مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۶۲
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره ۲۳۲۲
شنبه ۱۱ بهمن ماه ۱۳۳۱ - سال هشتم
شماره مسلسل ۶۲
دوره هفدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی - جلسه ۶۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس عصر روز ۲ شنبه ۲۹ دی ماه ۱۳۳۱
فهرست مطالب:
- ۱ - قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
- ۲ - بقیه مذاکره درلایحه اختیارات آقای دکتر محمد مصدق نخست وزیر و تصویب آن
- ۳ - تعیین موقع ودستورجلسه بعد_ ختم جلسه
مجلس ساعت شش و بیست دقیقه بعد از ظهر به ریاست آقای مهندس رضوی (نایب رییس) تشکیل گردید.
صورت مشروح مذاکرات مجلس عصرروز ۲ شنبه بیست و نهم دی ماه ۱۳۳۱ مجلس ساعت شش و بیست دقیقه بعد از ظهر به ریاست آقای مهندس رضوی (نایب رییس) تشکیل گردید
۱ - قرائت غایبین جلسه قبل
ویرایشنایب رییس _ صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود
حائری‌زاده _ جلسه فوق العاده که غایب وحاضرندارد
نایب رییس _ بخوانید (بشرح زیرتوسط آقای ناظرزاده (منشی) قرائت شد)
غایبین با اجازه _ آقایان: مشار _ احمد فرامرزی.
غایبین بی اجازه _ آقایان: دکتر امامی _ صراف زاده _ راشد _ عبدالرحمن فرامرزی _ اورنگ _دکتر ملکی
زود رفته با اجازه _ آقای ملکی
غایبین در رای _ آقایان: میلانی _ ذکایی _ حائری‌زاده _ حمیدیه _ دکتر بقایی _ هدی
نایب رییس _ صورت مجلس حاضرنبودکه برای اظهار نظرآقایان نمایندگان اعلام شود آقای حائری‌زاده فرمایشی داشتید؟ (حائری‌زاده _ بله آقا) بفرمایید
حائری‌زاده _ جلسات فوق العاده غیرازجلسات رسمی است اصلا حاضر و غایبش رسمیتی ندارد جلسات رسمی جلسه‌ای است که قبلا رییس تعیین می‌کند و رییس مجلس روزسه شنبه تعیین کرده بود فوق العاده جلسه‌ای است که هر کس آمد آمد وهر کس هم نیامد نیامده حالا صورت غایبین خواندن اصولا معنی ندارد
نایب رییس _ اجازه بفرمایید طبق ماده صریح نظامنامه گفته می‌شوداگر جلسه علنی دروسط کاربعنوان تنفس تعطیل شود مدت تعطیل نباید از نیم ساعت تجاوزکند ورییس مجلس مکلف است جلسه را مجددا تشکیل دهد وغایبین مشمول جریمه مقرر خواهندبود باین دلیل بهیچوجه درآیین نامه برای تنفس و تعطیل جلسه‌ای در چند ساعت وجود ندارد این است که جلسه صبح یک جلسه مجلس بود ویک جلسه عصرهم یک جلسه مستقل. آقای دکتر شایگان بفرمایید.
۲ - بقیه مذاکره درلایحه اختیارات آقای دکتر محمد مصدق نخست وزیر و تصویب آن
ویرایشدکتر شایگان _ همین که صبح درمتن قسمت راجع به اختیارات بنده وارد شدم وقت گذشته بود و جلسه تعطیل شد بنده سعی می‌کنم اشاره‌ای باین قسمتها بکنم و زود بگذرم بنده در باب استدلال جناب آقای دکتر بقایی که برخلاف اصول است عرض کردم که هیچ اصلی نیست که درمقابل یک اصل عظیم تری قابل استناد باشد و بعد گفتم بهمه قواعد و اصول استثناء وارد می‌شود امثله‌ای ذکر کردم یکی دوتا را ذکرکردم یا ذکرخواهم کرد مثلا درحقوق می‌گویند قانون عطف بماسبق نمی‌شود این یک اصلی است بلافاصله پشت سر آن می‌گویند اما قوانین جزایی که مجازات جرمی را تخفیف بدهد یا جرمی را که سابقا جرم بوده‌است از جرم بودن خارج بکند این نوع قوانین عطف بماسبق می‌شود (صحیح است) درقواعدنحوی وصرفی از این امثل زیاد است یا فرض بفرمایید در همین موضوع که مورد استناد ایشان است راجع به تفکیک قوای سه گانه همین تفکیک قوای سه گانه درقانون اساسی ما استثنایی دارد یکی از آنها عبارت از این است که با وجودی که قوه مجریه از قوه مقننه اصولا منفک است معذلک حکومت که قوه مجریه‌است درمقابل مجلس مسئول است تمام ارتباطاتی که این قوای سه گانه باهم دارند می‌شودگفت بوجهی استثناء براصل تفکیک قواست بنابراین اگرایشان توجه به مطلبی کردندتوجهی نبود که جامع الاطراف وشایسته ایشان باشد بقول ابونواس که فقل لمن یدعی فی العلم فلسفه حفظت شیئا وغایت عنک اشیاء. اصل را فهمیدی ولی خیلی چیزهای دیگررا ملتفت نشده‌ای یکی را ملتفت می‌شود ولی بقیه اش را خیر عرض می‌کنم حضور محترم آقا این که باین نحو ریش آدم ممکن است گرفتارشود می‌گوینداین خلاف اصل است بعد مخالفین به ایشان می‌گویند که آقا جنابعالی چرا ۵ ماه پیش این بیان را نفرمودید جواب می‌فرمایند خیلی آسان اشتباه کردم خوب انشاء الله همینطوراست ایشان فقط بنابراشتباه این رای را داده‌اند ولی این مطلب ممکن است درذهن بعضی اشخاص این خلجان ذهنی را ایجادبکند که خدای نخواسته خدای نخواسته اشتباه نبوده‌است بلکه مبنی بر یک مطلب دیگری بوده‌است و آن این است که آن وقت میل ندارنداین کاربشود ممکن است برای بعضی این توهم حاصل بشود چون بنده اینجا حدیثی ذکرکردم گفتم الفتنه اشد من القتل (عده‌ای از نمایندگان _ آیه قرآن است)(رفیع _ آیه‌ای از قرآن مجیداست) بله صبح هم یکی از رفقا که اینجاهستند فرمودند که این آیه قرآن است ولی ظاهرا حدیث می‌باشد (رفیع _ آیه قرآن است هم اشدمن القتل وهم اکبرمن القتل هردوهست)
(جلالی _ بله درسوره بقره وهردودریک صفحه‌است آیه ۱۸۷ و ۲۱۴)
انشاء الله درقرآن است و آن حاکم است بین ما آن چیزی را که فراموش کرده بودیم همانطور که آقا فرمودند سخنها بکردار بازی بود حالا وارد اصل و متن مطلب می‌شوم متن مطلب این است که به تشخیص نمایندگان مجلس شورای ملی و به تشخیص ملت ایران یک وضع تازه‌ای از چندی قبل پیش آمد و یک انقلابی انقلاب نسبتا بی سر و صدایی صورت گرفت و آن انقلاب عبارت از این بود که وضعی که سابق بود که همه از آن شاکی بودیم که اداره مملکت و سیاست مملکت و کارها بمراد دیگران یعنی خارجیها بوسایلی اداره می‌شد بحمدالله این وضع خاتمه پیدا کرد یک وضع تازه‌ای الان باید جای آنرا بگیرد دفتر گذشته را درنوشتند و دفترجدیدی بازکردند حالا دو مطلب پیش آمده مطلب اول عبارت از این است که آنچه که درگذشته قانون نوشته شده اینها جزمقداری قلیل دربقیه در تحت سلطه همان عوامل نوشته شده همه را نوشتند برای تثبیت آنچه را که خود آنها صلاح می‌دانسته‌اند درایران تثبت شود ومنافع ملت ایران درنظرگرفته نشده بنابراین این قوانین باید اصلاح شود (صحیح است) مساله دوم عبارت از این است که نمایندگان محترم مجلس توجه کرده‌اند باینکه این قوانین برای اداره اجتماع امروزی مناسب نیست ناقص است دلیل نقص این قوانین عبارت از همین است که این پیش آمدها شده‌است دلیل این است که بقول آقای دکتر بقایی دادگستری آن شکل است مالیه آن شکل است وغیره. حالابایستی این قوانین را بروفق مراد ملت ایران ومتناسب بامحیط تازه ملت ایران تغییر وتبدیل دادواصلاح کرد دو راه برای اینکارهست یا این است باهمان روش قانونگذاری عادی باین عمل بپردازیم ویا این است که یک راه تازه‌ای پیداکنیم که برای مدت قلیلی از آن راه برویم وبعدانشاء الله اموررا بمجرای طبیعی خود که وضع قوانین از طرف قوه مقننه‌است ولاغیربرگردانیم این اصل مطلب است این مابه النزاع است این مورداختلاف است حالا نمایندگان محترم ملت اینجا نشسته‌اند در این باب فکرمی کنند اگرمصلحت دیدند که اختیارمی دهند ما برای خیرمملکت وبدلایلی که عرض کردم اختیار قانونگذاری را موقتا بیک شخصی که از هرجهت حتی از نظرمخالفین خود مرد کامل العیاری است صادقی است خادمی است سوابقش نشان می‌دهد تفویض می‌کنند حال آیا مصلحت هست که اینکاررا بکنیم یا خیر البته ممکن است بعضی مصلحت بدانند و بعضی مصلحت ندانند آن شخص هم می‌گوید من برای اینکه اصلاحاتی بکنم بایستی بمن این اختیارات را بدهید اگر نمی‌خواستید من اصلاحاتی بکنم آن مساله دیگری بود می‌دیدم که آیا خوبست من همینطور حکومت بکنم یا نه ولی اگردراین حرف خود صادق هستید که می‌خواهید من اصلاحات بکنم بایستی این اختیارات را بدهید می‌گوید که من باید وضع قانون بکنم وضع قوانین با آن روش عادی معمولی بسیار متین نمی‌تواند مرا موفق کند می‌گوید قوانینی که من می‌گذرانم این را می‌گذرانم وبعد باختیارمردم می‌گذارم از آنها نظرمی خواهم وبعد اصلاح می‌کنم یا خیر. وقتی اجرا می‌کنم چون قوه مجریه هم دردست من است قانون هراندازه‌ای وقتی می‌خواهند اجرا بکنند تازه می‌فهمند درست نیست می‌گوید آقا این مزیت را برای من قایل شوید که من قانونی را که وضع بکنم واجرا بکنم وقتی اجراکردم اگر دیدم که اصلاح لازم دارد اصلاح بکنم واگر دیدم که باز آن اصلاح من اصلاح دیگری می‌خواهد باز هم اصلاح بکنم تغییربدهم وقتی که شسته رفته شد این را می‌دهم به آن قوه‌ای که حقیقتا وظیفه اش قانونگذاری است یعنی مجلس شورای ملی آن وقت کلمه قانون روی او بگذارد و بگوید که این مقطوعا قانون شد اما درباب سوابق دو جورسابقه دردنیا هست یکی راجع به دنیاست یکی هم راجع به ایران بنده سوابق را الان حضورآقا این عرض می‌کنم درخارج ایران این کتاب مستطاب که عبارت است از حقوق اداری مارسل والین این شخص راجع باختیارات می‌گوید این اختیارات اختیارات یعنی همین که قوه مقننه راموقتا بشخصی بدهند که اواین کاررا موقتا بکند وبعد برگرداند به مجلس اختیارات یعنی همین. می‌گوید این کاردربلژیک درممالک متحده درچک اسلواکی دراستونی در پلنی در لوکزامبورگ غیر ذلک هم پشتش می‌گذارد. می‌گوید داده شده ممکن است من این را چاپ زده باشم ولی باین ماهری نیستم این است (کتابی را نشان دادند) هرکس بخواهد می‌تواند ببیند بعد در خود فرانسه مثال می‌زند و می‌گوید در فرانسه پوانکاره در ۱۹۲۶ این اختیارات را گرفت و اختیارات خیلی مفصل و بعد هم دیگران و بالاخره دوگل بعدازجنگ البته بعد از جنگ را صحبت می‌کنم برای اینکه در خود زمان جنگ که دیگراندازه ندارد بخود این چرچیل اختیار دادند که جان و مال و حیثیت و همه چیزمردم انگلستان در تحت اختیار توست. من این حرف را نمی‌زنم چون خواهند گفت مال زمان جنگ است دوگل برای بعدازجنگ است که این اختیارات را به او دادند عرض کردم مسایل را باید از نظر بالاتری گرفت مسایل را با اینطورحل کرد که آیا مصلحت مملکت هست که ما این کاررا بکنیم یا نیست باید توجه کرد که آیا هر روز شخصی مثل دکتر مصدق پیدا می‌شود یانمی شود اگر کسی مثل دکتر مصدق پیدا شد اگر وضع مملکت هم بهمین وضع بود یک همچو وضعی تکرار شد البته آنوقت هم ملت ایران زنده‌است نمایندگان محترم هم اینجا تشریف دارند و تشخیص می‌دهند که باید اختیار بدهند یا نباید بدهند بنابراین صرف اینکه سابقه می‌شود کافی نیست آقا سابقه چه بشود چه نشود چه وجود داشته باشد چه وجود نداشته باشد اگرملت هشیار نبود اگرنمایندگان متوجه نبودند چه سابقه باشد چه نباشد ممکن است قلدری پیدا شود و همه گونه اذیت هم بکند صرف وجود یا عدم سابقه حاکم بر آینده مملکت نیست آن چیزی که حاکم برآینده مملکت است هوشیاری مردم و موقع شناسی مردم و نمایندگان آنها است شما این اختیاررا بدهید البته اگر کسی مثل مصدق پیدا شد اگراوضاع و احوالی نظیر الان پیدا شد اختیار دادن البته هیچ اشکالی ندارد آنوقت قضاوت خواهند کرد نه حالا ولی حالا نمی‌شود قضاوت کرد آنوقت هم این سابقه یا عدمش جلوگیری نمی‌تواند بکند. درجلسه گذشته که صحبت می‌کردیم یکی از مفاخرعالم ادب گل بوستان ادبیات ایران آقای دهخدا دراینجا آمده بودند گفتند من اول دفعه ایست که آمدم مجلس از بس علاقه باین مساله مهم دارم ایشان گفتند که از قول من خدمت آقایان نمایندگان عرض کنید که آقایان آن چیزی که ملتی را نگاه می‌دارد وآن چیزی که اشخاص را ایجادمی‌کندآن محیط است شما اگرمحیط را درست کردید اگر مردم را هوشیا رنگهداشتید این مردم هوشیاراینهاتکالیف