عمران روستایی - برنامه عمرانی پنجم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ |
فصل شانزدهم - عمران روستایی - کل اعتبارات عمران روستایی از ۱۱،۷ میلیارد ریال (۱۰،۶ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی ۱،۱ میلیارد ریال از اعتبارات بودجه عادی) به ۳۷،۸ میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ می‌گردد.
هدف های اساسی
ویرایشبه منظور توسعه هر چه بیشتر خدمات و تأسیسات رفاهی در روستاها، عمران روستایی در برنامه پنجم بر اساس دو هدف اساسی زیر تدوین یافته‌است:
هدف اول، توزیع متعادل سرمایه‌گذاری و خدمات رفاهی و زیربنایی در جهت پوشش حداکثر جمعیت روستایی، تقلیل در تعداد بی‌شمار دهات و‌بالاخره پی‌ریزی شهرهای آینده کشور خواهد بود.
هدف دوم، در تکمیل هدف اول، استفاده و بهره‌برداری کامل از تأسیسات ایجاد شده از طریق گسترش برنامه‌های آموزش همه جانبه جامعه روستایی به‌منظور ایجاد زمینه پذیرش پدیده‌های نو جهت سازندگی و توسعه مداوم دهات و تحکیم مبانی فرهنگ و استقلال ملی تعیین شده است.
سیاست ها و خط مشی های کلی
ویرایشبرای نیل به هدفهای عمران روستایی در برنامه پنجم سیاستهای زیر به مورد اجرا گذاشته خواهد شد:
مشارکت مقامات محلی
ویرایشمشارکت مقامات محلی: امکانات کافی جهت دخالت دادن هر چه بیشتر انجمنهای ده، شهرستان و استان، شورای آموزش و پرورش‌منطقه‌ای سازمانهای محلی در اقدامات عمرانی مربوط به منطقه فراهم خواهد شد. این امکان به پیروی از اصل عدم تمرکز، از طریق اجرای طرحهای‌مجتمع استانی در گذشته فراهم آمده و در آینده پیگیری خواهد شد. ضمناً دستگاه‌های اجرایی نیز با تقویت کادر استانها به پیشرفت سریع این برنامه‌کمک خواهند نمود.
ایجاد حوزه های عمرانی
ویرایشایجاد حوزه‌های عمرانی: تعاونیها و انجمنهای دهات با اعزام نمایندگان به مرکز حوزه شورای تعاون و انجمنهای دهات حوزه عمرانی را به‌وجود خواهند آورد تا مسائل کلی و مشترک دهات حوزه خود را بررسی و در انجام امور مشارکت و نظارت نمایند.
توزیع هماهنگ کادر خدماتی
ویرایشتوزیع هماهنگ کادر خدماتی: کادر خدماتی، مربوط به دستگاه‌های مختلف اجرایی ذیربط در سطح استانها به تناسب وسعت و احتیاجات‌حوزه‌های عمرانی با هماهنگی کامل توزیع خواهد شد.
واگذاری زمین
ویرایشواگذاری زمین: زمین رایگان جهت ایجاد تأسیسات رفاهی در مراکز حوزه‌های عمرانی با پیش‌بینی توسعه آتی آنها واگذار خواهد شد.
همکاری محلی
ویرایشهمکاری محلی: به منظور ایجاد اشتغال و کمک به افزایش درآمد روستاییان از وجود کارگران محلی به خصوص خوش‌نشینها استفاده به عمل‌خواهد آمد.
به این ترتیب در بخش ساختمانهای روستایی در برنامه پنجم حدود 100 هزار شغل جدید به وجود خواهد آمد که با استفاده از نیروی کار خوش‌نشینها‌حدود ۱۰ درصد از افراد فعال خانوارهای خوش‌نشین کشور در این برنامه مشغول به کار خواهند شد.
هدف ها و برنامه های مشخص
ویرایشالف - ضوابط انتخاب مرکز حوزه
ویرایشالف - برای نیل به هدف اساسی اول و در قالب سیاستها و خط مشی‌های کلی از طریق ایجاد حوزه‌های عمران روستایی، اقدام خواهد شد. هر حوزه‌شامل مجموعه‌ای از دهات در محدوده‌ای مشخص می‌باشد. در این مجموعه یکی از دهات با توجه به ضوابط عمده زیر به عنوان مرکز حوزه انتخاب می‌شود:
- - روند افزایش جمعیت از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰ .
- - بالا بودن سطح تولیدات کشاورزی و دامی.
- - وجود امکانات لازم، جهت ایجاد و یا توسعه سازمانهای اداری و محلی.
- - وجود سرویسهای مسافرتی، بانکی و بازار و یا دارا بودن زمینه‌ای مساعد جهت تأمین خدمات مذکور.
- - مرکزیت از نظر جغرافیایی جهت سرویس‌رسانی به دهات حوزه.
در محدوده حوزه تعدادی از دهات که جمعیت هر یک بیش از ۲۵۰ نفر است. با توجه به سهولت دسترسی به مرکز حوزه به صورت دهات اقمار تعیین‌گردیده‌اند.
در مراکز حوزه‌های عمرانی، پروژه‌های آب آشامیدنی، درمانگاه، دبستان، دبیرستان، هنرستان روستایی، حمام، میدانهای کوچک و ساده ورزش، برق،انبار تعاونی، خانه‌های سازمانی، خانه‌های مسکونی جهت روستاییان، دفاتر اداری و سایر تأسیسات لازم به صورت همزمان و مجتمع اجرا خواهد شد.
در دهات اقمار حوزه پروژه‌های آب آشامیدنی، راه ارتباطی و دبستان پیاده می‌گردد. این دهات در صورت نیاز می‌توانند سایر احتیاجات خود را از مرکز‌حوزه‌ها تأمین کنند.
ضمناً دهات کوچک و پراکنده با جمعیت کمتر از ۲۵۰ نفر می‌توانند از خدمات آموزشی و در صورت لزوم از پروژه‌های سالم‌سازی آب استفاده کرده و‌سایر نیازمندیها را از دهات بزرگ مجاور تأمین نمایند.
بر اساس مطالعات انجام شده، در برنامه پنجم تشکیل حدود ۱۲۰۰ حوزه که ۱۴ هزار ده، با جمعیتی معادل ۱۰ میلیون نفر را در بر می‌گیرد پیش‌بینی‌گردیده است.
محدوده حوزه‌های عمرانی در مناطق مختلف کشور، با توجه به پراکندگی دهات در هر منطقه متغیر بوده و نوع کیفیت پروژه‌ها نیز در حوزه‌های هر‌منطقه از نظر مقیاس متفاوت خواهد بود. این محدوده‌ها حتی‌الامکان نقاطی خواهد بود که در آن شرکتهای سهامی زراعی و تعاونی تولید روستایی‌وجود دارد.
دلایل پیشنهاد حوزه‌های عمرانی به قرار زیر است:
- - حدود ۵۷ درصد از جمعیت کشور، در ۶۶ هزار مرکز روستایی زندگی می‌کنند که از این جمعیت ۷۴ درصد در ۱۸ هزار روستا با جمعیتی بیش از ۲۵۰ نفر سکونت دارند، در حالی که ۲۶ درصد از جمعیت باقیمانده در ۴۸ هزار ده با جمعیتی کمتر از ۲۵۰ نفر ساکنند در نتیجه از طریق تمرکز فعالیت در‌حوزه‌های مذکور، جمعیت بیشتری از تسهیلات رفاهی برخوردار خواهند شد.
- - در حرکت جمعیت دهات کوچکتر به دهات بزرگتر و شهرها تعادل به وجود می‌آید و به این ترتیب شهرگرایی نامتناسب روستاییان تعدیل می‌گردد و‌پیش‌بینی می‌شود که در آینده زمینه مساعدی جهت ادغام طبیعی مراکز کوچک در مراکز بزرگتر فراهم آید.
- - در نحوه اجرای خدمات روستایی، ضوابطی روشن با روشی مشخص به وجود آمده و در نتیجه از هدر رفتن سرمایه در دهاتی که در آینده جذب مراکز‌بزرگتر خواهند شد، جلوگیری می‌شود. و ضمناً به دلیل استفاده از تخصصهای لازم در مناطق قابل توسعه و دهات بزرگتر، از نیرو و وقت این تخصصها‌نیز حداکثر استفاده به عمل خواهد آمد.
- - از طریق مراکز حوزه‌های عمرانی، رساندن سایر خدمات و تعمیم آن در سطح روستاها با سهولت بیشتری امکان‌پذیر می‌گردد که از مهمترین این‌خدمات در زمینه فعالیتهای اجتماعی، برنامه‌های مربوط به بیمه درمانی و تغذیه روستاییان و تنظیم خانواده و در زمینه فعالیتهای اقتصادی توسعه‌صنایع دستی کوچک را می‌توان نام برد.
با تشکیل حوزه‌ها، توسعه تأسیسات عمرانی دهات نیز در مقیاس وسیع‌تر مقدور می‌گردد. به طور نمونه در برنامه پنجم نسبت به برنامه چهارم تعداد‌پروژه‌های آب آشامیدنی به شش برابر، برق به ۱۲ برابر، راه به ۸ برابر، درمانگاه به 2 برابر افزایش خواهد یافت.
ب - رسیدن به هدف دوم
ویرایشب - نیل به هدف دوم را برنامه‌هایی به شرح زیر مقدور خواهد ساخت:
- - آشنا نمودن روستاییان به فنون و مهارتهای جدید، از طریق آموزشهای فنی و حرفه‌ای، به کمک این آموزش کارگر ماهر و نیمه ماهر کشاورزی،تکنیسین برق، ماشین آلات، و بالاخره سایر حرفه‌های مورد نیاز روستاها تربیت خواهند شد.
به آموزش حرفه‌ای جوانان خوش‌نشین نیز در این برنامه توجه می‌گردد. ضمناً همگام با آموزش فوق مسئولان دولت در سطوح مختلف محلی مشتمل‌بر کادر تعاونیهای روستایی، مروجان و مربیان کشاورزی و دامداری آموزشهای تخصصی لازم را خواهند دید.
- - آموزش انجمنهای محلی و افراد فعال روستاها، برای آنکه به اصل تعاون و همکاری در امور معتقد شده و مشتاقانه به کار جمعی پرداخته، و به‌پیشرفت توسعه فعالیتها کمک نمایند. ضمناً با درک اصول صحیح دموکراسی، سیاسی، بیش از پیش با مفاهیم انقلاب سفید ایران آشنا شوند.
در برنامه پنجم حدود نیم میلیون نفر از روستاییان در رده‌های مختلف سازمانهای دهات، از این آموزش که در دوره‌های کوتاه مدت و بیشتر در مراکز‌حوزه‌های عمران روستایی اجرا می‌گردد استفاده خواهند نمود.
اجرای این برنامه به زبانی ساده و با حداکثر استفاده از وسائل ارتباط جمعی صورت خواهد گرفت.
- - آموزش تلفیقی و توجیهی، برای تشریح هدفها و برنامه‌های عمران دهات مسائل اقتصادی، اجتماعی و امکانات خاص منطقه به منظور ایجاد‌همآهنگی لازم در خدمات روستایی انجام می‌شود. در برنامه پنجم حدود ۱۱ هزار نفر، مشتمل بر نمایندگان انجمنهای ده، شرکتهای تعاونی و سهامی‌زراعی، انجمنهای شهرستان و استان، کادر خدماتی دولت در حوزه‌های عمرانی فرمانداران و بخشداران، سپاهیان انقلاب و سایر رؤسای ادارات ذیربط‌از قبیل سرپرستان سپاهیان مذکور، در سمینارها و دوره‌های کوتاه مدت تعلیمات تلفیقی و توجیهی شرکت خواهند نمود.
این آموزش در مرکزی به نام "مؤسسه مطالعاتی و توجیهی عمران دهات" که برای اولین بار در برنامه پنجم به طور آزمایشی در استانهای خراسان، گیلان،کرمانشاهان، اصفهان و ساحلی تأسیس خواهد شد صورت می‌گیرد. مؤسسه مذکور با مطالعه فعالیتهای عمرانی و تماس دائم با روستاییان و کادر‌خدماتی دهات، برنامه‌های آموزش مؤسسه را با نیازهای روستایی منطبق می‌نماید که در اقدام اخیر از تمام امکانات منطقه از قبیل دفاتر برنامه‌ریزی،ادارات دولتی، مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی کمک خواهند گرفت ضمناً برنامه‌های آموزشی از طریق همکاری با رادیو و تلویزیون محلی پیگیری‌خواهد شد.
برنامه سوادآموزی عمومی نیز که شامل سطوح مختلف آموزشهای کودکستانی، دبستانی، دبیرستانی و بزرگسالان می‌باشد در پیشبرد هدفهای عمران‌دهات کمک خواهد نمود به خصوص آنکه در برنامه پنجم محتوی این آموزش با نهادهای فرهنگی و اجتماعی و نیازهای شغلی و حرفه‌ای روستاییان‌منطبق است.
به طور خلاصه آموزش روستاییان در برنامه پنجم عمرانی نسبت به برنامه چهارم، در مورد آموزش فنی و حرفه‌ای به ۲،۵ برابر، در مورد آموزش توجیهی به ۱۸ برابر و بالاخره در مورد آموزش فنی و تخصصی کادر دولت به ۳ برابر افزایش خواهد یافت.
سرمایه گذاری و اعتبارات
ویرایشکل اعتبارات عمران روستایی از ۱۱،۷ میلیارد ریال (۱۰،۶ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی ۱،۱ میلیارد ریال از اعتبارات بودجه عادی) به ۳۷،۸ میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ می‌گردد.
جدول شماره ۱ کل اعتبارات و جدول شماره ۲ سرمایه‌گذاری ثابت در عمران روستایی را طی برنامه پنجم نشان می‌دهد.
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۵۰۷ الی ۴۵۰۹