بهداشت و بهداری - برنامه عمرانی چهارم
| قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی چهارم ۱۳۴۷ - ۱۳۵۱ |
فصل هیجدهم - بهداشت و بهداری
هدف های کلی
ویرایشهدف کلی برنامه چهارم بهداشت و بهداری
۱ - هدف کلی این است که از طریق بهبود کمی و کیفی خدمات درمانی و مبارزه با بیماریها و توسعه بهداشت محیط و بهبود تغذیه و توسعه فعالیتهای‌نوتوانی سلامت جسمی و روحی جامعه تأمین گردیده بر قدرت فعاله مردم افزوده شود و از این طریق رشد و توسعه اقتصادی میسر گردد.
هدف و برنامه های مشخص
ویرایشپیشگیری و بهداشت
ویرایش۲ - هدف اساسی برنامه چهارم در مورد امور پیشگیری و بهداشتی آن است که حداقل نیازمندیهای بهداشتی برای عموم فراهم گردد و برای نیل به این‌هدف لازم است که شبکه درمانی و بهداشتی در سراسر کشور توسعه یابد، ضمناً در شهرها مراکز بهداشتی و در روستاها درمانگاههای مختلط (درمانی- بهداشتی) و گروههای سپاه بهداشت با کمک مراکز بهداشتی شهرها امور پیشگیری و بهداشتی را عهده‌دار خواهند شد. در طول برنامه چهارم جمعاً ۱۴۵ مرکز بهداشت درجه یک و درجه دو و درجه سه تشکیل خواهد شد که اهم وظایف آنها به شرح زیر می‌باشد:
الف - بررسی و مبارزه با بیمارهای واگیر - بهداشت مادران و کودکان - همچنین اجرای برنامه تنظیم خانواده - بهداشت مدارس - کنترل بهداشت محیط - مصون‌سازی - نظارت و تقویت قرنطینه‌ها و ارائه کمکهای فوری در مواقع بروز حوادث و سوانح.
ب - بازدید منظم منطقه به منظور بیماریابی و تشخیص و انجام درمانهای اولیه معالجات سرپایی بیماریهای مخصوص (از قبیل سل - جذام - آمیزشی- تراخم و نظائر آنها) و هدایت موارد سخت به مراکز درمانی مربوطه.
ج - آموزش بهداشت به مردم با استفاده از کلیه امکانات.
د - مطالعه و بررسی در زمینه مسائل بهداشتی منطقه و ارائه پیشنهادهای عملی برای حل مسائل مزبور به مقامات مربوطه.
سالم سازی محیط
ویرایش۳ - سالم‌سازی محیط - در این فصل تنها به تعیین اولویت‌های برنامه اکتفا می‌شود که به ترتیب عبارتند از:
تأمین آب سالم - از بین بردن فضولات - احداث گرمابه و غسالخانه - کشتارگاه و بهسازی خانه. همچنین به تعیین معیارها و ضوابطی جهت مناطق از‌قبیل عوامل جمعیتی بهداشتی - اقتصادی خودیاری اکتفا می‌گردد و آنچه که مربوط به هدف کمی میزان اعتبار و طرق اجراء می‌باشد در بخش عمران‌شهری و دهات مطرح و عنوان گردیده است ولی در هر حال برای تعیین ضوابط و معیارها برای انتخاب محل پروژه - کنترل - ارزشیابی و بالاخره به‌ثمر رساندن برنامه‌های مورد بحث تماس و همکاری نزدیک و مداوم بین واحدهای مربوطه در وزارت بهداری و وزارت آبادانی و مسکن برقرار خواهد‌بود.
ریشه کنی مالاریا
ویرایش۴ - ریشه‌کنی مالاریا: ضمن بررسی نتایج گذشته این مبارزه و تطبیق عملیات آتی با نتایج حاصله از این بررسی کماکان تعقیب خواهد گردید.
توسعه شبکه درمانی شهری
ویرایش۵ - در زمینه توسعه شبکه درمانی شهری، پیش‌بینی برنامه چهارم این است که تعداد ۲۰ مرکز مختلط درمانی بهداشتی ایجاد گردیده و نسبت به ایجاد -تکمیل و بهبود استاندارد ۲۲۷۰۰ تخت بیمارستانی به شرح زیر اقدام گردد:
ایجاد بیمارستانهای جدید به گنجایش ۱۱۶۰۰ تخت.
تکمیل بیمارستانهای نیمه تمام به گنجایش ۵۵۰۰ تخت.
بهبود استاندارد بیمارستانهای موجود ۵۶۰۰ تخت.
