گرشاسپ‌نامه/رفتن گرشاسب به نزد ضحاک

by اسدی توسی

	سپهبد چو پندش سراسر شنود			پذیرفت و ره را پسیچید زود
	هزار از یل نیزه زن زابلی			گزین کرد با خنجر کابلی
	یلانی دلاور هزار از شمار			ولیکن گهِ جنگ هر یک هزار
	همه چرخ ناورد و اختر سنان			همه حمله را با زمان هم عنان
	ره و رایشان رزم و کین ساختن			هوا ریزش خون و خوی تاختن
	زره جامه‌شان روزوشب جای زین			زمین پشت اسپ، آسمان گرد کین
	بزد نای و لشکر سوی شاه بُرد			به راه از شدن گرد بر ماه بُرد
	دو منزل پدر بُدش رامش فزای			ورا کرد بدرود و شد باز جای
	به دژ هوخت گنگ آمد از راه شام			که خوانیش بیت‌المقدس به ‌نام
	بدان گه که ضحاک بد پادشا			همی خواند آن خانه را ایلیا
	چو بشنید کآمد سپهبد ز راه			به‌نّوی بیاراست ایوان و گاه
	همه لشکر و کوس و بالا و پیل			پذیره فرستاد بر چند میل
	چو آمد، نشاندش بَرِ تخت شاد			یکی هفته بُد با می و رود و باد
	گهر دادش و چیز چندان ز گنج			که ماند از شمارش مهندس به رنج
	سر هفته گفتا سوی هند زود			به یارّی مهراج برکش چو دود
	سرندیب برگرد و کین ساز کن			ز کین گوش کشور پر آواز کن
	بهو را ببند و همانجا بدار			به درگاه مهراج برکن بدار
	و گر چین شود یار هندوستان			تو مردی کن و کین و زهردوستان
	گرت گنج باید به تن رنج بر			که در رنج تن یابی از گنج بر
	بفرموده‌ام تا به دریا کنار			بیارند کشتی دوباره هزار
	مهان پوشش لشکر و خورد و ساز			به هر منزلی پیشت آرند باز
	چو سیصد هزار از یلان سترگ			گزیدم دلاور سپاهی بزرگ
	گوِ پهلوان گفت چندین سپاه			نباید، که دشخوار و دورست راه
	مرا لشکری کازمون کرده‌ام			همین بس که از زاول آورده‌ام
	سپاهست و سازست و مردان مرد			دگر کار بختست روز نبرد
	کی ِ نامور گفت کای جنگجوی			بدین لشکر آنجا شدن نیست روی
	که دارد بهو گرد ریزنده خون			دوباره هزاران هزاران فزون
	به لشکر بود نام و نیروی شاه			سپهبد چه باشد چه نبود سپاه
	ز گنج آنچه باید همه بار کن			گران لشکری را به خود یار کن
	دل از دیری کار غمگین مدار			تو نیکی طلب کن نه زودی ز کار
	سپهبد کنارنگ گردان گرد			ده و دو هزار از یلان برشمرد
	گزیده همه کار دیده گوان			سر هر هزاری یکی پهلوان
	به هر صد سواری درفشی دگر			دگرگونه ساز و سلیح و سپر
	وزآن نیزه‌داران زوال گروه			بیاراست زیبا سپاهی چو کوه
	کمند و کمان دادشان ساز جنگ			زره زیر و زافراز پرم پلنگ
	ز بهر نشان بسته بر نیزه موی			به پولاد یک لخت پوشیده روی
	هیون دو کوهه دگر شش‌هزار			همه بارشان آلت کارزار
	زره گرد برخاست وز شهر جوش			ز مهره فغان وز تبیره خروش
	برون شد سپاهی که بالاو شیب			بجنبید و دریا ببست از نهیب
	سپاهی چو یکّی درفشان سپهر			که باشد مرو را ز پولاد چهر
	بروجش همه گونه‌گونه درفش			ستاره همه تیغ‌های بنفش
	جهان گفتی از کرز و ز تیغ شد			چو دریا زمین گرد چون میغ شد
	سنان‌ها همی کرد در گرد تاب			چو آتش زبانه زبانه در آب
	زبس خشت و جوشن که بُد در سپاه			ز بس ترگ زرّین چو تابنده ماه
	هوا گفتی از عکس شد زرپوش			زمین سیم شد پاک و آمد به جوش
	چنین هر یکی همچو شیر یله			همی رفت و شد تا به شهر کله
	به دریاست این شهر پیوسته باز			گذرگاه کشتیست کآید فراز
	چنان شد همه کار بد ساخته			به کشتی نشستند پرداخته
	به شش ماهه یکساله ره برنوشت			بی‌آزار و خّرم به خشکی گذشت
	همان هفته کو رفت مهراج شاه			ز دست بهو جسته بُد با سپاه
	یکی شهر بودش دلارام و خوش			درازا و پهناش فرسنگ شش
	همی کرد کار دژ و باره راست			سپه رابه‌شهر اندرون برد خواست
	چو بشنید کآمد یل سرفراز			برون زد سراپرده و خیمه باز
	همه لشکر و پیل و بالای خویش			به شادی پذیره فرستاد پیش
	پیاده به دهلیز پرده سرای			بیامد یکی چتر بر سر به پای
	نشاندش بَر ِ خویش بر پیشگاه			بپرسیدش از شاه وز رنج راه
	نشستنگهش بُد سرا پرده هفت			همه گونه‌گون دبیه زَرّ بفت
	درو شش ستون خیمه نیلگون			ز سیمش همه میخ و زر ستون
	ز گوهر همه روی او چون سپهر			ستاره نگاریده و ماه و مهر
	بگسترده فرشی ز دیبای چین			برو پیکر هفت کشور زمین
