برنامه عمرانی سوم ۱۳۴۱ - ۱۳۴۶
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
قانون برنامه عمرانی سوم کشور - مصوب ۲۱ خرداد ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۶ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
صورت عمرانی برنامه سوم کشور (اول مهر ماه ۱۳۴۱ تا پایان ۱۳۴۶) - خلاصه کل فصول ۱۰ گانه - قانون برنامه سوم عمرانی دارای ۳۷ ماده و ۷ تبصره و جداول ضمیمه که لایحه آن به موجب ماده واحده مصوبه بیستم آذر ماه ۱۳۴۲ تقدیم و در تاریخ روزچهارشنبه بیست و هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ به تصویب مجلس سنا رسیده بود در جلسه روز یکشنبه بیست و یکم خرداد ماه یک هزار و سیصد وچهل و شش شمسی مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.
نایب رییس مجلس شورای ملی - دکتر حسین خطیبی
فصل اول - برنامه
ویرایشماده ۱
ویرایشدولت مکلف است از محل درآمدهای مندرج در این قانون ظرف مدت پنج سال و نیم که از اول مهر ماه ۱۳۴۱ شروع می‌شود مبلغ‌دویست و سی میلیارد ریال در اختیار سازمان برنامه بگذارد که طبق جدول کلی پیوسته به این قانون به مصرف اجرای برنامه عمرانی سوم برساند.
ماده ۲
ویرایشاعتبار فوق شامل سرمایه‌گذاری کلیه مؤسسات دولتی در دوره برنامه سوم و همچنین هزینه نگاهداری و اداره تأسیساتی که در اثر اجرای‌برنامه به وجود می‌آید خواهد بود و هیچیک از وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت به استثنای دستگاه‌های‌انتظامی و شهرداریها مجاز نیستند بدون موافقت هیأت عالی برنامه مبادرت به سرمایه‌گذاری بنمایند.
تبصره - منظور از سرمایه‌گذاری در این قانون تخصیص اعتبار و مصرف آن برای یکی از امور تولیدی و عمرانی است که ضمن صورت فصول وبندهای برنامه تعیین می‌شود.
ماده ۳
ویرایشهیأت عالی برنامه می‌تواند بنا بر احتیاجات طرح‌ها در داخل هر فصل برنامه اعتبار هر بند را تا حدود بیست درصد اعتبار همان بند کاهش‌یا افزایش بدهد. کاهش یا افزایش اعتبار هر فصل تا حدود بیست درصد اعتبار همان فصل موکول به موافقت هیأت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های‌برنامه مجلسین خواهد بود.
ماده ۴
ویرایشتقسیم سنواتی اعتبار موضوع ماده یک بر اساس فصول و بندهای برنامه به قرار زیر تعیین می‌شود:
- نیمه دوم سال ۱۳۴۱ -- ۷،۳۰ میلیارد ریال
- نیمه دوم سال ۱۳۴۲ -- ۱۸،۸۵ میلیارد ریال
- نیمه دوم سال ۱۳۴۳ -- ۳۰،۶۰ میلیارد ریال
- نیمه دوم سال ۱۳۴۴ -- ۴۰،۲۵ میلیارد ریال
- نیمه دوم سال ۱۳۴۵ -- ۶۰،۰۰ میلیارد ریال
- نیمه دوم سال ۱۳۴۶ -- ۷۳،۰۰ میلیارد ریال
سازمان برنامه می‌تواند با موافقت هیأت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های برنامه مجلسین تغییراتی را که در تقسیم سنواتی فوق ضروری بداند بدهدبدون این که در کل مبلغ اعتبار تقلیلی حاصل شود.
فصل دوم -درآمد برنامه
ویرایشماده ۵
ویرایشسهمی از درآمد نفت که در هر سال (یا قسمتی از سال) طی دوره برنامه عاید دولت می‌شود به محض وصول طبق جدول زیر در حساب‌مخصوصی به نام (حساب درآمد برنامه) در بانک مرکزی سپرده خواهد شد.
- نیمه دوم سال ۱۳۴۱ -- ۵۵ درصد درآمد نفت (با رعایت قانون بودجه سال ۱۳۴۱)
- نیمه دوم سال ۱۳۴۲ -- ۶۰ درصد درآمد نفت
- نیمه دوم سال ۱۳۴۳ -- ۶۵ درصد درآمد نفت
- نیمه دوم سال ۱۳۴۴ -- ۷۰ درصد درآمد نفت
- نیمه دوم سال ۱۳۴۵ -- ۷۵ درصد درآمد نفت
- نیمه دوم سال ۱۳۴۶ -- ۸۰ درصد درآمد نفت
در موقع پرداخت اقساط فوق وجوه مربوط به هزینه طرح‌های عمرانی مستمر دولت که ضمن برنامه سوم منظور شده‌است و هزینه نگاهداری و اداره‌تأسیساتی که در اثر اجرای برنامه به وجود آمده‌است بر اساس اعتبارات عمرانی مصوب و به ترتیبی که بین وزارت دارایی و سازمان برنامه توافق‌خواهد شد از اقساط مزبور کسر خواهد گردید.
