مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۴۸
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۵۷۹
۲شنبه ۲ امرداد ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۴۸
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۴۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه ۲۷ تیرماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱ –بیانات قبل از دستور آقایان: فرامرزی – کشاورز صدر- دکتر طبا
- ۲- طرح لایحه یک دوازدهم اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت تیرماه ۱۳۲۹ و ختم مذاکرات آن
- ۳- طرح سؤال آقایان: کشاورز صدر – حائری‌زاده – آزاد، آشتیانی‌زاده از وزارت امورخارجه و احاله جواب آن بجلسه خصوصی
- ۴- بینات آقای نخست وزیر در جواب اظهارات چند نفر آقایان نمایندگان
- ۵- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه مجلس دوساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای دکتر معظمی (نایب رئیس) تشکیل گردید
نایب رئیس- روز گذشته مصادف باتعطیل عید فطر بود به این جهت جلسه حاضر نداریم
اردلان – بنده یک سؤالی از وزارت کشاورزی کرده‌ام تقدیم مقام ریاست می‌کنم
- بیانات قبل از دستور آقایان: فرامرزی – کشاورز صدر – دکتر طبا
ویرایش۱ - بیانات قبل از دستور آقایان: فرامرزی – کشاورز صدر – دکتر طبا
نایب رئیس- آقای فرامرزی
فرامرزی- متأسفانه کارهای ما بقدری از همدیگر منقطع است که هیچوقت کاری بآخر نمی‌رسد یک دولتی می‌آید لوایحی می‌آورد به مجلس می‌دهد یک کارهائی را شروع می‌کند آن دولت می‌رود، دولت دیگری می‌آید آن دولت لوایح دیگری می‌آورد مجلس مشغول کارهای دیگری بشود و کوچکترین عطف توجهی بکارهای گذشته نمی‌کند مثل اینکه آن دولت و آن کارها اساساً مال این مملکت نبوده و احتیاجی هم به آنها نبوده اگراحتیاج به آنها نبوده‌است چرا شروع شده و چرا مجلس بآن مشغول شده‌است و اگر احتیاجی بوده چرا مجلس دنبال نمی‌کند و دولت تعقیب نمی‌کند که بجائی برسد مثل این لوایحی که دولت سابق آورده از قبیل قانون انتخابات و قوانین دیگر آنچه بنده امروز می‌خواستم صحبت کنم راجع به این آئین‌نامه‌ای بود که دولت جدید داده من از روزی که شنیدم این دولت تصمیم دارد یک چنین نقشه‌ای را عملی کند که اول گفتند خود مختاری شهرستانها است هیچ صحبتی نکردم و بیشتر مطالعه کردم و مخصوصاً جغرافی است که برای این مملکت نوشته‌اند و بهترین جغرافی است که برای این مملکت نوشته شده این جغرافی را مطالعه کردم که ببینم این مملکت تا چه اندازه قوه هضم این غذا را دارد و بعد هم خواستم لایحه را بادقت مطالعه کنم و مطالعه کرده‌ام برای اینکه مطالب زیادی از آن برای من مبهم است قصد هم نداشتم حرف بزنم بلکه می‌خواستم بگذارم کسانی در این لایحه حرف بزنند چه موافق و چه مخالف که هم فهمشان از من زیادتر است و هم مطالعه شان، مطالعه را فقط برای این می‌کردم که خودم بدانم چه جور رأی می‌دهم اما متأسفانه بعد دیدم که مسائلی که در مجلس مطرح می‌شود کمتر روی حقیقت مسئله‌است