خودرامی دانند اما اگرنکردید اشخاص چیزی نیستندشما از اینکه الان مصدق است ومی گویدکه اگربه مصدق این اختیاررا دادم چه می‌شود وچه نمی‌شود به مصدق را اختیار بدهیم یانه. اگرخدای نخواسته ملت ایران درخواب بود اگرملت هوشیارنبود اگراین حس ضدبیگانه که بیگانه‌ای نباید درکارمادخالت بکند نبودقطعا آن محیط خفقان آور کسی را ایجادخواهدکرد ولواینکه پیش ماسابقه داشته وجود داشته یا نداشته باشد بعد برای اینکه بنده مطعون واقع نشوم که آقاکاردیگران بماچکار (درصورتیکه این ایراد) نیست بنده از همین مجلس مقدس شورای ملی دلیل می‌آورد استنادمی‌کنم بسوابق اینجا سوابق عبارت از این است که مجلس شورای ملی در دوره دوم به مرحوم صمصام السلطنه پس از اوبجناب آقای مصدق السلطنه پس از اوبه میلسپو پس از او به مرحوم داور اختیاراتی داده‌است پس این سوابق هست اگرکسی خیلی هم پای بند سابقه‌است این سوابق موجود است و از عجایب اوضاع این است که دراختیاری که به مرحوم صمصام السلطنه داده اندتقریبا یعنی تحقیقا اختیارات تام و تمام قانونگذاری داده‌اند بنده اینجابرنامه آن مرحوم را که مشتمل است بر ده ماده و از تصویب مجلس دوم گذشته‌است بعرض میرسانم البته همه را نمی‌خوانم ولی یکی دوماده اش را بعرض آقایان محترم میرسانم ماده سومش این شکل است چون بایدهیئت دولت بقدر کفایت مقتدر بوده و اختیاراتی که لازم تعهد مسئولیت است دارا باشند و در انجام تکالیف خود فقط مصلاح مملکت را در نظر گرفته واز القائات اشخاص یامجامع غیرمسئول بهیچوجه موثرنشودودرمواقعی که این قبیل اشخاص یامجامع عقایدخودرابدون اطلاع ورجوع به اولیای مسئول اموربموقع اجرا می‌گذارند ویابواسطه بعضی اقدامات از قبیل انتشارات مجعول یاتشکیلات خفیه یامشوب کردن اذهان درصدد تضعیف قوای دولت برمی‌آیند فورا از آنها جلوگیری نمود مرتکبین را مجازات کنند ببنند چقدردست آن دولت را باز گذاشته بودند بنده اینجا مطالبی بخاطرم آمد و باید عرض کنم و آن عبارت از این است که اداره امورمملکت توسط قوای متشکله مملکت یعنی مجلس ودولت وقوه قضاییه می‌شود هرگاه این قوا قصوری کردند واین قصوربحدی شدکه قابل تحمل نباشد البته ملت قیام می‌کند چنانکه در ۳۰ تیر کرد ولی هیچوقت ودرهیچ مملکتی انتظام امور باین نحواز خودمردم مملکت نخواسته اندقدرت ملت که برای نگاهداری مردم نگاهداری استقلال یک مملکتی ضروری است این قدرت ملت بطوراستثناء وفقط برای یکدفعه یک روزویکساعت اظهاروجودمی‌کند بعدتمام می‌شود بعددیگرنمی شود اداره مملکت را از آنهابخواهند که بعهده بگیرند اینجورمملکت می‌شودهرج ومرج همین چیزی که تریاق بود اگرخدای نخواسته مردمی بودندوخیال کردندکه اینکار بدنیست برای اداره مملکت این می‌شود زهراین تریاقی که هرگاه قوای متشکله مملکت به وظایف خودعمل نکردند جایز است یک باربطور فوق العاده اظهار وجود بکند و این لازمه هرملت زنده‌ای است ولی این که بگویند اداره مملکت سیاست مملکت بایستی توسط این مردم به آن شکیل بشود این خطاست بهمین دلیل است که صمصام السلطنه مرحوم مجبورشده‌است برای اینکه جلوگیری بکند از چنین چیزی برای اینکه مبادا ملت یکمرتبه احساساتشان غلبه کند و وضعی پیش بیاید که به ضرر خود ملت و خود مملکت تمام بشود یک چنین قانونی میگذراند الان هم مطلب شبیه همان مساله‌است اگر شما ببینید اگرملاحظه بفرمایید قوانینی می‌گذرانند که مردم را ساکت کنند برای که کارها روی جریان طبیعی خودبیافتد روی این اصل است خواستم خدمت آقایان عرض کنم که تصور نکنندمملکت را می‌شود دایما به آن وضع اداره بکنند.
لاوالله همچوچیزی غیرممکن است اما ماده دیگر. ماده ۵ قوانین اساسی نوشته شود ملاحظه بفرمایید برای اینکه میسرشده‌است از قانون اساسی استفاده نکنند برای خاطرهرج ومرج این است که می‌گوید اشخاصی که بواسطه فقد قوانین فرعیه‌ای که برای قانون اساسی نوشته شود از ابهام و اجمال قوانین مزبوره استفاده کرده مخل نظم و آسایش عمومی می‌شوند. توجه بفرمایید و باستناد بظواهر قوانین مجمل ومبهم بوسیله انتشارات یاوسایل دیگر با اقدامات دولت ضدیت می‌نمایند وحتی بعضی اوقات برای اجرای مقاصد خود به قوانین ممالک دیگرمتوسل می‌شوند باید دولت د رجلوگیری و دفع خود آنها مختار باشد یعنی بکلی بهیچ قانونی لازم نیست استناد بکند این را مجلس شورای ملی تصویب کرده‌است و کلیتا از مفاسدی که ممکن است ب رسوء تأویل مجملات قانون مترتب شود جلوگیری باید بقیه قانون را نمی‌خوانم هرکس خواست م رود می‌بیند و استفاده می‌کند عرض کنم حضور مبارک آقایان مطالب بنده تمام شد اینک بایستی اولا دعای خیری بکنم و بگویم یارب ما را از خیلی چیزها نگاهدار و شعربسیار زیبای حافظ در اینجا مورد دارد: یارب آن زاهد خودبین که بجزعیب ندید دود آهیش در آئینه ادراک اندازد. و اما مطلب آخرم این است که بعضی دراینجا اشاره می‌کنند که خدای نخواسته از این اختیارات علیه مملکت درقسمت سیاست خارجی یا نفط ممکن است استفاده بشود گمان می‌کنم خود آنهایی هم که این حرف را می‌زنند در دلشان این را قبول ندارند ولی فرض کنیم که این چنین خیالی را کرده‌اند باید عرض کنم که مصدق را شما می‌شناسید و خود شما در همین مجلس که از او انتقاد می‌کنید درهمین جلسه امروز و دیروزگفتید که سیاست خارجی او را قبول داریم می‌خواهیم ببینیم که چه شد این سیاست خارجی را حالا دیگرقبول ندارید این سیاست خارجی که فرمودید باستناد این سیاست خارجی بودکه ما سکوت کردیم و اختیارات دادیم می‌خواهیم ببینیم این سیاست خارجی دیگر تمام شده مگر الان قضیه خاتمه یافته‌است که شما دیگر احتیاجی بدادن اختیارات نمی‌بینید یعنی آن علتی که شما را وادار کرده بود بدادن رای اختیارات مگراز میان رفته‌است؟ این یکی درثانی خوف از نفت دارید می‌ترسید می‌ترسید مصدقی که این عمل عظیم بین المللی درجه اولی را که تاریخ نظیر آن نشان نمی‌دهد (که یک ملت ضعیف بتواند یک چنین اقدامی درمقابل یک ملتی قوی بکند) انجام داده‌است آقایان خوف برشان داشته‌است که مبادا منافع ایران را درمورد نفت دکتر مصدق به بیگانگان تسلیم کند خود این مطلب را فکرکنید و جوابش را هم دردلتان بدهید اما فرض بفرمایید که خود این مصدق یک مرتبه امسیت کرد یا واصحبت عوبیا یک دفعه تغییر کند شب بخوابد صبح چنان مصدقی بیدار شود که میل کند نفت ایران را بدهد به خارجیان فرض محال محال نیست برای تسکین خاطر دوست قدیم خودم عرض می‌کنم که این کارمیسرنیست چرا؟ بدلیل اینکه اولا دراختیاراتی که لطفا دادید و از راه بی لطفی نمی‌خواهید دیگر امروز بدهید در همان اختیارات صریحا واضحا نوشته شده‌است اختیار راجع به نفت درحدود قانون ملی شدن نفت بنابراین آقا اگر هم این مصدق فردا صبح تغییرکرد این مصدق نمی‌تواند کاری غیراز نظرشما بکند نه فقط شما این اختیار را باوندادید بلکه خودش هم دست خودش را بسته‌است اختیارباودادید که اساس نامه شرکت ملی نفت ایران را که از کمیسیون گذشته‌است یعنی از هیئت مختلط گذشته‌است تصویب کند برای اطمینان خاطر آقایان عرض می‌کنم که درآنجاماده ۳۷ را قرائت بکنند در ماده ۳۷ نوشته شده‌است هر معامله‌ای که از دومیلیون تن بیشتر باشد آن را دولت نمی‌تواند بدون کسب اجازه مجلس امضا کند. بنابراین دستتان را بگذاریدروی این دل مبارک راحت وآسوده امشب بخوابید و اما بنده اشاره‌ای کردم مثالی زدم که آن مثال را گفتم کرد کرمانشاهی گفت ولی ابدا اصل امنظورم این نبود که کرمانشاهی و کرد این خصوصیت را دارند ابدا اصلا بلکه مثال بود و در مثال مناقشه نیست و من واقعا این مثال را از کسی شنیدم که او به همین ترتیب گفت و چون الامثله لاتغیرمن نخواستم تغییربدهم والا این قصد را نداشتم و من معذرت می‌خواهم از آقایان کرمانشاهی وکرد که همه تاج سر بنده هستند (کریمی _ متشکریم) اما آمدیم سر تلگرافات اجازه می‌خواهم فعلا این تلگرافها و طومارها را فقط اسم ببرم. خود اینها به بنده قسم داده‌اند که غالب تلگرافها را بنده بخوانم آنها قسم دادند ولی بنده قسم نخورده‌ام و بنابراین تکلیفی بر بنده نیست اما تلگرافها بطور کلی عبارت از این است که نمایندگان محترم اختیارات بدهند. تلگرافات راجع به این است که اگراختیارات را ندادید بنده عرض نمی‌کنم که چطورتلگرافها راجع به این است که اشخاصی را که بنظر آنها نظرشان ممکن است خطا باشد راه دیگری بروند کارخوبی نمی‌کنند تلگرافها عبارت از این است که ما همه متحصن هستیم و الان الساعه که من اینجا شرف حضور دارم در این نقاط مردم متحصن و منتظر نظر قطعی و بتی نمایندگان خود هستند (صحیح است) اینها متحصن هستند خرمشهر. آبادان. کرمانشاه. همدان که از همدان مکرر با خود من صحبت کردند و امروز صبح بنده از حضور جناب آقای پارسا چون گرفتاربودم تقاضا کردم شرح مفصلی نوشته‌اند که بنده تکرارنمی‌کنم. خوی توسط جناب آقای پارسا مسجدسلیمان صبح بنده گرفتاربودم جناب آقای معتمددماوندی تشریف بردند وبامسجدسلیمان صحبت کردند
(اقبال _ همین الان از کرمانشاه)
تبریز که الان تلگرافاتشان توسط نمایندگان محترمشان رسیده‌است. اصفهان. اراک. بندرپهلوی که تلگراف حضوری کرده بودند تلفن کردند تلگراف کردند توسط آقای دادور
(حاج سیدجوادی _ قزوین)
درست است همین طور قزوین که از بنده و از نمایندگان محترم خود یعنی جناب آقای حاج سیدجوادی و جناب آقای صفایی خواهش کردند که مطالبشان را که همین مضامین هست به عرض مجلس شورای ملی برسانم. بندرمعشورکه مکرر تلگراف کرده‌اند و از بنده خواسته‌اند که حتما جواب بدهم والا ناراحت خواهند بود قائن اما آن چه که درتهران گذشته بازار و غیرذلک
(اخگر _ جناب آقای دکتر شیراز. بوشهر. گناوه. بندردیلم را نفرمودید)
بنده ممکن است خیلی چیزهارافراموش کنم یکی از بدبختیهای انسان همین فراموشی است و یکی از بدبختیهای انسان این است که سیئات اعمال خودرا زود فراموش می‌کند و ما نمونه اش را درنطق چند روزپیش یکی از نمایندگان دیدیم عرض می‌کنم اما تلگرافها (کهبد_ تلگراف بنده را هم نفرمودید)
(مهندس حسیبی _ جناب آقای دکتر شایگان این محلهایی که فرمودید بکرات هریک از آقایان نمایندگان را خواسته‌اند و بنده افتخارچهار پنج تای آنها را داشته‌ام که صحبت کرده‌ام)
این نقص بنده هم مثل هزارنقص دیگری که دربنده هست بنده اینها را تا آنجا که فرصت کرده‌ام مرتب کرده‌ام و اسم می‌برم ۲۱فقره از شیراز. ۱۷ تا از بهبهان اینها توسط بنده به هیچ نیرزنده رسیده‌است ۱۱ تا از آبادان. ۵تا از کازرون. ۳ تا از بروجرد. ساوه. بابلسر. دزفول. طهران. اصفهان. لاهیجان. بابل یابهتربگویم بابل. (بکسرب) فسا. فیروزآباد. سنندج. اهواز. خرمشهر. تبریز. فیروزآباد. اصطهبانات. شاهرود. شادگان. خوی. کاشان. اینهارافرصت بود که اسمشان را نوشتم. مسجدسلیمان. آبادان. شوشتر. همدان. چالوس. بروجرد. بروجرد. بروجرد. گروس. شیراز. شیراز. خرمشهر. اهواز. مشهد. مسجد سلیمان. بهبهان. بهبهان. مسجدسلیمان. مسجدسلیمان. آبادان. آبادان. شاهپور. آبادان. آبادان. باز این دسته مرتب شده‌است خرمشهر. تبریز. طهران. مسجدسلیمان. آبادان. بهبهان. خرمشهر. همدان. این عده که ۳۰ تلگراف بنده فقط روی آن نوشتم توسط دکتر شایگان من نمی‌دانم چه چیز است شاید چیزی است علیه بنده ولی همینطور تقدیم مجلس می‌کنم بعد آمدیم این تلگرافهایی که توسط سایرآقایان رسیده‌است چهار فقره از مشهد وسیله جناب آقای نجفی یکی از ملایر توسط آقای مصدقی. دیگری از ساوجبلاغ و شهریارکه اینها هم متحصن هستند توسط جناب آقای کهبد تلگراف کرده‌اند و گفته‌اند که به عرض مجلس برسانند.