تبصره ۱ - درآمد نفت مذکور در این ماده عبارت است از جمع وجوهی که به موجب قرارداد نفت مصوب ششم آبان ماه ۱۳۳۳ (اعم از مالیات بردرآمد و پرداخت مشخص) عاید دولت ایران می‌شود (اقساط بدهی دولت به شرکت سابق نفت ایران و انگلیس "موضوع ماده یک قسمت دوم قراردادمزبور" که در موقع خود پرداخت گردیده از این رقم موضوع می‌گردد) و همچنین هر درآمد دیگری که دولت ایران از منابع نفت طبق قراردادهای موجودیا قراردادهایی که بعداً منعقد خواهد نمود به دست می‌آورد.
تبصره ۲ - علاوه بر درآمدهای مذکور در این ماده درآمدهای متفرقه سازمان برنامه که ناشی از اجرای طرح‌های تولیدی و عمرانی می‌باشد وهمچنین دریافتی‌های بابت وامهای پرداختی سازمان برنامه نیز به حساب درآمد منظور خواهد شد.
ماده ۶
ویرایشدولت مجاز است به منظور جبران کمبود درآمد مذکور در ماده ۵ نسبت به اعتبارات برنامه سوم حداکثر تا میزان مندرج در تبصره یک ماده‌واحده مصوب ۱۸ خرداد ماه ۱۳۴۵ در مدت پنج سال و نیم اجرای برنامه از اعتبارات خارجی استفاده نماید. وجوه حاصل از وامهای فوق در "حساب‌درآمد برنامه" متمرکز خواهد گردید. اصل و بهره وامهای مذکور در دوره برنامه سوم از محل درآمد برنامه و پس از آن از محل درآمد عمومی کشور قابل‌پرداخت خواهد بود.
ماده ۷
ویرایشبرداشت وجه از "حساب درآمد برنامه" منحصراً در اختیار سازمان برنامه خواهد بود و وجوه برداشتی در موارد زیر به مصرف خواهدرسید:
- الف - پرداخت هزینه عملیات عمرانی و هزینه‌های اداری سازمان برنامه.
- ب - پرداخت اقساط اصل و بهره وامهایی که برای اجرای برنامه دوم تحصیل شده‌است و وامهایی که دولت طبق ماده ۶ این قانون تحصیل خواهدنمود.
- ج - پرداختهایی که سازمان برنامه به موجب ماده ۳۲ این قانون به عمل خواهد آورد.
فصل سوم - سازمان برنامه
ویرایشماده ۸
ویرایشسازمان برنامه دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و وظایف آن عبارت است از:
اول - بررسی و تصویب طرح‌های مربوط به فصول و بندهای برنامه و محول کردن اجرای آنها به دستگاه‌های اجرایی و نظارت در اجرای صحیح‌طرح‌ها طبق فصل ششم این قانون.
دوم - پرداخت هزینه اجرای طرح‌های مصوب و نگاهداری حسابها و ممیزی اسناد.
سوم - تنظیم گزارشهای اجرای برنامه و حساب عملیات و تسلیم آن به مقامات مربوط طبق مواد بیست و پنج و بیست و هشت این قانون.
چهارم - تمرکز امور کمکهای خارجی بلاعوض (اعم از مالی و جنسی و فنی) و وامهای خارجی و هماهنگ ساختن آن با برنامه و نمایندگی دولت‌در مذاکرات مربوط به وامها.
پنجم - بررسی و تهیه پیشنهاد به دولت در مورد وضع قوانین درباره هر نوع اقدام که برای حسن اجرای برنامه لازم شناخته شود.
ششم - تسویه حساب برنامه هفتساله دوم و پرداخت دیون و وصول مطالبات آن طبق ماده سی و دو این قانون.
هفتم - تهیه برنامه عمرانی چهارم و تسلیم آن به مقامات مربوط حداقل 6 ماه قبل از پایان برنامه سوم.
هشتم - تهیه گزارش اقتصادی سالانه با همکاری وزارت دارایی و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی ایران و همچنین تخصیص اعتبارات عمرانی برای‌هر سال برنامه.
نهم - تشکیل دفتر بودجه به منظور تهیه و تنظیم و تمرکز بودجه عادی و عمرانی کل کشور با توجه به قانون طرز تهیه و تنظیم بودجه کل کشورمصوب تیر ماه ۱۳۴۵.
ماده ۹
ویرایشمسئولیت امور سازمان برنامه با نخست‌وزیر است. سازمان برنامه تحت نظر یک مدیر عامل اداره می‌شود که در مقابل نخست‌وزیر مسئول‌می‌باشد. مدیر عامل سازمان برنامه بنا به پیشنهاد نخست‌وزیر و به موجب فرمان همایونی برای تمام مدت برنامه منصوب می‌شود. مدیر عامل سازمان‌برنامه موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارد هیچ نوع شغل آزاد یا سمت دولتی دیگر داشته باشد. حقوق و مزایای مدیر عامل ازطرف هیأت دولت تعیین می‌شود. اختیارات مدیر عامل سازمان برنامه به قرار زیر است:
- ۱ - اداره امور سازمان برنامه بر اساس وظائفی که این قانون به سازمان مزبور محول نموده‌است.
