آب - برنامه عمرانی چهارم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی چهارم ۱۳۴۷ - ۱۳۵۱ |
فصل هشتم - آب
هدفهای کلی
ویرایشهدفهای کلی بخش در برنامه چهارم
۱ - هدف کلی و بلند مدت برنامه توسعه منابع آب کشور عبارتست از مهار نمودن آن میزان از منابع آب که با توجه به پیشرفتهای فنی این عصر قابل‌بهره‌برداری اقتصادی در امور کشاورزی و صنعتی و شهری است.
۲ - در قالب هدف کلی فوق هدفهای مشخص برنامه چهارم در مورد توسعه منابع آب به شرح زیر است:
الف - افزایش میزان آب مورد استفاده برای زراعتهای آبی در حدود ۱۵ درصد به نحوی که این میزان از حدود ۲۹ میلیارد متر مکعب در سال اول برنامه‌به حدود ۳۳ میلیارد متر مکعب در سال آخر برنامه افزایش یافته و بالنتیجه حدود ۴۰۰ هزار هکتار به سطح اراضی آماده کشت افزوده شود و درمساحتی قریب به ۵۰۰ هزار هکتار شبکه آبیاری توسعه و بهبود یابد، ضمناً علاوه بر میزان فوق در حدود ۲٬۴ میلیارد متر مکعب از آبهای موجود که‌فعلاً خارج از کنترل است نیز تنظیم خواهد گردید.
ب - تأمین آب مورد نیاز صنایع با توجه به اولویت استفاده از آب در کشاورزی
ج - تأمین آب مورد نیاز برنامه عمران شهر و ده از منابع آب سطحی یا زیرزمینی.
د - انجام دادن مطالعات ضروری درباره منابع آب به منظور شناسایی کمیت و کیفیت این منابع و تنظیم ترازنامه و نقشه جامع آب کشور و تهیه طرحهای‌توسعه منابع آب برنامه‌های بعدی.
ه - مراقبت و بهره‌برداری مناسب و معقول از منابع آب زیرزمینی.
اصول خط مشی‌های و سیاستهای اجرایی
ویرایش۳ - اصول خط مشی‌ها و سیاستهای اجرایی عمده درباره توسعه منابع آب طی برنامه چهارم به شرح زیر است:
الف - تجدید نظر در مقررات مربوط به بهره‌برداری از منابع آب کشور با توجه به اصل ملی کردن منابع آب به نحوی که بهره‌برداری از این ثروت ملی‌مورد نظارت قرار گرفته مصرف آن مفید و معقول و مناسب باشد.
ب - اعمال سیاست علمی و انجام مطالعات و تحقیقات ضروری و به کار بردن تکنیکهای جدید برای استفاده بیشتر و بهتر از منابع آب.
ج - در زمینهایی از آب استفاده خواهد شد که به توان حداکثر بهره را به دست آورد.
د - تکمیل و تجهیز شبکه‌های سدهای آبیاری ساخته شده و اصلاح و ترمیم نهرهای فعلی و شبکه‌های قدیمی که موجب اتلاف آب‌موجود می‌گردد نسبت به طرحهای جدید اولویت و برتری داده خواهد شد.
ه - تأسیس سازمانهای آب منطقه‌ای در کلیه مناطق مستعد کشور مورد توجه قرار گرفته فعالیتهای اجرایی و بهره‌برداری از طرحها به سازمانهای آب‌منطقه‌ای واگذار می‌گردد تا این مؤسسات به صورت انتفاعی و بازرگانی اداره شوند و مسئولیت تولید و توزیع و فروش آب در هر منطقه در یک واحدمتمرکز گردد.
