مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۷۰
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره ۲۳۴۳
۳ شنبه ۵ اسفند ماه ۱۳۳۱ - سال نهم
شماره مسلسل ۷۰
دوره هفدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی - جلسه ۷۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۵ شنبه ۲۳ بهمن ماه ۱۳۳۱
فهرست مطالب:
- ۱ - طرح صورت مجلس
- ۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: پورسرتیپ. دکتر سنجابی. میراشرافی. و وزیر امورخارجه
- ۳ - بیانات آقای معاون نخست وزیر دائر به حاضر بودن برای جواب سوالات
- ۴ - طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت نروژ
- ۵ - طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت سوئد
- ۶ - طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت هلند
- ۷ - تعیین موقع ودستورجلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت ۹ و ۵۰ دقیقه صبح بریاست آقای محمد ذوالفقاری (نایب رئیس) تشکیل گردید
- طرح صورت مجلس
ویرایش۱- طرح صورت مجلس
نایب رئیس - جلسه رسمی است صورت غائبین جلسه یکشنبه ۱۹ بهمن قرائت می‌شود
(بدین شرح توسط آقای ناظرزاده (منشی) قرائت شد)
غائبین بااجازه - آقایان: مشار. احمدفرامرزی. حاج سیدجوادی. قنات آبادی. نبوی. جلالی. اورنگ. منصف فرزانه
غائبین بی اجازه - آقایان: دکتر امامی. عبدالرحمن فرامرزی. محمدحسین قشقایی. راشد. دکتر ملکی. شهاب خسروانی
دیرآمدگان بااجازه وزودرفتگان - آقایان: زهری ۴۵ دقیقه. صراف زاده ۵۰ دقیقه. مکی ۱/۳۰ ساعت امیرافشار ۳ ساعت. پورسرتیپ ۴ساعت
دیرآمدگان بی اجازه وزودرفتگان - آقایان: کهبد۴۵ دقیقه. دکتر مصباح زاده ۵/۲۰ ساعت
غائب دررای - آقای خسروقشقایی یک رای
نایب رئیس - اعتراضی درصورت مجلس هست؟ آقای ناصرذوالفقاری
ناصرذوالفقاری - تلگرافی به امضای عده زیادی از بابلسررسیده که شکایت کرده‌اند یکعده از نوکران اجانب یعنی اعضای حزب منحله توده کمونیست درآنجاریخته‌اند اخلال کرده‌اند وشهررا مغشوش کرده‌اند تلگراف را تقدیم می‌کنم وازدولت تقاضای رسیدگی دارم که اقدام لازم بعمل آید.
نایب رئیس - آقای نریمان
نریمان - یک اشتباهات عبارتی است که اصلاح کرده ومی‌دهم به تندنویسی
نایب رئیس - بسیارخوب اصلاح می‌شود آقای مهندس غروی
مهندس غروی - جناب آقای صفایی نماینده محترم قزوین به بنده تلفن کردندکه درضمن صورت مجلس (خسرو قشقایی - چرا به شماتلفن کردند؟) خوب دیگر اظهارالتفات کرده‌اند درباره آن پیشنهادی که درجلسه قبل پس گرفتند که سفارتخانه‌های خارج مشروب مصرف نکند گفتند من این را باین جهت پس گرفتم که دولت خودش قبلا این دستور را داده بودگفتندکه این توضیح را درصورت جلسه قیدکنندبعلاوه یک تلگرافی هم از اتحادیه عاملین چای رسیده که بوسیله بنده تقدیم مقام ریاست می‌شود.
نایب رئیس - آقای وکیل پور
وکیل پور - چند فقره نامه‌است که از طرف کارمندان دولت راجع بوضع خودشان نوشته‌اند تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم یکی از آنهاشرحی است که توسط بنده وجناب آقای ناظرزاده عینا تقدیم می‌کنم یک تلگرافی است از مسجدسلیمان که توسط جناب آقای دکتر فقیهی شیرازی وبنده رسیده‌است که آنراهم تقدیم می‌کنم یک نامه‌ای هم از آقای عباس یثربی که نامه سرگشاده ایست تقدیم می‌کنم یک تلگرافی است از فسا که کارمندان دون پایه دولت داده‌اند راجع به وضعیت اسفناک خودشان توضیحاتی بعرض رسانده‌اند که تقدیم مقام ریاست می‌کنم ویک نامه‌ای است از کارمندان وزارت دارایی که راجع باجرای بودجه سازمانی تقاضاهایی دارند که تقدیم می‌کنم یک طوماری هم هست از کارمندان وزارت دارایی که آنراهم تقدیم می‌کنم ومربوط به اموربازنشستگی است واستدعادارم از نمایندگان محترم مجلس شورای ملی وهمچنین از هیئت دولت که برای کارآنها یک توجه عاجل وسریع بفرمایند.
نایب رئیس - آقای خسروقشقایی
خسروقشقایی - یک تلگرافی از هفتگل رسیده اظهار رضایت از آقای دکتر تواناکرده‌اند تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
نایب رئیس - آقای ملک مدنی
ملک مدنی - بنده با اجازه مقام ریاست یک تذکری بود که می‌خواستم عرض کنم وآن این است که همیشه معمول مااین بوده‌است که بودجه مجلس شورای ملی قبل از سال تقدیم مجلس میشده‌است وبه تصویب می‌رسیده وحالا دارد سال به آخرمی‌رسد وبودجه مملکتی هم شایدتایک هفته دیگر حاضربشود ولی هنوز از بودجه مجلس خبری نیست خواستم استدعا بکنم از مقام ریاست وهیات رئیسه که توجهی بفرمایند بودجه مجلس شورای ملی شاید زودترازتصویب بگذرد.
نایب رئیس - برای اطلاع جنابعالی خواستم عرض کنم که بودجه مجلس دردست اقدام است وانشاء الله تایکی دوجلسه دیگر فکرمی‌کنم گزارش آن تقدیم بشود(ناظرزاده - درهیات رئیسه تصویب شده) نسبت به صورت جلسه دیگراعتراضی نیست؟ آقای مدرس
مدرس - آقای دکتر ملک مدتی است مریض وبستری هستند وشرحی به هیات رئیسه نوشته‌اند که گویا مورد توجه واقع نشده خواهش می‌کنم که غیبت ایشان را با اجازه تصویب بفرمایند(خسروقشقایی - صحیح است) ضمنایک اشتباهاتی درعرایض بنده شده بودکه اصلاح می‌کنم وتقدیم می‌کنم.
نایب رئیس - درصورت مجلس دیگراعتراضی نیست؟(اظهاری نشد) چون عده کافی نیست تصویبش می‌ماند برای بعد.
- بیانات قبل از دستور آقایان: پورسرتیپ. دکتر سنجابی. میراشرافی. و وزیر امورخارجه
ویرایشنایب رئیس - عده‌ای از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای پورسرتیپ
پورسرتیپ - بنده تصمیم داشتم که همیشه صحیح است گوواحسنت گوباشم ولی یک پیش آمدی شدکه لازم گردید مطالبی را بعرض مجلس شورای ملی برسانم هنگامی که آقای دکتر مصدق درمجلس شورای ملی تقاضای تفویض اختیارات نمودند دلیلشان این بود که دربسیاری از مواقع برای انجام کارهای مفیدوضروری احتیاج به قانون دارندولی سیرعادی تقدیم لوایح به مجلس دچار کندی وموجب وقفه درپیشرفت امور می‌گردد. وبدان جهت وکلای مجلس با همه مخالفت این تقاضا با قانون اساسی وازنظرجلوگیری از تشنجاتی که درکشوربوجودامده بود وممکن بود دراین موقع حساس موجبات نزاع وکشمکش‌های داخلی گردد باتفویض اختیارات موافقت نمودند که آقای دکتر مصدق بدون مانع بتوانند قوانینی راکه بمنظور اصلاح امور لازم است بموقع خودتهیه وبمورداجرا بگذارند. ولی اکنون چندی است مشاهده می‌شود درعمل همکاران ایشان اشتباهاتی مرتکب می‌شوند وتصور می‌کنند در مدت کوتاهی بایدبرای تمام مسائل و امور مملکتی قانون گذرانید وقوانین فعلی را اصلاح نمودودرواقع آقایان وزرا تصورمی‌کنندکه ماموریت ایشان وضع قوانین است ومجلس این ماموریت را بعهده آقایان گذارده وبهمین جهت مشاهده می‌شوددراموراداری ومملکتی هیچگونه تفاوتی حاصل نشده زیرا آقایان وزرا وظیفه اصلی خودرا از دست داده واکثر ایشان درفکر وضع قانون هستند وحال آنکه به شخص آقای دکتر مصدق این اختیارات داده شده تادرمواردی که اصلاحاتی ضرورت دارد از آن استفاده کنندمثل لایحه ازدیادسهم کشاورزان که ذاتا لایحه مفیدی از نظراجتماعی واقتصادی است.ولی متاسفانه چون دراجرای آن مراقبت کامل نشد باعث اخلال درامورکشاورزی در بسیاری از نقاط کشور گردیده که اگردولت توجه ومراقبت دقیقی نکندباعث تنزل سطح کشاورزی خواهدگردید.آقایان وزرا تصورکردنداکنون موقعی است که تمام قوانین بایداصلاح شود ولذا بیشتر وقت خودرا صرف تهیه وتنظیم قوانین نموده‌اند ومی نماینداین یک اشتباه بزرگی است که ربطی به آقای دکتر مصدق نداردومسئولیت آن متوجه وزرائی است که درامورمملکیت درمقابل مجلس هم منفردا مسئول هستند وهم مشترک مثلا وقت زیادی برای تهیه قانون استخدام صرف شدودرمیان یکصدهزار نفرکارمنددولت تشنجات عظیمی ایجادگردید درصورتیکه اصلا درشرایط فعلی چنین قانونی لازم نیست زیرا دولت که باشرایط فعلی نمی‌تواند به مستخدمین اضافاتی بدهد ووضع استخدامی آنهارابهترسازد پس دولت را بامستخدمین طرف کردن ویکدسته را بردسته دیگر ترجیح دادن تولید اختلاف وتشنج کردن دروضع فعلی چه فایده‌ای دارد؟
یاتجدیدسازمان وزارتخانه‌ها واختیاردادن به وزرای برای سازمان چه ثمری دارد؟ اگرمنظوربیرون ریختن اعضای ادارات از وزارت خانه‌ها باشد دولت بایدبداند که این اقدام کار آسانی نیست ومسئله مستخدمین تنهاموردابتلای کشورمانیست ودرهمه کشور هابامسئله ازدیاد مستخدمین دولتهاموجه هستندوصدهاهزارنفر اضافه براحتیاج مشغول کارند ودولتهاتاکار برای مردم پیدا نکنند مستخدمین خودرا نمی‌تواننداخراج کنند زیرا بفرض اینکه از اداره رانده شوند دولتهاموظفند به آنها کاربدهندوالا وجودهزارها نفردرس خوانده بیکار مفاسدوعیوب دیگری خواهد داشت که درخورتوجه‌است. رمملکت ماهم باید باین مسئله توجه داشت که چون کاربرای مردم وجودندارد دولت نمی‌تواند هزارهاجوان ومستخدم رابیرون بریزد بدون اینکه کاری برای آن هادرنظربگیردواگر منظورسازمان وزارت خانه‌ها تغییردادن اسم ادارات وزارتخانه‌ها است این عملی است که دردوازده سال اخیر مکررواقع شده ونتیجه نداده هرچندسالی یک دفعه هروزارتخانه را اصلاح می‌کردند یعنی چند اداره متمرکز می‌کردند ویک مدیرکل برایش معین میشده وچندنفررا برمی داشتند وچندنفردیگررا بجای آنها می‌گذاشتند ومقداری میزوصندلی وپرونده از عمارتی به عمارت دیگر منتقل میشده واصلاحات بهمین جاخاتمه می‌یافت.