- ۲ - تعیین تشکیلات سازمان برنامه و اداره امور استخدامی طبق آیین‌نامه استخدامی سازمان برنامه.
- ۳ - امضاء اسناد و اوراق بهادار و نامه‌ها و عقد قراردادهای مربوط به برنامه.
- ۴ - تهیه آیین‌نامه‌های مذکور در این قانون و تسلیم آن برای تصویب به مقامات صلاحیتدار.
- ۵ - نمایندگی سازمان برنامه در مقابل وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و کمیسیون‌های برنامه و سایر کمیسیون‌های مجلسین و افراد و مؤسسات‌خصوصی داخلی و خارجی و محاکم با حق توکیل غیر. مدیر عامل می‌تواند با مسئولیت خود هر قسمت از اختیارات خود را که لازم بداند کتباً به هریک از کارمندان سازمان برنامه تفویض نماید.
فصل چهارم - هیات عالی برنامه
ویرایشماده ۱۰
ویرایشاز نظر هماهنگ کردن فعالیت‌های اقتصادی دستگاه‌های مختلف دولت و نیز به منظور تأمین حسن اجرای برنامه هیأتی به نام (هیأت‌عالی برنامه) تحت ریاست نخست‌وزیر و عضویت ۶ نفر اشخاص زیر تشکیل می‌شود: وزیر دارایی - وزیر اقتصاد - رییس کل بانک مرکزی ایران. سه‌نفر شخصیت مطلع که برای تمام مدت برنامه به پیشنهاد مدیر عامل سازمان برنامه به تصویب هیأت وزیران انتخاب می‌شود و حق حضور آنان درصورتی که از صندوق دولت حقوقی دریافت نمی‌دارند با تصویب هیأت دولت تعیین خواهد شد. جلسات هیأت عالی برنامه با حضور لااقل ۵ نفررسمیت خواهد یافت و نسبت به موضوعات مطروحه رأی لااقل ۴ نفر معتبر خواهد بود. جلسات مزبور با دعوت مدیر عامل سازمان برنامه حداقل‌ماهی یک بار با حضور او تشکیل می‌شود و در غیاب مدیر عامل معاونی که از طرف او تعیین شده‌است حضور خواهد یافت.
ماده ۱۱
ویرایشوظایف هیات عالی برنامه به قرار زیر است:
۱ - توصیه نسبت به اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و مالی و اداری و اجتماعی دولت و مقررات مربوطه با توجه به گزارش اقتصادی سالانه مذکوردر بند ۸ ماده هشتم.
۲ - بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مشی اجرای برنامه و نوع حدود عملیات سالانه.
۳ - بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مسائلی که وزارتخانه‌ها ضمن اجرای برنامه با آن مواجه می‌شوند.
۴ - تصویب اعتبارات عمرانی هر سال.
۵ - اظهار نظر نسبت به پیشنهادات سازمان برنامه در مورد تغییر اعتبار برنامه.
فصل پنجم - هیات عامل برنامه
ویرایشماده ۱۲
ویرایش"هیأت عامل برنامه" مرکب است از مدیر عامل سازمان برنامه با سمت ریاست هیأت و چهار نفر عضو که از اشخاص با تجربه و بصیر دررشته‌های مختلف مربوط به برنامه برای تمام مدت برنامه بنا به پیشنهاد مدیر عامل و تصویب هیأت وزیران منصوب می‌شوند. در صورت احراز عدم‌صلاحیت یا فوت یا استعفای هر یک از اعضای هیأت عامل جانشین او به همان ترتیب برای بقیه مدت منصوب خواهد شد.
چهار نفر عضو هیأت عامل‌موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل یا سمت دولتی یا غیر دولتی دیگر داشته باشند (به استثنای مؤسسات‌خیریه آنهم غیر موظف) و از نظر تشکیلاتی و امور استخدامی "به جز نحوه عزل و نصب" تابع سازمان برنامه و آیین‌نامه استخدامی آن خواهند بود.حقوق و مزایای هیأت عامل توسط هیأت وزیران تعیین خواهد شد.
ماده ۱۳
ویرایشوظایف هیأت عامل برنامه به قرار زیر است:
۱ - تصویب طرح‌های اجرایی و روش اجرای آنها در حدود مصوبات هیأت عالی برنامه.
۲ - تصویب قراردادها - هیأت می‌تواند برای فعالیت‌های مشابه در رشته‌های مختلف طرح قراردادهای نمونه تصویب نماید.
۳ - تصویب پیشنهادهای ترک مناقصه و مزایده.
۴ - تصویب پیشنهادهای ارجاع به داوری و تعیین داور و تفویض اختیار صلح و تصویب پیشنهادهای مربوط به صلح و اصلاح دعاوی.
تبصره - در مورد تغییر یا رد موضوعهای پیشنهادی هیأت عامل موظف است پس از استماع توضیحات نماینده دستگاه مربوط تصمیم مقتضی‌اتخاذ نماید.
ماده ۱۴
ویرایشجلسات هیأت عامل با حضور لااقل سه نفر که یکی از آنها مدیر عامل یا معاون او خواهد بود رسمیت خواهد یافت و نسبت به‌موضوعات مطروحه لااقل رأی سه نفر معتبر خواهد بود.
