گرشاسپ‌نامه/دیگر پرسش گرشاسب از برهمن

by اسدی توسی

	دگر رهش پرسید گرد دلیر			که ای از خرد بر هوا گشته چیر
	بدین کوه تنها نشستت چراست			چه چیزست خوردت چو پوشش گیاست
	بدو گفت پیرش که سالست شست			که تا من بدین کوه دارم نشست
	گیایست پوشیدن و خوردنم			سپاس کسی نیست بر گردنم
	همه کار من با خدایست و بس			نه از من کسی رنجه ، نی من ز کس
	و گر بی کس ام نیستم بی خدای			به تنهایی او بس مرا دلگشای
	خرد نیز دارم که چون دل نژند			بمانم ، کند دردم آسان به پند
	تنومند را از خورش چاره نیست			وزین بر تنومند بیغاره نیست
	چو دیدی که گیتی ندارد بها			از او بس بود خورد و پوشش گیا
	چه باید سوی هر خورش تاختن			شکم گور هر جانور ساختن
	روان پرور ایدونکه تن پروری			به پروانه تن رنج تا کی بری
	کسی کش روان شد به دانش جوان			گرش تن بمیرد ، نمیرد روان
	روان هست زندانی مستنمد			تن او را چو زندان طبایع چو بند
	چنانست پروردن از ناز تن			که دیوار زندان قوی داشتن
	چه باید کشید اینهمه رنج و باک			به چیزی که گوهرش یک مشت خاک
	دمی گرش نبود بمیرد به جای			به پی گر نجنبد ، بیفتد ز پای
	هم از یک خوی خویش گردد نژند			هم از نیش یک پشه گیرد گزند
	چه مهر افکنی بر تن و این جهان			که با تو نه این ماند خواهد نه آن
	جهان از بد و نیک آبستنست			برون دوستست از درون دشمنست
	چو باغیست پر میوه دارش چمن			به گردش نسیم خوش و نوسمن
	هر آن گه که شد رام او دل به مهر			دگر سان شود یکسرش رنگ چهر
	درختش بلا گردد و میوه مار			نسیمش سموم و سمن برگ خار
	چه ورزیش کت ندهد از رنج بر			بمالد به پی چون بگیرد به بر
	به دوری ز خویشانت آرد نُوید			نمایدت طمع و نشاند نمید
	کند کوز پشتت، رخ سرخ زرد			جوانیت پیری ، درستیت درد
	پس آنکو چنین با تو باشد به کین			تو او را چرا دوست داری چنین
	چه نازی به دیبا و خز و سمور			که خواهد تنت را خورد کرم و مور
	بسی چاره ها سازی و داوری			بری رنج تا گنج گرد آوری
	سرانجام بینی شده باد رنج			به تو رنج ماند به بدخواه گنج
	گرت نیک باید به هر دو سرای			سوی کردگار جهانبان گرای
	سپهدار گفت از نهان و آشکار			گوا چیست بر هستی کردگار
	نشانش چه سان و ستودنش چون			چه دانی سوی یکیش رهنمون
	هر آن چیز کت دل بدو رهبرست			به چیزی شناسی کزو برترست
	خدای از خرد برترست و روان			به چه چیز دانستن او را توان
	برهمن چنین گفت کز رای پاک			همه چیزی از چرخ تا تیره خاک
	به هستی یزدان سراسر گواست			گویانِ خاموشِ گوینده راست
	زمین و آسمان وین همه اختران			همین درهم آویخته گوهران
	پس اینها که گه زیر و گاه از برند			بگردند و هر ساعتی دیگرند
	گهی نوبهار آید و گاه تیر			جوانست گیتی گهی ، گاه پیر
	زمان تا زمان چرخد را کار نو			شب و روز همواره بر راه او
	همان مرگ با زندگانی به هم			بد و نیک با شادمانی و غم
	ازین نیست گیتی تهی یک زمان			به گردش دَرند اینهمه بی گمان
	ز گردش شود گردگی آشکار			نشانست پس گرده بر گردکار
	از آرام و جنبش نبد بیش چیز			همان هر دو چیز آفریدست نیز
	پس آن چه نبد پیش ازین از نخست			چنان دان که هست آفریده درست
	چو هستیش دیدی یکی دان و بس			دویی دور دار و دو مشنو ز کس
	یکی پادشاه و برو پادشا			نشاید بُدَن هر دو فرمانروا
	که ناچار آن چیره باشد گرین			کند سرکشی این بر آن و آن برین
	چو باشند این هر دوان ناتوان			توانا یکی بهتر از هر دوان
	دو یارست باشند یا بیش و کم			دویی هر دو را باز دارد ز هم
	پس آن گه کز آن زین جدایی بود			چنین نه نشان خدایی بود
	مرورا ندانی مگر هم بدوی			که راهت نماید به هر جست و جوی