اکنون هم دروزارت مالیه همان شده که از دوازده سال قبل تاکنون هروزیری که آمده به سلیقه خودکرده ورویه فعلی هم ادامه همان رویه سابق است. یک ماه پیش جناب آقای وزیردارایی پس از چندماه مطالعه وصرف وقت تشکیلات وزارت دارایی را تغییر دادندیعنی سه اداره کل درست کردند وازبعضی ادارات عنوان کل را برداشتند وبعضی ادارات رادردیگری ادغام کردند وبعضی را از اداره دیگرجداساخته وعین همان عملی را کرند که هژیروگلشاییان ودکتر سجادی می‌کردندیعنی کارتازه‌ای نشدوتنهانتیجه این عمل این است که تاچندین ماه درنتیجه برهم زدن این تشکیلات کارهای این ادارات مختل خواهد شد وهیچ تفاوتی باسابق نخواهد کردمگر اینکه چند عدد میزوصندلی از این اطاق وعمارت به اطاق وعمارت دیگربرده می‌شود وهرکس که به کاخ دارایی می‌رود ومستخدمین میزبدوش را می‌بیند لبخندی می‌زند ومی‌گویدکه اصلاحات شروع شده‌است!! نون چندی است عده‌ای از دراطاق‌های دربسته نشسته‌اند تاسازمان وزارت دارایی یاوزارتخانه‌های دیگر را بدهند. فرض می‌کنم این عمل صورت گیرد اینکه اصلاحات نیست یکعده از پشت میزها برمی خیزندوعده دیگر بجای آنهامی نشینند درصورتیکه آنهاکه می‌روندوهم اینهاکه می‌آینددست پرورده همین مکتبند یعنی مکتب کاغذبازی وحکومت میزوصندلی وهیچ تفاوتی پیدانخواهدشدجزآنکه دوماه پیش میرزا حسن خان درپشت میزنشسته بود وحالامیرزاحسین خان نشسته. این عمل وزرا مثل این است که سفره‌ای که اعضای خانواده از آن طعام می‌خورند خالی باشدولی پدرخانواده جای بشقاب وکاردوچنگالهارادرروی سفره عوض کند. درحقیقت جای تاسف است که دربهترین فرصتی که برای اصلاحات پیش آمده این عده که با آقای دکتر مصدق همکاری می‌کنندنه فقط باری از دوش ایشان برنمی دارند بلکه برسنگینی بارایشان می‌افزایند وراهی راکه برای خدمت به مملکت انتخاب کرده‌اند وبه آقای دکتر مصدق عرضه می‌دارند راهی است که امروزنبایدرفت بسیاری از کارها لازم است ولی بموقع خود امروزبیشترکارهایی که آقایان وزرا خودرا سرگرم آن نموده اند کارهایی است که در مواقع عادی وسرفرصت بایدانجام داد بعضی از این کارها شبیه به آن است که عروسی در حال احتضارباشد ودرهمان حال بخواهند زیرابروی اورا بردارند. چون ماهمگی موفقیت آقای دکتر مصدق را که موفقیت مملکت محسوب است خواهانیم خودرا موظف می‌دانم دراین مقام رسمی این تذکرات را به آقایان وزرا بدهم وچون دراین مدت معلوم می‌شود وزیران از تشخیص مصلحت مملکت عاجز بوده‌اند وبرای اینکه با قوانین می‌توان آزمایش نمودامابامملکت نمی‌توان آزمایش کرد مقتضی می‌دانم بدولت تذکر دهم که دراین رویه تجدیدنظرنمایند درموردقانون تقسیمات کشوری اگر چه متاسفانه آقای وزیرکشور کمترتوجه می‌فرمایند ودرموردارتش که بااعمال ناروایی که درآن صورت می‌گیرد بیم انحلال آن می‌رود عرایضی دارم که چون وقت گذشته‌است دروقت وفرصت دیگری بعرض آقایان محترم خواهم رساند جناب آقای حائری زاده هم تذکری به بنده داده اندکه لازم می‌دانم بعرض برسانم وآن موضوع مستخدمین جزء است که توجه آقایان را نسبت به آن جلب می‌کنم (صحیح است. احسنت)
نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی
خسروقشقایی - آقای پورسرتیپ ۱۵ دقیقه تمام نشده...
دکتر سنجابی - بنده قصدداشتم امروز راجع بیکی از مسائل مهم واساسی وعمومی مملکت یعنی موضوع تقسیمات کشوری که دروزارت کشورفعلا مطرح است وآقایان نمایندگان محترم هم دعوت داشتندودرآن کمیسیون اظهار نظر فرموده‌اند صحبت‌هایی بکنم ولی چون دوموضوع فوری وعاجل پیش آمدکرد از این جهت این موضوع را بوقت دیگری موکول می‌کنم ودرباره اش نظریات وعرایضی که دارم بعرض آقایان نمایندگان محترم میرسانم بنده بهیچوجه میل ندارم وقت نمایندگان محترم را بیک مسائلی که کوچکترین ارتباطی با امور خصوصی داشته باشد بگیرم ولی چون برای مردمی که بنده افتخارنسبت به آنهارادارم واسم خودرا از آنهاگرفته‌ام اخیرا پیش آمدی شده‌است بمورد دانستم که دراین جامطالبی بعرض نمایندگان محترم برسانم ابتداعین خبررا که شاید آقایان نمایندگان محترم هم دیده باشندازروزنامه قرائت می‌کنم. برطبق بیانی که آقای وزیرامورخارجه درچندروزپیش بیان کرده اندطبق گزارشاتی که از مقامات انتظامی رسیده درتاریخ ۱۷ بهمن ماه جاری ساعت ۲۰ درهفت کیلومتری بین نفت شاه وسومار واقع درمنطقه کرمانشاه سارقین عراقی به طایفه سنجابی حمله برده پس از یکساعت ونیم زدوخورد وتیراندازی حاج مرادفرزندشیخ مراد بوسیله گلوله مقتول وعلی دادفرزندرضامجروح شد وسارقین درحدود۵۰۰ راس گوسفند وبزومیش بسرقت برده‌اند وصول این خبرموجب تاسف وزارت خارج شده واقداماتی بعمل آورده‌اند. این یک خبربسیار ساده‌ای به نظرمی رسدولی متاسفانه ریشه دارترازآنست که مربوط به قتل یکی دونفر وسرقت مقداری ثروت وگوسفندمردم مرزنشین ایران باشد(صحیح است) وبطوریکه دیروز هم به بنده تلفن شد متاسفانه این عمل تکرار پیداکرده وگویا عده ۶۰۰یا ۷۰۰ گوسفنددیگرهم برده شده ویکنفریادونفر دیگرمجروح یامقتول شده‌اند این پیش آمد آقایان محترم دومنشا دارد یکی منشا قدیم ودیگری منشا جدید یک منشا درقرارداد حدود ۱۹۱۴ ویک منشا اخیر بطوریکه آقایان استحضار دارند دراوایل سال ۱۹۱۴ مسیحی که هنوزجنگ بین المللی اعلام نشده بود به میانجیگری دودولت بزرگ همیشه مهربان همسایه مادولتین روس وانگلیس تحدیدحدودبین دولت ایران ودولت عثمانی از بصره گرفته تاآخرین نقطه مرز انجام شدوصورت گرفت. نماینده انگلیسی ویلسن ونماینده دولت روسیه پروفسور مینورسکی که امروزه از مستشرقین معروف است بودندوباشرکت نمایندگان دولت ایران وعثمانی تحدیدحدود انجام شد موقعی که این عده به مرزکرمانشاه رسیدندوتحدیدحدوددرآنجابعمل می‌آمد دولت انگلیس که درآن موقع حمایت فوق‌العاده‌ای از دولت عثمانی آن زمان می‌کرد ودرتمام مواردحق را بجانب آن دولت میداد(ملک مدنی - صحیح است) وهمیشه کوشش می‌کردمرزایران رابه نفع دولت عثمانی آن زمان از بین ببرد وبحق ایران تجاوز بشودوتجاوزات فوق‌العاده بیشمار شد موقعی که به نقطه‌ای که ایل وطایفه سنجابی درآنجاهستند رسیدندنظرآنهااین بودکه تاحدود کرندرا ضمیمه عثمانی کند واگرخودستایی وخودنمایی نباشد سنجابی که‌ها درآن موقع مرزداربودند ایستادگی کردند وفداکاری کردند که این نقشه عملی نشد(صحیح است) ولی یک قسمتی از حدودایران جزو خاک عثمانی قرارداده شد که مربوط به املاک ومراتع سنجابیها بود ویک پروتکل مخصوصی درآن قرارداد تحدیدحدود نوشته شده بود بنده عین پروتکل را برای آقایان قرائت می‌کنم:
صفحه ۱۲۵- کتاب حاوی صورت مجلس تحدیدحدودوزارت امور خارجه.