فصل ششم - تهیه و اجرای طرح‌های عمرانی و نظارت بر آنها
ویرایشماده ۱۵
ویرایشسازمان برنامه قبل از خاتمه هر سال ارقام اعتبارات عمرانی سال بعد را با توجه به ماده ۴ با همکاری دستگاه‌های اجرایی تهیه و پس ازتصویب هیأت عالی برنامه به مرحله اجرا خواهد گذارد.
ماده ۱۶
ویرایشسازمان برنامه اجرای طرح‌های عمرانی را پس از رسیدگی و تصویب به عهده وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی مسئول و مؤسسات‌عمومی و عام‌المنفعه محول خواهد نمود و مساعدت‌های لازم را به منظور تجهیز و آماده نمودن این دستگاه‌ها به عمل خواهد آورد. برای اجرای‌طرح‌هایی که جزو فعالیت هیچیک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی موجود نباشد و اداره کردن تأسیساتی که در اثر اجرای آن به وجود می‌آیددستگاه‌های مناسبی با تصویب هیأت دولت تحت نظر یکی از وزارتخانه‌ها یا سازمان برنامه ایجاد خواهد گردید.
تبصره - سازمان برنامه می‌تواند اجرای طرح‌هایی را که در دوره برنامه دوم مستقیماً به عهده داشته‌است تا خاتمه عملیات این طرح‌ها به همان نحوادامه دهد.
ماده ۱۷
ویرایشبرنامههای عمرانی استانها و فرمانداریهای کل را سازمان برنامه با توجه به نظر استانداران و فرمانداران کل تهیه می‌نماید و هر سال‌طرح‌هایی از قبیل راه‌های فرعی و آموزشگاه‌ها و درمانگاه‌ها و امور اجتماعی شهرها و روستاها و آبیاری و کشاورزی را که اجرای آنها در محل بدون‌احتیاج به مراجعه به مرکز امکان‌پذیر باشد پس از تصویب به استانداران و فرمانداران کل ابلاغ خواهد نمود تا طبق مقررات سازمان برنامه اجرا نمایند.برای آن که استانداران و فرمانداران کل بهتر بتوانند احتیاجات عمرانی منطقه خود را پیش‌بینی نموده و در اجرای آنها مجهز شوند سازمان برنامه‌کارمندان فنی در اختیار آنها خواهد گذاشت که زیر نظر آنها انجام وظیفه نمایند.
ماده ۱۸
ویرایشدر مورد فعالیت‌های عمرانی شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه‌ای که طبق قوانین کشور تشکیل شده‌است سازمان برنامه با رعایت اولویت شهرهایی که از جهت اقلیمی و جغرافیایی و درآمد و استفاده از کمکهای عمومی دولت در وضع نامساعدی‌قراردارند و همچنین با در نظر گرفتن جدول اولویت طرح‌های مربوط به تأمین آب مشروب و برق و طرح‌های حفاظتی و بهداشتی و تهیه مسکن و تلفن‌با اعطای وام و کمکهای رایگان فنی و غیر فنی مبادرت خواهد نمود. طرز اجرای این ماده و همچنین وام و کمک بلاعوض و بهره و مدت وام طبق‌آیین‌نامه‌ای خواهد بود که از طرف سازمان برنامه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره - قراردادهایی که سازمان برنامه طبق مقررات قانون برنامه هفت ساله دوم برای اجرای بعضی طرح‌ها با شهرداریها منعقد نموده تا خاتمه‌عملیات این طرح‌ها به قوت خود باقی خواهد بود و سازمان برنامه می‌تواند به منظور کمک به شهرداریها اقساط معوقه بدهی و مانده سهمیه آنها را ازهزینه اجرای طرح‌ها که طبق قراردادهای منعقده باید تا آخر شهریور ماه ۱۳۴۱ به حساب سازمان برنامه پرداخت گردد در مدت اجرای بقیه عملیات‌طرح‌ها تقسیط و دریافت دارد.
ماده ۱۹
ویرایشبرای تشویق و به کار انداختن سرمایه‌گذاری خصوصی در فعالیت‌های عمرانی و تولیدی که در جهت هدفهای برنامه سوم باشد سازمان‌برنامه می‌تواند مستقیماً یا از طریق مؤسسات اعتباری وجوه لازم را به صورت وام در اختیار افراد و مؤسسات خصوصی بگذارد و یا در سرمایه‌گذاری بااین مؤسسات مشارکت نماید همچنین سازمان برنامه می‌تواند کمکهای فنی لازم را برای تهیه طرح‌های عمرانی و تولیدی خصوصی که منطبق با برنامه‌سوم باشد به عمل آورد.
ماده ۲۰
ویرایشهر یک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی باید به منظور تهیه طرح‌های عمرانی دفتری برای طرح‌ریزی ایجاد نماید. سازمان برنامه‌می‌تواند تهیه طرح‌های عمرانی را مستقیماً عهده‌دار گردد و یا به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه محول و درصورت ضرورت در تهیه طرح‌ها به آنها کمک نماید.
