صنایع و معادن - برنامه عمرانی چهارم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی چهارم ۱۳۴۷ - ۱۳۵۱ |
فصل ششم - صنایع و معادن - با روال گذشته پیشرفت سرمایه گذاری بخش خصوصی جمعاً سرمایه‌گذاری ثابت در صنایع و معادن (غیر از نفت) طی برنامه چهارم به‌حدود ۲۱۳ میلیارد ریال بالغ خواهد شد، که حدود ۹۹ میلیارد ریال آن را بخش عمومی مستقیماً و ۲ میلیارد ریال توسط مؤسسات انتفاعی دولتی و ۱۱۲ میلیارد ریال آن را بخش خصوصی داخلی و خارجی سرمایه‌گذاری خواهند نمود. مبلغ شش میلیارد ریال از اعتبارات سازمان برنامه برای هزینه‌های جاری مربوط به فعالیتهای مختلف صنعتی و معدنی منظورگردیده‌است.
هدفهای کلی
ویرایشهدفهای کلی برنامه چهارم صنایع و معادن
۱ - هدف بخش صنایع و معادن در برنامه چهارم آن است که ارزش تولیدات این بخش از ۱۸۷ میلیارد ریال در پایان برنامه سوم به ۳۷۶ میلیارد ریال درپایان برنامه چهارم برسد و ارزش افزوده از ۷۰ میلیارد ریال به ۱۲۹ میلیارد ریال افزایش یابد.
رسیدن به این هدف مستلزم آن است که رشدی به طور متوسط ۱۵ درصد در سال در بخش مذکور حاصل گردد که در نتیجه سهم تولیدات صنایع ومعادن در تولید ناخالص ملی از ۱۴٬۱ به ۱۷٬۳ درصد در انتهای برنامه چهارم برسد.
بر اثر اجرای برنامه چهارم صنایع و معادن پیش‌بینی می‌شود در حدود ۴۰۰ هزار شغل جدید که ۸۰ درصد آن تولیدی است به وجود آید.
۲ - برنامه چهارم مرحله نخستین از یک برنامه طویل‌المدت صنعتی کردن کشور است که نتیجه آن بی‌نیازی نسبی مملکت از ورود کالاهای مصرفی ازخارج و تهیه قسمتی از کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای در داخل و تنوع بخشیدن روز افزون به صادرات و در نتیجه از میان بردن وابستگی شدید اقتصادکشور به در آمد نفت خواهد بود.
۳ - از هدفهای اساسی دیگر برنامه چهارم، استفاده تا حداکثر امکان از مواد اولیه داخلی و تأکید در فعالیتهای مربوط به تغییر شکل و عمل آوردن منابع ومواد مزبور است به نحوی که بتوان به جای صدور مواد خام طبیعی و معدنی کالاهای نیم‌ساخته یا تمام ساخته صادر نمود.
هدفهای برنامه‌های مشخص
ویرایش۴ - هدفهای و برنامه‌های مشخص صنعتی برنامه چهارم در مورد صنایع و معادن به قراری است که در جدول شماره ۱ آمده. در این جدول رشته‌های‌اساسی صنعت به ۱۱ گروه تقسیم شده و در هر مورد هدفهای کمی تولید برنامه چهارم با برنامه سوم مقایسه گردیده‌است.
اهم طرحهای صنعتی بخش دولتی
ویرایشاهم طرحهای صنعتی بخش دولتی
۵ - مهم‌ترین طرحهای صنایع بخش دولتی در برنامه چهارم به قرار جداول شماره ۲ و ۳ است.