از ملایر همین است که عرض کردم این تلگرافها از وجوه اهالی خرم آباد است که توسط جناب آقای پورسرتیپ داده شده‌است. این تلگرافات از رشت است تکه توسط جناب آقای رفیع داده شده این تلگرافها که عده اش معلوم نیست ولی زیاد است و بنده نمی‌توانم یکی یکی ذکر کنم توسط جناب آقای مدرس داده شده‌است و ملاحظه می‌فرمایید که زیاد است و از تبریز رسیده‌است. بازار تبریز توسط جناب آقای خلخالی. این تلگرافها را که بازرگانان وروسای اصناف تبریزداده‌اند دایربرپشتیبانی دولت و به نمایندگان محترم تبریزمخابره کرده‌اند و در این محفظه‌است تلگرافی است از خوی توسط آقای پارسا دو تا تلگراف است فعلا بوجه علی الحساب (یادگرفتم از رفیقمان) برای آقای اخگر برای اینکه بعد هم مقدار زیادی تلگراف می‌دهند تلگرافاتی است توسط جناب آقای مهندس رضوی که حوصله نکرده‌اند بشمارند که بنده بگویم چقدراست ولی اجمالا ۳۰ تا است قبول بفرمایید (خنده نمایندگان) تلگرافهایی است برای آقای مهندس حسیبی که ایشان هم از بس گرفتار محاسبه هستند فرصت شماره کردن نکرده‌اند اینهم هست تلگرافهایی هست برای آقای مهندس زیرک زاده از تبریز. خاش. مسجدسلیمان. اصفهان. آبادان. اصفهان. قائن (خطاب به آقای مهندس حسیبی) معذرت می‌خواهم مقصودم تبعیض نیست اینطورشد که مال شما را تکه تکه نخواندم تلگرافهایی است برای آقای شهیدی از اصفهان چهار تا از داران. داران درست است (دکتر معظمی _صحیح است) ببخشید این را حمل بر بی اطلاعی بنده بکنید ۵۶ تلگراف است توسط جناب آقای اخگر بنده را معاف بفرمایید از این که بگویم از کجا است خیلی متشکرم تلگرافهایی است توسط جناب آقای دکتر سنجابی از کرمانشاه ۲۲ تلگراف از شیراز ۱۵ تا از کازرون ۱۵ تا از خراسان ۸ تا از تویسرکان ۲تا کاشان ۲ تا همدان ۲ تا طومارها از این قراراست خیلی کم است نگران نباشید مختصر است اول یک ابداعی کرده‌است حزب منشعب از حزب زحمتکشان ملت ایران اینهاخودشان را زحمتکشان ملت ایران می‌دانند و البته تکلیفش را عدلیه معلوم خواهد کرد اینها به نیروی سوم معروفند اینها یک ابداعی کرده‌اند ابداعشان این است که نوشته‌اند مردمی که نمی‌توانید بیایید جمع بشوید و چیزی را امضاء کنید این قطعات روزنامه را برای شما فرستادیم هرکدامتان در تقویت دولت مصدق می‌خواهید چیزی بنویسید بنویسید اینها جمع آوری شده ۲۴۵۰ امضاء است این مقداردیگر هم خدا می‌داند چند امضاء است بنده نمی‌دانم هرکدام از آنها ده امضا دارد اینها را آقایان خودشان کنترل می‌کنند که مبادا بنده حرف ناحسابی زده باشم
(امامی اهری _ علی الحساب بفرمایید)
عرض کنم اینها هم هست باز توسط نیروی سوم این طومار چلواری هست بزرگ بنده باز کردنش را نمی‌توانم باز از حزب زحمتکشان ملت ایران است که توسط بنده تقدیم نمایندگان محترم شده‌است این طوما ردیگری است از گروس. دیگری از اتحادیه اصناف دیگری از اردستان که الان رسیده‌است دیگری توسط جناب آقای مهندس غروی از لاهیجان (یکنفراز نمایندگان _ راجع به چای) پرنس دوچای ساکنین خیابان امیریه توسط جناب آقای میلانی کارخانه ونک توسط جناب آقای ذوالفقاری (خسروقشقایی _ آقای محمدذوالفقاری) این دوتاراهم همین الان دادندمن نمی‌دانم از کجا است بعد می‌رسیم بهش این تلگراف مفصلی است که قسمتهای شداد وغلاظ دارندکه این طوماررابخوانید از بردجردیهای مقیم آبادان است باخط بسیارزیبایی هم نوشته‌اند که این طوماررابخوان عرض کردم آنهاقسم داده‌اند ولی بنده قسم نخورده‌ام بنابراین نمی‌خوانم دیگری است از آقای محمدحسین کسائی کاشانی وغیرذلک دیگری از محمدعلی صالحی تلگرافی است از اصناف همینطور رانندگان اتوغرب اهالی شهرستان قوچان وسیله آقای حسن آقا بازرگان این طوماری است از ساکنین سه راه شاه آقای دکتر فاطمی نوشته‌اند که طومارهایی است از صنف بلوفروشی که توسط بنده فرستاده‌اند ودراتومبیل جناب ایشان است. این را بنظربنده بهتراست جزو اسنادنیاورند. چون ممکن است بگویند که وجودندارد (دکتر فاطمی _ دستشان به آقانمی‌رسد من که رفتم دم درب به بنده دادند) دیگری از اتحادیه دروازه قزوین به اهالی ذراشوب این تلگراف از اهالی دروازه شمیران است توسط جناب آقای دکتر سنجابی این بیشترش راجع به اتوبوسرانی است ولی در آن از تایید دولت وهم چنین تایید آقای نریمان هم هست از اهالی تجریش توسط همان حزب منشعب از حزب زحمتکشان ملت ایران یعنی نیروی سوم از اهالی چهارراه معزالسلطان طوماربسیارسنگین وقطوری است بسیار بسیار سنگین ورنگین طومار دیگری است مال کسبه بازارچه نایب السلطنه این تلگرافها هم از آبادان آغاجاری اهواز شیراز کازرون بهبهان و هفتگل توسط آقای خسرو قشقایی که عددش را نمی‌دانم
(خسروقشقایی _ نوشته‌ام ۷۰ تا) چقدرآقا؟
(خسروقشقایی _ هفتادتا)
خدا توفیق بدهد عرض کنم عرایض بنده تمام شد یک اجازه هم بدهید یک کلمه راجع بخودم صحبت کنم وآن عبارت از این است که دردوره شانزدهم بنده مورد طعن واقع شدم که معاون کشاورز بودم
(دکتر معظمی _ این مطالب را بگذارید برای بعدباشد آقای دکتر)
اجازه بدهید این دوکلمه را برای خودم عرض کنم بنده تفصیل نمی‌دهم عرض کردم آقا بنده معاون کشاورز به این نحو بودم که بنده معاون وزارت فرهنگ بودم کشاورزآمد سرکارواما تمام دوره‌ای که کشاورز بود از دو ماه بیشتر نبود و باز کشاورز آنوقت را کسی نمی‌شناخت از این صحبتها نبود نه فقط کشاورز را کسی نمی‌شناخت که ممکن است مضربحال مملکت باشد بلکه اگرخاطر شریف آقایان باشد حزب توده هم وقتی شروع بعمل کرد مردم خیال می‌کردند برای آزادی مردم است و آنوقت هم ماهیت خود حزب معلوم نبود که چه خاصیت دارد باتمام این احوال بنده ۲۰ روزبا اوهمکاری کردم دیدم نه اوکسی نیست که بتوانم با اوهمکاری کنم بنده دربحبوحه کاراومرخصی گرفتم رفتم این معاونت کشاورز واماکابینه قوام السلطنه بنده اگرچه جزء نیکان نیستم ولی بسیاری از نیکان این مملکت در کابینه‌های قوام السلطنه شرکت داشته‌اند حالا اگراین هم جرم بوده بنده این جرم را کرده‌ام و اما عمل بنده در کابینه قوام السلطنه. اگرقوام السلطنه در کابینه بخصوص از افتخارات او و اجدادا و واحفاد اوست آن کابینه کابینه‌ای بودکه در راه رهایی آذربایجان اقدام کرد (صحیح است) بنابراین هرچه هست آدم بدی هم هست خیلی هم آدم بدی است ولی این که بنده در آن کابینه شرکت کرده‌ام جرمی برای من نمی‌شود اما این حرف را کسی بزند که هیچ الحمدالله انحرافی و تلونی برایش حاصل نشده باشد جایزاست اما کسی که خودش اعتبارنامه‌اش را از دست قوام‌السلطنه از یک جایی که غیر معروف بوده گرفته و در حزب قوام السلطنه وارد شده و درکمیته مرکزی آن بوده بع دبه او پشت پازده یعنی همینکه کار وکالتش تمام شد نمک خورده ونمکدان را شکسته و بعد بجاهای دیگر رفته پشتش از این بار سیئات اعمالش خم است و ملت ایران آنرا نظیرعمر و عاص می‌داند به بنده ایراد کند چه عرض کنم اسمش را نمی‌برم برای اینکه اسم دکتر بقایی را بردن افتخاراست ولی اسم او برای بنده ننگ آوراست که ببرم.
نایب رییس _ پیشنهاداتی راجع به کفایت مذاکرات رسیده
دکتر بقایی _ بنده اجازه می‌خواهم
نایب رییس _ جنابعالی برای چه اجازه می‌خواهید؟
دکتر بقایی _ طبق ماده ۹۰
نایب رییس _ تحریفی در بیان جنابعالی شده‌است؟
دکتر سنجابی _ ماده ۹۰ را ما اجازه خواسته بودیم ولی ماده‌های ۹۰ باشد برای جلسه بعد
نایب رییس _ آقای دکتر بقایی موافقت دارید باشد برای جلسه بعد
دکتر بقایی _ قبل از رای باید باشد چون دراستدلال بنده تحریف شده و قبل از رای باید صحبت شود
نایب رییس _ بفرمایید آقای دکتر بقایی و از برای استفاده از ماده ۹۰پانزده دقیقه وقت دارید.
دکتر بقایی _ بیشترهم استفاده نخواهم کرد عرض کنم دراین جاچندمطلب بودکه جناب آقای دکتر شایگان دست توجه نفرموده بودندبعرایض بنده روی این عدم توجه یک استدلال خیلی طولانی وفاضلانه‌ای فرمودندولی غیر وارد یکی اینکه راجع به قانون مطبوعات بنده عرض کرده بودم اگردولت اصلاح بشود نگفته بودم اگر جامعه اصلاح شوداستدلال ایشان راجع باصلاح جامعه کاملا صحیح است ولی عرض بنده این بود که اگردولت اصلاح شود وخودش خوب عمل بکند مطبوعات اصلاح می‌شود ویکی دیگراینکه این قانون برخلاف آنچه که ایشان فرموده‌اند بمورداجراگذاشته شده‌است ایشان فرموده اندبمورداجرا گذاشته نشده این قانون بمورداجراگذاشته شده طبق همین قانون هم به دادگستری مراجعه کردیم ولی متاسفانه تاکنون هم عملی نشده (وزیرامورخارجه _ درقسمت هیئت منصفه هنوزاجرانشده) آن قسمتی که شکایت کردیم مربوط به هیئت منصفه نیست اینکه ایشان مطالب بسیار زیادی راجع به نادانی وبیسوادی بنده باتلویحات بسیارادیبانه وفاضلانه‌ای فرمودند بنده به شهادت آقایان وبه شهادت آنچه که تاحالانوشته‌ایم وگفته‌ایم گمان نمی‌کنم درهیچ جا ادعای فضل وسوادی کرده باشم وآنچه که راجع به قانون بیست درصد افزایش سهم کشاورزان بود بنده پشت همین تریبون بکرات عرض کردم وتوی روزنامه هم بکرات نوشته‌ام که نظریات انتقادی راجع باین قانون را که از سازمان کشاورزی حزب زحمتکشان تهیه شده بود به حضورآقای نخست وزیر عرض کردم وبنده هم کتبابایشان نوشتم و بهترین دلیلش این است که چهار صفحه ورق بزرگ تمام این نظریات نوشته شده بودودر اصلاحیکه دراین قانون بعمل آمده یک قسمت از این انتقادات اصلاح شده بقیه اش هم اصلاح نشده باین جهت بنده هیچوقت نه ادعای وارد بودن بعلم اقتصاد کرده ونه بامورکشاورزی بنده همیشه می‌گفتم هیچ اطلاعی ندارم فقط یک عده مهندس واشخص مطلع در اینکارزحمت کشیدند وبنده دراین جا بلندگوی آنها بودم وبهترین دلیل صحت نظریات آنها این است که این قانون را این قدرمجبورشدند تغییربدهند وهنوزهم همینطور که عرض کردم قابل عمل نیست والا اینقدر تغییرش نمی‌دادند. خوشبختانه بنده خیلی تشکرمی‌کنم از ایشان که راجع به قانون امنیت اجتماعی فرمودندکه برعلیه دسته متشکل مفسده جویی این قانون درست شده‌است باوجود تمام کرامتی که راجع باین قانون بوده‌است ولی متاسفانه باین مطلب جواب نفرمودند که این دسته متشکل مفسده جونه تنها هیچگونه عملی نسبت به آنها نشده‌است بلکه بکلی دستشان باز گذاشته شده ویکی دیگر راجع بهمین قانون امنیت اجتماعی متاسفانه ایشان آن قسمت آخرماده را قرائت کردند که بنده نسبت به آن عرضی ندارم ولی راجع به قسمت آخرماده ۲ که ایشان از قرائتش صرفنظرفرمودند ومطلبی که مهم است دراینجا تمام استدلالات ایشان بجای خودش صحیح ولی گزارش رییس اداره ورییس کارخانه رییس بنگاه سندیت قانونی دارد مگراینکه خلافش درمحکمه ثابت شود این یک موضوع ننگ آوری است که هیچ جواب ندارد واما این کتابی که ایشان استنادکردند راجع باختیارات بنده تاریخش را نگاه کردم ندیدم چاپ چندم است ولی تاریخ طبعش ۱۹۴۶ است واین کتاب از قیافه اش معلوم است که سالهادرکتابخانه آقای دکتر شایگان بوده‌است بنده هم آنجا آن را از پشت جلدزیارت کرده بودم می‌خواهم ببینم وقتی آن استدلالهایی را که راجع به اختیارات گمرکی که جزیی از اختیارات کلی بودمی فرمودند وآن استنادی که کردند وآن جوابی که دراستدلالهای خودشان راجع باختیارات گمرکی بود این جانفرمودند وجوابی هم راجع باستدلالهایی که جناب آقای دکتر مصدق راجع بهمان اختیارات گمرکی گفتندمن می‌خواستم سوابق را اینجاعرض بکنم راجع باختیارات دکتر میلیسپو که فرمودند جناب دکتر مصدق بعنوان مخالف اینجا صحبت فرمودند واستدلالهای بسیار فاضلانه وعمیقانه‌ای فرمودند بنده اگربجای ایشان بودم اگرخودم یک همچو استدلالهایی کرده بودم دیگراین لایحه اختیارات را به مجلس نمی‌دادم واگر هم اشتباهی داده شده بود مسترد می‌داشتم.