مامورین روسی وانگلیسی نظربه مذاکراتی که درجلسه ۱۶مه (مطابق ۲۰ جمادی الثانی) راجع به حقوق سنجابیها دراراضی نزدیک بجبل باغچه بعمل آمده‌است تصورمی نمایند که می‌بایست نتیجه تحقیقات شخصی خودرا دراین موضوع بیان نمایند:
۱- بموجب کتاب درویش پاشا(فصل بیست ونهم) راپرت مشارالیه) از زمانی که کمیسیون اول بسیاحت حدودپرداخت (از۱۸۴۹ – تا ۵۲یعنی از ۱۲۶۵- تا ۶۸) قشلاقهای سنجابیها درجلگه‌های مابین خانقین وقزل رباط وساحل بین آب ونفت وساحل یسارگیلان بسط بوده‌است سنجابیها این نقاط را مانند ملک شخصی خودتصورنموده ومالیاتی به بغدادنمی پرداختند.
۲- راپرتهای جدیدنمایندگان رسمی انگلیسی وروسی نیزوجودسنجابیهارادرزمستان دراراضی که تاقزل رباط منبسط می‌شودتصدیق می‌نماید.
۳- امضا کنندگان ذیل شخصا عده زیادی از محل چادرهای سنجابی را درشرق جبل باغچه مابین آب ونفت والوند ملاحظه نموده‌اند وهمچنین این مساله را نیزبماثابت کرده اندکه سنجابیها مراتع خودرا درباغچه منحصرا دربین خودشان معاوضه وبفروش رسانیده‌اند مخصوصا این نکته قابل ملاحظه‌است که فعلا قبائل دیگری نیست که به مراتع فوق الذکر در نزدیک باغچه آمده وبتوانند مالکیت سنجابیها را انکارنمایند. نظربه مراتب فوق ماعادلانه می‌دانیم که ایل سنجابیها بااستفاده کامل از حق المرتع خود دراراضی واقعه درمشرق باغچه که بموجب این تحدید (مبتنی برمقاوله نامه اخیر) به عثمانی واگذارشده‌است باقی باشند.
بتاریخ ۲۶ مه ۱۹۱۴ (مطابق سلخ جمادی الثانی ۱۳۳۲)
امضا مینورسکی امضا ویلسن.
این پروتکل درجلسه بعدبه تصویب نماینده دولت عثمانی ونماینده دولت ایران رسیده بموجب این پروتکل مخصوص این نواحی ملک مردم سنجابی شناخته شده وسالیان درازسنجابی هابدون مزاحمت از طرف دولت عثمانی تاوقتیکه بودوبعدا دولت عراق استفاده می‌کردند وبدون این که مالیاتی بپردازند ولی درطول سنوات جنگ بین المللی گذشته که انگلیسها قشون وارد کردندوسنجابی‌ها هم حاضرنشدند به سیاست انهاتسلیم شوند مزاحمت‌ها واشکالات فوق‌العاده به تدریج برای سنجابی از ناحیه دولت عراق انگلیسها خودشان ایجادشدوبعدهم گرفتاری‌ها ومزاحمت‌ها ومشکلاتی متاسفانه درداخل کشورما برای آنهافراهم شدتاسال ۱۹۱۸ که پایان جنگ بود بطوریکه در روزنامه‌های آن زمان مسطوراست وعده‌ای از آقایان نمایندگان اینجاهم شاید درنظرداشته باشند دولت انگلیس قشون انگلیس ناگهان با عده کثیری به سنجابی حمله آوردوایل سنجابی را از پادرآورد خسارات فوق‌العاده وارد کردوسران ایل سنجابی بعضی اسیرشدند وبعض دیگرمتواری گردیدندوبعهم عواقب آن ادامه پیداکرده بنده برای اینکه چیزی از خودم دراین باب اضافه نکنم بااینکه درانوقت بچه بودم وآن وقایع وحشتناک درنظرم است وآنروزی که سنجابیها از آسمان بوسیله بمب طیارات واززمین بوسیله توپخانه انگلیس بمباران شدند وآن روز فجیع وهولناک بخاطر من باقی است ولی برای اینکه چیزی از خودم نگویم باسنادرسمی مراجعه می‌کنم وانتظار توجه از آقایان دارم ابتدانامه‌ای است که وزارت خارجه درپاسخ گزارش کارگذارمی نویسد:
راپورت ۱۲۵ حاوی سواد عرض حال سردارناصر سنجابی راجع بسوانح اخیره ومظالم وارده برایل سنجابی واصل وبی اندازه اسباب تاسف وتالم گردید که هنوز از خطرات قشون روس وحملات قحطی آسودگی حاصل نشده بود این اوضاع پیش آمده‌است بهرحال درباب این اقدامات مراسله ویادداشت اعتراضی به سفارت انگلیس ارسال واعاده سردار ناصر (چون اسیر شده بود واورا به بغدادبرده‌اند) باتوجه خسارت بدولت انگلیس خاطرنشان شده‌است از وزارت داخله هم درموضوع دستگیری از فقرای سنجابی واعانت به آنهاپیشنهاد لازمه بدولت می‌شود ونتیجه بشما اشعار خواهد شد شماهم از طرف دولت به سران سنجابی اظهارتاسف وتالم نموده از آنهادلجویی نماییدوبگویید اگرچه این همه تلفات را متحمل شده‌اید افتخاربزرگی داراهستید که از حدودووظایف ایرانیت واطاعت دولت متبوعه خویش ورعایت بیطرفی تجاوز نکرده... الی آخر...
اینهم (ورقه‌ای را ارائه نمودند) اعتراضی است که از طرف دولت ایران درهمان موقع به سفارت انگلیس درتهران شده‌است که بنده از خواندن آن دراینجا فعلا خودداری می‌کنم. جوابی است که سفارت انگلیس داده مراسله سفارت انگلیس به وزارت خارجه ۱۰ شعبان ۱۳۳۶ درجواب اظهارات اخیره دولت علیه ایران اظهارمی شود که پس از تحقیقات مخصوصه به سفارت اعلیحضرات پادشاه انگلستان معلوم گردید از طرف آلمانها به سردارناصر ودوبرادرمشارالیه طلا واسلحه داده میشده ومشارالیهم مرکزفساد آلمان بودند اشخاص مزبور نه فقط طایفه خودرا براین میداشته اندکه به ترتیبات آلمانهاکمک نمایندبلکه نفوذ خودرا حتی الامکان بکارمی انداختند که سایرطوایف را به خصومت انگلیس برانگیزاند اول که سردارناصربه قونسلگری انگلیس آمد کتباقبول نمودکه علی اکبرخان رانیز بیاوردوبرحسب میل قونسول انگلیس رفتارکند ویکی از برادران اوبه بغداد فرستاده شود چون علی اکبرخان نیامد سردارناصررا درعوض او به بغداد فرستادنداین ترتیبی که داده شده برای سلم وصلح ناحیه طوایف نشین است وفایده آن بدولت ایران می‌رسد زیراکه روسای سابق سنجابی از مدتی قبل از ادای مالیات استنکاف نموده وبخالصجات تجاوزنموده‌اند کلیتا بعدازاین ایل سنجابی آلت فسادآلمانها واسباب پیشرفت جاه طلبی علی اکبرخان سنجابی نخواهندشد. ودولت ایران دران موقع این جواب را به مراسله سفارت انگلیس داده‌است وخوشبختانه همیشه اشخاص شرافتمند درایران بوده‌اند وزارت امورخارجه دولت علیه ایران وصول یادداشت مورخ دهم شعبان (۲۱می ۱۹۱۸) سفارت فخیمه انگلستان راجع بادله تعقیب ایل سنجابی رازحمت اظهار داده ومحترما درجواب آن سفارت فخیمه اشعار می‌داردکه نمی‌تواندبه ادله مزبوره قانع شود زیراکه استنکاف ایل مزبور از ادای مالیات یا مداخله در خالصجات دولتیه با اقدامات دیگری که به آنهانسبت می‌دهند وصحت آنهامعلوم نیست هیچیک مجوز عملیات مستقیم کارکنان دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان که علنابرخلاف استقلال ومصونیت وبی طرفی این دولت است نمی‌باشد وبلکه این اقدامات خارج از هرقاعده واصول سایردول متخاصمه رانیزمجددا به مداخلات نظامی دراین مملکت وادامه دامنه جنگ درخاک ایران جلب وترغیب خواهدنمودعلیهذا اولیای دولت ایران متروک داشتن این سبک ورویه را از اولیای انگلستان تقاضا کرده تمنادارند سردارناصرراهرچه زودتر از قید اسارت مستخلص فرمایند وزیرامورخارجه درباب خسارت وارده باموال ونفوس آنها وجبران خساراتی که دراین مدت درغالب ولایات ایران از طرف مامورین نظامی وکارکنان آن دولت باموال ونفوس رعایای ایران واردشده‌است بعدهاباجناب وزیرمختارانگلیس مکاتبه خواهند نمود.
