راهنما:فارسی‌نویسی

راهنما

پارسی‌نویسی

توجه! اگر قادر به وارد کردن متن این صفحه توسط صفحه‌کلیدتان نیستید، صفحه‌کلیدتان برای نوشتن متن در ویکی‌نبشته مناسب نیست و به احتمال زیاد از صفحه‌کلیدی غیراستاندارد استفاده می‌کنید.

اگر قادر به نصب امکانات جدید در رایانهٔ خود هستید (یعنی مثلاً از رایانه‌ای عمومی استفاده نمی‌کنید) مراحل زیر را دنبال کنید.

برای استفادهٔ بهتر از ویکی‌نبشته‌ی فارسی لازم است با دنبال کردن مراحل زیر رایانهٔ خود را تجهیز کنید. ممکن است به لوح‌ فشرده (CD) سیستم عامل خود نیاز داشته باشید.

راهنمای نصب صفحه‌کلید استاندارد در ویندوز

ویندوز Vista (ویستا)

در ویندوز ویستا، مایکروسافت به جای کلمه‌ی Farsi از کلمه Persian استفاده می‌کند. صفحه کلید ویندوز ویستا از جهت کاراکترهای «ک» و «ی» اصلاح شده، اما کاراکترهای اعداد به انگلیسی هستند، کاراکترهای گیومه (« و ») جا به جا قرار گرفته‌اند، و نیم‌فاصله نیز وجود ندارد. برنامه‌ی traylayout که در زیر توضیح آن را می‌خوانید، به خودی خود با این نگارش ویندوز سازگار نیست، اما با دستکاری تنظیمات Compatability Mode در قسمت Properties فایل برنامه،‌ می‌توان آن را در ویستا نیز به کار گرفت.

ویندوز XP (و ۲۰۰۰)

1. اطمینان حاصل کنید که قادر به باز کردن پرونده‌های فشرده با بافت "zip" هستید. ویندوز ایکس‌پی به طور پیش‌فرض قادر به بازکردن این گونه پرونده‌ها است ولی در ویندوز ۲۰۰۰ ممکن است نیاز به نصب برنامه‌ای جانبی مثل winzip داشته باشید.
2. نسخهٔ جدید صفحه‌کلید استاندارد فارسی را از [ اینجا دریافت کنید.^[۱] و «زیپش» را باز کنید و محتویات را جایی ذخیره کنید. به محل ذخیره بروید و روی Persian.msi دوکلیک کنید.
   • توجه: در صورتی که قادر به نوشتن فارسی (حتی با صفحه‌کلیدی غیراستاندارد) هستید به انجام بعضی از کارهای زیر نیازی نخواهید داشت. اگر مرحله‌ای پیشتر انجام شده بود به مرحلهٔ بعدی بروید.
3. باید سیستم عامل را برای پشتیبانی کامل از زبان‌های شرقی آماده کنید. دکمهٔ Start (معمولا در گوشهٔ چپ در پایین صفحهٔ نمایش) را فشار دهید. فهرستی باز می‌شود، گزینهٔ Control Panel را انتخاب کنید.
4. پنجرهٔ جدیدی باز می‌شود که بنا به ترجیحات قبلی چیدمان مختلفی خواهد داشت. به دنبال نمادDate, Time, Language, and Regional Options بگردید و با دوبار فشار پیاپی ماوس آن را باز کنید. اگر این انتخاب را پیدا نکردید به قدم بعدی بروید.
5. نماد Regional and Language Options را پیدا کنید و آن را باز کنید.
6. ستون Languages را فشار دهید. کنار Install files for complex scripts and right-to-left languages (including Thai)‎ ضربدر بزنید. در این مرحله ممکن است به سی دی سیستم عامل برای بارگذاری برنامه نیاز باشد که طی پیغامی آن خواسته می‌شود و باید سی دی سیستم عامل را در رایانه برای ادامه قرار داد و پس از آن، در بعضی موارد ممکن است سیستم عامل بخواهد که رایانه را بازنشانی (restart) کند، موافقت کنید و بعد از راه‌اندازی دوباره مراحل یک تا سه را دوباره دنبال کنید.
7. در همان ستون Languages دکمهٔ Details... را فشار دهید.
8. دکمهٔ Add را فشار دهید. در زیر جملهٔ Input language فهرستی وجود دارد، آن را فشار دهید. انتخاب‌های Farsi را مشخص کرده و از آن میان Persian Experimental Standard را انتخاب کرده و OK را فشار دهید. با فشار دادن چندبارهٔ OK باقی پنجره‌ها را ببندید. اگر تا این مرحله رایانه را بازنشانی نکرده‌اید آن را انجام دهید.

