گرشاسپ‌نامه/آمدن فغفور به جنگ نریمان

by اسدی توسی

	سوی لشکرش پهلوان رفت باز			به پیکار فغفور بر کرد ساز
	وز آن سو سپه را چو فغفور شاه			فرستاد زی پهلوان کینه خواه
	به در بر همیشه هزاران هزار			سپه داشت گردان خنجر گزار
	هزار و صد و شصت شه پیش اوی			بدند از سپاهش همه خویش اوی
	ازو چارصد را به پرده سرای			زدندی همه کوس و زرّینه نای
	بدش رسم هر روز فرشی دگر			ز شاهانه دیبای چینی به زر
	یکی دست زیبای او جامه نیز			یکی خوب دوشیزه دلبر کنیز
	بد از شهر ها سیصد و شست و پنج			ز گردش سراسر چو آکنده گنج
	خراج یکی شهر هر بامداد			رسیدی بدو از ره رسم و داد
	هر آن کار و رایی که انداختی			بگفت ستاره شمر ساختی
	بخوان برش هر روز چون شش هزار			بدی مرد در بزم هم زین شمار
	به جایی که رفتی برون با سپاه			به رزم ، ار به بزم ، ار به نخچیرگاه
	ز خویشان و از ویژگان هفت کس			بدندی ز پیرامنش پیش و پس
	چنان یکسر از جامه و اسپ ساز			بدان تا کس از بُن نداندش باز
	بدش کوشکی یکسر از آبنوس			بدان کوشک از زرّ هفتاد کوس
	چو از شب شدی روی گیتی دژم			مر آن کوس ها را زدندی به هم
	همه شهر از آواز آن سر به سر			کس از خانها شب نرفتی به در
	که هر سو کس شاه بشتافتی			بکشتی روان هر که را یافتی
	به رزم نریمان چو شد کار سخت			در گنج بگشاد و بر بست رخت
	هیونان بختی ده و شش هزار			به هم ساخت با آلت کارزار
	چهل گاو گردون ز زر بار کرد			دو صد دیگر از دیبه انبار کرد
	بفرمود تا هر که در کشورش			شهی بود با لشکر آمد برش
	ببستند بر پیل صندوق و کوس			ز گرد آبگون چرخ گشت آبنوس
	سپاهی فراز آمد از چین ستان			به رزم از یلان هر یکی کین ستان
	نه از مرگشان باک نز تیغ تیز			نه از آب بیم و نه زآتش گریز
	به مردی یگانه به کوشش گروه			بر زخم سندان برِ حمله کوه
	به دل شیر تند و به تن پیل مست			به کین برق تیز و به تیر ابردست
	فزون ز ابرشان ناوک انداختن			هم از بادشان تیزتر تاختن
	بد اسپ از گیا بیش وز ریگ مرد			از اختر سپاهش بد از چرخ گرد
	ز رنگین سپرها در و دشت و راغ			چنان گشت کز گل به نوروز باغ
	ز هر پیکری بود چندان درفش			که از سایه شد روز تابان بنفش
	یکی نیستان بود پر پیل و کرگ			ز نیزه نی اش پاک وز تیغ برگ
	ز پیروزه تختی به زر کرده بند			نهادند بر چار پیل بلند
	بر آن تخت بنشست فغفور شاه			ز بَر چتر و بر سر ز گوهر کلاه
	فرازش درفشی درفشان چو شید			به پیکر طرازیده پیل سپید
	سرش طغری و تنش یکسر ز زرّ			ز یاقوت چشم از زبرجدش بر
	بتی بودش از زرّ گوهر نگار			فراوان بر او برده لؤلؤ به کار
	ببردش که تا گر شود کار سخت			کندش او گه رزم پیروز بخت
	ز پیش سپه پیل تیرست و شست			شده زیر پی شان سر کوه پست
	همه پشت پیلان رویینه تن			پُر از ناوک انداز و آتش فکن
	ز لشکر همی خواست گرد سوار			بر آن سان که خیزد ز دریا بخار
	ز جندان به ده روزه راه دراز			بیآمد بر ژرف رودی فراز
	ستاره شمر گفت از آن سوی رود			مرو لشکر آور هم ایدر فرود
	که گر کودکی زان سوی رود پای			مرو لشکر آواره گردد ز جای
	بُد از یک سوی رود فغفور شاه			دگر سو نریمان به یک روزه راه
	شه آگه ز فغفور کآمد به جنگ			بیار است لشکر چو شد کار تنگ
	به ایرانیان گفت گردان چین			هراسیده اند از شما روز کین
	نباید که امشب شبیخون کنند			به کین از شما دشت پر خون کنند
	چو آید شب آتش مسوزید کس			نه آواز باید نه بانگ جرس