برنامه‌های توسعه بهره برداری از منابع آب
ویرایشبرنامههای توسعه بهره‌برداری از منابع آب در طی برنامه چهارم
۴ - برنامه توسعه بهره‌برداری از منابع آب با توجه به حوضه‌های آبریز و تقسیمات کشور تنظیم شده و جمعاً در حدود ۶۷ طرح جهت توسعه‌بهره‌برداری از منابع آب در مناطق مختلف پیش‌بینی شده‌است که به شرح گروههای زیر می‌باشد:
الف - تحقیق و بررسی منابع آب - این گروه طرحها شامل مطالعات آبهای زیر زمینی و سطح‌الارضی به منظور شناسایی کمیت و کیفیت منابع آب‌کشور و تأمین نیازمندیهای کشاورزی - شهری و صنعتی - مطالعه تهیه طرحهای خاص آبیاری و سدسازی - شیرین کردن آبهای شور و همچنین‌تفحصات و تحقیقات علمی می‌باشد.
ب - ایجاد و تکمیل طرحهای مربوط به بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی - بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در برنامه چهارم به وسیله حفر چاههای‌عمیق و نیمه عمیق در نواحی که مطالعات امکان آن را نشان داده به عمل خواهد آمد و بیشتر سرمایه‌گذاری در مناطقی صورت خواهد گرفت که درمحدوده قطبهای توسعه کشاورزی واقع باشد.
با در نظر گرفتن میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جهت حفر چاه پیش‌بینی می‌شود که در طی برنامه چهارم حدود ۱۵۰۰ حلقه چه عمیق و ۳۵۰۰ حلقه چاه نیمه عمیق حفر گردد. هزینه‌های لازم جهت نگهداری قنوات نیز از طریق اعتبارات کشاورزی و شرکتهای تعاونی و سرمایه‌های خصوصی‌تأمین خواهد گردید.
ج - ایجاد و تکمیل تأسیسات مربوط به بهره‌برداری از آبهای سطحی - این گروه طرحها شامل عملیات زیر خواهد بود:
- ۱ - تکمیل شبکه‌های آبیاری سدهای ساخته شده شامل طرحهای آبیاری فرح (سفیدرود) و محمدرضا شاه (دز) می‌باشد.
- ۲ - تکمیل طرحهای سدسازی و آبیاری در دست اجرا شامل طرحهای مربوط به سد و شبکه‌های آبیاری داریوش کبیر (رودخانه کر) شاه عباس کبیر(زاینده‌رود) شاهپور اول (رودخانه مهاباد) کورش کبیر (زرینه‌رود) ارس - وشمگیر (گرگان) و تأسیسات آبیاری دشت قزوین (شامل سد طالقان و تونل‌انحرافی آن) می‌باشد.
- ۳ - اجرای طرحهای جدید توسعه بهره‌برداری از آبهای سطحی در مناطق مختلف کشور که طرحهای مربوط به شروع بهره‌برداری از رودخانه‌های‌کارون، مارون، جیرفت، میناب، کوهرنگ و لار از طرحهای مهم این گروه می‌باشد.
د - نظارت بر منابع آب - با توجه به اصل ملی کردن منابع آب در بهره‌برداری از این ثروت ملی نظارت به عمل خواهد آمد.
ه - هزینه‌های سازمانهای آب منطقه‌ای - در طی برنامه چهارم این سازمانها به طور انتفاعی و بازرگانی اداره خواهند شد و قسمت عمده هزینه‌های‌عملیات سازمانهای آب منطقه‌ای از محل درآمد این سازمانها و بقیه از اعتبارات عمرانی تأمین خواهد گردید.
اعتبارات عمرانی توسعه بهره برداری از منابع آب در برنامه چهارم
ویرایشاعتبارات عمرانی توسعه بهره‌برداری از منابع آب در برنامه چهارم
۵ - اعتبارات عمرانی پیش‌بینی شده برای توسعه بهره‌برداری از منابع آب برای برنامه چهارم بالغ بر ۴۸۵۰۰ میلیون ریال می‌باشد. ضمناً برآورد می‌شودکه سازمانهای آب منطقه‌ای علاوه بر تأمین قسمت عمده هزینه‌های عملیاتی خود در حدود ۴۶۵۰ میلیون ریال دیگر نیز در این رشته سرمایه‌گذاری نمایند. جدول زیر توزیع اعتبارات عمرانی این فصل را بر حسب بندهای فعالیت نشان می‌دهد.
جدول: دوره ۲۲ - جلد ۴ - صفحه ۲۱۸۶