نایب رییس _ پیشنهاد کفایت مذاکرات از آقایان اخگر و کهبد و دکتر مصباح زاده رسیده‌است قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد پیشنهادمی‌کنیم: پس از اظهار نظریک موافق ویک مخالف مذاکرات کافی است. اخگر_ مصباح زاده _ کهبد.
نایب رییس _ آقای قنات آبادی مخالفید بفرمایید
قنات آبادی _ بنده مقدمتابعرض مجلس شورای ملی میرسانم عرایضی که عرض می‌کنم دلایل مخالفت بنده با پیشنهاد کفایت مذاکرات است وقبل از اینکه شروع به سخن کنم چون جناب آقای دکتر شایگان سخن فاصلانه وادیبانه خودشان را باکلان بزرگ آزاد مرد جهان علی علیه السلام امروزصبح شروع کردند من اجازه می‌خواهم عرایض قاصرخودم را بافرمایش بانی تمدن بشریت پیغمبر عظیم الشان اسلام بدون تفسیر شروع کنم وفرمایش آن بزرگوار این است که الالن للحق دولتا وللباطل جولتا حکومت حق ابدی است وتجلی ودرخشش باطل آنی است بدون تفسیراین حدیث نبوی را تقدیم به مقام محترم آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی می‌نمایم آقایان محترمی که طرفدارتمدید قانون اختیارات هستند متوسل بدودلیل اساسی می‌باشند یعنی آن کسانی که معتقدند بایستی قانون اختیارات تمدید بشودغیر از مطالب شخصی غیر از مطالب خصوصی دودلیل دارند برای این که عقیده دارند که بایستی اختیارات تمدید شوداین دودلیل یکیش این است که می‌فرمایندبا جریان وسنتهای پارلمانی قوانین درمجلس شورای ملی بسرعت تصویب نمی‌شود وباوضع خاصی که ایران الان دارد وموقعیتی که ماداریم ومبارزه‌ای که ما برای ادامه نهضت می‌کنیم لازم است قوانین بسرعت تصویب واجرا شودودلیل دیگر آقایان این است که می‌فرمایند فایده دادن اختیارات چه ۶ماه چه یکسال این است که مادرمقابل دولی که الان با آنهامشغول مبارزه حیاتی هستیم دولت را تقویت کنیم این دودلیلی است که آقایان طرفداران اعطای قانون اختیارات اقامه می‌فرمایند حالاشایدهم دلایل دیگری وجود داشته باشد ومن متوجه نشده باشم ونفهمیده باشم آن مقداری که من درک کردم وفهمیدم این است اماراجع به تسریع در امر قانونگذاریبنده باید به آقایان نمایندگان عرض کنم که اساسا قانونگذاری برای این است که قوانینی اجرا بشود یعنی قانون موقعی مفید فایده‌است که اجرا بشود وبه مرحله عمل دربیاید والا اگر میلیون هاقانون درمواردمختلفه تصویب بشود واجرانشود نتیجه بخش نیست وکان لم یکن است مثل اینکه اساسا قانونی تصویب نشده‌است دراین ۶ ماه ۵ماه گذشته مامی آییم مقایسه می‌کنیم حساب می‌کنیم ببینیم چقدرقانون تصویب شده‌است وچقدراجرا شده‌است اگر واقعا آن قانونهایی که درآن دوره ۵ماهه تصویب شده واجراشده خیلی سریعتر از زمانهای سابق بوده‌است بسیارخوب این یکدلیل محکم ومتقن است از این قوانینی که درظرف این ۵ماه تصویب شده‌است واکثرش هم به مرحله اجراگذاشته نشده اگربخواهیم از نظرزمان تصویب وزمان اجرا گذاشتن با زمان سابق مقایسه کنیم می‌بینیم که خیلی بیشتر طول کشیده بنابراین لازم است که بگوییم از این نظرنمی شود این دلیل را پذیرفت برای ادامه اختیارات چندشب قبل که خدمت جناب آقای دکتر مصدق شرفیاب شده بودم ایشان این بیان را فرمودند که یکی از این قوانین که دراین دوره باستناد اختیارات تصویب شد لایحه صدی بیست ازدیاد سهم کشاورزان است و معتقد بودند که این قانون یک پایه واساس برای تحول و یک رفورم بسیار بزرگی درایران است البته اقایان می‌دانند که محصول این ۵و۶ماهه اختیارات از نقطه نظر اقتصادی وتوجه بحال طبقه ضعیف وکشاورزوهمین قانون صدی بیست سهم کشاورزان است وآن مقداری که خودبنده رفته‌ام در محلهاومکانهای مختلف دریک مسافرت ده روزی که درشمال ایران کردم وآن جاهایی هم اصلاعمل نشده‌است چون من اینجابعنوان مخالف باکفایت مذاکرات صحبت می‌کنم وحقیقتش هم این است که اساسا مخالفم با ادامه اختیارات یک نکته را لازم است اینجاروشن کنم وآن نکته این است که جناب آقای دکتر بقایی اینجاپشت تریبون بارهافرمودندکه من باجناب آقای دکتر مصدق موافقم اما با اختیارات مخالفم وجناب آقای دکتر شایگان این مطلب را نتوانستند قبول بفرمایند که چطورمی شود یک کسی بگوید من بتواعتماددارم ولی با این کارت مخالفم این مطلب را نتوانستندقبول بفرمایند و حال اینکه این مطلب خیلی ساده‌است اعتمادمطلق فقط وفقط می‌شود بخداداشت ولاغیریعنی آن کسی که درمکتب توحید درس خداشناسی را خوب فراگرفته باشد واز نظرتوحید وخداشناسی بیک مرحله عالی رسیده باشد فقط این است که خدارا می‌شناسد واعتمادمطلق را هم فقط بخدادارد ولاغیراعتمادی که نمایندگان خدانسبت به یکدیگردارند همه این اعتمادها وعدم اعتمادها واطمینانها نسبی است بعلاوه این موضوع موضوع اعتماد وعدم اعتمادنیست بنده معتقدم درحال فعلی درشرایط فعلی وجود دکتر مصدق برای حفظ نهضت ملت ایران ضروری است درمقابل هم این دلیل واین اعتقاد را هم دارم وآن این است که به ان راهی که دکتر مصدق السلطنه می‌خواهد نهضت ملی ایران را حفظ کند واین مبارزه را ثمربخش بکندسزاوارنیست که تمام مسئولیت هاوباصطلاح تمام وظایف به شانه شخص او محول بشوداین روح مطلب است که یک کسی بگوید بنده باشخص رییس دولت موافقم اما باتصویب قانون اعطای اختیارات مخالف بنابراین بنده هم می‌خواهم اینجاعرض بکنم واین عرضم برای امشب نیست برای آینده‌است بنده به شخص آقای دکتر مصدق اعتماد دارم ومعتقدهستم که ایشان بایدباشند وزمام کشتی وطن ماهم دراختیار ایشان باشدوماهم کمک کنیم وحتی بنده درچند روزپیش که به ملاقات ایشان رفتم عرض کردم آقاماحاضریم یک طرحی تصویب کنیم یک تصمیم قانونی بگیریم که درهرجلسه‌ای ابتدای جلسه که واردمی شویم برای اینکه شمارادرمقابل اجنبی ودرمقابل آن کسانی که شمادارید با آنها مبارزه می‌کنید ومذاکره می‌کنید تقویت کنیم قبل از شروع دردستور یک رای اعتماد به شخص جناب عالی ودولت جناب عالی بدهیم این هیچ اشکالی ندارد واین کارراهم می‌کنیم اماموضوع اختیارات وتمرکزقوا وتوجه دادن تمام مسئولیتها به شخص واحدی یک ضرربسیار بسیار بزرگی داردوآن این است که بنده می‌گویم آقاهمه کارها به گردن آقای دکتر مصدق جنابعالی هم بفرمایید آقاهم بفرمایند تمام دستجات هم همین مطلب را تایید کنند و بالنتیجه تمام چشم‌ها برای برآورده شدن تمام حوایج قانونی واجتماعی متوجه شخص ایشان بشودبهرنسبتی که احتیاجات وحوایج اجتماع برآورده نشود به همان نسبت دراجتماع ایجادیاس می‌نماید بهمان نسبت که کمتر برای مردم فکربشود دلسردی دراجتماع بیشترمی شود ما دراین ۵ ماهه اختیارات دقیقا مطالعه کردیم نوشتجات آن دسته‌ای که همان اقلیت همانعده مفسده جوکه جناب آقای دکتر شایگان اشاره به آن فرمودند وفرمودند که قانون امنیت اجتماعی برای جلوگیری از آن دسته مفسده جو اصلا تصویب شده‌است ولی تاحالامتاسفانه هیچوقت از قانون امنیت اجتماعی برای آرامش محیط‌هایی که درآنجاها جنجال و اخلال شده‌است نه درگذشته و نه در امروز ونه درروزاول امضای قانون امنیت اجتماعی و نه الساعه که من درمقابل شما ایستاده‌ام و با شما آقایان دارم سخن می‌گویم از آن استفاده نشده وآن اخلالگرها مشمول اخلالگری هستنددرکارگاهها کارگرهای ملی را می‌زنند ومی کشندوموقعی هم که عدلیه تصفیه شده بقول جناب آقای دکتر بقایی آن کسانی که متهم به قتل هستند می‌گیرد بعد از دو سه روز دیگرآنهارارهامی کندآزادشان می‌کنددرخلال این ۵ ماهه آن دسته مفسده جورا ما می‌بینیم که اینهامشغول یک عملی هستند وآن عمل هم این است که می‌گویند می‌نویسند و می‌آیند منتشر می‌کنند درروزنامه‌های علنی وهی می‌گویند مردم این دکتر مصدق که شما بهش رای اختیارات دادید این دکتر مصدق که شما ازش پشتیبانی کرده‌اید این دکتر مصدقی که اختیارات تام دارد برای گرسنه‌ها برای محرومین چه فکری کرده؟ اینهادرظرف این مدت ۵ماهه مشغول این عمل بوده‌اند که این مطلب یعنی عدم توجه بوضع طبقه محروم وبیچاره این مملکت را بزرگ کنند وهی طبقه محروم وزحمتکش وگرسنه را متوجه این مطلب کنندکه نتیجه اش این بشود که بهرنسبتی که باین دسته از محرومین اجتماع کمترتوجه بشود محرومین اجتماع امیدشان بیشترمبدل به یاس شود.
نایب رییس _ آقای قنات آبادی وقت شماتمام شده‌است دوسه دقیقه بیشتروقت نمانده (دراین موقع آقای قنات آبادی آبی که روی تریبون بود آشامیدند واظهارکردند که این آب شیرین است این آب چیست) (دکتر شایگان _ آن آب قنداست برای بنده آورده بودند)
قنات آبادی _ برای جنابعالی بوده‌است پس باندازه‌ای که شفاباشد از آن خوردم ولی خواهش می‌کنم دستور بفرماید برای بنده آب ساده بیاورند (ناظرزاده _ سؤرمومن بود) جناب مقام محترم ریاست مقررفرمودند که بنده سه چهاردقیقه بیشتر به فرصت صحبتم درباره کفایت مذاکرات باقی نمانده والبته بنده این را عرض کنم که بنده نمی‌خواهم ۴، ۵ ساعت صحبت کنم وقصدندارم اگرچه خیلی مطلب هست که می‌خواستم به عرض آقایان برسانم اما اجمالش این است که دلایل من باکفایت مذاکرات بایک ربع ساعت تمام نمی‌شود اگرآقایان نمایندگان محترم...