	بوید از کمین دیده بگماشته			زره در بر ، اسپان به زین داشته
	به آذرشن و ارفش شیرفش			سپرد از دو لشکر کینه کش
	فرستادشان بر چپ و دست راست			کمین کرد خود هم بدان سو که خاست
	چو پوشید شب عاج گیتی بشیز			پراکند بر سبز مینا پشیز
	تو گفتی که بر تخت پیروزه پوش			گهر ریخت هندوی گوهر فروش
	ز ترکان شهی بود فرمانگزار			سپه داشت از جنگیان سی هزار
	سوی رزم ایرانیان با شتاب			شبیخون سگالید و بگذشت از آب
	بیآمد بی آگاهی شاه چین			کمین کرد و آگه نبود از کمین
	سپه دید در خیمها بی هراس			نه جایی طلایه نه آواز پاس
	بزد کوس و تن بر سپه برفکند			خروش یلان شد به ابر بلند
	درآمد ز چپ ارفش کابلی			سوی راست آذرشن زابلی
	پس اندر نریمان و ایرانیان			گرفتند بدخواه را در میان
	شب قیرگون شد ز گرد سپاه			چو زنگی که پوشد پرند سیاه
	جهان پاک چون تیره دوزخ نمود			در او تیغ چون آتش و شب چو دود
	دلیران دشمن به بند کمند			چو دیوان شب تیره گردن به بند
	ز ترکان نرستند جز اندکی			نشد باز جای از دو صدشان یکی
	چو از دامن ژرف دریای قار			سپیده برآمد چو سیمین بخار
	گیاها بد از خون تبرخون شده			دل خاره زیر تبر خون شده
	گریزندگان نزد فغفور باز			رسیدند ، با رنج و گرم و گداز
	ستاره شمر شد غمی ز آن شتاب			که لشکر گذر کرد نا گه ز آب
	بدانست کافتاد خواهد شکست			سبک نزد شه رفت زیجی به دست
	بدو گفت بر تیغ این کُه یکی			شوم بنگرم راز چرخ اندکی
	بدین چاره بگریخت شد نا پدید			دگر تا شه چین بُد او را ندید
	به دُمّ گریزندگان بر دمان			بیآمد نریمان هم اندر زمان
	دو ره گُرد بودش ده و شش هزار			برآراست از گرد ره کارزار
	ببد تند فغفور هم در شتاب			بیآمد به پیکار ازین سوی آب
	دو لشکر رده ساختند از دو روی			جهان گشت پر گرد پرخاشجوی
	غوکوس با مهره بر شد به هم			ز شیپور و از نای برخاست دم
	بپوشید پهنای هامون ز مرد			ببد خشک دریای گردون ز گرد
	ز خون گشت روی زمین پرنگار			ز پیکان دل و چشم کیوان فکار
	زمین آنکه از بر بُد از زیر شد			جهان را دل از خویشتن سیر شد
	ز بس گونه گونه درفش سپاه			بهاریست گفتی همه رزمگاه
	ز تیغ اندرون برق و باران ز تیر			ز گرد ابر تیره ز خون آبگیر
	چنان رود خون بُد که بر کوه و دشت			سوار آشناوار بر خون گذشت
	ز بس نعل پاشیده بر دشت کین			زره داشت پوشیده گفتی زمین
	سواران به کین گردن افراخته			یلان نیزه بر نیزه انداخته
	ز کُه تا کُه از گرد پیوسته میغ			ز کشور به کشور چکاکاک تیغ
	سنان را دل زنده زندان شده			بر امید ها مرگ خندان شده
	ز خون پرندآوران پشت پیل			چو شنگرف پاشیده بر کوه نیل
	همی تا بشد خور پس تیغ کوه			بدین گونه بُد رزم هر دو گروه
	چو موج درفشان فرو برد سر			پراکنده بر روی دریا گهر
	نمود از سر کوه خمیده ماه			چو از زرّ زین بر سیاه اسپ شاه
	فروهشت شب دامن از روی جنگ			سپه بازگشت از دو سو بی درنگ
	ببستند راه شبیخون به پیل			طلایه پراکنده شد بر دو میل
	ز بس کز دو رو آتش افروختند			شب تیره را دیده بر دوختند
	همی هر کسی مردم خویش جست			یکی کشته برد و یکی مرده شست
	چو روز از جهان کارسازی گرفت			دمید آتش و زر گدازی گرفت
	سپیده دمش گشت و کوره سپهر			هوا بوته زرّ گدازیده مهر
	دگر باره هر دو سپه ساخته			کشیده صف و تیغ و خشت آخته
	ز پولاد ده میل دیوار بود			بدو بر ز خشت و سنان خار بود
	زمین پاک جنبان از آشوب و شور			زمان خیره از نعرهٔ خنگ و بور