اگر با حرف «ی» مشکل دارید و به حرف بعدی نمی‌چسبد قلم‌های استاندارد نصب کنید.

بهتر است پس از نصب صفحه‌کلید استاندارد صفحه‌کلید پیشین را نصب‌زدایی کنید.

ویندوز ۹۸ یا ME

1. راهنمایی‌های این صفحه (فارسی‌نویسی در ویندوزِ ۹۸ و ME) را دنبال کنید.

سازگاری

برای چیدن صفحه‌کلید به سلیقهٔ شخصی می‌توانید از یکی از دو برنامهٔ Traylayout یا Keyman استفاده کنید. این برنامه‌ها برای فارسی‌سازی شماره‌ها و استفاده‌ از فاصلهٔ مجازی نیز مناسب هستند.

راهنمای TrayLayout

1. برنامه را به صورت zip از این‌جا TrayLayout 1.2 دریافت کنید. برای باز کردن آن به برنامه‌ای مانند 7-Zip نیاز دارید.
2. محتویات برنامه را در شاخهٔ دلخواهی باز کنید. نشانهٔ TrayLayout.exe را اجرا کنید.
3. در نوار اجرا و در کنار ساعت بر روی صفحهٔ نمایش نشانهٔ صفحه‌کلیدی نمایان می‌شود. با فشار دادن آن را باز کنید. آرایش صفحه‌کلید را با فشار دادن بر روی دکمه‌ها و جایگزینی حرف مورد نظر انجام دهید. فاصلهٔ مجازی به صورت پیش‌فرض در Shift+Space قرار دارد.

برای توضیحات بیشتر به راهنما:چیدمان صفحه‌کلید رجوع کنید.

صفحه‌کلید فارسی در مکینتاش

پشتیبانی کامل زبان فارسی در سیستم عامل مک‌اواس ۱۰ (Mac OS X) به طور خودکار نصب می‌شود و نیازی به نصب هیچ برنامهٔ اضافی نیست. برای فعال کردن صفحه‌کلید فارسی:

1. از منوی اپل (سمت چپ بالای صفحه)، دستور System Preferences را انتخاب کنید.
2. روی International که با نماد پرچم سازمان ملل مشخص شده، کلیک کنید.
3. سربرگ Input Menu را انتخاب کنید.
4. از لیست زبان‌ها، گزینهٔ Persian را انتخاب کنید.

بسته به نسخهٔ سیستم عامل، ممکن است بیش از یک گونه صفحه کلید فارسی در لیست وجود داشته باشد:

• کاربرانی که به ترتیب کلیدها در سیستم‌های کلاسیک مکینتاش (سیستم ۶، سیستم ۷، سیستم ۸، و سیستم ۹) عادت دارند، باید گزینه Persian با علامت نقشهٔ ایران را انتخاب کنند.
• کاربرانی که با ترتیب کلیدها در ویندوز عادت دارند، باید گزینه‌ی Persian ISIRI 2901 را انتخاب کنند.
• صفحه کلید دیگری با نام Persian QWERTY در نسخه‌های جدیدتر سیستم عامل وجود دارد که در آن سعی شده حروف فارسی به متناظر لاتین آن منطبق باشد. این صفحه کلید استاندارد نیست اما شاید کار را برای کاربرانی که با جای کلیدهای فارسی آشنا نیستند راحت‌تر کند.

پس از انتخاب صفحه کلید فارسی، شماره‌ها به طور صحیح به فارسی تایپ می‌شوند و برای تایپ فاصلهٔ مجازی باید از کلید مبدله به همراه فاصله (Shift+Space) استفاد کرد.

صفحه‌کلید در لینوکس

در سیستم‌های لینوکس یا گنو/لینوکس از صفحه‌کلید استاندارد فارسی استفاده می‌شود و مشکل ي و ك عربی وجود ندارد و فاصلهٔ مجازی با shift+space وارد می‌شود. باید توجه داشت که در لینوکس محیط‌های رومیزی مختلفی وجود دارد و تنظیم صفحه‌کلید برای محیط‌های مختلف اندکی تفاوت می‌کند. دو تا از این محیط‌ها از دیگران معروف‌تر هستند:

1. گنوم
2. کی‌دی‌ای

محیط سومی هم با نام ایکس‌ف‌ث‌ئی (Xfce) وجود دارد که برای رایانه‌های کهنه‌تر و کم‌قدرت‌تر است و برای اجراشدن نیاز به حافظهٔ بسیار کمتری دارد. در زیر شیوهٔ نصب صفحه‌کلید برای هر یک از این محیط‌ها توضیح داده خواهد شد. توجه شود که در بعضی لینوکس‌های فارسی (مثل لینوکس شریف) صفحه‌کلید فارسی به طور پیش‌فرض فعال است.