(دکتر معظمی _ این سابقه برای کفایت مذاکرات ایجادنشود ماحاضریم که رای بدهیم شماصحبت بکنید)
بنده می‌خواهم به آقایان نمایندگان محترم عرض کنم موقعی پیشنهادکفایت مذاکرات وجوب پیدامی‌کندکه مذاکرات درپیرامون آن مطلبی که مطرح است بحدکافی شده باشدوچون بنده این مطالبی که آقایان موافقتی با این لایحه بیان فرمودند برای روشن شدن ذهن خودم و برای از ابهام درآوردن مطلب کافی نمی‌دانم وعرض کردم آقایان طرفدار تمدید لایحه دودلیل دارند یک دلیلشان این است که قوانین سریعتر وضع می‌شود واین را نیامدند اینجابیان کنند که درظرف مدت ۵ ماه چگونه قوانین سریعتر و باصطلاح تندتر از اینکه درمجلس بیایدوضع می‌شود وبه مرحله اجرا گذاشته می‌شودچون یک دلیل این است که عرض کردم دلیل دومش را هم که آقایان می‌فرمایندبایستی درمقابل خارجی دولت تقویت بشود بنده عرض می‌کنم این هم مانعی ندارد که چون همه آقایان این نظررادارند که دولت درمقابل خارجی روزبروزتقویت بشود قبل از هرجلسه می‌آیندرای اعتماد خودشان را بدولت بدهندواین مطالبی که گفته شد مجوز برای تمدید اختیارات نیست بنابراین بنده عرض می‌کنم که اختیارات نباید تمدید بشود و بزرگترین دلیلش این است که وقتی همه خواهش هاو تقاضاها متوجه یک شخص شدوهمه اینها از یک شخص خواسته شد و او هم نتوانست تمام احتیاجات وحوایج وگرفتاریهای اجتماع را برآورد وبلیات را مرتفع کند عکس العمل شدیدی دارد و از این جهت است که بنده عرض می‌کنم می‌ترسم این مملکت یک روزی درآغوش کمونیستی فروبرودوجهتش این است که اگربنا بشوداین مردم وآن کسانی که این همه برای نهضت ملی مبارزه وفداکاری کردندمایوس بشوند آن دشمنان ماهم که مشغولند ودایم به مردم نشان می‌دهندهی به مردم می‌فهمانند ودایم می‌نویسند که درمدت این اختیارات هم کاری انجام ندادند وبعدهم دراین اختیارات دوم هم می‌گویند که کاری صورت نداندنتیجه اش انحراف یک دسته محروم وگرسنه‌است واین انحراف هم بضررقطعی مملکت ماتمام می‌شود یعنی یک روزی بیک بلایی مبتلا می‌شویم که این بلا اسمش کمونیستی است که دیگرنه ابراز احساسات نه تلگراف نه طومار نه بیان مستدل ومنطقی هم جلوآن را نمی‌گیرد آقایان بپرهیزنداز اینکه همکارهارامتوجه یک شخص بکنید وآن شخص هم نتواند حوایج اجتماع را برآورد وبالنتیجه محرومین اجتماع منحرف بشوند وبیک طرفی بروند که دیگرنشود باتلگراف وتحصن وطومارجلوی آنرا گرفت واین روزی است که درانتظار مملکت مانشسته ومن که یک دشمن کمونیسمم از این روزمی ترسم.
نایب رییس _ آقای اخگرشماتوضیحی داریدبفرمایید
اخگر _ اجازه می‌فرماییدمختصر توضیحی بدهم بنده واردجواب فرمایشات جناب آقای شمس قنات آبادی نمی‌شوم زیرا که اصل موضوع پیشنهادکفایت مذاکرات بودودلیل این که کافی است مذاکره بعقیده بنده این است که موقع غیرعادی است همه مردم درتهران وشهرستانها درهیجان هستند (صحیح است) وممکن است درتاخیرمفسده‌ای واقع شود که مانتوانیم جبران کنیم این مطلب خیلی ساده‌است جناب آقای دکتر مصدق می‌گویندکه من این اختیارات را توام با رای اعتماد می‌دانم آقایان وکلاهم مختارهستند اگراعتماددارند رای می‌دهندواگر هم اعتمادندارند رای می‌دهند مجلس را برای مذاکره دیگردراین باب معطل کردن ومردم را بیشتردرحال انتظارگذاشتن بعقیده بنده سودی که ندارد ممکن است موجب زیان‌هایی بشود که قابل جبران هم نباشد(صحیح است)
نایب رییس _ رای می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد. پیشنهادها قرائت می‌شود. پیشنهاداول از آقای دکتر کیان است. (بشرح زیرقرائت شد)
اینجانب پیشنهادمی‌کنم مدت اختیارات اعطایی بشخص آقای دکتر محمدمصدق درامورمربوط به صنعت ملی شده نفت تا آخردوره هفدهم قانونگذاری ودرسایر امورموضوع قانون اختیارات برای ششماه از تاریخ انقضای مدت سابق تمدیدمی‌شود.
شبستری _ (خطاب به آقای نایب رییس) پیشنهادبنده را خودتان نمره یک گذاشتید بخودجنابعالی تقدیم کردم وپیشنهاداول مال بنده وآقای مجدزاده بود.
نایب رییس _ پیشنهادی آقای دکتر کیان ویک پیشنهاد هم آقای معتمددماوندی درجلسه گذشته دادندآقای معتمددماوندی پیشنهادخودشان را مسترد داشتندوپیشنهادی که دراداره بقید نمره یک ثبت شده متعلق به آقای دکتر کیان است و پیشنهاد نمره ۲ می‌شود پیشنهادجنابعالی هم همراه با آقای مجدزاده‌است.
دکتر کیان _ درهرحال علاوه براین پیشنهادپیشنهاددیگری هم بنده داده بودم درموقع طرح لایحه وان تقلیل مدت اختیارات به ششماه مطلقا بدون توجه بذکرموضوع نفت بودکه درپیشنهاددرج است درهرحال علت تقدیم این پیشنهاداین است که همه آقایان می‌دانند اختیارات از طرف مجلس شورای ملی بشخص واحدی مخالف اصول کلی مشروطیت ومغایرت دارد با قانون اساسی از لحاظ کلی این بحث البته شده‌است ولی از جانب دیگربنده هم خودم معتقدم وشایداولین شخصی هستم که درجلسه خصوصی در طرح اختیارات فعلی عرض کردم که بنده معتقدم درموقع ضروری واستثنایی لازمست ویکی از مواردش دادن اختیارات به آقای دکتر مصدق بود درهمان موقعی که مطرح شد که همه آقایان کم وبیش موافقت دارند بنده هم موافقت خودم را دراین مورد عرض کردم اما اینکه به شش ماه بنده پیشنهادکردم تقلیل مدت پیدابکند برای این بودکه احساس می‌کردم تصورمی‌کردم که وقتی یک چیزخلاف است حق این است که بحداقل ضرورت هم تقلیل پیدابکندیعنی باصطلاح اگراکل میته درمواقعی مجاز است بایداکتفاکردبه آن حداقل ضرورت نه بحداشباع وبنظربنده خوب است به شش ماه تقلیل پیداکند و برای اینکه حداقل ضرورت را درنظر بگیریم کافی است اما از آن موقع باین طرف اتفاقات وحوادثی پیش آمدکه بربنده اینجورثابت کردکه تا حدی دادن اختیارات لازمتراز آن چیزی است که من خیال می‌کردم یعنی بنده تصور می‌کردم که آقای دکتر مصدق با اینکه بلاتردیدمورد اعتمادقاطبه ملت ایران است و با اینکه تمام زعما وپیشوایان ملی و مذهبی ایران از ایشان پشتیبانی می‌کنند با اینکه هیچ منکری درراهشان بنظرنمی رسدوایشان هیچ احتیاجی به خواستن اختیارات آنهم برای مدت یکسال نداشتندبرای این که همه موقع لایحه یا قانونی که پیشنهادمی‌شد مسلمامورد تصویب مجلس قرارمی‌گرفت ولی از آن تاریخ باینطرف یعنی درفاصله دادن پیشنهاد بنده تا این موقع وقایعی پیش آمد که دیدم آقای دکتر مصدق بیچاره حق داردنگران باشد که ممکن است باوجوداین اتفاق واعتمادی که قاطبه ملت ایران دارد کیفیات وحوادث ونظریات شخصی درراه پیش بیاید که آن کیفیات مانع بشود از اینکه ایشان موفق بشوند راه اصلاحاتی را که پیش گرفته‌اند ادامه بدهند باین دلیل آخرین است که عرض می‌کنم از آن زمان باینطرف بنده نظرم تغییرکرده واین پیشنهادی هم که کرده‌ام مسترد می‌دارم (احسنت)
نایب رییس _ پیشنهادآقایان مجدزاده وشبستری وناظرزاده قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) پیشنهادمی کنیم تبصره ذیل بماده واحده اضافه وتصویب شود:
تبصره _ لوایح قانونی که درظرف مدت اختیارات ششماهه به امضای آقای دکتر محمد مصدق نخست وزیررسیده یا برسد بایستی تا انقضای مدت مزبورکلا به مجلس شورای ملی تقدیم شود و هم چنین هر یک از لوایح قانونی که در ظرف یکسال دوره تمدیدی در حدود اختیارات تهیه و بموقع اجرا گذارده می‌شود بایستی از تاریخ امضای نخست وزیر فعلی منتهی تا سه ماه برای تعیین تکلیف قطعی به مجلس شورای ملی تقدیم شود. شبستری. مجدزاده. ناظرزاده
نایب رییس _ آقای شبستری بفرمایید.
شبستری _ قبلا بایدبحضورآقایان عرض کنم که باموافقت آقای مجدزاده قرارشدکه درباره این پیشنهابنده توضیح بدهم
(کریمی _ ابتکاراین پیشنهادمال ایشان است)
البته ابتکارمال ایشان است ومنظوربنده اظهار شخصیت نبود می‌خواستم توضیحی داده بشود از هرطریقی که باشد کارنداریم
(شهیدی _ ایشان استادند)
حق است کاملا صحیح است ایشان واردترند بقوانین فلسفه خواستم تمدیداختیارات چنانچه بهمه آقایان روشن شده این است که کشورمادر حال حاضر احتیاج مبرمی باصلاحات واقدامات فوری داردوممکن است جریان عادی لوایح این حالت استثنایی را تامین نکند وبرهمه آقایان معلوم است که معنی این اختیارات تهیه لایحه قانونی وآزمایشی است وعنوان قانون بودن لوایح باتصویب مجلس شورای ملی حاصل خواهد شد و بدیهی است تمدیداختیار تهیه لوایح قانونی و آزمایشی ایجاب نمی‌کند که تقدیم لوایح به مجلس بتاخیربیافتد بلکه برعکس دولت از یک طرف دست باصلاحات زده واز طرف دیگر مجلس شورای ملی به شور ورسیدگی لوایح می‌پردازد لذابنظرآمد علاوه از ابقای قیدمندرج درقانون اختیارات شش ماهه دولت مکلف باشد بتدریج لوایحی را که تصویب وبمعرض آزمایش می‌گذارد تقدیم مجلس نماید که درنتیجه همکاری کاملی بین مجلس ودولت برقرار شده وموکول نگردد البته نمایندگان محترم تصدیق خواهندفرمود که حداقل مدت برای امکان آزمایش سه ماه است امیدوارم با توجه باین عرایض این پیشنهادمورد تصویب آقایان نمایندگان واقع شود
(احسنت. صحیح است)
نایب رییس _ مخالفی نیست با این پیشنهاد؟
دکتر شایگان _ اگر دولت قبول کند مخالفتی لازم نیست
نایب رییس _ آقای کهبد
خسروقشقایی _ دولت موافق است
جلالی _ در حضور جناب آقای دکتر مصدق مطرح شد خودشان هم قبول فرمودند.
کهبد _ اجازه بفرمایید بنده عقیده خودم را عرض می‌کنم. بطوریکه آقایان استحضاردارند تمام قوانینی که دراین مدت تدوین شده بدست بنده رسیده وخیال می‌کنم بدست سایرآقایان هم رسیده باشدکه تاکنون ۵۹ شماره از قوانینی که وضع شده‌است برای آقایان نمایندگان فرستاده‌اند پس خودجناب آقای دکتر مصدق اولا نهایت مراقبت را دارند که قبل از اینکه قانونی را امضا کنددرمعرض افکار عمومی بگذارند ومردم ایران استحضارپیداکنند و انچه بنظرشان می‌رسد اظهار نظر بکنند و مردم بگویند
(جلالی _ مقصود مجلس است)
اجازه بفرمایید عرضم را بکنم بعدهم بطوری که آقایان ملاحظه فرمودند وبنده هم دیده‌ام تاکنون قریب پنجاه وکسری از اینگونه لوایح را برای مجلس فرستاده‌اند آقایان آن پنجاه وخورده‌ای را تصویب بفرمایند ومسلم بدانند هرقانونی را که جناب آقای دکتر مصدق امضا کند بلافاصله ارسال خواهندداشت وبعلاوه ممکن است بعضی از قوانین ولوایح باشد که افشای آن برای مملکت مفید نباشد این را بگذارید باختیارخودش این است که خواهش می‌کنم از آقایان پیشنهادکنندگان که پیشنهادخودشان را مسترد بفرمایند.
نایب رییس _ آقایان پیشنهاددهندگان نظردیگری ندارند.
مجدزاده _ یکباردیگر بخوانند (بشرح سابق خوانده شد)
نایب رییس _ آقایانی که با این پیشنهاد موافقت دارند قیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد پیشنهاددیگری است متعلق به آقای دکتر بقایی وآقای قنات آبادی وآقای زهری که قرائت می‌شود. بشرح زیرخوانده شد) پیشنهادمی‌کنم
ماده واحده
ویرایشماده واحده دولت درباره اختیارات به قرار ذیل اصلاح شود اختیارات در کلیه امور مالی و بانکی و اقتصادی و امور مربوطه به نفت (طبق قوانین مصوبه) به شخص آقای دکتر مصدق داده می‌شود.
تبصره ۱ - به کمیسیونهای مجلس (یاکمیسیون‌های خاص درموردلزوم) اختیارداده می‌شود لوایح تقدیمی را مطالعه و تصویب نمایند.
تبصره ۲ - چنانچه کمیسیونهای فوق الذکر درمدت ۱۵ روز نفیایا اثباتا نظرخودرا اعلام نداشتند بجناب آقای دکتر مصدق اختیارداده می‌شود لایحه تقدیم را درصورت لزوم طبق مقررات قانون قانون اختیارات ششماهه شخصا امضا نماید و به مورد اجرا گذارد علی زهری _ شمس قنات آبادی _ دکتر بقایی کرمانی
نایب رییس _ برای توضیح هرکدام از آقایان پیشنهاددهندگان می‌توانند توضیح بدهند.
