارم استدعامی کنم تحقیق بفرمایید اگر این عرضی که بنده کردم همینطورنبودبنده بغلط مشهورم چون گاهی ازملاکین دفاع کردم تصورمی‌کنند که ملاکین بزرگ هستم بنده ازمالکیت اباندارم خیلی هم مفتخرم برای اینکه اصول مالکیت درکشورمایکی ازاصول است ولی من مالک بزرگ نیستم من یک مالک جزئی هستم اگر رسیدگی بملک من بشود بعد معلوم می‌شوداستدعا می‌کنم جناب آقای شمس قنات‌آبادی تحقیق بفرماییدومطمئن باشیدکه درمحضرآقایان خلاف عرض نمی‌کنم بهر صورت بنده موافق هستم که این ماده واحده بفوریت اول ودومش رای گرفته شودو اگر نظریات اصلاحی هست در موقع خودش که مطرح می‌شودودرجلسه آینده که طبع وتوزیع می‌شوداقایان بگویندبالاخره رفتن بکمیسیون نتیجه اش این است که بایدبیایددرمجلس ودرمجلس مذاکره بشودوهمان نظریاتی راکه می‌خواهیددرکمیسیون اظهارکنیددر همین جابفرمایید.
نایب رئیس - رای می‌گیریم بفوریت اول. آقایانی که بافوریت اول موافقندقیام کنند (اکثریت برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است. آقای حائری‌زاده مخالفید. تمنی می‌کنم درفوریت بفرمایید.
حائری‌زاده - عرض کنم اگر به دکتر مصدق خروار خروارهم اختیارداده شود هیچ اهمیتی ندارد من مایوسم که بااین اختیارات قدم اساسی بردارد برای اینکه ایشان یک نفری نمی‌تواند ده صف ببندد، صد صف ببندد، درتمام امور خودشان مسلمادخالت می‌کنندوکارهمینطورپخش می‌شودهمین ایراداتی که درمقدمه مجلس درپشت تریبون می‌گفتند وواردهم هست واصلاح شدنی هم نیست بازخواهدبودچون بنده باایشان خیلی نزدیک بوده‌ام خیلی تماس داشته‌ام خیلی صحبت کرده‌ام من امیدی ازاین که این جریان به نتیجه برسدوعایدمابشودندارم (مهندس رضوی - مردم را مایوس نفرماییدآقای حائری‌زاده) اجازه بفرمایید مردم وقتی خیلی امیدوار بودند و به نتیجه نرسید خطرش بیشتراست باید حقایق را بمردم گفت ولی مردم وقتی امیدوار نباشند و بنتیجه نرسیدند فکر چاره می‌کنند تاریخ اختیارات در ایران مال حالا نیست در مجلس دوم وقتی محمدعلی میرزا و سالارالدوله باین مملکت حمله کردند مجلس شورای ملی برای کوبیدن مستبدین قانون حکومت نظامی با اختیار خروار خروار از مجلس گذشت آن قانون حکومت نظامی برای کوبیدن ملت که نیست ولی امروز برای کوبیدن احرار برای کوبیدن آزادیخواهان امروز بموقع اجراگذاشته می‌شوداز آن فکر آن نیت پاک و مقدس امروزداریم عکسش را نتیجه می‌گیریم شوسترآمریکایی اختیارات زیادی بهش دادندکه مالیه ایران را مرتب بکند طرف اعتماد بود با یک اولتیماتومی او را بیرون کردند و همان اختیارات بدست مرنارد افتاد و وضع مملکت را به آن روزانداخت همین جناب دکتر مصدق رئیس الوزراء فعلی خودمان در مجلس چهارم بودکه عضوکابینه قوام‌السلطنه بودند وزیر دارایی بودند اختیارات برای اصلاح وزارت دارایی گرفتند و آنوقت سی سال از حالا جوانتر بودند و فقط برای اصلاح وزارت دارایی اختیار گرفتند و مملکت هم آنروز بقدر امروز متشنج نبود آرامتر از امروز بود مع‌الوصف موقعیت حاصل نکردند و وضعیت بلبشوتر شد که بهتر نشد من برای اینکه ارادت دارم بایشان میل ندارم اختیار بایشان بدهیم و فردا بگوییم که هیچ کار نتوانست بکند باید آبروی این پیرمردی که برای مملکت خدماتی کرده و برای خاطر ملت ایران رفته‌است آمریکا و لاهه حفظ کنیم و نباید خروار خروار باو اختیاربدهیم و فردا اگر بدبختی و نارضایتی‌ها از امروز بیشترشد آنوقت تمام این نارضایتی هاخراب بشودسردکتر مصدق، من عقیده ندارم، من باب دوستی که بااو دارم این اختیارات رانه مصلحت اوونه مصلحت مملکت می‌دانم واین موضوع هم وقتی باب شدکه مااختیارات قانون گذاری رابدولت بدهیم دولت دکتر مصدق و بعد از او هم هر دولتی که روی کاربیاید خواهدخواست و دنبال این اوضاع هم یک دیکتاتوری تلخی می‌بینم چون اختیاراتی می‌گیرند و ملت ایران هم برای بیست سال دیگر زیر چکمه و قلدری می‌افتد سابقه عمل هم نشان داده‌است بنابراین من این را مصلحت مملکت نمی‌دانم مصلحت شخص دکتر مصدق هم نمی‌دانم چرا در یک قسمتهایی مثلا قانون انتخابات چند حوزه‌ایی که مانده‌است و باید انتخاباتی بشودایشان افکاری دارند برای اصلاح وضع انتخابات و انصافااین قانونی موجودی که داریم و جریانیکه تا حالا داشته نتیجه خوب نخواهد داد درباره انتخابات اختیار بایشان بدهیم که قانون انتخابات را مطابق ذوق و سلیقه خودشان تهییه کنند و پنجاه شصت نفری انتخاب نشده اند با این قانونی که ایشان اصلاح می‌کنند آزمایش بکنند که ببینند می‌شود درست عملکرد بهتر می‌شود، بدتر می‌شود، مساوی می‌شود، چه می‌شود.