بدین ترتیب جمع تعداد تخت بیمارستانهای جدید و نیمه تمام بالغ بر ۱۷۱۰۰ تخت خواهد بود که ۲۶۰۰ تخت آن جایگزین تخت‌های غیر قابل ترمیم‌فعلی خواهد شد و ۱۴۵۰۰ تخت به تعداد تخت‌های موجود اضافه خواهد شد. تخت‌های جدید شامل تخت‌های مربوط به تصادفات، سوانح و‌سوختگی‌ها و نظائر آن نیز خواهد بود.
توزیع ۱۷۱۰۰ تخت مذکور به تفکیک سازمانهای اداره‌کننده به شرح زیر می‌باشد:
تعداد ۲۱۵۰ تخت آموزشی که ۱۰۵۰ تخت آن نیمه تمام می‌باشد.
تعداد ۱۱۰۰ تخت مؤسسات خیریه که کلیه آن نیمه تمام می‌باشد.
تعداد ۱۸۵۰ تخت انجمنهای بهداری که کلیه آن نیمه تمام می‌باشد.
تعداد ۴۰۰۰ تخت مربوط به وزارت بهداری جهت بیماریهای روانی - سل - جذام که ۱۵۰۰ تخت آن نیمه تمام می‌باشد.
تعداد ۳۵۰۰ تخت توسط بیمه‌های اجتماعی.
تعداد ۴۰۰۰ تخت از طریق اعطای وام به بخش خصوصی (چنانچه در بعضی مناطق بخش خصوصی داوطلب اخذ وام برای تأسیس بیمارستان نشود‌از انجمنهای بهداری و مؤسسات خیریه بدین منظور استفاده خواهد شد و در این صورت پرداخت اعتبار به صورت کمک بلاعوض خواهد بود).
اعطای وام بر اساس آیین‌نامه‌ای خواهد بود که طبق تبصره ماده ۱۹ قانون برنامه عمرانی چهارم کشور به تصویب کمیسیونهای مربوط مجلسین خواهد‌رسید.
پیش‌بینی ایجاد ۵۰۰ تخت مستقیماً توسط بخش خصوصی از منابع خود این بخش.
با افزایش ۱۴۵۰۰ تخت جدید تعداد کل تخت‌های بیمارستانی در پایان برنامه چهارم بالغ بر ۴۵۵۰۰ تخت خواهد بود تعداد تخت برای هر ۱۰ هزار نفر‌با توجه به افزایش جمعیت از ۱۱،۷ تخت به ۱۵ تخت افزایش خواهد یافت.
در دوره برنامه چهارم در پایان هر سال آن تعداد از تخت‌های بیمارستان (به استثنای بیمارستانهای روانی - مسلولین - مجذومین) که طبق برنامه عملاً‌ایجاد یا احداث نشده باشد سازمان برنامه اجرای آن را از طریق اعطای کمکهای بلاعوض به عهده مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه یا انجمنهای بهداری که‌داوطلب باشند واگذار خواهد کرد که بر طبق برنامه عمل نمایند. سازمان برنامه در سه ماه اول هر سال برنامه ایجاد و ساختمان بیمارستانهای مذکور را‌طبق ماده ۱۷ قانون برنامه چهارم عمرانی کشور ضمن گزارشی به مجلسین تقدیم می‌نماید.
توسعه شبکه درمان روستایی
ویرایش۶ - در زمینه توسعه شبکه درمان روستایی، هدف برنامه چهارم این است که سطح پوشش درمان روستایی از ۵۰ درصد به ۶۵ الی ۷۰ درصد افزایش‌یابد و جهت رسیدن به این هدف ۵۰۰ درمانگاه روستایی جدید ساخته خواهد شد، همچنین تعداد گروههای سپاه بهداشت به ۴۵۰ گروه افزایش خواهد‌یافت.
جهت حداکثر استفاده از نیروی انسانی و وسائل و تأسیسات موجود لازم است که کلیه درمانگاههای روستایی به طور نیمه سیار انجام وظیفه نمایند تا‌بتوانند به طور متوسط حدود ۱۰ هزار نفر را پوشش دهند (در این صورت امکان دسترسی ساکنان هر ده به سرویسهای درمانی و بهداشتی دور روز در‌هفته می‌باشد).
تربیت کادر فنی امور بهداشتی
ویرایش۷ - هدف برنامه چهارم در مورد تربیت کادر فنی امور بهداشتی و بهداری ایجاد توازن بین فعالیتهای تربیت نیروی انسانی و فعالیتهای درمانی و بهداشتی‌است. طی برنامه چهارم:
- ۵ آموزشگاه پرستاری
- ۱۰ آموزشگاه بهیاری
- ۳ آموزشگاه کمک بهسازی
- یک آموزشگاه تربیت تکنیسین آزمایشگاه
- و تعدادی‌کلاس تربیت مامای لیسانسیه و مامای روستایی و نظایر آن تأسیس خواهد شد و همچنین ظرفیت ۲۰ آموزشگاه بهیاری موجود از ۶۰ نفر به ۸۰ نفر‌افزایش خواهد یافت، با اجرای برنامه‌های موجود و برنامه‌های جدید طی برنامه چهارم
- حدود ۲۰۰۰ پرستار ۵۷۰۰ بهیار
- ۵۰ مهندس بهداشت
- ۱۴۰ بهساز
- ۹۰۰ کمک مهندس بهداشت
- ۴۰ تکنیسین آزمایشگاه
- ۱۰۰ مدیر بیمارستان
- ۱۰۰ تکنیسین علوم تغذیه و بالاخره
- حدود ۱۶۰۰ کمک‌تکنیسین آزمایشگاه و فیزیوتراپی و رادیولوژی و غیره فارغ‌التحصیل خواهند شد.