و کمتر روی حقیقت اقلیت باهرچیز مخالفت می‌کند باید هم مخالفت کندبرای اینکه وظیفه اقلیت مخالفت است اگرمخالفت نکند دیگراقلیت نیست و وجود اقلیت هم در هرمجلس محترم است کما اینکه گویا در مجلس انگلستان بوده یکی از وکلا دائماً خرده گیری می‌کرد و انتقاد می‌کرد و چون حزبش هم اکثریت نمی‌برد همیشه در اقلیت قرار می‌گرفت یک دوره این شخص وکیل نشد رئیس الوزرا ء در مجلس اظهارت أسف کرد و گفت ما از انتقادها و خرده گیری‌های این شخص خیلی استفاده می‌کردیم، اکثریت هم البته وظیفه‌اش این است که رأی بدهد دفاع هم مبکند اما شرطش این نیست که هرچه اقلیت گفت و تذکر داد اگر چه آن تذکرات هم بنفع مملکت بود آنوقت بیفتد روی تعصب و آن را رد کند باید اگریک چیزهای بجائی بود قبول کند (اردلان – صحیح است) من با اغلب وکلا که صحبت کردم در خارج حقیقت این است که انها را با این لایحه مخالف دیدم حالا ممکن است آنهائی که مخالف بوده‌اند با انها صحبت کرده‌ام (گنجه – همینطور است با مخالفین صحبت کرده‌اید) غیر از شخص جنابعالی که گفتید من موافقم و یکی دیگر از آقایان موافق هستند) به شرط اینکه شرایطش کوچکتر بشود ول من این طور تصور کردم که با اینکه یا مخالفید و یا این که تردید دارند چطورشده که رأی بفوریت لایحه داده‌اند خیال کردم قضیه رفته روی تعصب به این جهت خودم که تا این ساعت جزو اکثریت هستم خواستم نظریات خودم را بگویم شاید بدون اینکه ایجاد تعصبی بشود مجلس فکری بکند علت اینکه من صحبت می‌کنم این است چون لایحه مطرح نیست علت صحبتم این است که می‌ترسم گزارش کمیسیون بیاید به مجلس یک موافق و یک مخالف صحبت بکند بدون اینکه قضیه روشن بشود و اذهان روشن بشود آقایان رأی بدهند به اینجهت لازم دانستم که گفته بشود و اذهان حاضرتر بشود رأی پذیرفتنش یا رد کردنش یا اصلاحش در لایحه دولت یعنی در ماده واحده دیدم که این آئین‌نامه هاراکمیسیون مربوطه تصویب می‌کند حالا کلمه مربوطه بیربط یا مربوط چطورشده‌است که توی زبان ما هست نفهمیدم این خیلی خطرناک است از دوجهت یکی اینکه اگربنا بشود مسائل مهم در کمیسیون مطرح بشود و آنجاتصویب بشود و به مجلس نیاید یعنی مجلس ماده به ماده درش اظهار نظرنکند کم کم کارباینجا می‌رسد که اختیار از مجلس گرفته می‌شود (صحیح است) و این بسیار خطرناک است من اول از خود هیئت دولت خواهش می‌کنم که از این تقاضا که کمیسیون تصویب بکند صرفنظر بکند و آئین‌نامه بیاید به مجلس ماده به ماده در مجلس خوانده بشود و رأی گرفته بشود و از آقای رئیس هم خواهش می‌کنم که بتمام وکلای موافق و مخالف اجازه بدهند صحبت بکنند (صحیح است) حالا آقایان بدبین‌ها ایرادی که به بنده هم می‌گیرند وارد است یا وارد نیست اگروارد نیست از شور و بحث و دقت ضرری نمی‌کنیم (شوشتری – حلاجی مفید است) فهمیده تر می‌شود و رأی روی فهم بیشتری و ایمان زیادتری می‌دهیم چو افتد صید نیکو دیر به دام است از زود نا نیکو سرانجام فهمیده بشود و فهمیده رأی داده بشود البته بهتر است تکرار می‌کنم که واگذار کردن امور مهم بکمیسیونها هم برخلاف اصل فلسفه ایجاد مجلس است هم عاقبت خطرناکی دارد در یک مملکتی باید یک اصولی بقدری محکم باشد که هیچکس نتواند تقاضای خلاف آنرا بکند (صحیح است) باید یک دولتی فکرنکند که مجلس می‌تواند یک امر مهمی را از خودش سلب کند و بدهد بکمیسیون (صحیح است) می‌گویند در مجلس طول می‌کشد تا کاری بگذرد اینرا فقط ما فهمیده‌ایم؟ فقط به عقل ما ملت ایران رسیده که اگر یک کاری در میان صد نفر مطرح بشود بیشتر طول می‌کشد و اگر دونفر باشند زودترانجام می‌شود یا همه دنیا آنرافهمیده اند؟ همه دنیا آنرا فهمیده‌اند که اگرزودتر تصمیم می‌گیرد زودتراجرامی‌کند، اما چرامجلس را ایجاد کرده‌اند برای این که دیده‌اند یک مجلی که مسائل مطرح بشود و حلاجی بشود لازم است، آن گذشته دنیا فهمیده یک مرکزی که متکی بافکار عمومی باشد و متکی به ملت باشد و قویترازتمام دشتگاههاباشد لازم است، سبی این قدرت از یک چنین مرکزی با ارجاع امورمهم بکمیسیون کم کم سلب می‌شود که دولتهای مقدتری اگر بیایند با همین ترتیب امور مهمه را بکمیسیون ارجاع بکنند و در مجلس مطرح نشود و بعدها مجلس بشود یک صورت مقوائی، ازیک مجلس که حقیقت نداشته باشد و این برای همه خطرناک است برای دولت خطرناک است برای نمایندگان خطرناک است برای خود مقام سلطنت خطرناک است برای ملت خطرناک است، یک مثل خیلی نزدیک می‌زنم و آن این است که قوام السلطنه در اول دوره که واردشد به مجلس یعنی وقتی که مجلس بازشد بانظر دیگری به مجلس نگاه می‌کرد یعنی خیال می‌کرد مجلس باید آتشی باشد در دست او آخر فهمید که اینجا تکیه گاهی است که باید بآن تکبه کردبنابراین باید مجلس را ضعیف نکرد (صحیح است) بخلاف مجلس راه نرفت و کمیسیون را مقدم بر مجلس ندانست (صحیح است) و حتی من پیشنهاد می‌کنم تمام امتیاراتی که در دوره پانزدهم در ایام ضعفش یعنی در شش ماه و هشت ماه آخری که مجلس مثل بید می‌لرزید از ترسش این اختیارات را داد بکمیسیونها باید آن اختیارات لغو بشود (صحیح است)
آزاد – آقا من اخطار نظامنامه‌ای دارم
نایب رئیس- مطابق چه ماده‌ای؟
آزاد – مطابق ماده ۱۱۳ نظامنامه
نایب رئیس- ماده ۱۱۳ مربوط به طرح لوایح است الان چیزی مطرح نیست
آزاد – در لایحه دولت من باید یک مطالبی را توضیح بدهم برای اینکه مجلس برخلاف نظامنامه رفتارکرده‌است
نایب رئیس- آقای آزاد الان که این جا لایحه باطرحی مطرح نیست
آزاد- من با کمیسیون رفتن لایحه هم مخالفم باید صحبت کنم
نایب رئیس- آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر- بنده می‌خواهم استدعا کنم از آقایان در این مطالبی که عرض می‌کنم نهاین توجه را بکنند و اگریک نکته‌ای هم در نظرشان غیر وارد و یا ناصحیح آمد بخودم تذکربدهند اصلاحش می‌کنم یا بیایند پشت تریبون اصلاح بکنند و تقاضا می‌کنم از دوست عزیز خودم آقای امامی و دوست خودم آقای امامی اهری که در آن جلسه ضمن عرایض بنده یک فرمایشاتی خرمودند خودداری بکنند بنده عرایضم را بکنم اگربدیود من پنجدقیقه از آخرنطق خودم اختصاص می‌دهم به آقایان که آقایان بیایند پشت تریبون بفرمایند. عرایضی که