>جدول: دوره ۲۲ - جلد ۴ - صفحه ۲۱۶۱ الی ۲۱۶۶
اهم طرحهای صنعتی بخش خصوصی
ویرایشاهم طرحهای صنعتی بخش خصوصی
۶ - بخش خصوصی از طریق سرمایه‌گذاری در صنایع اساسی در توسعه فعالیتهای صنعتی کشور طی برنامه چهارم شرکت خواهد نمود. این صنایع‌عبارتند از کاغذ، نورد، سیمان، الیاف مصنوعی (ویسکوز)، صنایع شیمیایی، لاستیک، مخلوط‌کننده، کود شیمیایی، سردخانه، شیشه و بلور، چینی، صنایع الکترونیکی، صافی (فیلتر)، وسائل توزین، دوچرخه و موتورسیکلت، وسائط نقلیه، کمپرسور، کابل، الکتروموتور، موتور دیزل، وسائل برقی، صنایع مکانیکی، لوله، صنایع غذایی (از قبیل لبنیات، قند، خشکبار، کنسرو، روغن نباتی، بسته‌بندی خرما، غذای دام و طیور) و صنایع دستی و صنعت‌فرش و صنایع چوب و داروسازی و صنایع نساجی و چرم.
اهم طرحهای معدنی
ویرایش۷ - اهم طرحهای معدنی که توسط سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی انجام خواهند گرفت عبارتند از:
مس - در اهر - رشیدآباد و کرمان به مقدار ۱۵۰۰۰ تن مس کاتدیک در سال آخر برنامه
سرب - در نقاط مختلف به مقدار ۱۵۰۰۰ تن سرب فلزی در سال
طلا - در موته محلات به مقدار ۱،۵ تا ۲ تن طلای خالص طی برنامه چهارم
اصول خط مشی‌ها و سیاستهای اجرایی
ویرایش۸ - در قالب هدف کلی ۱۵ درصد رشد صنعتی انتخاب رشته‌ها صنعتی در برنامه چهارم بر طبق اصول و معیارهای زیر خواهد بود:
الف - استفاده از مواد اولیه داخلی (نظیر گاز - مواد خام کشاورزی و مواد معدنی) به خصوص موادی که در حال حاضر به صورت خام صادر می‌گردند.
ب - تأمین مواد واسطه و کالاهای سرمایه‌ای مانند مواد شیمیایی - کود شیمیایی - سموم دفع آفات - ابزار و ماشین آلات.
ج - تأمین حداکثر اشتغال ممکن در رشته‌هایی مانند صنایع دستی - صنایع غذایی صنایع فرعی و کارگاههای مکمل بر پیرامون صنایع سنگین - صنایع‌چوب و فلزکاری.
د - صنایع مربوط به تأمین مصرف داخلی.
ه - صنایع صادراتی.
۹ - برای نیل به هدفهای بخش صنعتی و معدنی خط مشی‌های زیر باید رعایت گردد:
الف - تأکید در مورد سرمایه‌گذاری در صنایع کالاهای سرمایه‌ای و در درجه بعد صنایع کالاهای مصرفی یا تقدم ساخت کالاهای اساسی مصرف‌عمومی و مصارف واسطه‌ای.
ب - جانشین کردن تدریجی کادرهای تخصصی خارجی توسط کارشناسان ایرانی.
ج - بالابردن قدرت تولید صنایع موجود از طریق: استفاده از حداکثر ظرفیت نوسازی و توسعه تأمین مواد اولیه لازم و کافی - تأمین سرمایه در گردش‌به مقدار کافی، استفاده از مهارتهای لازم توسعه فن مدیریت و به وجود آوردن سازمانهای منطقی و به کار بستن روشهای صحیح.
د - اتخاذ تدابیر لازم به منظور کمک به صنایع کوچک و بالا بردن بهره‌وری آنها و تقویت هر چه بیشتر این صنایع برای به دست آوردن حداکثر اشتغال وتوزیع عادلانه‌تر درآمد.
ه - تأکید در توسعه و تقویت صنایع وابسته به کشاورزی.
و - توجه به توسعه ظرفیتهای تولیدی صنایع موجود قبل از ایجاد واحدهای جدید صنعتی در همان رشته‌ها در صورت اقتصادی بودن عمل مزبور.