توسعه فعالیت تحقیقات پزشکی و بهداشتی
ویرایش۸ - هدف مهم دیگر برنامه چهارم توسعه فعالیت تحقیقات پزشکی و بهداشتی است و این امر با ایجاد مؤسسات جدید تحقیقات بهداشتی و توسعه‌تجهیزات انستیتوهای موجود تشویق آنها به تحقیقات پزشکی و بهداشتی عملی خواهد شد و از نظر اولویتها تحقیقاتی در درجه اول مد نظر خواهد بود‌که به منظور حل مسائل بهداشتی روز کشور و همچنین با در نظر گرفتن مسائلی که با توجه به گرایش‌های صنعتی و اجتماعی کشور مطرح می‌گردد به‌عمل آید.
ضمناً به منظور حداکثر بهره‌برداری از منابع و امکانات مؤسسات تحقیقاتی ترتیبی داده خواهد شد که مؤسسات مذکور به تدریج از فعالیتهای آموزشی‌خود فارغ گردیده (ضمن واگذاری خدمات آموزشی به دانشگاه و یا سایر واحدهای ذیصلاح) و بدین ترتیب قادر شوند تا کلیه نیروی خود را در جهت‌پیشبرد هدفهای مشروحه در فوق متمرکز نمایند.
خط مشی ها و سیاست های اجرایی
ویرایشواگذاری امور درمانی به مردم
ویرایش۹ - واگذاری امور درمانی به مردم از طریق زیر:
الف - اعطای وام به مؤسسات خصوصی طبق آیین‌نامه و شرائطی که به تصویب کمیسیونهای برنامه - بهداری و دارایی مجلسین خواهد رسید.
ب - توسعه بیمه درمانی جهت کارگران و همچنین کارمندان دولت.
ج - توسعه و تقویت انجمنهای بهداری و تفویض قسمتی از وظایف مربوط به بهداشت و درمان به انجمنهای مذکور و همچنین واگذاری قسمتی از‌وظایف درمانی به مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه و توسعه و تقویت مؤسسات مذکور.
د - تشویق گروههای خصوصی پزشکان از طریق واگذاری خدمات درمانی مورد نیاز کارکنان دولت به آنان.
امکان دسترسی ملت به خدمات درمانی
ویرایش۱۰ - تأمین امکان دسترسی کلیه افراد کشور به خدمات درمانی و بهره‌گیری متناسب طبقات مختلف اجتماع از این خدمات به نحوی که در استفاده از‌اعتبارات عمرانی و کمکهای بهداشتی و درمانی اعم از بخش دولتی و خصوصی به شهرستانها و مناطق عقب مانده کشور اولویت داده شده شود جهت‌احراز این هدف از طرق زیر اقدام خواهد شد:
الف - تشکیل شورای برنامه‌ریزی امور درمانی.
ب - افزایش سرمایه‌گذاری دولت در امور درمانی در نقاط روستایی و همچنین در شهرهای کم درآمد.
ج - اجرای خدمات درمان سرپایی روستاییان به طریق نیمه سیار.
برنامه های پیشگیری و بهداشتی
ویرایش۱۱ - توجه اساسی به برنامه‌های پیشگیری و بهداشتی به طریق زیر:
الف - تجدید نظر در تشکیلات وزارت بهداری به نحوی که اولاً تشکیلات و طرز عمل وزارت بهداری با هدفهای برنامه چهارم مبنی بر کنترل کلیه‌خدمات درمانی و بهداشتی به خصوص کنترل بهداشتی محیط و دارو و همچنین حفظ مسئولیت پیشگیری و بهداشت عمومی منطبق شود ثانیاً وظایف‌مرکز و استانها و شهرستانها از یکدیگر مشخص گردد ثانیاً فعالیتهای بهداشتی و پیشگیری در سطح منطقه هماهنگ شده تحت رهبری واحدی درآید.
ب - استفاده از تکنیکها و روشهای جدید به منظور پیشگیری و مبارزه با بیمارها به کمک مؤسسات تحقیقاتی ملی و بین‌المللی.