حاج سیدجوادی _ این باپیشنهادی که قبلا تصویب شد مخالفت است
زهری _ اجازه می‌فرمایید؟
نایب رییس _ مغایرتی ندارد آقای زهری بفرمایید
سیدجوادی _ اینطوربنظربنده رسیدکه مغایراست اگرنیست نظری ندارم
زهری _ این پیشنهادی که تقدیم شد چیز تازه‌ای نبود آقایانی که در هفته گذشته در جلسه فراکسیون که با حضور جناب آقای نخست وزیر تشکیل شد تشریف داشتند از این پیشنهادهم اطلاع پیدا کرده بودند و آنجا هم قبلا علل و موجبات لزوم این پیشنهاد را عرض کرده بودیم البته از طرف رفقا و حزب زحمتکشان آقای دکتر بقایی در صحبت‌هایی که کردند تایید کردند مکرر که با شخص جناب آقای دکتر مصدق موافقیم وبه شخص ایشان رای اعتماد داده‌ایم وخواهیم دادولی بالایحه اختیارات بنحوی که تقدیم مجلس شده مخالف هستیم علل مخالفت با این لایحه اختیارات وعلل موافقت با جناب آقای دکتر مصدق گمان می‌کنم مشروحابیان شدولی چون استادمحترم جناب آقای دکتر شایگان صبح این دوموضوع را ممکن تصورنفرمودند بنده اجازه می‌خواهم یک توضیح اضافی درعلت موافقت باشخص و مخالفت با آن لایحه اختیارات بعرض آقایان برسانم البته از تکرار مکررات خودداری خواهم کرد دلیل او ما برای موافقت باشخص آقای دکتر مصدق و زمام داری ایشان و رای اعتماد به شخص ایشان این است که درحال حاضر بطوری که مکرر اعلام کرده بودیم کسی را مناسبتر وبهتر از ایشان نداریم دلیل دوم ما برای موافقت با جناب آقای دکتر مصدق و دادن رای اعتماد بایشان این است که همانطوریکه گفته شد ایشان یک عملی را شروع کرده‌اند وامتحان داده‌اند که درقسمت سیاست خارجی ومقابله با خارجیها خیلی خوب عمل کرده‌اند و باید هم بتوانند عملیات خودشان را تعقیب بکنند ولی این هیچ متناقض نیست که به شخص ایشان اعتماد داشته باشیم
(دکتر شایگان_ ماده ۹۰)
ولی با لایحه اختیارات یکساله با آن نحو که تقدیم شده مخالف باشیم جناب آقای دکتر شایگان که ماده ۹۰ هم خواستند درعدم امکان این امر مثالی آوردند که ایشان چطور به یک نفر که اعتماد دارد ممکن است پولی قرض بدهد و ازش رسید و قبض بخواهد این واقعا باعث تعجب است بنده هم اقرار می‌کنم اگر شخصی به شخصی اطمینان دارد و آن شخص چیزی از آدم بخواهد آدم باید بلا شرط آن چیزش را به او بدهد به شرطی که آن چیز مال خودش باشد ولی اگر شخص مورد اطمینان از شما چیزی را خواست که متعلق بخودتان نیست شماوظیفه دارید ایشان رسید بخواهیدواین رسید خواستن از او دلیل عدم اطمینان نمی‌تواندباشد اختیاراتی است که آقایان نمایندگان مجلس دارند واختیاراتی که طبق قانون برایشان ساخته شده متعلق به شخص خودشان نیست واختیاری که از طرف مردم بایشان تفویض شده‌است وبهیچوجه حق ندارند بصرف احساسات شخصی اعتماد شخصی آنرا بدون شرط به یکی تفویض بکنند ماگفتیم که با اختیارات به نحوی که درلایحه تقدیم دولت ذکرشده‌است مخالفیم ولی همانطوری که مکرر از چندی پیش گفته‌ایم ونوشته‌ایم برای انجام اصلاحات برای کارکردن برای ایجاد مقررات تازه وانقلابی بطور قطع هرکسی که بخواهداین کارهارابکند اختیاراتی لازم دارد وماهمان طوریکه عرض کردم عقیده داریم که درحال حاضر زمان حاضرشرایط حاضرکسی بهتراز دکتر مصدق نیست و چه بهتر آن قدر اختیاراتی که لازم است بدون اینکه مضراتی داشته باشدبایشان داده شود و بنظر ما یکی از دلایلی که آقایان برای لزوم اختیارات اقامه می‌فرمودند و تا حدی هم مورد تایید است این بود که دولت احتیاج دارد به اجنبی و خارجیها بفهماند که تا یک سال دیگر هم اقلا در سرکار هست و ایشان نبایدانتظار سقوط یا مستعفی شدن ایشان را داشته باشند این موضوع در پیشنهادی که ما تقدیم کردیم کاملا گنجانیده شده و تایید شده و اقلا این عیب را نخواهد داشت که تمام اختیارات مملکت دردست یک نفرجمع بشود صرف نظراز اینکه این شخص تا چه اندازه مورداعتمادباشد ویک نکته دیگر دراینجا این است که شخص هرچقدر مورداطمینان باشد یک نفرآدم است یک آدمی که‌است ممکن است اشتباه و خطابکند با تعیین اختیارات مالی و اقتصادی و بانکی برای جناب آقای نخست وزیر یعنی مسایلی که تصمیم فوری برای اجرایش لازم است و نباید کسی در بعضی موارد قبلا از چگونگی عمل برای جلوگیری از بعضی سوء استفاده‌ها مستحضر بشود آقای نخست وزیر ممکن است تمام اختیارات را شخصا داشته باشد برای سایر مسایل بطوری که به تجربه هم دیده شده اغلب تصویبشان در مورد سایر قوانین مدتها طول می‌کشد تا بدست کمیسیونهای مختلف تهیه و تنفیذ بشود هیچ مانعی نخواهد داشت این باعث تعطیل نخواهد شد که این عمل طبق سنت سابق به کمیسیونهای مجلس یا در موقع لزوم به کمیسیونهای مخصوصی ارجاع بشود.
نایب رییس _ آقای زهری مدت توضیحات جنابعالی ۱۵ دقیقه بیشتر نمی‌تواند باشد حالا هم نزدیک باتمام است.
زهری _ چند دقیقه دیگر بیشتر عرض ندارم چون مقصود وقت گرفتن نیست و تکرار مکررات هم بنده نمی‌خواهم بکنم فقط هرچندیک ماده ۹۰ هم دارم در موقعش استفاده می‌کنم جناب آقای دکتر شایگان توصیه فرمودند که ما ماکیاولی را بخوانیم (دکتر شایگان _ نخوانید) حضرتعالی خوانده‌اید وبنده هم متاسفانه خوانده‌ام وملاحظه کرده‌ام که اصولی را که آقای ماکیاولی توصیه می‌کند اصلا با اخلاق و طبیعت بنده سازگار نیست زیرا آقای ماکیاولی توصیه می‌کند که در سیاست ابن الوقت بودن مانعی ندارد و اصولشان را آنطور که بخاطر دارم این بود که در سیاست اصولی وجود ندارد اگر ما پیروان مکتب او بودیم خیلی آسان و شاید آسانتر از خیلی راهها آسان موافقت و موفتیت را پیش می‌گرفتیم بنده بدون اینکه بخواهم عرض بکنم که ما مردان حرف نیستیم چنین ادعایی ندارم و قضاوتش با دیگران است ما عجالتا خریدار بازار بی رونق شده‌ایم این توصیح ماکیاولی بطور قطع نیست
(قنات آبادی _ احسنت. احسنت)
و یک نکته دیگر هم که خواستم عرض کنم این است که از طرف دولت رسما تقاضا نشده که رای درباره اختیارات به منزله رای اعتمادخواهدبود (دکتر فاطمی _ نوشته شده‌است) درمجلس خوانده نشده خوب بعد خوانده خواهد شد بنده از فرصت استفاده می‌کنم وعرض می‌کنم.
نایب رییس _ بله بنده بعداتوضیح می‌دهم شما آقای زهری توضیحاتتان را تمام کنید
زهری _ همانطوری که عرض کرد به آقای دکتر مصدق اعتماد و اطمینان داریم و به لایحه اختیارات باین ترتیب چون اعلام کردیم رای نمی‌دهم و چنانچه این دوموضوع با هم رای گرفته شود ممتنع خواهیم بود.
دکتر شایگان _ پنج دقیقه بعنوان ماده ۹۰ اجازه می‌فرمایید؟
نایب رییس _ اجازه بفرمایید جناب آقای مهندس زیرک زاده بعنوان مخالف با این پیشنهاد بفرمایند صحبت بکنند بعداز تعیین تکلیف پیشنهاد از ماده ۹۰ جنابعالی استفاده بفرمایید آقای مهندس زیرک زاده بفرمایید
مهندس زیرک زاده _ موضوعی که الان درمجلس ایران مطرح است بنظربنده بنظرتمام آنهایی که علاقه مند به دموکراسی ومشروطیت ایران هستند یکی از بزرگترین مسایل است و وقتی که انسان درمقابل مسایل بزرگ مملکتی قرار می‌گیرد شایسته‌است با متانت و خونسردی مطالب خودش را بیان بکند هر موضوعی که مطرح می‌شوداشخاص مطابق ذوق وسلیقه وتمایلات خودشان جنبه‌های مختلف این مطلب را درنظرمی‌گیرند ونظرموافق یا مخالف نسبت به آن ابراز می‌دارنددراین موضوع اختیارات دوجنبه کلی اولیه هست یکی جنبه امورخارجی ونفت ودیگری جنبه امورداخلی واصلاحات بنظربنده تفکیک این دوموضوع بطور کلی مفهومی ندارد و برای اینکه آقای نخست وزیر ویک عده‌ای اگر موضوع نفت را تعقیب می‌کردند برای اصلاحات داخلی ملت ایران بوده‌است درهرحال ملت ایران درمبارزه نفت فاتح نخواهدشد وزحمات مابه نتیجه نخواهدرسید مگراینکه اصلاحات داخلی انجام بگیرد بنده می‌خواستم یادآور بشوم که اینقدرکه مابحث می‌کنیم راجع بموضوع اینکه امردادن اختیارات یک امری است برخلاف مشروطیت وبرخلاف اصول می‌خواستم یادآوربشوم که هروقت درمملکت موضوعی مطرح بشودکه آن موضوع با بقاء وهستی مملکت ارتباط داشته باشد یک وضع خارق العاده‌ای است یک وضع مخصوصی است ودروضع مخصوص چاره مخصوص وراههای مخصوص لازمست. صحبت دراین قضیه زیادشده ولی من می‌خواستم یادآور بشوم که درامراصلاحات دوموضوع باید درنظرگرفت یکی اینکه شرایطی که ایجاب وضع خاص ووضع اختیارات می‌کنددیگراینکه چه شخصی است که می‌خواهدهرموقع وهرموقعیت وهرزمان ایجاب اختیارات نمی‌کند ودرمواقعیکه ایجاب اختیارات می‌کندبهرشخصی نمی‌شود اختیارات داد این درمجلس ایران بایستی گفته شودو در ذهن همه بماند که آنهایی که اختیارات می‌دهند به دکتر مصدق اختیارات می‌دهند و هر وقت در مملکت ما موقعیتی مثل امروزپیداشد اگرشخصی مثل دکتر مصدق تقاضای اختیارات کرد باوداده خواهدشد واگرآن شخص مثل دکتر مصدق نیست داده نخواهدشد همانطوریکه درهمان قضیه اختیاراتی که در ۱۹۲۶ به پوانکاره داده شد یک اشاره فرمودند آقای دکتر شایگان مقدمه اش را ذکرنکردند که این اختیارات را چند دولت خواسته بود ومجلس فرانسه نداد ومخصوصا آخرین فردی که تقاضای این اختیارات را کرد دولت هریوبود که باز هم جدیدا رییس مجلس فرانسه شد وفرانک فرانسه بسرعت عجیب وغریبی تنزل میکردوفرانسه بطرف ورشکستگی می‌رفت همه معتقد بودند که بایستی اختیارات داده بشودولی تا زمانیکه پوانکاره نیامداختیارات را ندادند بنابراین هیچوقت در ذهنمان نباشد که ما بخواهیم فکر کنیم یا اشخاص دیگری فکر بکنند که می‌توانند در موقع عادی یا مواقع غیر عادی باستناد اختیاراتی که این دفعه داده شده‌است تقاضای اختیاراتی بکنند وضع ما ایجاب اختیارات از نقطه نظراصلاحات می‌کندبنده باخودم این طورفکرمی‌کنم که چندسال است ما از فساداین زندگی صحبت می‌کنیم چندسال است فریادمی‌زنیم که زندگی مایک زندگی خراب یک زندگانی غیرقابل بقاء است وتعجب می‌کنم اگر به درجه اهمیت این فساد پی نبرده باشیم اگرتوجه نکرده باشیم که این فساد چقدر عجیبی است و بنابراین باید رسیدگی کنیم که برای اصلاح این وضع خراب چقدر اختیارات می‌خواهداساسا به مجرد اینکه شما می‌گویید اصلاحات به این این کلام میرساند که شما در مقابل یک وضع خرابی هستید یک وضع خراب یک وضع غیرعادی است این وضع خراب آقایان از صدوپنجاه سال بلکه می‌شود عقبتر رفت از اواخر دوران صفویه شروع شده‌است و همینطور خرابی دردنبال خرابی آمده‌است و ما را باین روزی رسانیده که همه می‌بینیم و شاهد آن هستیم این خرابی که تا این درجه توسعه پیداکرده‌است با قوانین عادی با وضع عادی نمی‌شود اصلاح کرد ادعای اینکه مامی‌توانیم یکوضع باین وخیمی را باوضع مقررات عادی اصلاح بکنیم حقیقتا تاسف آوراست برای اینکه همچوچیزی غیرممکن است مگر اینکه بخواهیم اصلاحات نکنیم مگراینکه راستی راستی وقتیکه فریاداصلاحات می‌زنیم وقتیکه دادمی زنیم اصلاحات بکنیم یک بیانی باشد یک تبلیغی باشد والا حقیقتا اگر بخواهیداصلاح بکنید باید با وسایل غیرعادی واز راه اختیارات بکنیدبنده نمی‌خواهم داخل مشکلات زندگی خودمان بشوم ولی می‌خواستم چندمثال کوچک یادآورشوم که چگونه کارها این اندازه مشکل است وقتی که فساد رژیم عادی یک مملکت شد وضعی که ما گرفتار آنیم گرفتار یک فساد موقت یک فساداستثنایی نیستیم ما گرفتاریک رژیم فسادبوده‌ایم زندگی مارایکدستگاه فاسداداره می‌کرده‌است ودستگاهی که یک رژیم فاسد در ۵۰ سال حکومت کرده‌است تمام زندگی مردم را این دستگاه درخطرمی اندازد تمام مردم زندگیشان منطبق با این فسادمی شود آیاهیچوقت از خودتان پرسیده‌اید که چرادرایران ما اینقدردروغ گفته می‌شود؟ علتش این است که دروغ دفاع مردمان مظلوم است. دروغ وسیله نجات مردمی است که درچنگال ظلم گرفتار می‌شوند وقتیکه در یک مملکتی ظلم مستقر می‌شود دروغ رفته رفته طبیعت و عادت می‌شوداگر شما بوضع اداری نگاه کنید...