بعدمااین افتخاررا پیداکردیم که نامه مخصوصی بامضای جیمز بالفوروزیرامورخارجه انگلستان دراین باب داشته باشیم که همین مطلب را نوشته‌است وبنده برای اینکه وقت آقایان را زیادنگیرم چون تقریبا همان مطالبی است که سفیرشان بیان کرده از قرائت نامه جیمزبالفور صرفنظرمی‌کنم برای اینکه به مقدارخسارات وتلفاتی که باین مردم درآن زمان واردشده آقایان توجهی داشته باشند بازبنده از خودم چیزی عرض نمی‌کنم طبق سوادراپرت محرمانه کارگذار کرمانشاه بوزارت امورخارجه که درآرشیو وزارت امورخارجه موجوداست میزان خسارات راعرض می‌کنم وضمنابایدعرض کنم که این اسناد ۱۵ سال یاده سال پیش بدست بنده رسیده این چیزی نیست که دیروزیاپریروز بنده استنساخ کرده باشم. مقام منیع وزارت جلیله امورخارجه درجواب تلگراف نمره ۴۰۸ راجع به تحقیق درمقدمات وعلل حمله نظامیان انگلیس به ایل سنجابی و تعیین عده تلفات ومقدارخسارات مالی عرض می‌نماید علت ضدیت وحمله انگلیس هادراثرتصوراتی بوده که برای مامورین انگلیس راجع به طرفداری سرداران سنجابی از سیاست درپیشرفت نظریات آلمانی هاحاصل شده بودوبرعکس عدم مطاوعت سرداران از اوامرانگلیسها وخنثی نمودن عملیات وتاسی نکرن بروسای عشایردیگر این مسئله درزمان اقامت آقای شاهزاده سلیمان میرزاشدت کرده بودبعد از اسارت مشارالیه از یک طرف سنجابیها این واقعه اسارت سلیمان میرزا رابرای خودننگ دانسته وازطرف دیگراگرمختصر امیدی برای انگلیسهادرجلب ودلجویی سرداران سنجابی بودبرطرف شد صرف همت به پایمال کردن ایل سنجابی نموده روسای عشایر دیگرازقبیل امیراعظم وامیرمعظم کلهر(که همان قبادیان نماینده سابق باشد) وسرداررشید کردستانی وروسای گوران که همیشه از پیشرفت وسرشناسی وترقیات ایل سنجابی مکدر بودندوسیله تماس بدست آمده باانگلیسها همدست شده بطوریکه درراپرتهای سابق عرض شد با قواومهمات آنها درموقعی که ایل سنجابی دردشت حراقامت داشتند(این دشت حر برای ماافتخاری است که دشت آزادی ودشت آزادگان است واین اسم برای ایل سنجابی باقی خواهندماند) غفلتا به آنها هجوم کردند وپس از چندروزنزاع ومقاومت به شکست وقتل وغارت ایل سنجابی منجرشدعده تلفات معلوم نیست وحتی خودسنجابی هاهم نتوانسته‌اند تاکنون عده مفقودین را بطورصحیح معین نمایند چون مردم از یک طرف دچارطغیان رودخانه وازطرف دیگرهدف گلوله وبمب طیارات دشمن شده بودند. گویاعده‌ای را که خودسنجابی‌ها اظهارمی نمایندخالی از حقیقت نباشدچون که معلوم شده‌است غیرازاشخاصی که هدف گلوله شده اندعده مغروقین بیشتراطفال وزنانی بوده اندکه قوه عبورازرودخانه را نداشته‌اند بنابراقرب احتمالات مغروق ومقتول از چهارصدنفربیشتراست. راجع بخسارات مالی تعیین قطعی این قسمت مشکل می‌باشد زیرا اثروعلامتی از آن غیرازمردمانی که بدون خانه وزندگی دربیابانها آواره ومتواری شده اندباقی نمانده‌است وارقامی که ذیلا بعرض می‌رسدبعقیده این بنده دقیقترین ارقام بنظرمی آید ودقیقترازآن نمی‌توان تعیین نمودایل سنجابی مجموعا قریب به پنج هزارخانوارمی باشد از این عده غیراز دویست سیصدخانوار که بعشایردیگر قبلا ملتجی شده بودبقیه بطوری غارت شده بودندکه می‌توان گفت غیرازلباسی که درتن داشتند چیزی برای آنها باقی نمانده هرگاه میزان خسارت را از این قرار محسوب وتخمین نماییم نتیجه ذیل بدست می‌آید:
۱- چهارهزار وپانصد سیاه چادرازقرارهرسیاه چادر بطورمتوسط شصت تومان دویست وهفتادهزارتومان
۲- برای حمل ونقل هرسیاه چادر واثاثیه یک خانوارد بطورمتوسط ۱۵گاووالاغ لازم است از قرارهرراس بطورمتوسط پانزده تومان یک میلیون ودوازده هزار وپانصدتومان.
۳- هرخانواربطورمتوسط دوراس قاطر یامادیان لازم دارد از قرارهرراس پنجاه تومان چهارصدوپنجاه هزارتومان.
۴- چون رسم ایل است از هرگله‌ای درسال یک راس گوسفند بعنوان سرگله به رئیس خود می‌دهندازقرارتحقیق درهذه السنه هشتصدویک راس گوسفند باین ترتیب به رئیس طایفه سنجابی داده شده‌است وهرگاه هرگله‌ای را بطورمتوسط پانصدراس حساب کنیم گوسفندهای غارتی بچهارصدوده هزارراس بالغ می‌شود وازقرار شد به ۲۰۵۰۰۰۰ تومان
۵- اثاثیه وملزومات خانه از قرارهر خانه بطورمتوسط ۱۵۰ تومان ۶۷۵۰۰۰ تومان.
جمع ۴/۴۵۷/۵۰۰ تومان.
درآن سال بایل سنجابی غیرازتلفاتی که واردشده این خسارات بوسیله قشون دولت فخیمه بریتانیا واردآمده ایل سنجابی غارت شد ومقدارغارت آن چهارمیلیون وچهارصدهزارتومان پیش بینی شده...
نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی بااستفاده از بقیه وقت آقای پورسرتیپ بازهم وقت شما تمام شد.
دکتر سنجابی - بنده استدعامی‌کنم که اجازه بفرماییدبقیه صحبتم را بکنم.
نایب رئیس - بسته به نظرمجلس است
دکتر فقیهی شیرازی - از وقت آقای دکتر فقیهی می‌توانم استفاده کنم
جمعی از نمایندگان - کسی مخالف نیست بفرمایید
نایب رئیس - فعلا چنددقیقه از وقت آقای دکتر فقیهی می‌توانیداستفاده کنید
دکتر سنجابی - بعدازاین تاریخ مصائبی که به این طایفه درداخله مملکت ماپیش آمده‌است نمی‌خواهم بحث کنم وصرفنظرمی‌کنم ومحقق ومسلم است بلیاتی که بعدازاین پیش آمد درداخله مملکت مابسراین مردم آمددنباله همین اوضاع واحوال است تاموقعی که جنگ بین الملل دوم شروع شد وبازدوباره همین مردم دچارهمین بلیات گردیدند وهمان اشخاص دوباره تبعیدشدند وخسارات مجدد باین مردم وارد آمدوبنده باز برای رعایت اختصار از این بحث صرفنظرمی‌کنم منشاجدیداین پیش آمدعرایضی است که بنده دردوسه ماه پیش دراین مجلس عرض کردم که بموجب اطلاعاتی که بمارسیده وآقای وزیر کشوروجناب آقای وزیرامورخارجه که الان تشریف دراندوآن وقت هم درجلسه بودندتاییدکردند اسبابهایی دستگاههایی بوسیله طیارات یابوسائل دیگری دربعضی از طوایف مرزنشین پایین افتاده بود ومامورین عراق وازناحیه عراق با بعضی از عشایرایران ارتباط داشتندوبنده درآن موقع عرض کردم که طوایف وطنخواه طرفدارنهضت ملی ایران درمعرض خطرهستند ودرآن جلسه اعلام خطرکردم واگرپیش آمدها بصورت دیگری جریان پیداکرده بودشاید درداخله خودمملکت مااینهادچارحمله وخسارت می‌شدندولی این پیش آمدرا نتوانستند درداخله ایجاد کنندتاموقعی که این طایفه برحسب معمول سنواتی به مرز وسرحدات برای استفاده از قشلاق خودشان رفتندوآنجابدست یک عده طوایف غارتگر مرزی که مرتبط به عمال رسمی انگلیسهاهستند این نقشه را فراهم کردندکه این اذیت وآزار وغارت مجددطایفه سنجابی رافراهم بیاورند جناب آقای وزیرامورخارجه این تنهایک تجاوز مرزی که یک عده دزد منفعت طلب این کاررابکنندنیست (صحیح است) بلکه این یک نقشه ایست اول این است که این طایفه نتواندازاین مراتع خود به موجب سندی که الان خواندم توجه بفرمایید آقای وزیرامورخارجه نتوانند از این املاک خودشان بموجب این سندرسمی دولتی بین المللی که بنده الان خواندم که ملک مردم سنجابی است ولی درخاک عراق افتاده استفاده کنند هرسال برای آنهامزاحمت ایجاد می‌کننداین ناحیه‌ای که ملک سنجابی است الان بوسیله اتباع عراق آبادشده دهات درآنجاساخته‌اند آنجارامحل سکونت خودشان قرار داده‌اند ونمی گذارند این مردم ایرانی ایران پرست از این املاک اجدادی خودشان استفاده کننددوم علت دیگری دارد سنجابی آلت دست بیگانه نمی‌شود وچون نمی‌شودباید عامل سیاست استعماری برای اوایجادمزاحمت کندواین مزاحتمهاناشی از این امراست به نظربنده کافی نیست که دولت یک اعتراضی بدولت عراق بکند(وزیرامورخارجه - کاری بودکه از بنده می‌آمدکاردیگری بنده نمی‌توانستم بکنم) مااول از شماتقاضامی کنیم که شمااین املاکی که ملک حق سنجابی است وبموجب این پروتکل که درکتاب صورت مجالس شمادرصفحه ۱۲۵ هست ودولت عثمانی وقت که دولت عراق فعلا جانشین آن است ودولتین حکم یعنی روس وانگلیس تصدیق کرده انداین محال بی منازع وبدون مزاحم وبطورمستمروثابت یک ترتیبی بدهیدکه سنجابی هابتوانندبعدازاین استفاده بکنند دوم اینکه زحمتی که برای انهاایجادشده وبعدازآن اقدامی که دولت کرده دیروز به بنده تلفن کردند که بازبه آنهاحمله کرده‌اند وهفتصدگوسفنددیگرازآنهابرده‌اند حالابیست تایاسی تاکم یابیشتر به آن کاری ندارم حتی ممکن است تلفاتی هم وارد شده باشد بایدجلوگیری بشود از این اقدامات شمامطمئن باشیدکه این مردمی که موردتجاوزواقع شده‌اند اینها می‌توانند از حق خودشان دفاع کنند تاحالاهم از حق خودشان درسوابق تاریخی دفاع کرده‌اند ولی مملکت ایران یک مملکتی است که ملت آن وافراد آن وطوایف وطنخواه آن نمی‌خواهند یک امرخلاف قاعده وحقوق بین المللی انجام بدهندآنهامی خواهندازمجرای رسمی وقانونی بحق خودشان برسندوازتجاوزی که سیاست استعماری برای آنهافراهم کرده‌است جلوگیری بشود وبنده دراین باب سوال رسمی