گرشاسپ‌نامه/جنگ گرشاسب با اژدها و شگفتی ماهی وال

by اسدی توسی

	برفتند و آمد جزیری پدید			که آن جا به جز اژدها کس ندید
	بدانسان بزرگ اژدها کز دو میل			بیوباشتندی به دَم زنده پیل
	ز زهرش همه کوه و هامون سیاه			دم و دودشان رفته بر چرخ و ماه
	یکایک پراکنده بر دشت و غار			زبان چون درخت و دهان چون دهار
	یکی را دُم از حلقه هر سو چو دام			دمان آتش از زخم دندان و کام
	یکی زوکشان گیسوان گرد خویش			به سر بر سرو رسته چون گاومیش
	سپهبد برآراست رفتن به جنگ			گرفتند دامنش گردان به چنگ
	همی گفت هر کس که با جان ستیز			مجوی و مشو در دم رستخیز
	بسی اژدهای دمان ایدرست			کز آن کش تو کشتی بسی مهترست
	چه با اژدها رزم را ساختن			چه مر مرگ را بآرزو خواستن
	همان نیز ملاّح فرزانه هوش			مشو گفت و بر جان سپردن مکوش
	بدین گونه مارست کز زهر تاب			کند مرد را آرزومند آب
	لبان کفته و تشنه و روی زرد			بود دل طپان تا بمیرد به درد
	همان نیز مارست کز زهر و خشم			بمیرد هر آنکس برافکند چشم
	وز آن مار کز دمش باد سموم			به مردار بر آید گدازد چو موم
	دگر هست کز وی تن مرد خون			گرد جوش وز پوست آید برون
	و ز آن هم که گر کشته زهراوی			کسی بیند ، او نیز میرد به بوی
	همی بسپری روی دولت به پای			همی بر کنی بیخ شادی ز جای
	سپهبد برآشفت و گفت از نبرد			مرا چرخ گردان نگوید که گرد
	به یزدان که داد از بر خاک و آب			زمین را درنگ و زمان را شتاب
	کزین جایگه برنگردم کنون			مگر رانده از اژدها جوی خون
	نه بور نبردی به کار آیدم			نه زایدر کسی دستیار آیدم
	بگفت این و ترکش پر از تیر کرد			بپوشید خفتان ، زره زیر کرد
	سپر در برافکند با گرز و تیغ			برون رفت بر سان غرّنده میغ
	سراسر شخ و سنگلاخ درشت			بگشت و از آن اژدها شش بکشت
	به شمشیر تنشان همه ریزه کرد			سرانشان ببرّید و بر نیزه کرد
	بیاورد تا دید یکسر سپاه			همی گفت هر کس که این کینه خواه
	دلاور چه گردست از اینسان دلیر			که بر هر که رزم آورد هست چیر
	اگر اژدها باشد ، ار پیل و کرگ			بَرِ تیغ او نیست ایمن ز مرگ
	همانروز کردند از آن کُه گذر			رسیدند نزد جزیری دگر
	جزیری ز بس بیشه نادیده مرز			مرو را بسی مردم کشت ورز
	گروه ورا پیشه پر خاش بود			درختان گل و کشتشان ماش بود
	یکی مرده ماهی همان روزگار			برافکنده موجش به سوی کنار
	ارش هفتصد بود بالای او			فزون از چهل بود پهنای او
	دُمش بود بهری فتاده ز بند			ندانست انداز آن کس که چند
	شده ده هزار انجمن مرد و زن			به نی پشتها بسته بر وی رسن
	رسن ها سوی بیشه باز آخته			کشان بر درخت و گره ساخته
	ز گردش همه هر دو لشکر به جوش			وزیشان رسیده به پروین خروش
	زمان تا زمان خاستی موج سخت			گسستی رسن چند کندی درخت
	کشیدند از آب اندورن همگروه			به کشتی به خشکی مر آن پاره کوه
	برو ز آن سیاهان ابر کوه و راغ			شد انبوه بر بوم چون خیل زاغ
	بسی گوهر و زر بُد اوباشته			همه سینش از عنبر انباشته
	بیامد کس ِ شاه برداشت پاک			برون کرد دندانش و زد مغز چاک
	بسی روغن از مغز و از چشم اوی			گرفتند افزون ز سیصد سبوی
	دگر هر چه ماند ، از بزرگان و خرد			ز بهر خورش پاره کردند و برد
	بماند از شگفتی سپهبد به جای			بدو گفت مهراج فرخنده رای
	که این ماهیست آن که خوانند وال			وزین مه بس افتد هم ایدر به سال
	بود نیز چندانکه بی رنج و غم			بیوبارد این کشتی ما به دم
	چو بینند کآید ز دریا برون			ز سهمش که کشتی کند سرنگون
	ز بوق و دهل وز جرس وز خروش			رسانند بر چرخ گردنده جوش
	به هر سوسک ترش دارند و تیز			بریزند تا زود گیرد گریز
	همیدون یکی ماهی دیگرست			کزین وال تنش اندکی کمتر ست
	کجا او گذشت ، این دگر ماهیان			گریزند و باشند تا ماهیان
	یکی خُرد ماهیست با او به کین			چو دیدش جهد در قفاش از کمین
	به دندان گشایدش در مغز راه			برآرد سر از درد ماهی به ماه
	دگر هست مرغی به تن لعل رنگ			مِه از باز چون او به منقار و چنگ
	مرین ماهی خرد را دشمنست			همه روز گردانش پیرامنست
	چو بیند کش اندر قفا ره گشاد			درآید ، ربایدش ازو همچو باد
	گر آن مرغ فریاد رس نیست زود			برآرد به سه روزش از مغز دود
	به گیتی در از زندگان نیست چیز			کش اندر نهان دشمنی نیست نیز
	یکی گفت دیگر ز کشتی کشان			که دیدم دگر ماهیی زین نشان
	ز دریا فتاده به خشکی برون			درا زای او چار صدرش فزون
	به کام اندرش کشتی لخت لخت			بدو در نه مردم بمانده نه رخت
	شکمّش هم آن گه که بشکافتیم			یکی زنده ماهی دراو یافتیم
	ز سی رش فزون بود از بیش و کم			بُدش ماهیی یک رش اندر شکم
	همان ماهی خُرد بُد زنده نیز			ازین به شگفت ار بجویی چه چیز
	شگفت خداوند چرخ بلند			به گیتی که داند شمردن که چند
	به هر کاری او راست کام و توان			که فرمانش بی رنج دارد روان
	ز خون تبه مشک بویا کند			ز خاک سیه جان گویا کند
	پدید آورد تیره سنگی در آب			کند زو همان آب دُرّ خوشاب
	به جایی که بایسته بیند همی			ز هر سان شگفت آفریند همی
	بدان تا شگفتی چنین گونه گون			بود بر تواناییش رهنمون
	بَر شاه آن جای از آن پس به کام			ببودند یک هفته با بزم و جام