مثنوی معنوی/تتمه‌ی نصیحت رسول علیه السلام بیمار را

by مولوی

	گفت پیغامبر مر آن بیمار را			چون عیادت کرد یار زار را
	که مگر نوعی دعایی کرده‌ای			از جهالت زهربایی خورده‌ای
	یاد آور چه دعا می‌گفته‌ای			چون ز مکر نفس می‌آشفته‌ای
	گفت یادم نیست الا همتی			دار با من یادم آید ساعتی
	از حضور نوربخش مصطفی			پیش خاطر آمد او را آن دعا
	تافت زان روزن که از دل تا دلست			روشنی که فرق حق و باطلست
	گفت اینک یادم آمد ای رسول			آن دعا که گفته‌ام من بوالفضول
	چون گرفتار گنه می‌آمدم			غرقه دست اندر حشایش می‌زدم
	از تو تهدید و وعیدی می‌رسید			مجرمان را از عذاب بس شدید
	مضطرب می‌گشتم و چاره نبود			بند محکم بود و قفل ناگشود
	نی مقام صبر و نی راه گریز			نی امید توبه نی جای ستیز
	من چو هاروت و چو ماروت از حزن			آه می‌کردم که ای خلاق من
	از خطر هاروت و ماروت آشکار			چاه بابل را بکردند اختیار
	تا عذاب آخرت اینجا کشند			گربزند و عاقل و ساحروشند
	نیک کردند و بجای خویش بود			سهل‌تر باشد ز آتش رنج دود
	حد ندارد وصف رنج آن جهان			سهل باشد رنج دنیا پیش آن
	ای خنک آن کو جهادی می‌کند			بر بدن زجری و دادی می‌کند
	تا ز رنج آن جهانی وا رهد			بر خود این رنج عبادت می‌نهد
	من همی‌گفتم که یا رب آن عذاب			هم درین عالم بران بر من شتاب
	تا در آن عالم فراغت باشدم			در چنین درخواست حلقه می‌زدم
	این چنین رنجوریی پیدام شد			جان من از رنج بی آرام شد
	مانده‌ام از ذکر و از اوراد خود			بی‌خبر گشتم ز خویش و نیک و بد
	گر نمی‌دیدم کنون من روی تو			ای خجسته وی مبارک بوی تو
	می‌شدم از بند من یکبارگی			کردیم شاهانه این غمخوارگی
	گفت هی هی این دعا دیگر مکن			بر مکن تو خویش را از بیخ و بن
	تو چه طاقت داری ای مور نژند			که نهد بر تو چنان کوه بلند
	گفت توبه کردم ای سلطان که من			از سر جلدی نلافم هیچ فن
	این جهان تیهست و تو موسی و ما			از گنه در تیه مانده مبتلا
	قوم موسی راه می‌پیموده‌اند			آخر اندر گام اول بوده‌اند
	سالها ره می‌رویم و در اخیر			همچنان در منزل اول اسیر
	گر دل موسی ز ما راضی بدی			تیه را راه و کران پیدا شدی
	ور بکل بیزار بودی او ز ما			کی رسیدی خوانمان هیچ از سما
	کی ز سنگی چشمه‌ها جوشان شدی			در بیابان‌مان امان جان شدی
	بل به جای خوان خود آتش آمدی			اندرین منزل لهب بر ما زدی
	چون دو دل شد موسی اندر کار ما			گاه خصم ماست و گاهی یار ما
	خشمش آتش می‌زند در رخت ما			حلم او رد می‌کند تیر بلا
	کی بود که حلم گردد خشم نیز			نیست این نادر ز لطفت ای عزیز
	مدح حاضر وحشتست از بهر این			نام موسی می‌برم قاصد چنین
	ورنه موسی کی روا دارد که من			پیش تو یاد آورم از هیچ تن
	عهد ما بشکست صد بار و هزار			عهد تو چون کوه ثابت بر قرار
	عهد ما کاه و به هر بادی زبون			عهد تو کوه و ز صد که هم فزون
	حق آن قوت که بر تلوین ما			رحمتی کن ای امیر لونها
	خویش را دیدیم و رسوایی خویش			امتحان ما مکن ای شاه بیش
	تا فضیحتهای دیگر را نهان			کرده باشی ای کریم مستعان
	بی‌حدی تو در جمال و در کمال			در کژی ما بی‌حدیم و در ضلال
	بی حدی خویش بگمار ای کریم			بر کژی بی حد مشتی لیم
	هین که از تقطیع ما یک تار ماند			مصر بودیم و یکی دیوار ماند