از دولت ووزارت کشورووزارت خارجه کرده‌ام وتقاضامی‌کنم دراین باب توجه کنندکه چه اقدامی کرده اندوچه اقدامی خواهندکرد این یک موضوع بود مطلب دیگری که بایستی عرض کنم راجع بیک عده دیگری از مردمان همشهری وهم ولایت ماهستند که از ظلم ظالم ومتجاوزین مدتهاست شکایت می‌کنند ولی متاسفانه فریاد آنهابجایی نرسیده که مثمرثمرباشد دردوماه پیش سه ماه پیش برای بعضی از نمایندگان کرمانشاه یاشایدبرای هرچهارنفر نامه‌هایی فرستاده شده واوراقی که آقای کریمی درهمین جایک قسمتی راقرائت کردندوآنرافرستادیم به وزارت کشور وامروزهمان مردم آمده انداسناد رسمی مالکیت خودشان را آورده‌اند اینها(اشاره به اوراق اسنادمالکیت) اسنادرسمی مالکیت است اینهاوامثال اینها مال مردم کرنداست کرندیکی از قصبات بزرگ کرمانشاه است کرندرا درسال ۱۳۱۷ یا ۱۳۱۸ یا ۱۳۱۹ بنده نمی‌دانم درچه تاریخی اعلیحضرت پادشاه سابق ضمیمه املاک خودش کرد یک سال یادوسال درتصرف اوبود بعدکه ورق برگشت بایستی مالکین به ملکیت خودشان برسند یک نفرظالم ستمگر درآنجاپیداشدکه اوخودش را جانشین اعلیحضرت پادشاه سابق دانست آقای امیراحتشامی کرندی معروف وحقوق اشخاص تمام باوجوداسنادرسمی مالکینی که دارند از بین برده شداینهاآقایان اسنادی است که دراینجامالکیت این اشخاص قبل از این تاریخ نوشته شده وحق الارض هم که می‌بایستی بدهنددراینجانوشته شده که چه مبلغ حق الارض ثابت باید بدهند. دراین اسنادرسمی نوشته شده اینها اسنادمالکیت رسمی است اینجا نوشته یک قطعه باغ یاچه وسعتش چقدرباید درسال ۱۲ریال حق الارض بدهند این شخص صاحب سندبه بنده می‌گفت که دویست تومان از اومی‌خواهند دویست تومان از ان این مالک این مال ستمگر واین ظالم می‌خواهدآقا بنده از دولت می‌پرسم از آقای دکتر ملک اسمعیلی سوال می‌کنم آیا اسنادمالکیت یک مملکت رسمیت داردیاندارد؟ اگرداردچرابایدبحرف مردم رسیدگی نشود؟ بشمامی گویم اینهاوالله تامین جانی ندارند. تامین مالی ندارند تامین حیثیت وناموس هم ندارند بنده نمی‌خواهم درمسائل شخصی واردبشوم ولی این اشخاص مکرر مراجعه کرده‌اند اخیرا به بنده آمده انداین نامه را نوشته‌اند وبرحسب رسوم ایلی وعشایری برای بنده آقایان محترم یک چارقدوسوزن فرستاده اندالبته بنده نمی‌خواهم این مطلب را بگویم که مقام وحیثیت خانمها را پایین بیاورم وبگویم کسی که چارقدوسوزن باوتقدیم کنندچون مال زنهاست حیثیتش پایین می‌آید ولی این رسم ایلی است وبه کسانی که غیرت ندارند از حق وحقیقت دفاع کنندیک چارقد می‌دهندکه وسیله دفاع وقوه دفاع نداشته باشد بنده خودم را مستحق این چارقدنمی‌دانم واین اسنادمالکیت ونظایرآنرا بنده به دولت تقدیم می‌کنم واین چارقد راهم بنده تقدیم می‌کنم (خنده نمایندگان) آقایان دفت بفرماینداگراین مردم ذیحق نیستندباین هاجواب بدهند یک آدم یک مامورقوی یک ماموری که لیاقت داشته باشد ماموری که درسفره معاویه ننشیند(صحیح است) زیرا او بساط وسفره گسترده‌است کسی که درراه حق وحقیقت وبرای خداوبرای ملت ایران کاربکند به آنجابفرستند باین وضع رسیدگی بکند اگرظلم وتجاوز وتعدی برعیت بیچاره ایران شده جلوگیری بکنند وبعدازاین نگذارند اینهابیایند بگویند که آقااین اسناد مالکیت دیگراعتباری ندارد آنهارابگیریداین عرایض بنده بودعرایضم را بهمین جاخاتمه می‌دهم وامیدوارهستم که دولت توجهی بوضع این مردم بیچاره کرند که دچار یکی از ظالمترین مردان روزگار هستند بکندوبعرض آنهابرسد واحقاق حق آنهارا بعمل بیاورند (احسنت) درخاتمه عرایضم چون چندین روزاست تلگرافهای متعددی برای نمایندگان محترم آقای دکتر شایگان وآقای مهندس غروی وبنده وسایرآقایان رسیده بنده لازم دانستم این مطلب را در اینجایادآورشوم که جناب آقای وزیراقتصادملی باین موضوع توجه بفرمایند (دکتر شایگان - جواب صحیح بدهند) الان متحصن هستند باین متحصنین جواب بدهیدکه آنهاتکلیفشان را بدانندبنده نمی‌دانم آنچه را مصلحت مملکت است درنظر بگیریدوباین مردم جواب بدهید.
معاون نخست وزیر- این چایکاران چه می‌خواهند؟
میراشرافی - آقای وزیراقتصادمشغول بکاربرنج است.
نایب رئیس - آقای میراشرافی
میراشرافی - بنده اول از جناب آقای دکتر فقیهی تشکرمی‌کنم که ده دقیقه از وقتشان را به بنده لطف فرمودند تاعرایضی که مهم است خدمت آقایان عرض کنم. مطلبی که باعث شد بنده چندین دقیقه وقت مجلس شورای ملی را بگیرم یک موضوع بسیار اساسی ومهمی است که قطعاهمه آقایان نمایندگان کمال علاقه را دارند وآن موضوع استقلال مملکت ایران است (صحیح است) دیشب درروزنامه اطلاعات یک چیزی درج شده بودکه آقای چایلدر (مهندس غروی - مزخرف گفته آقا) حالااجازه بدهید جواب مزخرف را اینجابگویم (پارسا - این مناسب نیست درمجلس خوانده شودآقای میراشرافی) اجازه بفرماییدعرض بنده تمام بشود.
وزیرامورخارجه - تمنی می‌کنم آقاصرفنظربفرمایید
میراشرافی - بگذاریدبنده عرضم را بکنم بنابراین از اظهارات آقایان این طوربرمی آید که همه از بیانات این آقای چایلدز متنفرومنزجرند(صحیح است) بنده هم همین رامی‌خواهم بگویم که یک نفرسفیرآمریکا درحبشه چه حق دارد درامورمملکت مامداخله می‌کند وبرای مانقشه می‌کشدونامه به نیویورک تایمزمی نویسد که ایران ماتجزیه اش غیرقابل اجتناب است آقایان نمایندگان می‌دانندوتمام ملت ایران هم باین عرضی که بنده می‌کنم معتقد ومعترف هستند درزمان حکومت پیشه وری ودرجزرومدی که درسیاست این چندساله اخیربوجودآمد همه ملاحظه فرمودند که مردم ایران بافقروفلاکت باگرسنگی وبدبختی باتمام مصائب حاضرهستند زندگی کنند ولی حاضرنیستند که یک وجب خاکشان بدست بیگانه بیفتد(صحیح است) مثل اینکه درزمان حکومت پیشه وری که بادست اجانب می‌خواستندآذربایجان عزیزماراتجزیه بکنندتمام طبقات مردم ایران ومردم غیورآذربایجان ونمایندگان محترم مجلس شورای ملی وهیئت دولت وقت ومطبوعات وقت تمام مبارزه کردند تااینکه آذربایجان را از دست اجانب نجات دادند گله من از صدای آمریکا که یک دستگاه رسمی وزارت امورخارجه آمریکاست درصورتیکه خودسفیر محترم امریکا هم درایران یعنی در تهران بعدا اعلامیه‌ای منتشرکردند که یک قدری موجب تسکین مردم ایران شده بچه مناسب صدای آمریکابایداینگونه اخباری راکه احساسات ملت ایران را جریحه دارمی‌کند منشترکند(صحیح است) ضمنا عرض می‌کنم که بنده هیچوقت درسیاست داخلی دولت صحبت نمی‌کردم وحالاهم قصدنداشتم واردسیاست خارجی دولت بشوم دولت یک رویه‌ای داردمعین وسیاست خارجی خودش را هم رعایت می‌کند ولی درعین حال می‌خواهم که از آقای هندرسن تشکربکنم که دیروزیک بیانیه‌ای دادندکه ان بیانیه یک قدری موجب تسکین مردم ایران شد وحالامی‌خواهم عرض کنم که این مرداین نامه‌ای راکه به روزنامه نیویورک تایمز نوشته این از افکار پوسیده همان اشخاصی است که می‌خواهندمردم ایران وملت ایران زیریوغ استعمار باشدولی ملت ایران زیربار این حرفهانخواهدرفت وتاآخرین قطره خونش هم ایستادگی می‌کندومبارزه می‌کند این عرض بنده بود ویک عرض دیگری دارم مربوط به جناب آقای ناظرزاده کرمانی است که یک طوماری است به بنده لطف فرمودند که بنده هم تقدیم می‌کنم (دکتر فقیهی - بفرماییدکه راجع به چیست) بنده نخوانده‌ام بمن گفتندکه تقدیم کنم (دکتر فقیهی - راجع به کارمندان جزء پست وتلگراف است که تقاضاهایی دارند) دیروزبنده رفته بودم وزارت فرهنگ آقایان دبیران وزارت فرهنگ جمع شده بودندیک اعلامیه‌ای به بنده دادندبعضی هم بنده را نمی‌شناختند وقتی آمدندجلو من را شناختند گفتنداین اعلامیه راخواهش می‌کنیم درمجلس قرائت کنید اعلامیه خیلی مفصل است نمی‌شودقرائت کردولی منظورشان این بودکه آقای وزیرفرهنگ استعفابدهند برای اینکه دروزارت فرهنگ تشنجاتی بوجودآمده که ممکن است باعث ایجادیک حوادث خونین درمملکت بشود(صحیح است) ویک موضوع دیگری هم راجع به افسران ارتش است که جناب آقای دکتر مصدق توجه فرمودندودستور فرمودند به آقای سرلشگر باتمانقلیچ بکار افسران بازنشسته رسیدگی بشود وبنده می‌خواستم از اینجا بوسیله جناب آقای وزیرخارجه تقاضا بکنم که تنها سرلشگر باتمانقلیچ کافی نیست چهارنفر هم از آقایان نمایندگان مجلس انتخاب بشوندباین پرونده افسران رسیدگی بشوداین افسران هم تحصیل کرده وهم جوان هستند که حیف است اینهارا کناربگذارند ویک موضوع مهم مربوط به جناب آقای مورخ الدوله سپهردر شیلات است که یک مرتبه دیگر درمجلس عرض کردم آقای مورخ الدوله سپهر مردی نیست که امروز بتواندامورشیلات را اداره بکند برای اینکه خودایشان قطعایکی از جاسوسهای درجه اول روسهاست (زنگ رئیس)
شمس قنات آبادی - یک جاسوس درنفت آبادان است ویکی هم درشیلات اشکالی ندارد دکتر فلاح درانجا ومورخ الدوله اینجا.