گنوم

توجه کنید که برای راه‌اندازی صفحه‌کلید فارسی در گنوم نیازی به دسترسی مدیریتی ندارید. بنابراین فقط کافی‌است که یکی از کاربران رایانه باشید تا بتوانید صفحه‌کلید فارسی را برای خود نصب کنید.

1. به system-->preferences-->keyboard بروید.
2. زبانهٔ Layout را انتخاب کنید.
3. دکمهٔ Add را بفشارید و صفحه‌کلید را انتخاب کنید.

به طور پیش‌فرض برای تغییر صفحه‌کلید باید دو دکمهٔ Alt را هم‌زمان فشرد. با رفتن به زبانهٔ Layout options می‌توان تنظیمات پیش‌فرض را تغییر داد.

• در صورتی که که از توزیع اوبونتو استفاده می‌کنید می‌توانید به کمک راهنمای اضافه نمودن امکانات تکمیلی زبان فارسی به اوبونتو به سادگی در اوبونتو فارسی بنویسید.

کی‌دی‌ای

1. به Control Center بروید. ( از طریق منوی اصلی(K Menu) یا با فشردن Alt+F2 پنجرهٔ Run ظاهر می‌شود و می‌تواند دستور kcontrol را وارد کنید. )
2. به Regional & Accessibility --> Keyboard Layout بروید.
3. با فعال کردن Keyboard Layouts می‌توانید زبان فارسی (Iran) را به فهرست اضافه کنید.
4. با کلیک بروی پرچم کشوری که صفحه‌کلید آن فعال است می‌توانید صفحه‌کلید را عوض کنید.
5. می‌توانید در Regional & Accessibility --> Keyboard Shortcuts گزینهٔ Swtich to Next Keyboard Layout دکمه تعویض صفحه‌کلید را تغییر دهید.

ایکس‌ف‌ث‌ئی

در این محیط رومیزی امکان فعال‌سازی صفحه‌کلید از طریق واسط کاربر گرافیکی وجود ندارد و باید پروندهٔ تنظیمات را دستی تغییر داد. برای فعال‌سازی باید با سطح دسترسی root تغییرات زیر را انجام دهید.
با ویرایشگر مورد علاقهٔ خود ‎ /etc/X11/xorg.conf را برای ویرایش باز کنید. بخشی از پرونده به صورتی شبیه این است:

Section "InputDevice"
     Identifier  "Keyboard0"
         Driver      "kbd"
         Option      "XkbModel" "pc105"
         Option      "XkbLayout" "us"
         Option      "XkbOptions" "lv3:lwin_switch"
    EndSection

خط Option      "XkbLayout" "us"‎ را به Option      "XkbLayout" "us,ir"‎ تغییر دهید. همچنین خط Option      "XkbOptions" "lv3:rwin_switch"‎ را به Option      "XkbOptions" "lv3:rwin_switch,grp:alts_toggle"‎ تغییر دهید. ممکن است این خط دوم وجود نداشته باشد. در این صورت کافی‌است که آن را اضافه کنید. این خط دوم به سیستم می‌گوید که با فشردن توأمان دو کلید Alt صفحه‌کلید تغییر کند. پرونده را ذخیره کنید و سیستم را از نو راه اندازید.

قلم مخصوص ویکی‌نبشته

ویکی‌نبشته در پوستهٔ پیش‌فرض خود به ترتیب از سه قلم Tahoma و Roya و Sans-serif استفاده می‌کند. قلم Roya در بیشتر رایانه‌ها وجود ندارد و ممکن است اندازهٔ قلم وب‌گاه با استفاده از Tahoma بزرگ به نظر برسد.

قلم‌های استاندارد

مجموعه‌ای از قلم‌های پرکاربرد در پردازشهای متن فارسی با استاندارد یونی‌کد را می‌توانید از اینجا بارگیری کنید. پس از دریافت پرونده که به صورت فشرده‌است لازم است که قلم‌ها را به کمک نرم‌افزاری مثل unzip باز کنید تا قابل استفاده شوند. پس از باز کردن باید پوشه‌ای با نام farsifonts-0.4 شامل ۱۴ پرونده داشته باشید که ده تای آن‌ها پسوند ‎.ttf داشته باشند.