ماده ۲۱
ویرایشدستگاههای اجرایی مکلفند در پیشرفت طرح‌های عمرانی عملیات مستمر و غیر مستمر مراقبت دائم به عمل آورند و منظماً گزارشهایی‌به سازمان برنامه بدهند سازمان برنامه از جهت رعایت دستورالعملها و مقررات برنامه و پیشرفت طرح‌ها طبق برنامه کار پیش‌بینی شده و تطبیق عملیات‌با مشخصات تعیین شده و عدم تجاوز از اعتبارات مصوب طرح نظارت خواهد نمود. نظارت در اجرای طرح‌هایی که توسط اشخاص و مؤسسات‌خصوصی انجام می‌شود و سازمان برنامه طبق ماده 19 از راه مؤسسات اعتباری به آنها وام می‌دهد به نمایندگی از طرف سازمان برنامه توسط مؤسسات‌اعتباری مزبور به عمل خواهد آمد و سازمان برنامه در موارد لازم مستقیماً نظارت خواهد نمود.
ماده ۲۲
ویرایشبرای انجام مطالعات فنی و تهیه برآوردها و نقشه‌ها و نظارت فنی در اجرای طرح‌ها در مواردی که ضرورت ایجاب می‌کند سازمان برنامه‌و دستگاه‌های اجرایی می‌توانند با مهندسین مشاور و دیگر کارشناسان ( اعم از افراد یا مؤسسات ایرانی و خارجی) قرارداد منعقد نماید. تشخیص‌صلاحیت مهندسین مشاور یا کارشناسان باید با موافقت قبلی هیأت عالی برنامه به عمل آید.
ماده ۲۳
ویرایشسازمان برنامه و دستگاه‌های اجرایی در مورد اجرای طرح‌های عملیات عمرانی غیر مستمر تابع آیین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی‌خواهند بود که بنا به پیشنهاد سازمان برنامه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید و در مورد طرح‌های عملیات عمرانی مستمر از نظر تبعیت ازآیین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی سازمان برنامه و یا مقررات جاری وزارت دارایی نحوه عمل طبق توافق بین سازمان برنامه و وزارت دارایی خواهدبود.
تبصره - سازمان برنامه می‌تواند در مورد طرح‌هایی که به تشخیص سازمان ماهیت و طرز اجرای آن ایجاب می‌کند تبعیت از آیین‌نامه‌ها و مقررات‌خاص دستگاه‌های اجرایی را تصویب نماید.
ماده ۲۴
ویرایشسازمان برنامه هر سه ماه گزارشی از پیشرفت عملیات برنامه را تسلیم نخست‌وزیر خواهد نمود. سازمان برنامه منتهی تا سه ماه پس ازپایان هر سال گزارش جامعی از فعالیت‌های عمرانی که از شروع برنامه سوم تا پایان سال مزبور صورت گرفته به انضمام صورت حسابی از درآمدها وپرداخت‌های دوره مزبور برای تقدیم به مجلسین به نخست‌وزیر تسلیم می‌نماید. در این گزارش توجه خاصی نسبت به این موضوع که هدفهای برنامه تاچه حد تحقق یافته‌است خواهد شد.
ماده ۲۵
ویرایشدستگاههای اجرایی مکلفند منظماً کلیه ارقام و اطلاعاتی را که برای تهیه گزارشهای موضوع مواد ۲۴ و ۲۷ این قانون ضروری است به‌سازمان برنامه تسلیم دارند و کلیه اوراق و اسناد خرج و دفاتر مربوط به اجرای طرح‌ها را در اختیار سازمان مزبور بگذارند و وسائل نظارت و رسیدگی دقیق از هر حیث فراهم سازند. در صورت تخلف دستگاه‌های اجرایی از مقررات این ماده و ماده ۲۱ و تأخیر و مسامحه در انجام کار سازمان برنامه‌اقدامات لازم را معمول و در صورت اقتضاء از پرداخت وجه برای اجرای بقیه عملیات طرح‌ها به دستگاه‌های مزبور خودداری می‌نماید و این عملیات‌را به نحوی که مقتضی بداند به اتمام خواهد رسانید و مراتب را به دولت گزارش خواهد داد. در مواردی که پرداخت هزینه‌های عملیات عمرانی توسط‌وزارت دارایی به عمل می‌آید سازمان برنامه موارد تخلف و نظرات خود را به وزارت دارایی اطلاع خواهد داد تا اقدامات لازم از طرف آن وزارت به‌عمل آید.
فصل هفتم - هیات حسابرسی برنامه
ویرایشماده ۲۶
ویرایش"هیأت حسابرسی برنامه" مرکب خواهد بود از سه نفر حسابرس با تجربه و بصیر که دو نفر از آنان از طرف مجلس شورای ملی از میان‌فهرست 6 نفری و یک نفر دیگر از طرف مجلس سنا از میان فهرست سه نفری که دولت پیشنهاد می‌نماید برای مدت یک سال انتخاب می‌شوند و تاانتخاب جانشین خود به این سمت باقی خواهند ماند و در صورت فوت یا استعفا هر یک از اعضاء هیأت مزبور جانشین او به ترتیب مقرر در فوق ازطرف مجلس شورای ملی یا مجلس سنا انتخاب خواهد شد. حقوق و مزایای اعضای هیأت حسابرسی برنامه از طرف هیأت وزیران تعیین و از محل‌بودجه اداری سازمان برنامه پرداخت خواهد شد. اعضای هیأت حسابرسی موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل‌یا سمت دولتی و یا غیر دولتی دیگر داشته باشند.
