شرح حال رجال ایران/الله‌وردی میرزا قاجار
الله‌وردی الله‌وردی میرزا متولد ۱۲۱۶ هـ. ق. پسر هفدهم فتحعلیشاه قاجار که چندی حاکم شاهرود و بسطام بود و بعد به تهران آمده اوقات خویش را در نزد پدر میگذرانید و یا باصطلاح آن زمان ملتزم رکاب خاقانی بود. پس از جنگ دوم روس و ایران (۱۲۴۱-۱۲۴۳ هـ. ق.) و شکست ایران از روس که سرانجام منتهی به انعقاد معاهده منحوس ترکمانچای گردید (۱۲۴۳ هـ. ق.) در خلال این احوال در سراسر ایران انقلابات و اغتشاشاتی روی داد و البته تحریکات خارجی نیز در کار بود و دخالت داشت. و از آن جمله در فارس بود که دامنه اغتشاشات و ناامنی بالا گرفت و نزدیک به دو سال مالیات دولت نیز معوق ماند و شایعاتی نیز راجع بسرکشی و عصیان حسینعلی میرزا فرمانفرما و سازش او با ایلات و غیره در افواه بود و مأمورین دولت که از تهران اعزام میشدند بآن حدود راه نمیدادند فتحعلیشاه در سال ۱۲۴۵ هـ. ق. مجبور شد که خود شخصاً با سپاه بزرگ و عده‌ای از شاهزادگان و حکام بدانصوب عزیمت نماید و قبلا الله‌وردی میرزا را با عده‌ای از سربازان نوائی مازندرانی بسرکردگی عبدالمجیدخان نوائی[۱] برای انتظامات حدود شاه‌رضا (قمشه) و سمیرم فرستاد و پیش از ورود شاه باین حدود امنیت داده شد. و برای انتظامات قسمتهای جنوبی ایران فتحعلیشاه دوباره در سال ۱۲۵۰ هـ. ق. رهسپار اصفهان و فارس گردید لکن در این سال در اصفهان در گذشت. از درگذشت فتحعلی شاه با وجود اینکه شصت نفر از پسران او زنده بودند محمد میرزا نوه وی بموجب ماده هفتم عهدنامه ترکمانچای بتخت سلطنت جلوس کرده پادشاه شد. البته فرزندان فتحعلی شاه از این موضوع خیلی ناراضی بودند یکی از آنان نیز الله‌وردی میرزا بود. در همین سال شاهزاده علیخان ظل‌السلطان پسر دهم فتحعلی شاه و برادر تنی عباس میرزا نائب‌السلطنه که خود را در تهران در خطبه عادلشاه و در سکه علیشاه خواند و پادشاه شد الله‌وردی میرزا را از طرف خویش بحکومت قم فرستاد از ورود محمد شاه به تهران (۱۹ شعبان ۱۲۵۰ هـ. ق.) و مأمور شدن منوچهرخانمعتمدالدوله با لشکری مجهز بفارس معتمدالدوله در حین عبور از قم الله‌وردی میرزا را دستگیر کرده او را تحت‌الحفظ به تهران فرستاد و بر حسب امر دولت با برادر صلبیش کیومرث میرزا ایلخانی ملقب به ابوالملوک در دربند شمیران ساکن شده و در آنجا تحت نظر قرار گرفتند. در ماه ربیع‌الاول ۱۲۵۱ هـ. ق. که محمد شاه ۱۱ نفر از شاهزادگان فرزندان و فرزندزادگان فتحعلیشاه را باردبیل فرستاد و در آنجا زندانی نمود الله‌وردی میرزا و کیومرث میرزا از این قضیه سخت هراسناک شده از ترس جان خود به طرف بغداد فرار کردند[۲] و پس از ورود الله‌وردی میرزا از بغداد باسلامبول رفت در مجلس سلطان محمودخان دویم بار یافت و سلطان او را مورد التفات خود قرارداد و پس از چندی از اسلامبول به بغداد بازگشته و در کمال رفاه و آسایش زندگانی میکرد. مادر الله‌وردی میرزا بنفشه بادام خانم زن چهل و سوم فتحعلیشاه و از ارامنه آذربایجان بوده و مادر کیومرث میرزا زن چهل و ششم فتحعلیشاه پریشاه خانم گرجی بوده که پس از رفتن به مکه ملقب بحاجی شاه شده. الله وردی میرزا از فرزندان بسیار خوش صورت و خوش شمایل بوده و طبع شعر نیز داشته و در اشعار خود بیضاء تخلص میکرده است.
- ↑ عبدالمجیدخان پدر حاج میرزا رضاقلی منشی‌الممالک نوائی است.
- ↑ رضا قلی خان هدایت در جلد اول مجمع‌الفصحاء صفحهٔ ۱۹ راجع بفرار الله‌وردی میرزا مینویسد که از قم فرار کرده بعتبات عالیات رفت. گفته ایشان درست نیست.