راهنمای نصب قلم در لینوکس

در اکثر توزیع‌های لینوکس، می‌توانید فقط برای خودتان یا برای همهٔ کاربران قلم‌ها را نصب کنید:

• در حالت اول یک شاخه به نام «fonts.» در شاخهٔ آغازه‌تان (home directory) ایجاد کنید. (توجه کنید که نام شاخه با نقطه شروع می‌شود.)
• در حالت دوم، با اختیارات مدیر سیستم شاخه‌ای به نام "fa" در شاخهٔ «‎/usr/share/fonts» ایجاد کنید.
• سپس، در هر دو حالت، پرونده‌های ttf بازشده را در شاخه‌ای که ایجاد کرده‌اید ذخیره کنید و دستور «fc‑cache» را اجرا کنید.
• ممکن است لازم باشد برای فعال شدن قلم‌ها در همهٔ برنامه‌ها، از سیستم خارج شده و دوباره وارد شوید.

راهنمای نصب قلم در ویندوز

• برای نصب قلم‌ها باید با اختیارات مدیر سیستم به سراغ Control Panel بروید.
• روی شمایل Fonts دوبار کلیک کنید تا پنجرهٔ Fonts باز شود. (اگر در Control Panel، شکلک Fonts را مشاهده نمی‌کنید، از حاشیهٔ سمت چپ، عبارت Switch to Classic View را انتخاب کنید تا شمایل Fonts ظاهر گردد.)
• سپس از منوی File گزینهٔ «Install New Font» را انتخاب کرده تا پنجره‌ٔ Add Fonts باز شود.
• شاخه‌ای که قلم‌ها را در آن باز کرده‌اید، به پنجره‌ٔ فوق معرفی کرده و سپس به ترتیب دکمه‌های «Select All» و "OK" را بزنید.

در صورتی که سیستم خطایی مبنی بر وجود قلم‌ها روی ماشین گرفت، ابتدا قلم‌های هم‌نام را در پنجرهٔ Fonts پیدا کرده و حذف کنید. (ممکن است که سیستم، اجازهٔ حذف بعضی از قلم‌ها را ندهد. در این صورت لازم است سیستم را دوباره راه‌اندازی (reboot) کرده و در حالت safe mode، قلمها را حذف کنید.)

فاصلهٔ مجازی

اگر از سیستم ‌عامل‌های محصول لینوکس (Linux) استفاده می‌کنید، در هنگام تایپ فارسی به راحتی می‌توانید هر جا که لازم است، کلیدهای [Shift]+[Space] را همزمان فشارداده و فاصلهٔ مجازی را اِعمال کنید. برای رعایت فاصلهٔ مجازی در محصولات مایکروسافت و سیستم عامل‌های XP و Vista از برنامه‌ٔ TrayLayout (که در بالا در مورد آن توضیح داده شد) استفاده می‌کنیم. TrayLayout این امکان را به راحتی در اختیار کاربران قرار می‌دهد که با فشردن همزمان کلیدهای [Shift]+[B] فاصلهٔ مجازی را اِعمال کنند. اما اگر از رایانهٔ شخصی خودتان دور بودید یا جایی بودید که نرم‌افزار TrayLayout را در اختیار نداشتید، برای رعایت فاصلهٔ مجازی می‌توانید به جای فشردن کلید Space از زدن هم‌زمان کلیدهای [Alt]+[0157] استفاده کنید. توجه داشته باشید که با زدن کلیدهای ترکیبی [Alt]+[0157] دیگر نیازی به فشردن کلید Space نیست. (همچنین توجه داشته باشید که هنگام تایپ 0157 از کلیدهای ماشین حسابیِ صفحه‌کلید (قسمت NumPad) استفاده کنید.)

ابزار تایپ فارسی با کیبرد لاتین

در صورتی که امکان نصب صفحه کلید استاندارد فارسی برای شما مقدور نیست کد زیر را در Special:Mypage/vector.js کپی نمایید.

importScript('کاربر:Reza1615/fa-transliteration.js‎');

در این مبدل صفحه کلید برای افزودن نیم‌فاصله فقط از ترکیب کلیدهای Alt+0 +1+ 5+ 7 استفاده نمایید بقیه موارد مانند کیبرد استاندار می‌باشد.

ویرایشگرهای برخط (آن‌لاین)

در صورت دسترسی نداشتن به صفحه‌کلید فارسی و وجود نداشتن امکان نصب آن (مانند وقتی که از یک رایانهٔ عمومی استفاده می‌کنید) می‌توانید از ویرایشگرهای فارسی آن‌لاین استفاده کنید و متن را به ویرایشگر ویکی کپی کنید:

• ویرایشگر بهداد
• ویرایشگر eMonshi.com
• صفحه‌کليد مجازی فارسی

پانویس

1. نسخهٔ قدیمی آن را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.