ماده ۲۷
ویرایشسازمان برنامه حساب‌های نهایی عملیات مالی هر سال خود را شامل اقلام کلیه درآمدها و اعتبارات مصوب و کلیه هزینه‌ها به تدریج که‌اسناد مربوط ممیزی می‌شود به منظور حسابرسی تسلیم هیأت حسابرسی برنامه می‌نماید و آن قسمت از اسناد هزینه را که هیأت مزبور بخواهد ارسال‌می‌دارد. تسلیم صورت حسابها و اسناد و مدارک فوق باید به نحوی باشد که تمام آنچه مربوط به هر سال است حداکثر تا آخر آبان ماه سال بعد به هیأت‌حسابرسی برنامه تسلیم گردد هیأت مزبور مکلف است محاسبات سال قبل را از جهت تطبیق هزینه‌ها با اعتبارات و طرح‌های مصوب و مقررات مربوط‌رسیدگی نموده چنانچه ایراد و اشکالی دید نظر خود را به مدیر عامل سازمان برنامه بدهد. در صورتی که بین مدیر عامل سازمان برنامه و هیأت‌حسابرسی اختلاف نظری باقی بماند مرجع رسیدگی به آن نخست‌وزیر می‌باشد. حساب‌های نهایی هر سال که به ترتیب فوق رسیدگی می‌شود حداکثرتا ۱۵ اسفند ماه سال بعد به وزارت دارایی ارسال تا ضمن لایحه تفریغ بودجه تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد هیأت حسابرسی موظف است یک‌نسخه از گزارش و نظرات خود را به کمیسیون‌های برنامه مجلسین تقدیم دارد.
ماده ۲۸
ویرایشبه منظور اینکه هیأت حسابرسی برنامه بتواند به نحو احسن انجام وظیفه نماید سازمان برنامه باید کارکنان و وسائل و تسهیلات لازم را درحدود بودجه سالانه مصوب در اختیار هیأت مزبور بگذارد. هزینه حسابرسی برنامه و تعداد کارکنان مورد نیاز ضمن بودجه اداری هر سال سازمان برنامه‌به طور مشخص تعیین می‌شود و اعتبار مربوط طبق مقررات و آیین‌نامه‌های سازمان برنامه به مصرف می‌رسد.
فصل هشتم - مقررات مختلف
ویرایشماده ۲۹
ویرایشهرگاه برای اجرای طرح‌ها احتیاج به خرید اراضی (اعم از دایر و بایر) و ابنیه و تأسیسات متعلق به افراد یا مؤسسات خصوصی پیدا شودبه طریق زیر عمل خواهد شد.
۱ - هرگاه نسبت به بهای اراضی و ابنیه و تأسیسات بین مقامات اجراکننده طرح و مالک توافق حاصل نشود بها به وسیله هیأتی مرکب از وزیرکشور، دادستان کل، مدیر کل ثبت یا نمایندگان آنها با توجه به نظر کارشناسان فنی تعیین خواهد شد و رأی هیأت قطعی است.
۲ - ملاک تعیین قیمت عبارت است از بهای عادله اراضی و ابنیه و تأسیسات مشابه واقع در حوزه عملیات در سال قبل از تاریخ تصویب طرح.
۳ - پرداخت قیمت اراضی و ابنیه و تأسیسات به مالک آن بر اساس قیمت عادله فوق به اضافه پنج درصد آن خواهد بود. اگر مالک در محل ساکن‌باشد علاوه بر پنج درصد فوق ده درصد به قیمت عادله افزوده خواهد شد و هرگاه ممر اعاشه او منحصر به درآمد همان ملک متصرفی باشد پانزده‌درصد دیگر از این بابت به او پرداخت خواهد گردید.
۴ - در مورد املاک مزروعی علاوه بر آنچه طبق بندهای 2 و 3 فوق به مالک پرداخت می‌شود معادل پانزده درصد قیمت عادله مذکور در بند ۲ فوق‌بین زارعین و خوش‌نشینان و برزگرانی که محل را ترک می‌نمایند به نسبت تعداد عائله تحت تکفل آنها به وسیله فرماندار محل تقسیم خواهد شد.
۵ - در صورتی که طبق نظر اداره کشاورزی محل زارعین حقوقی در آن ملک داشته باشند حقوق زارعین ذینفع از قیمت ملک کسر و به‌ذوی‌الحقوق پرداخت و بقیه به مالک پرداخت خواهد شد.
۶ - تصرف اراضی و ابنیه و تأسیسات بعد از پرداخت تمام قیمت معین شده به مالک یا تودیع آن در صندوق ثبت محل مجاز و نسبت به املاک‌موقوفه‌ای که فروش آنها مجاز نیست به طریق اجاره طویل‌المدت یا تبدیل به احسن استفاده خواهد شد.