نایب رئیس - آقای وزیرامورخارجه
وزیرامورخارجه (دکتر فاطمی)- بنده می‌خواستم درقسمتی که جناب آقای دکتر سنجابی راجع به حوادث مرزی اخیرفرمودند توضیحی بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانم گمان می‌کنم عصرهمان روزی که این حادثه اتفاق افتاده بودیافردای آن روزجناب آقای دکتر سنجابی درمنزل جناب اقای نخست وزیر بنده را دیدند ویکی از افراد طوایفی که از آنجاآمده بود اوهم خدمت آقای دکتر سنجابی بود این حادثه را بنده فرمودند بنده درانتظارگزارشات رسمی بودم که از طرف مامورین انتظامی برسدودراین باب اقدام بکنم خوشبختانه از مجرای دیگری فردایک گزارشی که میشددولت رویش اقدام بکندرسیده وبنده بدون اینکه کوچکترین تعللی بشود بلافاصله یادداشتی که از ذکرش دراینجا(چون درروزنامه‌ها ورادیوبعرض آقایان رسیده) خودداری می‌کنم به سفارت عراق بوسیله کارداری که دراینجا دارند فرستادم وگمان می‌کنم درجواب سوالی که آقای دکتر سنجابی الان از بنده فرمودندبه همین مقدار جواب اکتفاخواهندفرمودبرای اینکه کاری که وزارت خارجه می‌توانست بکند بدون تاخیرانجام دادومخصوصا بنده گفتم بایشان متذکر بشوندودرضمن صحبتی که با آقایان ارباب جرایدکردم بسیاراظهارتاسف کردم برای اینکه ماکمال سعی وکوشش را داشتیم وداریم که باهمسایگان بهترین روابط حسنه را داشته باشیم وقتی که اینطورحوادث درمرز ایران اتفاق می‌افتد وهمانطورکه جناب آقای دکتر سنجابی هم فرمودنداین احتمال می‌رودکه دستهایی خالق این حوادث باشندبسیار اسباب تاسف است. ماباملت ودولت عراق سالیان درازیست که روابط دوستانه داریم ومیل داریم روابط دوستانه را همیشه حفظ بکنیم به شرط اینکه این روابط متقابل باشدومخصوصا بنده به جناب آقای دکتر سنجابی اطمینان می‌دهم که دولت باکمال جدیت این موضوع را تعقیب خواهدکرد واجازه نخواهدداد که درهیچیک از نقاط مرزی مملکت عوامل خارجی یاراهزنان وسارقین بتوانندامنیت وآسایش افراد ایرانی را مختل کنند (صحیح است) مطلب دیگراینکه نماینده محترم آقای میراشرافی دراینجااشاره‌ای به نامه‌ای کردند که بنده دیروز هم گفتم اساسا بحث دراین موضوع وتفوه کردن دراین موضوع اساسا زائداست واسباب تاسف است (صحیح است) برای اینکه همانطورکه سفیرکبیرایران جناب آقای دکتر صالح درضمن مصاحبه‌ای که بامطبوعات آمریکا کرده بودنداظهار داشتندووزارت امورخارجه ایران نیازتاییدکرد این اظهارات یک اظهارات ونوشتجات سفیهانه ایست (صحیح است) ویک کسی که اصلا ایران امروزرانمی شناسد وبروحیه ایرانی آشنا نیست حق مداخله دراین نوع امورراندارد وهمانطورکه مقامات رسمی امریکاهم تایید کردنداین یکنفر از اهالی عادی آمریکا بود وبنابراین بحث کردن روی آن مخصوصا همانطورکه فرمودند صدای آمریکاهم درتاییداین مطلب گفته‌است که این شخص عادی است وبهیچوجه نامه اش مورد توجه نیست بنابراین انتشاروگفتن این خبربنده گمان نمی‌کنم بهیچوجه درموقعیت وتمامیت وحفظ آبرووحیثیت ایران خللی وارد بیاوردبرای اینکه ملت ایران بارهاوشایدقرنها نشان داده‌است که درمواقعی که حق حاکمیت واستقلالش مورد تعرض قرار می‌گیردچه جوربه متعرض جواب می‌دهد.
ناظرزاده - یاوه گفته‌است
پورسرتیپ - جناب آقای وزیرخارجه نه تنهاایران امروزایران دیروزهم همینطور بود.
- بیانات آقای معاون نخست وزیر دائر به حاضر بودن برای جواب سوالات
ویرایش۳- بیانات آقای معاون نخست وزیر دائربه حاضربودن برای جواب سوالات
نایب رئیس - آقای دکتر ملک اسماعیلی
دکتر ملک اسمعیلی (معاون نخست وزیر)- عرض کنم چندسوالی بودیکی سوال آقای کهبدکه امروز تشریف ندارند اصراری داشتند که جوابش داده شودولی متاسفانه امروزتشریف ندارند علی ای حال برای جواب بنده حاضرم دیگرسوالی بودکه جنابآقای دکتر بقایی فرمودندودرجوابش اصرارداشتندکه آنراهم بنده حاضرم جواب بدهم سوالاتی هم جناب آقای حائری زاده فرموده بودندآنراهم بنده حاضرم جواب بدهم درصورت مجلس امربفرماییدقیدکنند که بنده برای جواب اینهاحاضرهستم
نایب رئیس - سوالات روزسه شنبه مطرح خواهدشد.
- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت نروژ
ویرایش۴- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت نروژ
نایب رئیس - گزارش کمیسیون امورخارجه مربوط به موافقت نامه حمل ونقل هوایی بین دولت ایران ودولت نروژ مطرح است گزارش کمیسیون‌های خارجه وراه قرائت می‌شود
(بشرح زیرخوانده شد)
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی. کمیسیون امورخارجه درجلسه بیست ودوم آبان ماه ۱۳۳۱ طبق ماده(۴۱) آئین نامه داخلی مجلس شورای ملی به لایحه شماره ۲۲۴۵و۴۰۲۲۶ ۹-۹-۱۳۲۹ دولت مربوط به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران ونروژ باحضورآقای وزیر امورخارجه رسیدگی ونسبت به موافقت نامه از لحاظ سیاسی موافقت نمود واینک گزارش آنرابرای شوراول تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
مخبرکمیسیون امور خارجه. اصغرپارسا.
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی.
کمیسیون راه درجلسه شنبه اول آذر ماه ۱۳۳۱ باحضورآقای وزیرراه لایحه دولت مربوط به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران ونروژ را باتوجه به گزارش شماره ۳ مورخ اول آذرماه ۱۳۳۱ کمیسیون خارجه موردمطالعه قرار داده ونسبت به آن موافقت نموده اینک گزارش آنرا جهت شوراول به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد. مخبرکمیسیون راه. معتمددماوندی
نایب رئیس - آقای مهندس رضوی
مهندس رضوی - مخالفت بنده نسبت به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت نروژ درخصوص سرویسهای حمل ونقل هوایی وبازرگانی بین دوکشور برای تذکرچندمطلب بودکه پیش آمده وبنده راهم بوظیفه نمایندگی مجلس وهم بنام یک فردایرانی ملزم بجلب توجه نمایندگان محترم نموده‌است آقایان محترم می‌دانندکه درامورخارجی این مملکت همه ماشاهدبوده‌ایم که ملت ایران عقایدواحدی را داردوهمه می‌خواهندکه تمامیت ارضی مملکت محفوظ وقومیت ایرانی محترم باشد درجریان حوادث اخیرهم دیده شده‌است که باستثنای چندنفر پادووخائن بقیه مردم مملکت درحفظ منافع مادرمقابل بیگانگان هم صداوهم قدم بوده اند(صحیح است) درادوار گذشته مجلس شورای ملی وبخصوص درادواراخیرهم چندین نفرازنمایندگان بخصوص دراسیتفای حقوق از دست رفته ملت ایران هرموقع که فرصت یافته اندتذکراتی داده اندومجموعه آن تذکرات بصورت یک نهضت ملی درآمده‌است وهیچوقت بنده میل ندارم وحقیقتا احتراز می‌کنم از اینکه راجع بخودم مطلبی را اظهار کنم ووظیفه خودم می‌دانم که نسبت به چندین نفرازنمایندگان مجلس شورای ملی که اغلب آنهاهم فعلا دراین مجلس نیستند ودرادوار گذشته مجلس بخصوص پس از حوادث شهریور تااین تاریخ درمجلس شورای ملی نسبت بحقوق از دست رفته ملت ایران درمقابل بیگانگان تذکرات مفیدی دادنددراینجایادآوری مقام ملی آنهارا بااحترام قلبی تکرارکنم وهمین قدراضافه می‌کنم که بنده هم خوشه چین خرمن همان جماعت بوده‌ام درتاریخی که هیچوقت راجع به مطالب خارجی صدایی بشدت بلندنمی شد ومنحصربهمان تذکرات بوداین جانب در جلسه سه شنبه دوم آذرماه ۱۳۲۷ مجلس شورای ملی مطالبی شروع کردم که چندین جلسه مجلس را بعدا اشغال کردبنده فقط دراینجابه چندنکته از این مطالب اشاره می‌کنم مطالبی راکه درآن موقع طرح کردم قسمت عمده مربوط به استیفای حقوق مابودواول موضوعی که بنده مطرح ساختم مربوط به شیلات وقراردادشیلات بوددراینجاارقام واعدادی بنده داده‌ام وعمل شرکت شیلات را کاملا توضیح داده‌ام ورفتارمامورین دولت ایران را که درحفظ ومطالبه حقوق ماسهل انگاری کرده بودندمورد انتقاد قراردادم وبالاخره پس از جلب توجه مجلس شورای ملی اینطور اظهارنظرکردم بهرحال جدا از دولت خواستارم دراین موضوع اقدام بکند وبعنوان اینکه چندسال بیشتر از این قراردادباقی نمانده اکتفانکند وحقوق حقه ملت