می‌خواهم عرض کنم عبارت از این است که چون رئیس دولت و هم آقایان در سخنرانی هایشان تذکرمی‌دهند که اوضاع دهقانان و کارگران و طبقات دیگر رقت بار و تأسف آور است یعنی هزینه زندگیشان بقدری گران است و بقدری سخت است برای آنها که دیگر قابل تحمل نیست ذکر در ده مکه درمان نمی‌کند کارها را بنده یک مطلبی بنظرم آمد که بدون تصویب قانون و بدون آوردن لایحه به مجلس با وسائلی در اختیار دولت است می‌تواند و فعلاً ۶ برابرهزینه زندگی این طبقه را پائین بیاورد و این وسائل را در اختیارشخص خودش است یک اراده‌ای لازم است و یک تصمیم آقایان عموماً اطلاع دارند یعنی قریب باتفاق در بین دهات و خارج از تهران رفته‌اند چه در حوزه انتخابیه خودشان و چه در نقاط دیگر و دیده‌اند که هزینه زندگانی رعیت و برزگر و کارگر توی شهر و کاسب سرگذر و مستخدمین جزء عبارت است از نان دخانیات و قند و چای یعنی اگرکسی مدعی بشود در این جا که غیر از این چیزها رعایا و طبقه پائین چیزی می‌خواهند یا الان دارند بنده حاضرم که ثابت کنم اینطورنیست (دکتر مجتهدی – قماش) بلی قماش هم هست راجع بقماش هم پیشنهاد کردم بنابراین ما اگر بتوانیم قیمت این اجناس را پائین بیاوریم و بنده بسیار خوشوقتم که جناب آقای نخست وزیر هم تشریف آوردند که این پیشنهادات بند هرا بشنوند و اطمینان قوی می‌دهم که مورد توجه واقع می‌شود خوشیختانه این کالاهای مورد ضرورت مردم یعنی آن طبقه زحمتکش و پائین در اختیار دولت است و مال دولت است دولت تهیه می‌کند مثل سبزی و خربزه نیست که نتوانند فروشنده را ملزم بکنند که جنس خودرا ارزان بفروشند چون اعتقاد را من دارم که بازور و فشار و نمی‌دانم محکمه گران فروش و شلاق هم نمی‌شود صاحبان تره بار را ملزم کرد بارزان فروشی باید اصولی پیدا بشود یعنی در آن مواد اساسی زندگی تنزلی پیدا بشود و خودبخود وقتی سیگار ارزان شود خربزه هم ارزان می‌شود طریقه عاجلی که بنده در نظر گرفته‌ام و پیشنهاد می‌کنم بدولت این است که در این کالاهائیکه عرض خواهم کرد دولت عاجلاً تصمیم بگیرد یعنی حداکثر باسود صدی ده بفروشد به مردم این مردم کیها هستند؟ مردمی که بنده اینجا عرض می‌کنم آنهائی هستند که دائم زحمت می‌کشند و فقط قند و شکروچای می‌خورند با این ماده حیاتی یعنی با نان و چای خودشان را حفظ می‌کنند البته خودشان بزی دارند، گاوی دارند باشیر آن قاتقشان را تهیه می‌کنند این است به این وضع می‌شود هزینه زندگی را ۶ برابرپائین آورد، کالاهای موردنیاز عموم بقیمتی که تمام می‌شود ده در صد سود رویش بگذارند و بفروشند به مردم (شوشتری –بازمحتکرین می‌روند می‌خرند) مثلاً قند و شکر، قند و شکر را دولت تهیه می‌کند و به مردم می‌فروشد، چیت را دولت تهیه می‌کند و به مردم می‌فروشد قیمتی که دولت قند و شکر تهیه می‌کند برایش هرکیلو ۴ ریال تمام می‌شود و هرکیلو ۲۰ ریال اسماً فروخته می‌شود و لب بیست و پنج ریال فعلاً بدست طبقه پائین و مردم بدبخت می‌رسد این باحسن ظن است که بنده می‌گویم یعنی چی؟ یعنی ۶ برابر آن قیمتی که برای دولت تما ممی‌شود این جنس بفروش می‌رسد برزگر رعیت و کاسب ده و کارگر شهر و سایر مردم ۶ برابر بالاتنر از قیمتی که برای دولت تمام می‌شود تهیه می‌کنند نتیجه اگرما بیاییم این قند و شکر را ۴ ریال قراربدهیم و ده در صدش را هم رویش بکشیم و به این مردم بفروشیم عملاً ۶ برابر هزینه زندگی آنها را دفعه پایین آورده‌ایم راجع بکسر درآمد دولت هم عرض می‌کنم تنباکووسیگارانشو و توتون چپق اینها مورد نیاز یک کارگر و یک رعیت بدبخت است وقتی که می‌رود بصحرا درو می‌کند یا شیارمی‌کند و خسته و فرسوده می‌آید یک چپق چاق می‌کند می‌کشد بایک سیگار اشنو یک کارگری می‌کشد این کارگر اشنو را بنده تحقیق کرده‌ام ده عدد سیگاراشنو در یک بسته ده تائی ۷ شاهی یا ده شاهی برای دولت تمام می‌شود و می‌فروشد ۳ ریال یعن دولت ظاهراً دو ریال می‌دهد و به مردم ۳ ریال می‌فروشند چند برابر بالاتر ۶ برابر اگر این سیگار اشنو و توتون چپق را که الان ۶ برابرقیمتی که برای دولت تمام شده‌است می‌فروشد اگرده درصد فقط روی آن بکشد و بفروشد تمام آن مردم لخت و عور و بدبختی که خود اقای نخست وزیرهم درسخنرانی ایشان بآن اشاره کرده‌اند ۶ برابرهزینه زندگی این مردم در نتیجه عمل دولت می‌آید پائین، یک مطلب دیگری که آقای دکتر مجتهدی فرمودند و از نظرم محو شد آن موضوع قماش دولتی است که آن را هم می‌تواند که حقوق گمرکی زیادی برای چیت متقال و امثال این چیزها پارچه‌های نخی بنده نمی‌گویم برای فاستونی انگلیسی و بلکه معتقدم که از فاستونی انگلیسی ۹۰ درصد حقوق گمرکی باید گرفت آن را عرض نمی‌کن مراجع به این قبیل اجناس مورداحتیاج اگرحقوق گمرکی را تنزل بدهید ولو اینکه اگرصاحب کالای عمومی مرد بسیار بی انصافی هم باشد بنسبت زیادی پائین می‌آید یعنی لباس رعیت لباس زن رعیت و زن کارگر قیمت آن پائین می‌آید و می‌توان بایک ششم قیمتی که الان باو می‌دهند آن لباس را تهیه کند مطلب دیگری که بازدرپائین آوردن هزینه زندگی این طبقه و طبقات دیگرمؤثر است موضوع وسایل نقلیه‌است نقلیه در دنیای امروز در هرمملکتی تأثیر داردیعنی آن دعیت بدبخت دوی معتقدات خودش سالی یکمرتبه بادی مشرف بشود به آستان قدس رضوی و زیارت بکند این هم برای تفریحش است و هم روی عقیده و ایمان که این کار را می‌کنند این مرد الان می‌خواهد حرکت کند فرض کنی د۲۰۰ تومان کرایه‌اش می‌شود ت از لرستان بیاید به مشهد و این وسیله الان در اختیار دولت است و آن راه آهن است این تعرفه راه آهن را برای محمولات و برای مسافرین پایین بیاورند یعنی سه برابر چهاربرابر پایین بیاورند و بدانید که اگر اینطورشد عرضه زیاد می‌شود و بالنتیجه تعرفه راه آهن با درامد زیاد و حمل کثرت کالا جبران می‌شود و هم اینکه صاحبان وسائط نقلیه در قیمت آنها اثر می‌کند این است که من نظر جناب آقای نخس توزیراجلب میکن مباین مسائل و بهشان عرض می‌کنم آن چیزی که عاجلاً هزینه ز ندگانی مردم را پایین می‌آورد و خودشان نیز می‌خواهند که هزینه زندگی پائی نبیاید این قبیل چیزهاست بالابردن سطح زندگی افراد آن چیز جداگانه‌ای است که بازهم دنباله آن بنده عرض می‌کنم بعقیده بنده جناب آقای نخست وزیر به مراتب اتخاذ این تصمیمات در این مورد از تصویب این لایح‌های که فرمودید ضروری تراست آن لایحه اگرلازم باشد و مردم اختیاراتی داشته باشند در حدود قانون اساسی این مقدم برآن است، چرا؟ برای آنکه تاکسی شکمش سیرنباشد و سلامتی مزاج نداشته باشد جائی که اخذ رأی می‌کنند برای انجمن محلی حاضر نمی‌شود اما یک قدم حساس که اینطور برداشته باشد قند و چای و شکر سیگار و توتون و تنباکو و حقوق گمرکی اینهارا در اختیاردولت است پائین آوردند قیمتش فی الفور در هزینه زندگی مؤثر واقع می‌شود و این مردم علاقمند می‌شوند باوربفرمائید از مخالفین شما هم کسانی هستند که اگر ببینند یک قدم اساسی برداشتید مدافع شما خواهند شد اما حالا آقایان به من خواهند گفت آقا از درآمد دولت کاسته می‌شود اگر ما این کارها را بکنیم بنده عرض می‌کنم اولاً اگر کاسته بشود هیچ عیبی ندارد زیرا پارسال ما کسر بودجه داشتیم و تشکر می‌کنم از اعضای کمیسیون بودجه که این بودجه را تعدیل کردند و این عمل خودش تأثیر دارد در هزینه زندگی. دوم این که قانون مالیات بردرآمد اجرا نمی‌شود چرا اجرا نمی‌شود؟
نایب رئیس- وقت شما تمام شده‌است
کشاورز صدر- الان عرایضم تمام می‌شود قانون مالیات بر درآمد چرا اجرا نمی‌شود؟ برای اینکه بعضی از آئین‌نامه‌های آن تصویب نشده و تقویت کامل از طرف دولت از مأمورین صحیح العمل تا کنون نشده‌است و باید بشود تا این قانون هم خوب اجرا بشود و آن قسمتی که مربوط ببالابردن سطح زندگی است آن عبارت است از وضع مالیات قانون مالیات تصاعدی است که باید جناب آقای نخست وزیر لایح‌های بیاورید ۹۰ درصد از کسی که ۵۰ هزارتومان یا صد هزارتومان بیشترعایدی دارد بگیرید اینجا است که دولت باید حسن نیت خودش را ابراز بکند و از این راه اصلاحی در مملکت بکند مطلب دیگر بایستی بعقیده بنده خود آقایان نمایندگان اگردولت هم نیاورد خودشان پیشنهاد کنند این است ۲۵ درصد از درآمد خالص مالکانه مالکین را اختصاص بدهد برای بهبود بهداشت فرهنگ طرز تغییر کشاورزی ایجاد شرکت بیمه رعایا و برزگران و شرکت تعاونی کشاورزی بنده اگر در این باب مفصل صحبت می‌کردم خیلی بجا بود ولی چون فرمودند وقت تمام شده‌است دیگرعرضی نمی‌کنم و استدعا دارم آقا این نمایندگان عرایض بند مرا تأیید بفرمایند و انتظاردارم که ببینم دولت وقت در این زمینه چقدر بعرایض بنده عنایت و توجه می‌کند (احسنت)
نایب رئیس- آقای دکتر طبا
دکتر طبا – دو موضوعی را که امروز خواستم بطوراختصار بعرض مجلس شورای ملی برسانم یکی مربوط بحوزه انتخابیه‌ام نائین و دیگری راجع به لوله کشی و برق تهران است نائین و بخشهای تابعه آن انارک و خورد و بیابانک و جندق در کناره کویر قرارگرفته و وضع اقتصادی و عمومی ساکنین آن بقدری وخیم و. اسف آور است که جادارد دولت و سازمان برنامه توجه سریع و فوری به این موضوع معطوف دارند و آقایان هم اجازه می‌فرمایند که چند کلمه در اطراف آنجا عرایضی که دارم بکنم (نمایندگان – بفرمائید) عدم رسیدگی باحتیاجات نائین سالهاست ادامه دارد