نایب رییس _ آقای مهندس زیرک زاده وقت شمادرحال اتمام است درپیشنهادی که مخالفت فرمودید صحبت کنید.
مهندس زیرک زاده _ بله واما راجع به اصل موضوع چون تفکیک این قسمت اختیارات از این نقطه نظر که ماتمام اصلاحات را باید درنظرنگیریم بنظربنده غیرمنطقی است... چقدروقت بنده باقی است
نایب رییس _ سه دقیقه
دکتر بقایی _ اجازه بدهید صحبت کنندآقای رییس
مهندس زیرک زاده _ عرض کردم بنده واردمثالهایی که می‌خواستم بزنم نمی‌شوم چنددقیقه بیشتروقت ندارم ومی خواهم استفاده کرده باشم از وقت این پیشنهادی که آقایان می‌کنند از این نقطه نظرکه اختیارات را از هم تجزیه می‌کند از این نقطه نظرکه یکعده فعالیتهایی که لازم است برای اصلاح آنهادراختیارات ذکرنمی‌کنند از این نقطه که قسمت قانون استخدامی کشوری را که یکی از مشکلات کارما است کنارمی گذارد بنده بصلاح این کشورنمی‌دانم بنده معتقدهستم
(شمس قنات آبادی _ آقای مهندس زیرک زاده خواهش می‌کنم آن پیشنهاد را یکدفعه دیگرقرائت بکنید بعد از آن حرفهایی که حالا فرمودید شروع بکنید) شمابفرماییدکه یک مرتبه قرائت بکنند (دکتر بقایی _ آخرشماراجع بآن پیشنهادارید صحیت می‌کنید) پیشنهاد نزد آقای رییس است بفرمایید که یک دفعه قرائت کنند.
نایب رییس _ آقای مهندس توجه کنید وقت شما دارد تمام می‌شود.
شمس قنات آبادی _ بخوانید تا بدانید موضوعی که بحث می‌کنید چیست
مهندس زیرک زاده _ آن چیزی را که بحث می‌کنم
(قنات آبادی _ مربوط به پیشنهادنیست) بنده بهیچوجه عصبانی نخواهم شد و بعرایض خودم ادامه می‌دهم و درش بحث می‌کنم.
حائری‌زاده _ مخالفت باپیشنهادی است که اصلش را نمی‌دانید.
مهندس زیرک زاده _ آن چیزی که خودم می‌خواهم درش بحث می‌کنم وبحث من دراین است که می‌گویم تجزیه‌ای راجع بلایحه اختیارات قابل قبول نیست نه درمدت ونه درطرزاجرای آن ونه درموادآن یک لایحه‌ای است که بنظرمامفید می‌ایدوبهمان شکلی که هست باورای می‌دهیم وهیچگونه تغییری درآن را بنده بصلاح نمی‌دانم (احسنت)
شمس قنات آبادی _ آقای مهندس زیرک زاده همه تجزیه هابداست یا این تجزیه؟
مهندس زیرک زاده _ همه تجزیه‌ها
شمس قنات آبادی _ تجزیه آذربایجان چطور ائتلاف با فرقه دموکرات آذربایجان چطور(زنگ رییس)
مهندس زیرک زاده _ این هم بداست
نایب رییس _ پیشنهادیک مرتبه دیگر خوانده می‌شودتارای گرفته شود(بشرح سابق مجددا قرائت شد) آقای کاظمی فرمایشی دارید بفرمایید
کاظمی (نایب نخست وزیر)_ علت اصلی اعطای اختیارات دربیستم امرداد بجناب آقای دکتر مصدق این بود که چون درموقع حساس مملکت اگربنابشود برای هریک از اصلاحات لازم وفوری لوایحی تهیه میشدوباتشریفات پارلمانی بانجام می‌رسید موقع فوت می‌شد باین جهت آقایان تصویب فرمودنددراین تاریخ که این اختیار دریک مدت محدودی به آقای دکتر مصدق داده شود که لوایح قانونی تصویب بفرمایند و بعد از آزمایش به مجلس تقدیم شود حالاهم از خیلی جهات همانطور است که دردوره ۲۰ مرداد بودوچون این پیشنهادی که ۳ نفر از آقایان امضا فرمودند متاسفانه قبولش میسر نیست بعلاوه وقتیکه آقایان یک تبصره‌ای را تصویب فرمودند که ۳ماه بسه ماه می‌بایستی این لوایحی که تعیین شده به مجلس فرستاده شودبنابراین آن مقصودبیک صورت دیگری تامین شده‌است
(صحیح است)
نایب رییس _ بهرصورت باید تکلیفش بارای مجلس معلوم شودبه پیشنهاد آقایان دکتر بقایی و قنات آبادی و زهری به شرحی که قرائت شد رای می‌گیریم آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) رد شد. آقای دکتر شایگان به چه عنوانی جنابعالی اجازه می‌خواهید.
دکتر شایگان _ طبق ماده ۹۰ خیلی مختصراست (نایب رییس _ بفرمایید) جناب آقای دکتر بقایی خیلی به بنده ایرادات واردآوردند برای آن چیزهایی که نگفتم آنهارا می‌گذارم برای بعدولی درباب آن چیزهایی که گفتم ایشان مطلبی گفتند ومن خیال کردم که نظرایشان است ولی وقتی دیدم که آقای زهری فرمودندمعلوم شد خیال کرده‌اند که بنده فکرکرده‌ام رای اعتماددادن باعدم تفویض اختیارات منافات دارد بنده هیچوقت چنین عرضی نکرده‌ام بنده عرض نکردم که کسی که رای اعتمادمی‌دهد لازمه اش این است که بایستی رای باختیارات هم بدهد
(شمس قنات آبادی _ احسنت احسنت)
ایشان آن چیزهای دیگر را فراموش کردند بنده عرض کردم آن پیشنهاد ۳ فوریتی راجع بعدم تعطیل مجلس آن الفاظی که ایشان فرمودند که فلان وفلان قانون مفتضح است وفلان قانون بسیار افتضاح آوراست از این باب مسایل است (جلالی _ آن طرح تمام شد آقای دکتر شایگان این اندازه کش دادن ندارد) عرض کنم ۲۴ تلگراف است که الان رسیده‌است. دکتر بقایی _ بنده طبق ماده ۹۰ اجازه می‌خواهم
نایب رییس _ شما استفاده از ماده ۹۰ را برای جلسه بعد گذاشتید.
دکتر بقایی _ عرضی دارم که بایدبگویم.
نایب رییس _ ضمن پیشنهاد بفرمایید پیشنهادی از آقای دکتر بقایی رسیده‌است قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهادمی‌کنم لایحه تاجلسه فردا صبح مسکوت بماند.
دکتر بقایی کرمانی
نایب رییس _ آقای دکتر بقایی بفرمایید
دکتر بقایی _ بنده اینجامی‌خواهم یک مطلبی را عرض بکنم که هیچ دلیل نداشتم از پشت این تریبون این مطلب را عرض کرده باشم ولی جایی که وظیفه خودم را تشخیص دادم چاره‌ای ندارم جزاینکه چشمم را هم بگذارم وآنچه را که باید عرض کنم بنده حضورآقایان کرارا عرض کردم که سیاستمدارنیستم واین مبارزه‌ای را که شروع کردم وادامه می‌دهم روی الهام قلبی بود حالاممکن است خیلی هاباین حرف من بخندند خیلی هامعتقدنباشند ولی شخصا باین الهام قلبی خودم اعتقاددارم واگرغیراز این بوداین تلاش مذبوحانه را حالانمی‌کردم برای اینکه می‌دانم همینطور که عرض کردم باین اختیارات رای داده خواهدشد می‌دانم ومی‌دانم که چه جور هم رای داده خواهد شد برای اینکه این آقایانی که اینجور سنگ اختیارات را بسینه می‌زنند اگرشهامت این را داشتندکه تقاضای رای مخفی بکنند البته این اختیارات تصویب نمی‌شودولی این کاررا نمی‌کنند عرض کنم چیزی که بنده را مشکوک می‌کندخدا از گناه من بگذرد وامیدوارهستم که دراشتباه باشم وهمان طورکه درجلسه دیروز هم عرض کردم تنها ارزوی من این است تمام آنچه که اینجاگفتم غلط باشدوبنده دراشتباه باشم ولی آقایان یک چیزهست که بنده را بی اندازه نگران کرده وآن این است که فرداروزی است که اختیارات دمکرات‌های آمریکا تفویض به جمهوریخواهان می‌شودچندساعت بیشتراز این موضوع باقی نیست از ساعتی که تقاضای این اختیارات بی موقع یعنی یک روزبعداز رای اعتمادی که مجلس باتفاق آراء داده بود تقاضای این اختیارات شد بنده یک قدری ناراحت شدم وقتی که این تسریع جلسه صبح وجلسه عصر وجلسه شب شدمشکوک شدم وناراحت شدم واین پیشنهادی که حضورآقایان عرض کردم روی ناراحتی است که دارم برای خاطراین پیشنهادی که من دادم چقدرفحش بمن داده خواهدشد چقدراظهارتنفرخواهدشد خودم را مهیا کردم بتمام اینهاولی تقاضای این را دارم که اگرهیچ واقعه‌ای دراین چند ساعت نبایداتفاق بیافتد که ما اطلاع نداریم برای اینکه این لایحه تصویب شود فرداصبح بهش رای داده شودنه اینکه امشب که ده ۱۵ ساعت وقت به آن چیزی که عرض کردم بیشتر نمانده برای اینکه بنده روی این موضوع ناراحت هستم واین عرض هم که می‌کنم روی ناراحتی است ووظیفه خودم می‌دانم که این مطلب را عرض کنم برای اینکه دولت دمکرات آمریکا همانطوریکه آقای دکتر مصدق کرارا فرمودند دوست عزیزما آقای مکی اینجا گفتند و سایرین گفتند و نوشتند با انگلیسها دستشان یکی است واین مذاکرات هفت ساعته هندرسن من نمی‌دانم چیست این را موافقت کنید که فردا رای به لایحه اختیارات داده شود.
نایب رییس _ آقای حاج سیدجوادی مخالفید؟(حاج سیدجوادی _بله) مختصرتوضیح بفرمایید
حاج سیدجوادی _ با اینکه بنده را یک مرد دیگری در روزنامه شاهد معرفی کردند و من را ۸ رو و ۹ رو خواندند ولی به دکتر بقایی علاقه مندم و سوابق خدمات او را هم فراموش نمی‌کنم وایشان را دراین مورد بنده باطل نمی‌دانم ولی ممکن است اشتباه کرده باشند الهامی است برایشان برای منهم الهام شده
کهبد_ اصلاموقعش گذشت سه ساعت است که جمهوری خواهان تحویل گرفته‌اند) ولی فکردیگری برای من پیداشد فکرمن این است که این پانزده ساعت یاده ساعت بعداینکه نصفش مال خواب است ایشان چه الهام دیگری برایشان پیدامی‌شودکه صبح این موضوع حل بشود ممکن است وقت خواب الهامی بایشان بشودامادرخواب هیچ الهامی برای شمانمی‌شودودراین شب هم هیچ مشکل حل نمی‌شود وصبح هم این قضیه تصویب می‌شود ماهم بیش از این نمی‌توانیم مردم را نگران ومعطل کنیم سیل تلگراف است که می‌آیدومامخلص اجتماعیم اجتماع هم مصدق را لازم دارد اصلاح را از او می‌داندومی خواهد مامخلص اوهستیم روی این اصل عقیده‌ام این است که این پیشنهادموقعیت ندارد وبا آن هم مخالفت کرد از حالا تاصبح هم آنقدر وقتی نیست که بتواندایشان یک الهام دیگری بگیرد.
دکتر بقایی _ عرایض بنده را تمام تحریف کردند.
نایب رییس _ آقای وزیرخارجه فرمایشی دارید بفرمایید
وزیرخارجه _ بنده بسیارمتاسفم که رفیق عزیزماجناب آقای دکتر بقایی یک مطلبی را که کاملا جنبه داخلی دارد بیک مسایل خارجی مربوطش می‌فرمایند ممکن است فرداهم فرض بفرماییدرییس جمهور فیلیپین بخواهدزمام امور را دردست بگیرد دریک مملکت دیگر دراروگوئه هم یک کسی بخواهد زمام را دردست بگیرد اگرمطلب این بودکه این اختیارات را از فرداصبح به جناب آقای دکتر مصدق می‌دادندوایشان صاحب اختیار می‌شدندممکن بود یک چنین سوء ظنی که جناب آقای دکتر بقایی می‌فرمودندبوجود بیاید آقای دکتر مصدق تابیستم بهمن صاحب اختیاراست (صحیح است) یک چنین صحبتی را فرمودن مخصوصا بسیارجای تاسف است که جنابعالی درچندین سال بایک مردی که مظهر مبارزه یک ملتی است سنبل یک نهضتی است همدوشی کردید وآنوقت امروزتشریف میاوریداینجا یک چنین بیانی می‌فرمایید یک سوء ظن حضرتعالی دارید بنده نه از نظراینکه عضودولت هستیم از نظراینکه همیشه باجنابعالی دریک صف بوده‌ام وهمیشه ارادت داشته‌ام وباهم دریک مبارزه شرکت کرده‌ایم از حضرت عالی استدعا می‌کنم این کلمه سوء ظن را استردادبفرمایید برای اینکه جناب آقای دکتر بقایی ملت ایران به دکتر مصدق سوء ظن ندارد ملت ایران دکتر مصدق را سمبل این نهضت واین مبارزه می‌داند(صحیح است) اگرامروزنمایندگان محترم اینجا نشسته‌اند وزحمت بخودشان داده‌اند برای این است که یک مملکتی نگران است برای این است که مردمی از هرگوشه‌ای گوششان بصدای تهران است امابهیچوجه این مطلب مربوط بانتخابات عمرویارفتن زید نیست یک مذاکراتی در جریان بوده‌است ومخصوصا آنرابایدبه جناب آقای دکتر بقایی عرض کنم که آن وزرای دمکرات از روز یکشنبه خانه تکانی کرده‌اند و راجع به آیزنهاور فردا صبح او رسما زمامدار دولت است دیگر موردی ندارد این را که فرمودید تا فردا صبح کاری خواهد شد یعنی می‌فرمایید نصف شب امشب وقتی اختیارات داده شد حادثه‌ای پیدا می‌شودبنده از حضرتعالی با اینکه شکسته نفسی فرمودید وفرمودیدکه از سیاست چیزی نمی‌دانید بنده این حرف را قبول ندارم ومی‌دانم که حضرتعالی کاملا از سیاست اطلاع دارید وتمنی می‌کنم که از ناحیه حضرتعالی یک چنین حرفی نسبت به یک شخصی که همیشه اعتماد خودتان را حتی درمخالفتتان ملحوظ فرموده‌اید هیچوقت ابراز نفرمایید.