	یکی تخت پیروزه همرنگ نیل			ز دو سوی ِ تخت ایستاده دو پیل
	تن پیل یاقوت رخشان چو هور			زبرجدش خرطوم و دندان بلور
	ز درّ و ز بیجاده دو شیر زیر			همان تخت را پایه بر پشت شیر
	فرازش یکی نغز طاووس نر			طرازیده از گونه‌گونه گهر
	به هر ساعتی کز شب و روز کم			ببودی شدی تخت جنبان ز هم
	بجستندی آن نّره شیران به پای			به سر تخت برداشتندی ز جای
	نهادی دو سه پیل زی شاه پی			یکی نقل دادی یکی جام می
	گنیزی برون تاختی زیر تخت			به باغی درون زیر زرّین درخت
	به پای ایستادی و بُردی نماز			زدی چنگ و رفتی سوی تخت باز
	ز بر پّر طاووس بفراختی			به بانگ آمدی، جلوه برساختی
	ز دُم ریختی گرد کافور خشک			ز منقار یاقوت و از پَرّ مشک
	درین بزمگه شادی آراستند			مهانرا بخواندند و می خواستند
	نمودند مهر و فزودند کام			گزیدند باد و گرفتند جام
	هوا شد ز بس دود عود آبنوس			زمین چون لـَب دلبران جای بوس
	ز بس بلبله گونه گل گرفت			بم و زیر آوای بلبل گرفت
	به دست سیاهان می چون چراغ			همی تافت چون لاله درچنگ زاغ
	به خرمن فروریخت مهراج زر			به خروار دینار و درّ و گهر
	سراسر به گرشاسب و ایرانیان			ببخشید و آنکس که ارزانیان
	یکی هفته زینسان به بزم شهی			همی کرد هر روز گنجی تهی
	بپرسید گرشاسب کای شاه راست			سپاه بهو چند و اکنون کجاست
	بدو گفت مردان جنگیش پیش			دوباره هزاران هزارند بیش
	ده و شش هزارند پیل نبرد			که برمه ز ماهی برآرند گرد
	از آن زنده پیلان ده و دو هزار			ز من بستدش درگه کارزار
	کنون با سپه کینه خواه آمدست			به نزدیک یک هفته راه آمدست
	سپهدار گفتا چه سازی درنگ			بیارای رفتن پذیره به جنگ
	نه نیکو بود بددلی شاه را			نه بگذاشتن خوار بدخواه را
	چو کشور شود پر ز بیداد و کین			بود همچو بیماری اندوهگین
	نباشد پزشکش کسی جز که شاه			که درمانش سازد به گنج و سپاه
	من ایدر به پیکار و رزم آمدم			نه از بهر شادی و بزم آمدم
	چو بر هوش می‌خواره می چیر شد			سران را سر از خرّمی زیر شد
	جهان پهلوان مست با کام و ناز			به لشکر گه خویشتن رفت باز
	بدان سروران گفت مهراج شاه			چه سازم که بس اندکست این سپاه
	به هر یک ازیشان ز دشمن هزار			همانا بود گر بجویی شمار
	ثبزرگانش گفتند کز بیش و کم			اگر بخت یاور بود نیست غم
	گه رزم پیروزی از اختر است			نه از گنج بسیار وز لشکر است
	بس اندک سپاها که روز نبرد			ز بسیار لشکر برآورد گرد
	چو لشکر بود اندک و یار بخت			به از بیکران لشکر و کار سخت
	سپاهیست این کاسمان و زمین			بترسد ز پیکارشان روز کین
	کس این پهلوان را هم‌آورد نیست			همه لشکر او را یکی مرد نیست
	به نوک سنان برگرد زنده پیل			به تیغ آتش آرد ز دریای نیل
	به بک مرد گردد شکسته سپاه			همیدونش یک مرد دارد نگاه
	یکی مرد نیک از در کارزار			به جنگ اندرون به‌ز بد دل هزار
	به صد لابه ضحاک ازو خواستست			که این مایه لشکر بیاراستست
	وگرنه همی او ز گردان خویش			فزون از هزاران نیاورد بیش
	مر آن اژدها را به گردی و بُرز			شنیدی که‌چون کوفت گردن به‌گرز
	ببد شاد و مهراج لشکر بخاست			به یک هفته کار سپه کرد راست
	برون برد لشکر چو بایست برد			همیدون برون شد سپهدار گرد
	طلایه به پیش اندر ایرانیان			بُنه از بس و لشکر اندر میان
	سپهبد بَر ِ کوهی آمد فرود			که بد مرغزار و نیستان و رود
	دژم گشت مهراج کآمد فراز			چنین گفت کآی گرد گردن‌فراز
	درین بیشه بیش مگذار گام			که ببر بیان دارد آنجا کنام
	دژ آگه ددی سهمگین منکرست			به زور و دل ازهر ددان برتراست
	رمد شیر ازو هرکجا بگذرد			به یک زخم پیل ژیان بشکرد
	چنان داستان آمد از گفت شیر			که شاه ددانست ببر دلیر
	گو پهلوان گفت شاید رواست			که دیریست تا جنگ ببرم هواست
	هم اکنون به پیشت شکار آورم			چو با گرز کین کارزار آورم
	ندانی که شاه ددان سربه‌سر			بر شاه مردان ندارد هنر
	بگفت این و با گرز و تیر و کمان			سوی ببر جستن شد اندر زمان
	بگشت آن همه مرغ و گند آب و نی			ندید از ددان هیچ جز داغی پی
	چو روی خور از بیم شب زرد شد			ز گردون سر روز پر گرد شد
	بیآمد سوی خیمه هنگام خواب			ز نادیدن ببر پُر خشم و تاب