ز - توجه مخصوص به تحقیقات و کاوشهای علمی در صنعت و همچنین استاندارد کردن مجموع کالاهای صنعتی.
ح - توجه بیشتر به مرغوبیت کالاهای ساخته شده در داخل کشور به منظور ایجاد موجبات رقابت با کالاهای مشابه خارجی و صادرات بیشتر.
ط - تأسیس صنایع در مناطق عقب افتاده و مستعد کشور به منظور کمک به عمران آن مناطق.
ی - فراهم آوردن تسهیلات لازم نسبت به تأمین مواد اولیه صنایع دستی و کمک به بهبود و فروش آنها.
ک - تبدیل تدریجی صنایع مونتاژ به صورتی که بیشتر اجزاء آن صنایع در داخل کشور تولید شود.
ل - ایجاد زیربنای لازم برای صنایع کوچک در شهرها و نواحی صنعتی.
۱۰ - در مورد مالکیت صنایع سیاستهای زیر در برنامه چهارم مورد توجه خواهد بود:
الف - تجدید نظر در کیفیت اداره صنایع دولتی از طریق "سازمان گسترش و نوسازی صنایع" و اعمال تدابیری جهت آنکه عده‌ای از کارخانه‌ها و معادن‌دولتی و حتی صنایع جدیدالتأسیس دولتی که ادامه مالکیت و اداره آنها توسط دولت ضرورت خاص ندارد به مردم واگذار شود.
ب - ایجاد و تقویت شرکتهای صنعتی و معدنی حتی‌المقدور بزرگ از طریق بانکهای صنعتی و بورس با اصلاح قوانین به نحوی که بتوان سهام کوچک‌را به عده کثیری از افراد کم سرمایه فروخت و از تمرکز مالکیت در دست عده‌ای معدود جلوگیری نمود.
ج - جلب سرمایه گذاری خارجی در رشته‌های خاصی از صنایع که صدور تولیدات آن به بازارهای خارجی محتاج به همکاری سرمایه‌گذاری خارجی‌است و صنایعی که تخصص و دانش فنی فراوان لازم دارد.
د - انصراف دولت از سرمایه‌گذاری در صنایعی که بخش خصوصی به ایجاد آن علاقمند و به انجام آن قادر است. (با توجه به بند ۲ فصل دوم این‌لایحه)
۱۱ - در مورد باز بردن قدرت تولید و استفاده از حداکثر ظرفیتهای موجود و ظرفیتهای جدید سیاستهای زیر مورد عمل خواهد بود:
الف - توجه خاص به تحقیقات صنعتی و کاوشهای علمی.
ب - بالا بردن بهره‌وری از طریق بهبود مدیریت و تعلیم.
ج - گسترش مدارس حرفه‌ای و تقویت مدارس عالی فنی.
د - کمک به توسعه و اشاعه روشهای جدید فروش و پخش کالا و بازاریابی.
ه - کمک فنی و مالی به تولیدکنندگان کالاهای صادراتی در زمینه بازاریابی.
و - ایجاد و تقویت واحدهای کمکی و مکمل صنایع.
ز - مشارکت در هزینه‌های مربوط به استخدام کارشناسان فنی برای صنایع در مورد تخصص‌های بسیار دقیق از خارج یا داخل کشور.
ح - کنترل مرغوبیت کالاهای صنعتی و استاندارد کردن این کالاها و نظارت قیمت آنها.
۱۲ - در مورد محل صنایع توجه به نکات زیر ضروری است:
الف - در حدود امکان از تأسیس صنایع جدید و همچنین توسعه بعضی از صنایع موجود در ناحیه تهران جلوگیری می‌شود.
ب - ایجاد قطب‌های بزرگ صنعتی در نواحی مستعد کشور و احداث زیر بنای کافی در این مناطق.
ج - ایجاد تعدادی نواحی صنعتی و تمرکز صنایع کوچک در آنها.
د - در تعیین محل صنایع اصولاً توجه خواهد شد که مصرف آب مورد نیاز در صنایع لطمه‌ای به تولیدات کشاورزی منطقه وارد نسازد.