خلخالی - اتفاقا اشکال این بیشتراست اگر آنها آمدنداینجا و مجلس تصویب نکرد خطرش بیشتر است
نایب رئیس - بین الاثنین صحبت نفرمایید
حائری‌زاده - مثلادرباره اختیارات قضایی این مسئله سابقه داشت تا دوره ۱۵ که بافتضاح کشید این کارها همیشه وزیر عدلیه می‌آمد از مجلس اختیار می‌گرفت که لوایح در کمیسیون دادگستری مطرح شود بعد ازاینکه شوراول گذشت ونظر کمیسیون طبع وتوزیع شد و آقایان نمایندگان نظریاتی که داشتند بکمیسیون دادند کمیسیون در شورثانی هر تصمیمی گرفتند موقتا برای آزمایش عمل بشود یک وقتی مرحوم مشیرالدوله ومرحوم مدرس هم درکمیسیون بودندوقوانین خوبی هم بیرون می‌آمدولی محیط مامحیط فسادشده دردوره ۱۵بودیک قوانین تلگرافی کثیف ومتعفن ازمجلس آن دوره بااختیاراتی که به کمیسیون دادگستری داده بودندگذراندند، خودوزیرعدلیه که بامن دوست بودبخودش هم می‌گفتم که این کارغلط است که شمامی‌کنیدتصدیق کردولی فشارهای خارج بودکه کارهای خارج راازتصویب کمیسیون دادگستری بگذراندوحالاما اگر اختیاراتی بدهیم بوزیردادگستری فعلی یابدکتر مصدق نمی‌دانم آن قوانین کثیف که دستگاه قضایی مارامحدودکرده‌است قضاوت رابدست شمشیرداده‌است چه می‌شوددرصورتیکه قاضی غیر ازسپاهی است قاضی بایدمجری باشدسرباز، افسربایدمجری اوامرقانون وقاضی باشدتمام دستگاه قضایی راهی مقراض کرده اندهی اختیارات دادندبدستگاه کیفری واین مساله ما را بخطر انداخته من معتقدم راجع باین قسمت چون اعتمادهست بدکتر مصدق اختیاربدهیم که لوایح آنهارادرنظربگیرد، قضایی، استخدامی، قسمت انتخابات اینهارامن موافقم ولی قسمت امورمالی بارویه ایی که من می‌بینم باوضعیتی که مملکت ماداردمن موافق نیستم و بنده یک سوال رسمی که می‌خواستم ازجناب آقای وزیردارایی بکنم راجع ببانک ملی غیررسمی کردم من اختیارات رامصلحت دکتر وخودمان ومملکت نمی‌دانم یک فوریتش راآقایان رای دادیدرجوع می‌شودبکمیسیون خودجناب دکتر مصدق هم تشریف بیاورندوزیردارایی هم بیایداصلاحاتی بشوددراین کاراین عقیده بنده‌است.
نایب رئیس - آقای نبوی (گفته شدتشریف ندارند)
نایب رئیس - آقای دکتر کیان موافقید بفرمایید.