۷ - در صورتی که مالک به انتقال ملک و تحویل آن رضایت ندهد پس از تودیع قیمت ملک در صندوق ثبت دادستان محل از طرف او سند انتقال‌ملک مورد نظر را امضاء و ظرف یک ماه به تخلیه قطعی ملک مذکور اقدام می‌نماید.
۸ - اراضی واقع در خارج از محدوده شهرها که در مسیر راه‌های اصلی یا فرعی و یا خطوط مواصلاتی و برق و مجاری آب و لوله‌های گاز و نفت‌قرار می‌گیرد با رعایت حریم مورد لزوم که طبق تصویب‌نامه هیأت وزیران معین خواهد شد از طرف دولت مورد استفاده واقع می‌شود و از بابت این حق‌ارتفاق وجهی پرداخت نخواهد شد و در صورتی که مستحدثات و اعیانی وجود داشته باشد که بر اثر احداث تأسیسات فوق‌الذکر از بین برود و یاخساراتی به آنها وارد شود مؤسسات دولتی مربوط باید قیمت اعیانی از بین رفته را طبق مقررات این قانون بپردازند و یا خسارات وارده را به کلیه‌ذوی‌الحقوق جبران کنند.
ماده ۳۰
ویرایشاضافه ارزشی که در نتیجه اجرای عملیات عمرانی توسط مقامات اجراکننده طرح اعم از وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به‌دولت و همچنین شهرداریها در املاک خصوصی واقع در حوزه آن عملیات و بدون سعی و عمل مالک حاصل می‌گردد مشمول مقررات زیر خواهد بود.اضافه ارزش عبارت است از تفاوت بین قیمت ملک اعم از دایر و یا بایر در سال قبل از تاریخ تصویب طرح و قیمت آن در تاریخ شروع بهره‌برداری ازتأسیسات ایجاد شده.
- ۱ - هرگاه تفاوت حاصله بیست درصد یا کمتر از آن باشد مالک از پرداخت حق اضافه ارزش معاف است و از مازاد بیست درصد نصف آن متعلق‌به دولت یا شهرداری محل خواهد بود.
- ۲ - اعیانی و اراضی زراعتی که در آغاز برنامه عمرانی سوم سابقه زراعت داشته تا وقتی که زراعت می‌شود و باغات تا وقتی که مالک استفاده‌محصول از آن می‌نماید از پرداخت اضافه ارزش معاف است و در صورتی که مالک اراضی زراعتی و باغات از آبی که در اثر عملیات عمرانی به دست‌آمده به مقدار بیشتری استفاده نماید حقابه مناسبی خواهد پرداخت. برای تعیین حدود اراضی که مشمول پرداخت حق اضافه ارزش می‌شود و تشخیص‌اضافه ارزش و میزان آن کمیسیونی مرکب از نماینده دادگستری محل و رییس ثبت و رییس کشاورزی یا نمایندگان آنها با حضور مالک یا نماینده او و درصورت عدم حضور مالک یک نفر معتمد محل و نماینده مقامی که عملیات عمرانی را انجام داده‌است تشکیل خواهد شد و نظر این کمیسیون قاطع‌خواهد بود. مالک می‌تواند اضافه ارزش تعیین شده را در مدت پنج سال به اقساط مساوی سالانه پرداخت کند یا مقداری از اراضی خود را که قیمت آن‌معادل اضافه ارزش است تحویل دهد. هرگاه مالک از پرداخت تمام یا بعضی اقساط و یا تحویل اراضی امتناع کند دادستان شهرستان محل به تشخیص کمیسیون فوق از طرف او سند انتقال آن مقدار از اراضی را که قیمت آن معادل حق دولت یا شهرداری محل از اضافه ارزش باشد برای واگذاری به دولت یا شهرداری امضاء خواهد کرد.
- ۳ - انجام عملیات لوله‌کشی آب آشامیدنی - برق - مؤسسات فرهنگی و بهداشتی و امثال آن موجب مطالبه اضافه ارزش از املاک واقع در حوزه‌آن عملیات نخواهد بود.
- ۴ - موقوفات از پرداخت حق اضافه ارزش معاف است.
ماده ۳۱
ویرایشدستگاههای تابعه دولت و بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی مجاز نیستند بدون موافقت قبلی وزارت دارایی و سازمان برنامه برای گرفتن وام یااعتبار از مؤسسات خارجی اقدام کنند و یا برای گرفتن کمک فنی خارجی تعهداتی بنمایند.
ماده ۳۲
ویرایشسازمان برنامه مسئول تصفیه حساب برنامه هفتساله دوم و وصول مطالبات و پرداخت دیون آن می‌باشد. کلیه هزینه‌ها و تعهدات ودیونی که برای اجرای طرح‌های برنامه هفت ساله دوم به شرح زیر ایجاد شده‌است از محل اعتبارات منظور در این قانون پرداخت خواهد شد:
- الف - هزینه‌های اجرایی عملیات طرح‌هایی که در آخر شهریور ماه ۱۳۴۱ در حال اجرا بوده‌است.
- ب - تعهدات و دیون مربوط به طرح‌هایی که در آخر شهریور ماه ۱۳۴۱ در دست اجراء بوده‌است.
- ج - تعهدات و دیون مربوط به طرح‌های خاتمه یافته تا آخر شهریور ماه ۱۳۴۱ سایر دیون سازمان برنامه مانند دیون مربوط به هزینه‌های اداری و یاآنچه پس از رسیدگی به حساب‌های برنامه دوم تعیین شده و می‌شود و مربوط به طرح خاص نیست و یا دیونی که در اثر حکم مراجع قانونی ایجاد شده‌و می‌شود از محل درآمد برنامه پرداخت خواهد شد بدون این که اعتبارات عمرانی منظور در این قانون را تقلیل دهد.
ماده ۳۳
ویرایشتأسیساتی که طبق قانون برنامه هفت ساله دوم به وجود آمده و در موقع تصویب این قانون در اختیار سازمان برنامه می‌باشد با اعتبارات‌مربوط به وزارتخانه‌ها و بنگاه‌ها و شرکتها و سایر دستگاه‌های دولتی مسئول منتقل می‌شود. تأسیسات مزبور باید در وضعی تحویل شود که از هر جهت‌برای بهره‌برداری آماده باشد. دستگاه‌های دولتی موظفند به محض اعلام سازمان برنامه نسبت به تحویل گرفتن تأسیسات اقدام نمایند.
ماده ۳۴
ویرایشدولت می‌تواند تأسیسات انتفاعی و تولیدی موجود متعلق به خود و همچنین تأسیساتی را که در اثر اجرای برنامه به وجود می‌آید اعم ازتمام شده و یا در هر مرحله احداث کلاً یا قسمتی از سهام آن را بنا به پیشنهاد دستگاه ایجادکننده یا اداره‌کننده این تأسیسات به ترتیبی که در هر موردمقرر خواهد داشت به فروش برساند.
ماده ۳۵
ویرایشاختیارات صاحبان سهام متعلق به سازمان برنامه در شرکت‌های تابعه آن سازمان با مدیر عامل سازمان برنامه می‌باشد که طبق سیاست‌کلی که از طرف هیأت عالی برنامه تعیین می‌شود اقدام نماید.
ماده ۳۶
ویرایشسازمان برنامه می‌تواند به ترتیبی که به موافقت بانک مرکزی خواهد رسید عملیات بانکی مربوط به خود و یا مؤسسات تابعه را به وسیله‌بانک اعتبارات صنعتی انجام دهد و تمام یا قسمتی از وجوه مربوط را در بانک مزبور نگاهداری نماید.
ماده ۳۷
ویرایشآییننامههای اجرایی این قانون که به تصویب هیأت وزیران رسیده‌است تا پایان برنامه سوم قابل اجرا می‌باشد و تغییر آن با تصویب‌کمیسیون‌های برنامه مجلسین خواهد بود. اعتبارات عمرانی برنامه سوم کشور (مهر ۱۳۴۱ تا پایان سال ۱۳۴۶ ) (بر اساس ۲۳۰ میلیارد ریال) پیش‌بینی منابع مالی و اعتبارات برنامه عمرانی سوم کشور (از اول مهر ۱۳۴۱ تا پایان سال ۱۳۴۶)
پیش‌بینی منابع مالی مبالغ به میلیارد ریال
.....................................................................
سهم سازمان برنامه از درآمد نفت ۱۴۵،۱ میلیارد ریال پذیره نفت ۸،۶ میلیارد ریال
وامهای داخلی:
- الف - اسناد خزانه ۱۲،۵ میلیارد ریال
- ب - وام بانک مرکزی برای پالایشگاه و لوله دوم نفت ۱۰ میلیارد ریال
- ج - وام بانک مرکزی برای سایر طرح‌های مشخص عمرانی ۵،۲ میلیارد ریال و ۲۷،۷ میلیارد ریال
متفرقه و انتقالی از برنامه دوم ۴،۲ میلیارد ریال
استفاده از اعتبارات کوتاه مدت ۳،۵ میلیارد ریال
وامهای خارجی ۶۰،۹ میلیارد ریال
اعتبارات برنامه سوم ۲۵۰ میلیارد ریال
اعتبارات عمرانی ۲۳۰ میلیارد ریال
هزینه‌های اداری و بازپرداخت وامها ۲۰ میلیارد ریال
.............................................................
جمع ۲۵۰ میلیارد ریال
صورت عمرانی برنامه سوم کشور (از اول مهر ۱۳۴۱ تا پایان سال ۱۳۴۶)
خلاصه کل فصول ۱۰ گانه
جدول: دوره ۲۱ - جلد ۹ - صفحه ۵۱۳۷ الی ۵۱۴۸
قانون بالا مشتمل بر ۳۷ ماده و ۷ تبصره و جداول ضمیمه که لایحه آن به موجب ماده واحده مصوبه بیستم آذر ماه ۱۳۴۲ تقدیم و در تاریخ روزچهارشنبه بیست و هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ به تصویب مجلس سنا رسیده بود در جلسه روز یکشنبه بیست و یکم خرداد ماه یک هزار و سیصد وچهل و شش شمسی مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.
نایب رییس مجلس شورای ملی - دکتر حسین خطیبی