ایران را با قدرت قانونی که دردست دارند مسترد کنندالبته بعد از موضوع شیلات بنده موضوع طلاهایی که دولت ایران در شوروی داشته‌است وهنوزهم دارد متذکرشدم ونسبت به این موضوع اطلاعاتی به مجلس شورای ملی دادم وتقاضای تعقیب واقدام از دولت وقت کردم بازبنده نسبت به چندنقطه سرحدی مورداختلاف بادولت شوروی تذکراتی دادم وتوقعاتی که درانجام قراردادهای موجودبوده‌است درآن موقع به عرض ملت ایران رسانیدم وتصور می‌کنم از تذکراتی که دادم نتیجه عملی هم دریک قسمت حاصل شدویک قسمت دیگر هم هنوزمورداختلاف بین وزارت خارجه ایران ودولت شوروی باقی است (میراشرافی - آقای مهندس رضوی اینجاراجع به قرارداداست؟) بلی بعدازاینکه این مطالب را راجع به قراردادشیلات وطلاهای ایران درشوروی واختلافات سرحدی ایران وشوروی بیان کردم وهمچنین به تفصیل مطالبات حقه دولت ایران وملت ایران رسانیدم البته پادوی خارجی درکشورماهست درهمه کشورها هم هست متاسفانه درهمین مجلس چندنفرازخائنین مملکت راه یافته اند(زنگ نایب رئیس) این اشخاص از نهضت ملی ایران... (حائری زاده - خواهش می‌کنم معرفی بفرمایید) خودجنابعالی هم می‌شناسیداین اشخاص از نهضت ملی ایران بسیارمتاسف هستندازپیشرفت امورمملکت ناراحت هستندازاین که ارکان کشورازدست آنهادرآمده‌است وبدست اشخاص باتقوی وصحیحی افتاده‌است متاسف هستند ونمی تواننداحساسات خودشان را بپوشانند مدتی سکوت می‌کنند کم کم شروع به تحریک واغوای مردم وفریب دادن ملت می‌نمایند این اشخاص همیشه پی یک مطالبی می‌گردند که گمراه کننده باشد اگردیدندیک فردی باشرافت وظیفه خودش را انجام می‌دهد بهرصورتی هست می‌خواهندبرسرآن فرد بتازند ودرواقع بدست خودشان آنچه راکه خارجیهامی خواهندانجام بدهند یعنی مردمان وطن پرست وخدمتگذار را دلسرد بکننددراین مجلس مامی‌دانیم که یک مذاکراتی راجع به یادداشت اخیردولت شوروی پیش آمد اول درکمیسیون خارجه مجلس وبعد دریک جلسه سری خیلی اولا باعث تعجب است که مطالبی که در جلسه سری مطرح است وطبق قانون اساسا قابل افشانیست جریده‌ای یا روزنامه‌ای بخودش اجازه می‌دهد بنام پرده از روی مذاکره جلسه سری برداشتن یک مقدارازالفاظ رادنبال هم بگذاردوبه نظرمردم برساندولی خوب جرایدیک ترتیب مخصوصی دارندشایدوظایف تبلیغاتی وفروش که درکارمجله خودشان دارند ایجاب می‌کند که هرگاه چیزی هم صحیح نباشد همین که جلب نظر رابکندآنرابیک صورتی درنوشتجات خودشان بگنجانند اماان وکیل مجلسی که می‌تواندازجلسه سری کمیسیون یاجلسه سری مجلس مطالبی بخارج بگوید بنده می‌خواهم بگویم یک چنین وکیلی جزهمان خائنین است که درمجلس هستندوبنابراین بنده بایدفکربکنم اشخاصی که چنین اقداماتی رامی‌کنندبهتراست دررویه خودشان تجدیدنظر بکننداماکاش این وکلای خائن که مطالبی رابخارج می‌دهند لااقل منافع مملکت را دریک حدودی که دیگر حداقل ایرانیت است محفوظ بکنند تعجب این است که دراین جاضمن تشریح جلسه کمیسیون خارجه مجلس چنین می‌نویسد(شمس قنات آبادی - جناب آقای مهندس رضوی ممکناست بفرماییداسم این روزنامه چیست؟) (شاپوری - تهران مصور)این روزنامه بنام تهران مصوراست می‌نویسدبنابراین کمیسیون خارجه مجلس باتفاق آرا اعلام داشت که دولت ایران حق دادن امتیاز به شوروی را ندارد ومهندس رضوی پیشنهادنمود که دولت حق نظارتی بوسیله متخصصین ماهی شوروی درشیلات به شوریها بدهد تازیرنظر متخصصین شوروی ماهی بحرخزرصیدشود وطبق قراردادهای جداگانه بخود آنهابفروش برسد درست توجه بفرمایید بنده پیشنهادکردم که مابایدحق نظارت بدهیم؟ بازهم بعدازچندجمله می‌نویسد رضوی گفت صلاح نیست پیشنهادمن ردشود زیرادولت شوروی اعتراض خواهدکرد درحالی که صدهانفرمستشار نظامی واقتصادی امریکایی در ایران وجوددارد چرانبایستی از متخصصین شوروی درایران استفاده شود (حائری زاده - چرندی که یک روزنامه‌ای نوشته پشت تریبون خواندنش هم مصلحت نیست جناب آقای مهندس)(ناظرزاده - آقای مهندس رضوی از خودشان دفاع می‌کنند) حالابنده نمی‌خواهم اسم نماینده‌ای را که بعدا قهرمان وطن پرستی شده ببرم ولی بنده حقیقتا از آقایان می‌پرسم بنده احمدرضوی کسی که چندین جلسه پارلمانی رابرای حفظ منافع ایران مصروف کرده کسی که از دست عمال بیگانه درایران سیلی خورده... (ناصرذوالفقاری - اگردروطن پرستی وطن پرست بعدی شک داریدبفرمایید) کسی که برای حفظ مملکت وتمامیت واستقلال مملکت وخارج کردن کشورازدست دستگاه فساد مبارزه کرده کسی که برای قومیت ایرانی وحفظ تمامیت ایران حدود شرطی قائل نیست کسی که بیگانه را اعم از شمال وجنوب ومشرق ومغرب یکسان نگاه می‌کند ومکرراین مطلب را اعلام کرده حالابنده می‌آیم وپیشنهادمی کنم که بیایید به دولت شوروی نظارت بدهید که درامورشیلات نظارت بکند؟ آن قسمت از مطالبی که بنده درکمیسیون خارجه گفه‌ام اگرروزی فاش شود درآن صورت روشن خواهدشد که بنده درست مثل تمام اعضای کمیسیون خارجه مجلس شورای ملی عقیده داشتم که قراردادی که مابایک دولت خارجی داریم ومدت آن خاتمه یافته‌است ابدا نه تمدید آن مورددارد ونه هیچگونه مذاکره‌ای راجع باین تمدید (صحیح است) وهمچنین هیچگونه نظارتی یاحقی برای آن دولت دراین جریان از طرف هیچیک از نمایندگان مجلس درآن کمیسیون شناخته نشدوحالابنده تعجب می‌کنم که دریک روزنامه‌ای این مطالب باین صراحت باین ترتیب نشرپیدابکند ومضحکتر این است که می‌شنوم که پاره‌ای از آقایان نمایندگان محترم تعجب کرده بودندکه چرا بنده از روزجمعه تاکنون دراین موضوع مطلبی رااظهارنکردم اولابنده فقط شب چهارشنبه که درکمیسیون خارجه بودم بوسیله همکار محترم آقای پارسا از مطالبی که دراین روزنامه منتشر شده بود مطلع شدم وبعدهم دیروز فکرکردم دیدم بهتراست درجلسه علنی مجلس این مطالب را بعرض مجلس شورای ملی وبعرض ملت ایران برسانم واستفاده بکنم از این فرصت قانونی برای اینکه مردم را متوجه فریب‌ها واغواهایی که یک افرادی درنظردارند درجریان مبارزات سنگین مملکت ایران پیش بیاورندبسازم زیراآقایان مملکت ماوضع مخصوصی داردوحوادث دنیاهم باسرعت عجیبی درجلوماهستند واحتمال جنگ جهانی هم دردنیامی رود ودرچنین موقعی که مابتمام قوای خودمان احتیاج داریم ودرچنین موقعی که مابایدباکمال بیطرفی فقط درحفظ حقوق خودبکوشیم ونسبت به خارجیهاعلی السویه رفتاربکنیم وهیچگونه ترجیحی برای یک طرف نسبت به طرف دیگرقائل نشویم نوشتن این گونه مطالب مسلماخدمت به مملکت نیست (صحیح است) وعرض کردم دوسه نفر خائنی که دراین مجلس هستند ودست به تحریکات زده‌اند باید دررویه خودتجدیدنظر بکنندوسکوت اختیار بکنندو مسلم بدانندکه ماکارمان به آنجاخواهدرسیدکه روزی مطالب دیگری را از این کرسی باملت ایران درمیان می‌گذاریم بنده بااستفاده از مخالفتی که دراین لایحه کردم این مطالب را بعرض رساندم والبته بااصل قرارداد بادولت نروژ مخالفتی ندارم غیرازاین که درموضوع هواپیمایی توجه مخصوص دولت را برای دستگاههای هوایی داخلی همانطورکه قبلا عرض کردم بازجلب می‌کنم
نایب رئیس - آقای پارسا
پارسا (مخبرکمیسیون خارجه)- جناب آقای مهندس رضوی که بعنوان مخالف می‌خواستند صحبت بفرمایندچون مطالبی که مربوط به این قراردادنبود بیان فرمودندوگمان نمی‌کنم که کسی هم مخالف نباشد مخصوصا این قرارداد که دوسال ونیم است منعقدشده بین دولت ایران ودولت نروژ ودراین مدت معطل مانده چون برای تسهیل ارتباطات هوایی است وگمان نمی‌کنم کسی مخالف باشد تقاضامی‌کنم که برای شوراول رای گرفته شود وبرودبه کمیسیون خارجه برای شوردوم
نایب رئیس - چون درموادش هم اعتراضی نیست برای شوردوم به کمیسیون ارجاع می‌شود
۵- طرح شوراول عهدنامه مودت بین دولتین ایران وایطالیا
نایب رئیس - عهدنامه مودت بین دولتین ایران وایطالیا مطرح است گزارش کمیسیون امورخارجه قرائت می‌شود
(بشرح ذیل آقای ناظرزاده قرائت کردند)
گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی.