	البقیه البقیه ای خدیو			تا نگردد شاد کلی جان دیو
	بهر ما نی بهر آن لطف نخست			که تو کردی گمرهان را باز جست
	چون نمودی قدرتت بنمای رحم			ای نهاده رحمها در لحم و شحم
	این دعا گر خشم افزاید ترا			تو دعا تعلیم فرما مهترا
	آنچنان کادم بیفتاد از بهشت			رجعتش دادی که رست از دیو زشت
	دیو کی بود کو ز آدم بگذرد			بر چنین نطعی ازو بازی برد
	در حقیقت نفع آدم شد همه			لعنت حاسد شده آن دمدمه
	بازیی دید و دو صد بازی ندید			پس ستون خانه‌ی خود را برید
	آنشی زد شب بکشت دیگران			باد آتش را بکشت او بران
	چشم‌بندی بود لعنت دیو را			تا زیان خصم دید آن ریو را
	خود زیان جان او شد ریو او			گویی آدم بود دیو دیو او
	لعنت این باشد که کژبینش کند			حاسد و خودبین و پر کینش کند
	تا نداند که هر آنک کرد بد			عاقبت باز آید و بر وی زند
	جمله فرزین‌بندها بیند بعکس			مات بر وی گردد و نقصان و وکس
	زانک گر او هیچ بیند خویش را			مهلک و ناسور بیند ریش را
	درد خیزد زین چنین دیدن درون			درد او را از حجاب آرد برون
	تا نگیرد مادران را درد زه			طفل در زادن نیابد هیچ ره
	این امانت در دل و دل حامله‌ست			این نصیحتها مثال قابله‌ست
	قابله گوید که زن را درد نیست			درد باید درد کودک را رهیست
	آنک او بی‌درد باشد ره‌زنست			زانک بی‌دردی انا الحق گفتنست
	آن انا بی وقت گفتن لعنتست			آن انا در وقت گفتن رحمتست
	آن انا منصور رحمت شد یقین			آن انا فرعون لعنت شد ببین
	لاجرم هر مرغ بی‌هنگام را			سر بریدن واجبست اعلام را
	سر بریدن چیست کشتن نفس را			در جهاد و ترک گفتن تفس را
	آنچنانک نیش کزدم بر کنی			تا که یابد او ز کشتن ایمنی
	بر کنی دندان پر زهری ز مار			تا رهد مار از بلای سنگسار
	هیچ نکشد نفس را جز ظل پیر			دامن آن نفس‌کش را سخت گیر
	چون بگیری سخت آن توفیق هوست			در تو هر قوت که آید جذب اوست
	ما رمیت اذ رمیت راست دان			هر چه کارد جان بود از جان جان
	دست گیرنده ویست و بردبار			دم بدم آن دم ازو اومید دار
	نیست غم گر دیر بی او مانده‌ای			دیرگیر و سخت‌گیرش خوانده‌ای
	دیر گیرد سخت گیرد رحمتش			یک دمت غایب ندارد حضرتش
	ور تو خواهی شرح این وصل و ولا			از سر اندیشه می‌خوان والضحی
	ور تو گویی هم بدیها از ویست			لیک آن نقصان فضل او کیست
	آن بدی دادن کمال اوست هم			من مثالی گویمت ای محتشم
	کرد نقاشی دو گونه نقشها			نقشهای صاف و نقشی بی صفا
	نقش یوسف کرد و حور خوش‌سرشت			نقش عفریتان و ابلیسان زشت
	هر دو گونه نقش استادی اوست			زشتی او نیست آن رادی اوست
	زشت را در غایت زشتی کند			جمله زشتیها به گردش بر تند
	تا کمال دانشش پیدا شود			منکر استادیش رسوا شود
	ور نداند زشت کردن ناقص است			زین سبب خلاق گبر و مخلص است
	پس ازین رو کفر و ایمان شاهدند			بر خداوندیش و هر دو ساجدند
	لیک ممن دان که طوعا ساجدست			زانک جویای رضا و قاصدست
	هست کرها گبر هم یزدان‌پرست			لیک قصد او مرادی دیگرست
	قلعه‌ی سلطان عمارت می‌کند			لیک دعوی امارت می‌کند
	گشته یاغی تا که ملک او بود			عاقبت خود قلعه سلطانی شود
	ممن آن قلعه برای پادشاه			می‌کند معمور نه از بهر جاه
	زشت گوید ای شه زشت‌آفرین			قادری بر خوب و بر زشت مهین
	خوب گوید ای شه حسن و بها			پاک گردانیدیم از عیبها