ه - در نواحی که فعالیتهای عمران منطقه‌ای به عمل می‌آید به صنایعی که با اوضاع آن محل منطبق است اولویت داده خواهد شد.
۱۳ - به منظور ایجاد شرایط حقوقی مساعد برای سرمایه‌گذاری صنعتی در قانون تجارت تجدید نظر کلی خواهد شد.
۱۴ - عوامل مشوق سرمایه‌گذاری خصوصی در زمینه‌های صنعتی و معدنی به شرح زیر خواهد بود:
الف - اجرای مطالعات و تهیه طرحهای صنعتی توسط دولت و قرار دادن نتیجه مطالعات در دسترس سرمایه‌گذاران خصوصی.
ب - ادامه تسهیلات اعتبار جهت وام و مشارکت با سرمایه‌گذاران خصوصی از طریق بانکهای تخصصی و توسعه فعالیت بانکها در جهت تأمین سرمایه‌در گردش.
ج - تجدید نظر در مدت وامهای صنعتی و معدنی و تعیین نرخهای مخصوص برای صنایع و نواحی مختلف کشور.
د - ایجاد نمایشگاه مصنوعات داخلی در کشور و خارج و همچنین تأسیس نمایشگاههایی برای ارائه آخرین روشهای علمی و فنی به صاحبان صنایع وطالبان سرمایه‌گذاری در این بخش.
ه - تشکیل سمینارهای آموزنده در زمینه صنایع و معادن و ایجاد تسهیلات سیار سمعی و بصری جهت نشان دادن اصول فنی و بهبود روشهای کار به‌صاحبان صنایع دستی و صنایع کوچک.
و - موظف کردن مؤسسات بخش عمومی به تأمین مایحتاج خود از محصولات ساخت کشور.
ز - ایجاد انگیزه لازم جهت سوق‌دادن سرمایه‌گذاران خصوصی به استفاده از سیسمتهای جدید مدیریت و حسابداری صنعتی و انتشار بیلان سالانه.
ح - اجرای عملیات اکتشافی در کلیه مناطق کشور و گذاشتن نتایج این مطالعات در اختیار سرمایه‌گذاران خصوصی در معادن.
ط - راهنمایی و کمک فنی به سرمایه‌گذاران خصوصی در زمینه اکتشاف و ذخیره‌یابی و بهره‌برداری از معادن.
ی - تخصیص اعتبار جداگانه از طرف بانکهای تخصصی برای بهره‌برداران معادن.
ک - آموزش کارگران و سر کارگران معادن خصوصی.
ل - تجدید نظر در مقررات و تشکیلات معدنی موجود.
م - جلب سرمایه‌های خارجی به منظور سرمایه‌گذاری در معادن ایران.
اعتبارات عمرانی صنایع و معادن در برنامه چهارم
ویرایش۱۵ - هر گاه سرمایه گذاری بخش خصوصی با روال گذشته پیشرفت کند جمعاً سرمایه‌گذاری ثابت در صنایع و معادن (غیر از نفت) طی برنامه چهارم به‌حدود ۲۱۳ میلیارد ریال بالغ خواهد شد، که حدود ۹۹ میلیارد ریال آن را بخش عمومی مستقیماً و ۲ میلیارد ریال توسط مؤسسات انتفاعی دولتی و ۱۱۲ میلیارد ریال آن را بخش خصوصی داخلی و خارجی سرمایه‌گذاری خواهند نمود. توزیع اعتبارات صنایع و معادن طی برنامه چهارم به شرح‌جدول شماره ۴ خواهد بود.
جدول: دوره ۲۲ - جلد ۴ - صفحه ۲۱۷۲ الی ۲۱۷۴
توضیح: مبلغ شش میلیارد ریال از اعتبارات سازمان برنامه در جدول فوق برای هزینه‌های جاری مربوط به فعالیتهای مختلف صنعتی و معدنی منظورگردیده‌است.