شرح حال رجال ایران/اردشیر میرزا قاجار
 |
اردشیر میرزا رکن‌الدوله |
اردشیراردشیرمیرزا پسر نهم عباس‌میرزا نایب‌السلطنه است که در اواخر زمان حیات پدر خود حاکم گروس و صائین‌قلعه بود و محمدمیرزا (محمدشاه) برادرش که در سال ۱۲۵۰ق. با سمت ولایت‌عهدی و حکومت آذربایجان از تهران بسمت تبریز رهسپار گردید اردشیرمیرزا در بین راه به اردوی او پیوست و محمدمیرزا حکومت او را تأیید و تنفیذ نمود و سپس به مقر حکمرانی خود بازگشت محمدشاه در سال ۱۲۵۰ق. پس از درگذشت فتحعلی‌شاه پدربزرگ خود این برادر را به همراه اسکندرخان قاجار دولو[۱] و ابراهیم خلیل‌خان سلماسی بسرکوبی عموی خود اسمعیل‌میرزا حاکم بسطام پسر هیجدهم فتحعلی شاه قاجار که در شاهرود و بسطام و حدود خراسان یاغی شده بود مأمور کرد و او پس از حصول فتح بحکومت ولایت گرگان (استر آباد) منصوب شد و در سال ۱۲۵۲ قمری که محمدشاه بظاهر برای انتظامات گرگان و در باطن برای گرفتن هرات از تهران عزیمت نمود اردشیر میرزا را بنیابت سلطنت در تهران گذاشت و چون بتهران برگشت برادر را در سنه ۱۲۵۲ق. به حکومت مازندران روانه داشت و اردشیر میرزا تا سال ۱۲۵۹ق. مدت ۷ سال در این مأموریت باقی بود میرزاتقی‌خان امیرکبیر در سال ۱۲۶۴ق. حکومت لرستان و خوزستان را بوی واگذار کرده او را برای رفع اغتشاشات روانه خوزستان نمود و در سال ۱۲۶۹ هـ.ق. که ناصرالدین‌شاه قصد مسافرت بخارج از تهران و گردش‌های طولانی در دامنه‌های البرز را داشت معین‌الدین‌میرزای ولیعهد کودک شیرخوار خود را در تهران گذاشت و اردشیرمیرزا که در آن وقت حاکم مازندران بود خواسته حکومت تهران را بوزارت میرزا موسی مستوفی تفرشی بدو سپرد و حکومتش تا سال ۱۲۷۳ق. ادامه داشت.
در سال ۱۲۷۳ق. ملقب به رکن‌الدوله شده و به جای برادر خود فیروزمیرزا نصرت‌الدوله بحکومت آذربایجان منصوب شد و تا سال ۱۲۷۵ق. حکومتش دوام داشت کنت گوبینو نویسنده و محقق معروف فرانسوی که در این سال از راه تبریز عازم میهن خود بوده در کتاب (سه سال در آسیا) تألیف خود درباره وی چنین گوید: «این مرتبه در تبریز بیش از سه روز اقامت نکردم و این مدت حاکم شهر شاهزاده اردشیرمیرزا خیلی بمن محبت کرد و پس از سه روز اقامت از تبریز حرکت نموده عازم سرحد روسیه شدم».
 |
اسکندرخان سردار |
در سال ۱۲۷۵ق. از ایالت آذربایجان تغییر نمود و در سال ۱۲۷۶ق. بجای امیر اصلان‌خان مجدالدوله بوزارت میرزا زکی مستوفی رشتی بحکومت گیلان منصوب گردید و بجای رکن‌الدوله هم در سال ۱۲۷۵ هـ. ق. برادرش بهرام میرزا معزالدوله باستانداری آذربایجان فرستاده شد. رکن‌الدوله تا سال ۱۲۷۸ق. حاکم گیلان بود در این سال از حکومت گیلان معزول و بجایش قاسمخان پسر دوستعلی‌خان اول (معیرالممالک) که از سال ۱۲۷۳ق. تا ۱۲۷۷ق. وزیر مختار ایران در روسیه بود ملقب بوالی شده بحکومت گیلان منصوب گردید. اردشیرمیرزای رکن‌الدوله چون بباده‌گساری میل مفرط و حرصی شدید داشت در سال ۱۲۸۲ق. در سن شصت و اندی بناخوشی کبدی در گذشت و ناصرالدین شاه لقبش را در سال ۱۲۸۳ق. بمحمدتقی‌میرزا برادر صلبی خود که حاکم زنجان بود داد. اردشیر میرزا شاهزاده‌ای بوده فاضل –ادیب– شاعر ولی دائم‌الخمر و در اشعار خود آگاه تخلص میکرده و از ممدوحین قاآنی شاعر معروف نیز بوده است و چون از منتخبین میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام و میرزا تقی‌خان امیرکبیر بوده معلوم میشود که لیاقت هم داشته است.
- ↑ اسکندرخان قاجار دولو که بعداً سردار نیز شد پسر چهارم فتحعلی‌خان حاکم مراغه برادر کهتر اللهیارخان آصف‌الدوله و پسر چهارم میرزا محمدخان بیگلربیگی تهران معروف به تاج‌بخش می‌باشد.