کمیسیون امور خارجه درجلسه ۳۲ آبانماه ۱۳۳۱ طبق ماده (۴۱) آئین نامه داخلی مجلس شورای ملی لایحه شماره ۲۲۴۸و۴۰۲۲۲- ۹-۹-۱۳۲۹ دولت راجع به عهدنامه مودت بین ایران وایطالیا را باحضور آقای وزیرامورخارجه مطرح وعینا تصویب واینک گزارش آنرابرای شوراول تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید. مخبرکمیسیون امورخارجه - پارسا
نایب رئیس - آقای دکتر فاخر اجازه خواسته اید؟
دکتر فاخر - بنده دیگرعرضی ندارم
پارسا - بنده توضیحی دارم
نایب رئیس - اجازه بفرماییداگرمخالفی باشد بفرمایید. آقای وزیرامورخارجه
وزیرامورخارجه - بنده خواستم از فرصت استفاده کنم چون دیدم احساسات آقایان محترم نسبت باین لایحه طوریست که همه عقیده داریدکه باین لایحه زودتررای داده شود دراین موقع تشکرات دولت ایران وهمچنین ملت ایران را از احساسات بسیارصمیمانه‌ای که ملت ودولت ایطالیا درجریان مبارزات اخیرملت ایران ابراز داشته‌اند بعرض میرسانم (صحیح است) ومخصوصا اطمینان دارم که باتصویب این لایحه سبب خواهدشد که روابط دوستانه وبازرگانی وفرهنگی ایران که طی سالیان درازبادولت ایطالیا برقراربوده‌است روزبروزمستحکمتر خواهدشد وتوسعه بیشتر خواهدیافت (صحیح است) ویقین دارم که درجریانات آینده نیزملت ودولت ایتالیا مبارزات ونهضت ملی ایران را کاملا تایید خواهندکرد (صحیح است)
نایب رئیس - درکلیات که مخالفی نبود ودرهیچیک از موادهم اعتراض نرسیده برای شوردوم به کمیسیون ارجاع می‌شود
- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت سوئد
ویرایش۶- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت سوئد
نایب رئیس - موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت ایران ودولت سوئدمطرح است گزارش‌های کمیسیون امورخارجه وراه قرائت می‌شود
(بشرح ذیل آقای ناظرزاده قرائت کردند)
گزارش از کمیسیون خارجه به مجلس شورای ملی. کمیسیون امورخارجه درجلسه بیست ودوم آبان ماه ۱۳۳۱ طبق ماده (۴۱)آئین نامه داخلی مجلس شورای ملی به لایحه شماره ۱۱۲۳۸-۵۹۹ ۱۳۲۹-۳-۲ دولت مربوط به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران وسوئد باحضورآقای وزیرامورخارجه رسیدگی ونسبت به موافقت نامه از لحاظ سیاسی موافقت نمود اینک گزارش آنرابرای شوراول تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
مخبرکمیسیون امورخارجه. اصغرپارسا.
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی. کمیسیون راه درجلسه شنبه اول آذرماه ۱۳۳۱ باحضورآقای وزیرراه لایحه دولت مربوط به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران وسوئدرا باتوجه به گزارش شماره ۲مورخ اول آذرماه ۱۳۳۱ کمیسیون خارجه موردمطالعه قرارداده ونسبت به آن موافقت نموده اینک گزارش آن را جهت شوراول به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید
مخبرکمیسیون راه. معتمددماوندی
نایب رئیس - نسبت به کلیات این موافقت نامه مخالفی نام نویسی نکرده ودرهیچیک از موادموافقت نامه هم مخالفتی نشده برای شوردوم به کمیسیون ارجاع می‌شود.
- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت هلند
ویرایش۷- طرح شوراول موافقت نامه حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران ودولت هلند
نایب رئیس - موافقت نامه مربوط به سرویس حمل ونقل هوایی بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ودولت هلند مطرح است وگزارش رسیده قرائت می‌شود
(بشرح زیرآقای ناظرزاده قرائت کردند)
گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی - کمیسیون امورخارجه درجلسه بیست ودوم آبان ماه ۱۳۳۱ طبق ماده (۴۱) آئین نامه داخلی مجلس شورای ملی به لایحه شماره ۵۹۷- ۱۳۲۹-۳-۲-۱۱۲۴۰ دولت راجع به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران وهلند باحضور آقای وزیرامورخارجه رسیدگی ونسبت به موافقت نامه از لحاظ سیاسی موافقت نمود واینک گزارش آنرا برای شوراول تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
مخبرکمیسیون امورخارجه. اصغرپارسا.
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی. کمیسیون راه درجلسه شنبه اول آذرماه ۱۳۳۱ باحضورآقای وزیرراه لایحه دولت مربوط به موافقت نامه سرویسهای حمل ونقل هوایی بازرگانی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران وهلند را باتوجه به گزارش شماره ۴کمیسیون خارجه مورد مطالعه قرارداده ونسبت به آن موافقت نمود اینک گزارش آن را جهت شوراول به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبرکمیسیون راه. معتمددماوندی
نایب رئیس - آقای ناصرذوالفقاری
ناصرذوالفقاری - بنده باعرض معذرت از اینکه می‌خواهم راجع به موضوع دیگری دراین مورد صحبت کنم چون تقریبا یک سنتی شده وجناب آقای نایب رئیس استفاده کرده‌اند بنده هم اجازه می‌خواهم دوسه کلمه خارج از موضوع عرض کنم. البته آقای مهندس رضوی حق داشتندفرمایشاتی اینجافرمودند وروزنامه‌ای آوردندوخواندند که آن امربمامربوط نمی‌شودروزنامه دلش خواسته یک چیزی نوشته یاننوشته وکی اطلاع داده یانداده آن هم موضوع دیگری است ولی متاسفانه یک تذکری بعدا فرمودند وفرمودندوطن پرست بعدی چه گفت نمی‌خواهم بگویم چون بعدااسم بنده را برده بودندبنده خواستم به آقای مهندس رضوی عرض کرده باشم که آن بعدی مسلما وطن پرست است اگرازجنابعالی وطن پرست ترنباشد مسلماازجنابعالی بیشتربه وطنش علاقه دارد وامااگریک روزی قرارباشد خائنین این مملکت دراین مجلس معرفی بشوندمن وامثال من هم بهتر می‌توانیم خائنین به مملکت خائنین به کشور را بامدرک دراینجا معرفی بکنیم (میراشرافی - آن خائنینی راکه بسلامتی پیشه وری نوشیدند بگویید) من خیلی متاسفم از دوست محترم وعزیزمن جناب آقای مهندس رضوی که من ارادت بسیاری بایشان دارم وخودشان هم وارد هستند آن کلمه بعدی آن وطن پرست بعدی را بایک حالت خیلی چه عرض کنم چطوری فرمودند (مهندس غروی - آنجوری چطوراست؟) چه عرض کنم خودشان بهتر می‌دانندومن توقعی از ایشان نداشتم خدای نکرده اگر ایشان دروطن پرستی من شک وتردیدی دارندخوب است ایشان که فوق‌العاده شجاع هستند تشریف بیاورند اینجا وبگویند که ذوالفقاری وطن پرست نیست وخائن است وخیانت می‌کندتابنده عرایضی که دارم عرض کنم راجع به لایحه هم بنده مثل ایشان چون مخالفتی ندارم مخالفتم را پس گرفتم وعرضی هم ندارم.
مهندس غروی - پس لایحه مبادله الفاظ معلوم می‌شودمطرح است
نایب رئیس - درکلیات چون مخالفی نام نویسی نکرده... (حائری زاده - بنده عرضی داشتم) اگرراجع به همین موضوع است بفرماییدولی این بیاناتی که امروز شده مربوط باین لوایح نبوده‌است
حائری زاده - نه یک مسائل کلی است درقانون اساسی نمایندگان را مکلف ساخته که مسائلشان بایدعلنی باشدمسائلی که بحث وانتقادمی‌کنند بایدهمه مردم متوجه بشوند وپس از اینکه قانون خوب حلاجی شدوهمه مردم در اطرافش مطالعاتی کردنددرشوردوم از مجلس بگذرد که موافق مصلحت مملکت باشدولی استثنائا درقانون اساسی فصلی داریم که مجلس وکمیسیون محرمانه‌ای رادرآنجا پیش بینی کرده‌است ومنظور نظرقانونگذار درمسائل مربوط به سیاست خارجی بوده‌است وقهرامربوط به مسائل داخلی فقط نیست ونخواستندمذاکراتی اظهار عقیده‌ای که از طرف اشخاص می‌شود این درروزنامه هاوسربازارها گفته شودوتولید یک کدورت‌های بین المللی بکندکمیسیون خارجه این چندوقتی که بنده افتخارعضویت کمیسیون خارجه رادارم خوشبختانه مسائلی که درانجا مطرح بوده هیچوقت درجرایدمنتشرنشده (صحیح است) حتی مخبرین جرایدکه همه از دوستان ورفقای من هستند بامن صحبت می‌کردند گفتم راجع باین موضوع اگرمن هم حاضر باشم بگویم شماحاضرنشوید که بشنوید مسائل خارجی نباید دربازارسرش بحث شوداگر صحبتی لازم بود سخنگوی دولت خودش صحبت می‌کند واگرلازم شد از طرف کمیسیون مطلبی ابراز شود ممکن است مخبرین جرایدرابخواهیم وخودمان با آنهاصحبت کنیم نمی‌دانم چه شده‌است که دریک روزنامه فرهنگی یک خبری که مطابق باواقع هم نبود(صحیح است) حالاچه حدس وتخمین بوده من نفهمیدم (ناصرذوالفقاری - صحیح است) از کمیسیون محرمانه که بموجب تقاضای دولت تشکیل شده درانجانوشته بود یک قسمتهای مهمش باحقیت وفق نمی‌داد البته کلیاتی بود که صحبت راجع به چه موضوع بوده ولی دراطرافش کی چه گفته هیچ تطبیق باموضوع نمی‌کرد وروی همین نظرهم من برئیس دفترکمیسیون هاگفتم یک شرحی بنویسد وبه ارباب جرایداطلاع بدهدکه آن مطالب قابل تصدیق نیست حالانمی دانم نوشته شده یانشده... (ناظرزاده - نوشته شده وخیلی هم کارصحیح بود) ویک جمله را بنده بایدتذکر بدهم چون دربیانات دونماینده محترم جناب آقای مهندس رضوی وجناب آقای ناصرذوالفقاری کلمه خیانت گفته شد زودنمی شود یک نماینده‌ای پشت تریبون نسبت خیانتی بکسی بدهد(صحیح است) اختلاف سلیقه خیلی است (صحیح است) ولی خیانت را بایدمحکمه معلوم بکند(صحیح است) وکم کم دارد اثرالفاظ هم که دردنیایک اثری دارددرمملکت ماازبس در غیر موردش استعمال می‌شودازبین می‌رود ومن استدعا دارم درآینده این قبیل مطالب تکرارنشود ودرموردقرارداد هوایی درکمیسیون هم موافق بودم ومخالفتی ندارم
نایب رئیس - درکلیات مخالفی نبوددرموادهم اعتراضی نرسیده برای شوردوم به کمیسیون ارجاع می‌شود
- تعیین موقع ودستورجلسه بعد- ختم جلسه
ویرایشنایب رئیس - بااجازه آقایان جلسه راختم می‌کنیم جلسه آینده روزسه شنبه ۲۸ بهمن ساعت نه وربع دستور سوالات
(جلسه نیم ساعت قبل از ظهرختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی. محمدذوالفقاری