	هوا از درفشان درفش سران			چو باغ بهار از کران تا کران
	چو زلف بتان شاخ منجوق باد			گهش برنوشت و گهی برگشاد
	تو گفتی که هر یک عروسیست مست			نوان و آستیها فشانان به دست
	گرفتند رزمی گران همگروه			هوا گرد چون قیر شد کوه کوه
	چنان کشته بر هر سوی انبار گشت			که هر جا که بُد دشت دیوار گشت
	ز بس نعره هر کوه نیمی بکاست			به هرکشور از خون دو صد چشمه خاست
	زمانه شب و تیغ مهتاب شد			دل مرد چشم و سنان خواب شد
	برافروخت از نعل اسپان گیا			بگردید بر کُه ز خون آسیا
	بغرّید کوس و بدرّید کوه			زمین گشت تار و زمان شد ستوه
	بجوشید گردون بپوشید ماه			بشورید قلب و بجنبید شاه
	یلان را جگر بُد ز کین تافته			شده بانگ سست و لبان کافته
	ز سر سوده تیغ و ز کین زیر ترگ			ز تن جان ستوه و ز جان سیر مرگ
	همه کوه درع و همه دشت نعل			دل خور کبود و رخ ماه لعل
	درفشی فراز مه افروخته			درفشی به خاک اندر انداخته
	ز بس خشت گردان پیکار ساز			شده پیل چون در نیستان گراز
	به قلب اندر استاده فغفور چین			به گردان لشکر همی گفت هین
	به هر کاو فکندی یکی کینه خواه			همی زرّ بدادی به ترگ و کلاه
	نریمان چپ و راست اندر نبرد			همی تاخت بر گرد گردان چو گرد
	زمین گفتی از وی بگردد همی			سمندش جهان بر نوردد همی
	از اسپش همه دشت آوردگاه			ز ناورد بد چرخ و از نعل ماه
	به تیغ از یکی تا بپرداختی			به نیزه سرش بر مه انداختی
	به کین پاشنه خیز کرده سمند			بر قلب شد با کمان و کمند
	بیفکند ده پیل و سیصد سوار			سوی شاه چین حمله برد ابروار
	سوارانش را یکسر آواره کرد			درفشش به نیزه همه پاره کرد
	شد افکنده چندان ز گردان چین			که بیش از گیا کشته بُد بر زمین
	ز بس جان که از مرگ پالوده شد			تنش سست و چنگال فرسوده شد
	ز کشته چه گویم بر آن کس که زیست			ببخشید چرخ و ستاره گریست
	همه شاه را خوار بگذاشتند			گریزان ز پس راه برداشتند
	پدر بُد که خسته پسر را به پای			سپردی همی چشم و ماندی به جای
	زره دار بُد کز تن خویش پوست			همی کند و پنداشتی درع اوست
	تنش بنگریدی که بر پای هست			به سر دست بردی که بر جای هست
	چو دل جستی از تن سنان یافتی			پر از ناوک تیردان یافتی
	دم خون چو رو مهین هین گرفت			ز غم چهرهٔ شاه چین چین گرفت
	بُتش را که آورده بُد پیش باز			به صد لابه هر گاه بردی نماز
	همی خواست پیروزی اندر نبرد			نبد هیچ سودش فزون لابه کرد
	چو لشکرش بگریخت او نیز تفت			در اسپ نبرد آمد از پیل و رفت
	به جندان شد و هر چه باید به کار			بیاراست از ساز جنگ و حصار
	ز ترکان ز صد مرد ده رسته بود			وزآن ده که بُد رسته نه خسته بود
	همه کوه و غار و در و دشت و تیغ			بُدافنده ترگ و سر و دست و تیغ
	مرا فکنده را گرگ دل کرد پاش			گریزنده را غول گفتی که باش
	سرا پرده و خیمه و ساز چنگ			همان جوشن و ترکش و نیملنگ
	بت و تخت فغفور و پیلان رمه			گرفتند گردان ایران همه
	چنین است بخش سپهر روان			یکی زو توانا دگر نا توان
	یکی جفت تخته یکی جفت تخت			یکی تیره روز و یکی نیک بخت
	جهان را ز تو خوی بد راز نیست			همی گویدت گرچش آواز نیست
	نهان با تو صد گونه رنگ آورد			زبون گیردت گر به چنگ آورد
	به خواری کشد چون به مهرت ببست			به پای افکند چون کشیدت به دست
	چو میشت دهد پوشش و خورد و ساز			پس آن گه چو گرگان به دردت باز
	از آهوش تا بیشتر آگهیم			به مهرش درون بیشتر گمرهیم