دکتر کیان - آقایان می‌دانند که موافقت بنده بااعطای اختیارات لازم برای انجام اصلاحات کشور مربوط باین دولت فعلی آقای دکتر مصدق نیست در دولت قبلی هم این نظر را داشتم و در جلسه خصوصی هم مفصلا در اطرافش بحث کردم اما در این مورد راجع بفوریت لایحه که مطرح است بنده فقط یک دلیل دارم برای فوریت دوم که لازم است وضروری است باین معنی این لایحه باین کیفیتی که تقدیم شده‌است اگر بنابشودبکمیسیون فرستاده شودبایستی تقریبابتمام کمیسیونهافرستاده شودبه ۲۰کمیسیون فرستاده شودچون این لایحه ازلوایح عادی نیست که بروددریک کمیسیون معینی وآن کمیسیون اظهارنظربکندوبیایددرمجلس تصویب بشودپس بنابراین یک چنین لوایحی مقتضیات ذاتیش این است که ازطرف مجلس باقیددوفوریت بایدباتصویب یاردبشودوچون فعلاکه وارداصل لایحه نمی‌شوم وبرای رسیدگی به آن وقت مفصلی خواهیم داشت وهریک ازآقایان نمایندگان وقت این رادارندکه مطالعه بفرمایند وهرنظراصلاحی هم که درباره این لایحه دارند ابرازبفرمایندودراصل لایحه درردیاقبول لایحه یاتنقیح وتصحیحش بحث بشودبنابراین بنظربنده این لایحه بعلت لزوم ارجاع بتمام کمیسیونهای مجلس جزبادوفوریت راه دیگری برای تصویبش نیست.
نایب رئیس - رای می‌گیریم بفوریت دوم آقایانی که بافوریت دوم موافقندقیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد. طبع وتوزیع می‌شوددرجلسه آینده مطرح خواهدشد.
- تقدیم لایحه یکماه تمدیدحکومت نظامی طهران بوسیله آقای نایب نخست‌وزیر
ویرایش۵- تقدیم لایحه یکماه تمدیدحکومت نظامی طهران بوسیله آقای نایب نخست‌وزیر
نایب رئیس - جناب آقای کاظمی فرمایشی داریدبفرمایید.
وزیردارایی و نایب نخست‌وزیر (آقای کاظمی) - بنده ازطرف جناب آقای نخست‌وزیرووزیردفاع ملی یک لایحه ایی تقدیم می‌کنم برای تمدیدحکومت نظامی درتهران برای مدت یک ماه دیگر
نایب رئیس - طبع وتوزیع می‌شودو بعد مطرح می‌شود
- طرح وتصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به یک دوازدهم بودجه کل کشوربابت تیرماه ۱۳۳۱
ویرایش۶- طرح وتصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به یک دوازدهم بودجه کل کشوربابت تیرماه ۱۳۳۱
نایب رئیس - گزارش کمیسیون بودجه راجع بیک دوازدهم مطرح است. گزارش کمیسیون قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
- گزارش ازکمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی کمیسیون بودجه پس ازانتخاب هیئت رئیسه خودباحضورجناب آقای کاظمی وزیرداریی لایحه شماره ۳۰۸۶۳ دولت راجع باجازه پرداخت یکدوازدهم بودجه کل کشوررابرای مخارج تیرماه ۱۳۳۱ مطرح نمودپس ازتوضیحاتی که آقای وزیردارایی دادندماده واحده پیشنهادی عیناتصویب واینک گزارش آنراتقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید. مخبرکمیسیون بودجه - دکتر ملکی
ماده واحده - بوزارت دارایی اجازه داده می‌شودحقوق وکمک ومزایای کارمندان و خدمتگذاران و مصارف مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر مصارف کشور را از بابت تیرماه ۱۳۳۱ برطبق قانون یکدوازدهم فروردین ماه ۱۳۳۰ از محل درآمد عمومی سال جاری کشور پرداخت نماید.
نایب رئیس - مخالفی ندارد (گفته شد- خیر) برای اظهار نظر بمجلس سنا فرستاده می‌شود
- تعیین موقع ودستورجلسه بعد - ختم جلسه
ویرایش۷- تعیین موقع ودستورجلسه بعد - ختم جلسه
مکی - بنده یک تذکری دارم
نایب رئیس - بفرمایید
مکی - می‌خواستم ازمقام ریاست استدعاکنم که دردستورجلسه آینده انتخاب هئیت مختلط کمیسیون نفت رامعین کنید (خسروقشقایی - همین امروزبگذارید) که با آمادگی مجلس تکلیف این کمیسیون هم معین بشودچون مسلم نیست دراین جلسه یا جلسه آینده‌است خواهش می‌کنم جلسه آینده انتخاب هیئت مختلط نفت را معین بفرمایید
نایب رئیس - جلسه آینده روزیکشنبه دستور هم در درجه اول انتخاب ۵ نفر هیئت مختلط نفت خواهدبود و بعد سایر مطالب. (۵۵دقیقه بعد ازظهرمجلس ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - محمد ذوالفقاری
نیز نگاه کنید به
ویرایشقانون مربوط به اعطای اختیارات برای مدت شش ماه به شخص آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر