قانون حمایت خانواده ۱۳۴۶
| قوانین انقلاب شاه و مردم | تصمیم‌های مجلس | اساسنامه‌های مصوب مجلس شورای ملی |
قانون حمایت خانواده - مصوب ۲۵ خرداد ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۱۵ خرداد ۱۳۴۶ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۳ تیر ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
ماده ۱
ویرایشبه کلیه اختلافات مدنی ناشی از امر زناشویی و دعاوی خانوادگی در دادگاه‌های شهرستان نباشد در دادگاه بخش بدون رعایت تشریفات‌قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی خواهد شد.
ماده ۲
ویرایشمنظور از دعاوی خانوادگی دعاوی مدنی بین هر یک از زن و شوهر و فرزندان و جد پدری و وصی و قیم است که از حقوق و تکالیف مقرردر کتاب هفتم (در نکاح و طلاق) و کتاب هشتم (در اولاد) و کتاب نهم (در خانواده) و کتاب دهم (در حجر و قیومیت) قانون مدنی و همچنین از مواد ۱۰۰۵ و ۱۰۰۶ و ۱۰۲۸ و ۱۰۲۹ و ۱۰۳۰ قانون مذکور و نیز از مواد مربوطه در قانون امور حسبی ناشی شده باشد.
ماده ۳
ویرایشدادگاه می‌تواند هر نوع تحقیق و اقدامی را که برای روشن شدن موضوع دعوی و احقاق حق لازم بداند از قبیل تحقیق از گواهان و مطلعین‌و استمداد از مددکاران اجتماعی و غیره به هر طریق که مقتضی باشد انجام دهد.
ماده ۴
ویرایشدادگاه هر یک از طرفین را که بی‌بضاعت تشخیص دهد از پرداخت هزینه دادرسی و حق کارشناسی و حق داوری و سایر هزینه‌ها معاف‌نموده و همچنین راساً وکیل معاضدتی برای او تعیین خواهد کرد. در صورتی که طرف بی‌بضاعت محکوم‌له شود محکوم علیه به موجبات رأی دادگاه‌ملزم به پرداخت هزینه‌های مذکور و حق‌الوکاله وکیل معاضدتی خواهد گردید.
ماده ۵
ویرایشوکلا و کارشناسان مذکور در ماده فوق مکلف به انجام دستور دادگاه می‌باشند.
ماده ۶
ویرایشدادگاه مکلف است به تقاضای هر یک از طرفین موضوع دعوی را به استثنای رسیدگی به اصل نکاح و طلاق به یک تا سه داور ارجاع نمایدو مدت اعلام نظر داوران به تعیین دادگاه خواهد بود. در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که تقاضای مذکور برای فرار از رسیدگی و اطاله‌کار است ازقبول تقاضا خودداری خواهد کرد. دادرسی در این قانون تابع شرایط داوری مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی نمی‌باشد.
ماده ۷
ویرایشداور یا داوران سعی در سازش بین طرفین خواهند کرد و در صورتی که موفق به اصلاح نشوند رأی خود را در ماهیت دعوی ظرف مدت‌مقرر صادر و به دادگاه تسلیم خواهند کرد. رأی داور وسیله دادگاه به طرفین ابلاغ می‌شود و در مدت ده روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض است. در صورتی‌که طرفین برای داوری تسلیم باشند یا در موعد مقرر اعتراضی نکنند رأی به مورد اجرا و گذاشته خواهد شد در صورت اعتراض دادگاه در جلسه‌فوق‌العاده به اعتراضات رسیدگی کرده و رأی صادر می‌نماید و این رأی قطعی است. در صورت عدم وصول رأی داوران تا پایان مدت مقرر دادگاه درماهیت امر رسیدگی کرده و رای خواهد داد.
ماده ۸
ویرایشاجرای صیغه طلاق پس از رسیدگی دادگاه و صدور گواهی عدم امکان سازش صورت خواهد گرفت متقاضی گواهی عدم امکان سازش‌باید تقاضانامه‌ای به دادگاه تسلیم نماید. در تقاضانامه مذکور باید علل تقاضا به طور موجه قید گردد پس از وصول تقاضانامه دادگاه راساً یا در صورتی که‌مقتضی بداند به وسیله داور یا داوران سعی در اصلاح بین شوهر و زن و جلوگیری از وقوع طلاق خواهد کرد. هرگاه مساعی دادگاه برای حصول سازش‌به نتیجه نرسد دادگاه گواهی عدم امکان سازش را صادر خواهد کرد. دفتر طلاق پس از دریافت گواهی مذکور به اجرای صیغه طلاق و ثبت آن اقدام‌خواهد کرد.
ماده ۹
ویرایشدر مواردی که برای طلاق بین زن و شوهر توافق شده باشد طرفین باید توافق خود را به دادگاه اعلام کنند و دادگاه گواهی عدم امکان سازش‌را صادر خواهد کرد. هرگاه زوجین در اعلامی که به دادگاه می‌کنند ترتیب اطمینان بخشی برای نگاهداری اطفال و پرداخت هزینه آنان پیش‌بینی نکرده‌باشند دادگاه طبق ماده ۱۳ این قانون عمل خواهد کرد. در صورتی که ترتیب نگاهداری اطفال که از طرف زوجین داده شده پس از وقوع طلاق بر هم‌بخورد دادگاه بنا بر اعلام یکی از والدین یا اقربای طفل و یا دادستان شهرستان طبق ماده ۱۳ این قانون عمل خواهد کرد.
ماده ۱۰
ویرایشدر مورد ماده ۴ قانون ازدواج نیز در صورتی که زن بخواهد به وکالت از طرف شوهر خود را مطلقه نماید باید طبق ماده ۸ گواهی عدم‌امکان سازش از دادگاه تحصیل کند.
ماده ۱۱
ویرایشعلاوه بر موارد مذکور در قانون مدنی در موارد زیر نیز زن یا شوهر بر حسب مورد می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور گواهی عدم امکان‌سازش کند.
۱ - در صورتی که زن یا شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جریمه که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال حبس‌شود و یا به حبس و جریمه‌ای که مجموعاً منتهی به پنج سال حبس یا بیشتر شود محکوم گردد و حکم حبس یا جریمه در حال اجراء باشد.
۲ - ابتلا به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانواده خلل وارد آورد و ادامه زندگی زناشویی را غیر ممکن سازد.
۳ - هرگاه زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند.
۴ - هرگاه یکی از زوجین زندگی خانوادگی را ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانواده با دادگاه است.
۵ - در صورتی که هر یک از زوجین در اثر ارتکاب جرمی که مغایر حیثیت خانوادگی و شئون طرف دیگر باشد به حکم قطعی در دادگاه محکوم‌شود. تشخیص این که جرمی مغایر حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقع طرفین و عرف و موازین دیگر با دادگاه می‌باشد.
ماده ۱۲
ویرایشدر کلیه مواردی که اختلاف زناشویی منجر به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌شود دادگاه چگونگی نگاهداری اطفال و میزان نفقه‌ایام عده را با توجه به وضع اخلاقی و مالی طرفین و مصلحت اطفال معین و مقرر می‌کند. دادگاه مکلف است ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش‌تکلیف نگاهداری فرزندان را پس از طلاق تعیین کند و اگر قرار باشد فرزندان نزد مادر یا شخص دیگری بمانند ترتیب نگاهداری و میزان هزینه آنان رامشخص بسازد. نفقه زوجه از عواید و دارایی مرد و نفقه اولاد از عواید و دارایی مرد یا زن و یا هر دو حتی از حقوق بازنشستگی استیفا خواهد گردید. دادگاه مبلغی را که باید از عواید یا دارایی مرد یا زن یا هر دو برای هر فرزند استیفا گردد تعیین و طریقه اطمینان بخشی برای پرداخت آن مقرر می‌کنددادگاه همچنین ترتیب ملاقات اطفال را برای طرفین معین می‌کند. حق ملاقات با طفل در صورت غیبت یا فوت پدر یا مادر به اقربای طبقه اول غایب یامتوفی منتقل خواهد شد. اطفالی که والدین آنان قبل از تصویب این قانون از یکدیگر جدا شده‌اند در صورتی به طریق اطمینان بخشی ترتیب هزینه‌نگاهداری و حضانت آنان داده نشده باشد مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
ماده ۱۳
ویرایشدر هر مورد که دادگاه حسب اعلام یکی از والدین یا اقربای اطفال و یا دادستان شهرستان تشخیص دهد که تجدید نظر راجع به حضانت‌طفل ضرورت دارد نسبت به تصمیم قبلی خود تجدید نظر خواهد کرد. در این موارد دادگاه می‌تواند حضانت طفل را به هر کس که مقتضی بداند محول‌کند ولی در هر حال هزینه حضانت به عهده کسی است که به موجب تصمیم دادگاه مکلف به پرداخت می‌شود.
ماده ۱۴
ویرایشهرگاه مرد بخواهد با داشتن زن همسر دیگری اختیار نماید باید از دادگاه تحصیل اجازه کند. دادگاه وقتی اجازه اختیار همسر تازه خواهدداد که با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان تحقیق از زن فعلی توانایی مالی مرد و قدرت او را به اجرای عدالت احراز کرده باشد. هرگاه مردی‌بدون تحصیل اجازه از دادگاه مبادرت به ازدواج نماید به مجازات مقرر در ماده ۵ قانون ازدواج مصوب ۱۳۱۰ -۱۳۱۶ محکوم خواهد شد.
ماده ۱۵
ویرایششوهر می‌تواند با تأیید دادگاه زن خود را از اشتغال به هر شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند.
ماده ۱۶
ویرایشتصمیم دادگاه در موارد زیر قطعی است و در سایر موارد فقط پژوهش‌پذیر می‌باشد.
۱ - صدور گواهی عدم امکان سازش.
۲ - تعیین نفقه ایام عده و هزینه نگاهداری اطفال.
۳ - حضانت اطفال.
۴ - حق ملاقات پدر یا مادر یا اقربای طبقه اول غایب یا متوفی با طفل یا اطفال.
۵ - اجازه مقرر در ماده ۱۴.
ماده ۱۷
ویرایشمقررات ماده ۱۱ به صورت شرایط ضمن‌العقد در ورقه عقد ازدواج قید و در این مواد وکالت بلاعزل زن برای اجرای طلاق تشریح خواهدشد. این طلاق طبق مقررات قانون مدنی بائن خواهد بود.
ماده ۱۸
ویرایشزوجین یا هر یک از آنها می‌توانند از دادگاه تقاضا کنند قبل از ورود در ماهیت دعوی مسأله حضانت اطفال یا وضع فعلی یا هزینه‌نگهداری آنان را مورد رسیدگی فوری قرار دهد و قراری در این باره صادر کند. هرگاه چنین تقاضایی به دادگاه برسد دادگاه مکلف است به این موضوع‌رسیدگی کند. قرار موقت دادگاه نسبت به حضانت یا هزینه اطفال قطعی است و فوراً به مورد اجرا گذاشته می‌شود.
ماده ۱۹
ویرایشماده ۱۹ - پس از اجرای این قانون سردفتران طلاق نمی‌توانند برحسب مورد بدون ارائه گواهی عدم امکان سازش یا حکم دادگاه مبادرت به اجرای‌صیغه طلاق و ثبت آن کنند. متخلفین به مجازات انتظامی از درجه ۴ به بالا محکوم خواهند شد.
تبصره - مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش از تاریخ صدور سه ماه است.
ماده ۲۰
ویرایشرسیدگی به امور خانوادگی در دادگاه بدون حضور تماشاچی انجام خواهد گرفت.
ماده ۲۱
ویرایشاجرای احکام دادگاه تابع مقررات عمومی است.
ماده ۲۲
ویرایشآییننامه اجرایی این قانون را وزارت دادگستری ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون تنظیم و پس از تصویب هیأت وزیران به مورداجرا خواهد گذاشت.
ماده ۲۳
ویرایشدولت مأمور اجرای این قانون است. قانون بالا مشتمل بر بیست و سه ماده و یک تبصره که در تاریخ روز دوشنبه پانزدهم خرداد ماه سال ۱۳۴۶ به تصویب مجلس سنا رسیده بود در جلسه روز پنجشنبه بیست و پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و شش شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
نایب رییس مجلس شورای ملی - دکتر شفیع امین
منبع
ویرایش