ج - توجه خاص به امر مبارزه با بیماری سرطان از راه تحقیقات علمی و تشخیص زودرس بیماریها.
بهداشت و تنظیم خانواده ، بهداشت صنعتی ، بهداشت مدارس، بهداشت کشاورزی
ویرایش۱۲ - توجه به برنامه‌های بهداشت و تنظیم خانواده، بهداشت صنعتی، بهداشت مدارس، بهداشت کشاورزی:
الف - به منظور بهبود کیفی و تعدیل و تنظیم تعداد افراد خانواده‌ها و بهره‌مند ساختن اطفال از تغذیه و مراقبت درمانی، بهداشتی، آموزشی بهتر و بیشتر- به برنامه بهداشت و تنظیم خانواده به تدریج در مراکز عمده درمانی و بهداشتی کشور به موقع اجراء گذارده خواهد شد.
ب - فعالیت در زمینه بهداشت و حفاظت صنعتی با توجه به توسعه صنعتی کشور مورد توجه قرار خواهد گرفت.
ج - به منظور جلوگیری از ایجاد تشکیلات مضاعف در دستگاههای دولتی و بهره‌گیری بیشتر از نیروی انسانی و به منظور هماهنگی بین فعالیت‌های‌بهداشتی هر منطقه و ایجاد مدیریت واحد در این مورد توصیه می‌شود وظایف درمانی و بهداشتی بهداری آموزشگاههای هر منطقه به بهداری آن منطقه‌واگذار گردد.
کنترل بهداشتی محیط
ویرایش۱۳ - در مورد کنترل بهداشتی محیط و بخصوص کنترل دارو، مواد غذایی، مواد آرایشی توجه خاص مبذول خواهد گردید.
بهبود تغذیه مردم
ویرایش۱۴ - توجه اساسی به بهبود تغذیه مردم - با توجه به نقش حیاتی و حساسی که امر تغذیه در سلامت و کارآمدی افراد ایفا می‌نماید در طول برنامه‌چهارم با در نظر گرفتن کمیت و کیفیت محصولات غذایی کشور ترتیبی اتخاذ خواهد گردید که ضمن اجرای برنامه‌های آموزشی تغذیه حتی‌المقدور‌کیفیت غذایی گروههای آسیب‌پذیر (از قبیل دانش‌آموزان و کارگران و غیره) به خصوص در نقاط محروم و عقب افتاده کشور بهبود یابد.
آموزش کادر فنی
ویرایش۱۵ - توجه اساسی به آموزش کادر فنی - نظر به ارزشی که نیروی انسانی در پیشبرد فعالیتهای بهداشتی و درمانی دارد اقداماتی به شرح زیر انجام‌خواهد گرفت:
الف - اصلاح کیفیت آموزش علوم پزشکی و بهداشتی.
ب - تغییر برنامه آموزش پزشکی در دانشگاه‌ها در جهت انطباق آن با احتیاجات کشور و از جمله از طریق تربیت پزشک عمومی و متخصصان مسائل‌بهداشت روستایی.
ج - استفاده بیشتر از دانشکده‌های علوم پزشکی جهت تربیت کادر وابسته پزشکی و کمک پزشکی و بهداشتی.
توسعه تحقیقات پزشکی و بهداشتی
ویرایش۱۶ - توسعه تحقیقات پزشکی و بهداشتی.
اعتبارات عمرانی
ویرایشاعتبارات عمرانی بهداشت و بهداری در برنامه چهارم
۱۷ - کمک به مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه برای ایجاد مراکز و آزمایشگاههای انتقال خون.
۱۸ - اعتبارات برنامه بهداشت و بهداری به مبلغ ۱۳،۷۵۰ میلیارد ریال در این فصل پیش بینی می‌شود که توزیع آن بین برنامه‌های مختلف به شرح‌جدول زیر خواهد بود:
جدول: دوره ۲۲ - جلد ۴ - صفحه ۲۲۵۵
۱۹ - علاوه بر اعتبار فوق‌الذکر جمعاً در حدود ۱۲،۲ میلیارد ریال اضافی از محل فصول دیگر برنامه چهارم و بخش خصوصی و بیمه‌های اجتماعی‌جهت هزینه‌های بهداشت و بهداری دوران برنامه مذکور پیش‌بینی می‌شود که در نتیجه کل هزینه‌های فصل بهداشت و بهداری ۲۵،۹۵ میلیارد ریال و به‌شرح جدول شماره ۱ پیوست خواهد بود.
جدول: دوره ۲۲ - جلد ۴ - صفحه ۲۲۵۶
از ۲۵،۹۵ میلیارد ریال فوق‌الذکر ۲۰،۷۵ میلیارد ریال از بخش عمومی و ۵،۲ میلیارد ریال از بخش خصوصی تأمین خواهد گردید.