دکتر بقایی _ اجازه بفرمایید می‌خواهم توضیح بدهم بعدپیشنهادم را پس بگیرم.
نایب رییس _ توضیح ندارد
دکتر بقایی _ آقای مهندس می‌خواهم توضیح بدهم وپس بگیرم
نایب رییس _ چه توضیحی می‌خواهیدبدهید؟
دکتر بقایی _ بایدتوضیح بدهم وپس بگیرم بنده عرایضی که کردم حاکی از نگرانی من بودوجناب آقای حاج سیدجوادی عرایض بنده بکلی تحریف کردندبنده عرض نکردم که امشب می‌خواهم الهام بگیرم از جایی عرض کردم الان دریک حالتی هستم که نگارن هستم این توضیحاتی هم که دادند بنده می‌دانستم که آقای دکتر مصدق اختیارات دارند و فردا هم تمام نمی‌شود و تا بیستم هم هستند بنده این را عرض کردم موافقت کنید فردا بشود حالا که این وضع است پس می‌گیرم (احسنت)
نایب رییس _ مستردداشتید؟
دکتر بقایی _ بله مستردداشتم
نایب رییس _ پیشنهاددیگرقرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) پیشنهادمی‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
تبصره _ دولت مکلف است درمدت یک ماه از حین تصویب این قانون انتخابات مجلس شورای ملی را با جدول منظم شده برای تصویب به کمیسیون کشورمجلس شورای ملی تقدیم دارد پس از تصویب بلافاصله تا ۱۵ روز انتخابات سایر نقاط را که تا حال راکد مانده شروع نماید.
بهادری ناظرزاده _ همانطورکه نوشته شده بودقرائت شد.
نایب رییس _ آقای بهادری
بهادری _ این پیشنهادی که تقدیم کردم مربوط به نفت نمی‌باشد که مورد بی مهری باشد و سیاست خارجی دخالتی دراین کار ندارد تمنی دارم آقایان توجه بفرمایند بنده دوسه جلسه آمدم قبل از دستور عرایضی مربوط به قانون انتخابات و جدول بعرض برسانم متاسفانه نوبت نشد آقایان تصدیق دارند که قانون انتخابات بغیراز قوانین مالی است تصورمی‌کنم اگردردوره ۱۷ مجلس شورای ملی بشود با دقت و مطالعه کامل این قانون را تکمیل و خدمت بزرگی برای مشروطیت و آزادی انجام داده‌ایم واعقاب ما افتخار خواهند کرد پدران آنها مشروطیت ایران را تکمیل ونهال آزادی را تقویت کرده‌اند آقایان تصدیق دارند که قانون فعلی مضراتش کمتر از قانون نوشته شده بود
(دکتر کیان _ کاملا برعکس است)
آقای دکتر توجه کنیدکه آزادی مردم درآن قانون بیشتر بوده اختیارات انجمن نظاربدست مامورین دولت نبوده بعلاوه متناسب بین حوزه‌های اصلی وفرعی درانتخابات بیشتراز این جداول جدید بوده بدون مطالعه بنظربنده جمع شده مثلا شهرتاریخی تبریز زادگاه ستارخان ومشعل دار مشروطیت که ۹ نفر وکیل داشته‌است در این جدول ۴نفر گذاشته شده که مورداعتراض عموم آذربایجانیان می‌باشد این است که بنده پیشنهاد داده‌ام که بیاید به کمیسیون و در آنجا تصویب شود دیگر بسته به نظر آقایان است.
نایب رییس _ آقای ناظرزاده
ناظرزاده _ بنده توضیح مفصلی ندارم دراینکه درجدول ضمیمه لایحه قانون انتخابات خیلی اشتباه شده واصلاحاتی لازم دارد جای تردید نیست (صحیح است) وبهمین جهت دعوتهایی هم برای اصلاح این قانون شده ومی شود و همینطورکه الان تصویب شد تا سه ماه این قوانین باید برای تصویب واصلاح بیاید به مجلس یک نکته دیگر هم دراین پیشنهاد است که نوشته‌اند پس از تصویب بلافاصله در مدت ۱۵ روز بنده نفهمیدم اگر بلافاصله‌است ۱۵ روزش دیگر چیست و اگر ۱۵ روز است بلافاصله اش کدام بهر صورت چون جدول اصلاح خواهد شد خواهش می‌کنم پیشنهادشان را پس بگیرند.
رفیع _ پس گرفتند
بهادری _ نه آقایکمرتبه دیگر قرائت کنید (مجددا بشرح سابق قرائت شد)
نایب رییس _ آقای وزیرکشور
دکتر صدیقی (وزیرکشور)_ آقایان نمایندگان محترم می‌دانندکه یکی از مواداساسی برنامه دولت اول جناب آقای دکتر مصدق اصلاح قانون انتخابات بود و خاطر مبارک آقایان نمایندگان هم چنین استحضار دارند که ایشان در دولت دوم خود از ابتدای شروع بکار مشغول باین امر مهم بودند و یک کمیسیونی از اشخاص صالح و عالم و واقف انتخاب فرمودند و آن کمیسیون هم طرح لایحه قانونی انتخابات را تهیه کرده‌است وقریب ۴ماه دراین راه و کار صرف وقت کرده‌است قانون یعنی لایحه قانونی حاضرشده‌است و این لایحه قانونی جدولی دارد و پس از اینکه دعوت شد از آقایان نمایندگان محترم که در منزل جناب آقای نخست وزیر تشریف بیاورند در آنجا بحث کنند و نظرخود را اظهار کنند عملا معلوم شد که بهترآن است که این جدول منظم به لایحه قانونی منطبق شود با جدولی که برای لایحه قانونی تقسیمات کشور تهیه می‌شود (صحیح است) آقایان نمایندگان به چهار دسته برحسب موقع جغرافیایی تقسیم شدند و از محضرآقایان استفاده شد دو جلسه با حضور جناب آقای نخست وزیر مذاکراتی بعمل آمد و نتایج آراء صائب و مطالب و ارشاداتی که فرمودند وزارت کشورهمه را یادداشت کرد و به آقایان قول داد که نظرآقایان در لایحه جدید یعنی طرح لایحه جدید تامین کند (صحیح است) و منطبق کند جدول منظم باین لایحه را با جدول لایحه قانونی تقسیمات کشور و دیروز هم قراربودکه جلسه سوم تشکیل شود که مجلس چون گرفتار کارهایی بود این جلسه منعقد نشد و فرد هم جلسه تشکیل خواهد شد بنابراین این عرایض من خود کافی است ظاهرا که بعرض آقایان برسانم و معلوم کنم که دولت کمال علاقه را دارد یعنی مخصوصا شخص دکترمصدق (صحیح است) که این لایحه به بهترین وجهی تهیه شودوهمانطور که نماینده محترم جناب آقای بهادری فرمودند کمکی به تکمیل قانون اساسی وحفظ آزادی بشودبعین عبارت نقل کردم فرمایش جنابعالی را بنابراین چون حالا هم صحبت شد که این لایحه وقتی تمام شدسه ماه بعدتقدیم مجلس شورای ملی بشود بنده تصورمی‌کنم که مقصودنماینده محترم خودبخود حاصل است (صحیح است) ودولت مطالعات کافی خواهد کرد به اسرع اوقات این لایحه را تمام خواهدکرد دراین صورت استدعا دارم از جناب آقای بهادری که پیشنهاد خودشان را پس بگیرند.
رفیع _ قبول فرمودند
بهادری _ بنده مقصودم تذکربودوبااین توضیحی که جناب آقای وزیرکشور فرمودند مستردداشتم (احسنت)
نایب رئیس _ آقایان توجه بفرمایند که پیشنهادهاتمام شده ولازم است که به ماده واحده و اضافات رای گرفته شود ولی دومطلب بود که قبلاخواستم عرض کنم یکی این است که آقای نخست وزیرضمن نامه‌ای که در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۳۱ بعنوان ریاست محترم مجلس شورای ملی نوشته‌اند در آخر نامه می‌نویسند:
ضمنا باستحضار میرساند که از نظردولت رای باین لایحه رای اعتماد تلقی خواهدشد. بنده دراین صورت فکرکردم که به این تقاضای دولت حتما لازم باشد که با ورقه رای گرفته شود ضمنا پیشنهادی هم به امضای ۵ نفر از آقایان دکترشایگان _ دکترسنجابی _ پارسا _ زیرک زاده رسیده‌است که باورقه رای گرفته شود بهر صورت با این ترتیب رای باورقه را اعلام می‌کنم نسبت به ماده واحده و اصلاحاتی که قبلا تصویب شده آقایانی که موافقت دارند ورقه سفید با نام و آقایانی که مخالفند رای کبود خواهند داد
(اسامی آقایان نمایندگان به ترتیب ذیل اعلام ودرمحل نطق اخذ رای بعمل آمد) آقایان: رفیع. دکترفلسفی. زیرک زاده. مهندس حسیبی. دکترسنجابی. اخگر. تولیت. دکترشایگان. پارسا. حاج سیدجوادی. انگجی. میلانی. حمیدیه. محمدحسین قشقایی. خسروقشقایی. دکترکیان. دکترمعظمی. محمد ذوالفقاری. افشار. امامی اهری. گنجه. کهبد. منصف. مجتهدی. افشارصادقی. جلالی. دکترفاخر. موسوی. امیرافشار. مصدقی. قنات آبادی. پورسرتیپ. شهیدی. نبوی. جوادعامری. مدرس. خلخالی. وکیل پور. اقبال. دکترمصباح زاده. ملک مدنی. دکترطاهری. دادور. شبستری. ذکایی. دکتربقایی. زهری. مجدزاده. شاپوری. صفایی. شادلو. شوکتی. جلیلی. مهندس غروی. فرزانه. ریگی. دکتر فقیهی شیرازی. شهاب خسروانی. میراشرافی. نریمان. کریمی. بهادری. حائری زاده. معتمددماوندی. نجفی. ناظرزاده. (پس از شماره آراواستخراج ۵۹ ورقه موافق ویک ورقه مخالف ویک ورقه سفید بی اسم شمرده شد)
نایب رئیس _ آقایان توجه بفرمایند ۶۷ نفر درجلسه حاضر بودیم ۶۶ نفر اسامیشان خوانده شد خود بنده طبق معمول درموقعی که ریاست جلسه را عهده دارهستم در رای شرکت نمی‌کنم بنابراین با ۵۹ نفرموافق لایحه اختیارات آقای دکترمحمدمصدق بتصویب رسید.
اسامی موافقین _ آقایان: اقبال. مدرس. دکترمصباح زاده. ذکایی. شهیدی. دکترفاخر. اخگر. دکترشایگان. رفیع. دکترفلسفی. انگجی. جلیلی. وکیل پور. کریمی. دادور. دکترفقیهی شیرازی. مصدقی. نجفی فردوسی. فرزانه. شبستری. شاپوری. صفایی (بشرط رعایت اصل دوم قانون اساسی) افشارصادقی. دکترمعظمی. گنجه. حاج سیدجوادی. موسوی. امیرافشاری. محمدحسین قشقایی. نبوی. میلانی. محمد ذوالفقاری. دکترطاهری. مجدزاده. خسروقشقایی. ناظرزاده. شهاب خسروانی. مهندس حسیبی. منصف. شوکتی. فتحعلی افشار. امامی اهری. پارسا. مهندس غروی. شادلو. خلخالی. ملک مدنی مجتهدی. جلالی. عامری. ریگی دکترکیان. پورسرتیپ. معتمددماوندی. مهندس زیرک زاده. دکترسنجابی. نریمان. تولیت. ورقه سفید علامت امتناع یک برگ.
مخالف _ آقای حمیدیه (باقیداین جمله درورقه رای خود بسم الله الرحمن الرحیم برای حفظ مشروطیت واحترام به قانون اساسی با لایحه اختیارات مخالف و با دولت جناب آقای دکترمصدق موافقم)
نایب رئیس _ بنده بایدعرض کنم که امیدماومجلس وملت ایران این است که از این اختیارات وسیع حداکثر استفاده را برای رفاه وسعادت ملت بفرمایند.
نمایندگان _ انشاء الله
نایب رئیس _ آقای وزیردارایی فرمایشی دارید بفرمایید
وزیردارایی _ بنده از طرف شخص جناب آقای دکترمحمدمصدق نخست وزیر و از طرف هیئت وزیران از احساسات آقایان نمایندگان محترم اظهارتشکرمی‌کنم وبااینکه محتاج به تکرارنیست اطمینان می‌دهم که از این اختیاری که آقایان دادندبحداعلی بنفع ملت ایران استفاده خواهدشد
(صحیح است. انشاءالله)
۳ - تعیین موقع ودستورجلسه بعد_ ختم جلسه
ویرایشنایب رئیس _ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده صبح پنجشنبه ساعت ۹ وربع صبح دستور مطالبی است که درجریان داشتیم (مجلس ساعت ۹بعداز ظهر ختم شد) نایب رئیس مجلس شورای ملی. احمدرضوی