و حتی در زمان اعلیحضرت فقید هم که کلیه نقاط کشور حتی دهات و قصبات روی عمران و آبادی نسبی بخود دیدند نا ئین به مرور و تدریج تبدیل بویرانه‌ای گردید – غالباً شنیده‌ام در این مجلس اوضاع رقت آور مردم کرمان و یا بلوچستان تشریح شده‌است ولیکن با کمال اطمینان می‌توانم بگویم که وضع نائینی‌ها هم متأسفانه بهتر نیست منتهی مردم نا ئین اصولاً خیلی قانع و بزرگ منش می‌باشند و از این جهت کمتر تقاضای کمک و یا جلب ترحم می‌نمایند و اگر حالا هم کارد باسخوان نرسیده بود شاید وقت مجلس را بابیانات خودم نمی‌گرفتم – در ماه کذشته سیل مهیبی یک قسمت از حومه شهر را ویران و بیش از یکصد هزار اعانه نقدی باهالی بی خانمان و مصیبت زده کمک موقتی نمودند از طرف عموم اهالی نائین تشکر می‌نمایم و لیکن باکمال تأسف بایستی اذعان کنم که دولت باوجود تذکرهای مکرر کوچکترین اقدامی ننموده و امید وارم دولت فعلی در جبران غفلتهای گذشته بکوشد – مؤثرترین و ضروری ترین کمک ارسال خواربار و مخصوصاً غله خواهد بود – نائین و توابع در سالهای عادی بیش از مصرف یکی دوماه غله مورد احتیاج خودرا نمی‌تواند تذمین کند متأسفانه امسال بواسطه خشکسالی فوق العاده حتی در کوهستانات اطراف نائین هم مطلقاً محصولی بدست نیامده و عموم اهالی در حال اضطراب و نگرانی فوق العاده چشم امیدشان را به مرکز دوخته‌اند... کمک سریع دولت مردم بدبخت را از قحطی حتمی نجات خواهد داد و اماراجع بآتیه در موقعیکه لایحه سازمان برنامه هفت ساله مطرح بود اینجانب عضویت کمیسیون برنامه هفت ساله مطرح بود اینجانب عضویت کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی را داشتم و مخصوصاً در انجا باتفاق عدهای از آقا این نمایندگان شهرستانها من جمله آقای اردلان تبصره‌ای اضافه نمودیم که شهرستانهای مختلف کشور بالسویه و عادلانه از کمکهای برنامه استفاده کنند. اگرچه این تبصره بتصویب کمیسیون و مجلس شورای ملی رسید ولیکن در شهرستان نائین متأسفانه در این دوسال حتی یکدینار هم مصرف نشده و اگربرای دلخوشی مردم هم می‌بود ممکن بود مطالعات و تفحصات محلی بعمل می‌آمد که متأسفانه کوچکترین اقدامی در اینباره بعمل نیامده‌است – اگر کمک جوانمردانه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که با اعطاء یک میلیون ریال برای تأمین آب آشامیدنی نائین بار قه امیدی در قلب مردم پریشان محل تولید نمود نمی‌بود شاید اهالی مجبور بترک وطن می‌شدند. حفرقنات از محل عطیه ملوکانه باموفقیت کامل و غیرقابل تصوری توأم بوده و امید می‌رود که یک دوماه دیگرطبق نظر و پیش بینی متخصصین بنگاه آبیاری ۳ الی ۵ سنگ آب شیرین و گوارا در دسترس اهالی نائین قرار گیرد – من نمی‌دانم بچه زبان از این کمک شاهانه که موجب نجات و حیات نائین گردید تشکرکنم همینقدر بدون نجات و حیات نائین گردید تشکرمی‌کنم همینقدر بدون ذره‌ای اغراق عرض می‌کنم که عموم اهالی نائین از مرد و زن و کوچک و بزرگ در کلیه محافل دائماً بدعا گوئی ذات اقدسشان مشغول بوده (صحیح است) روزی را که در دوسال قبل ایشان نائین را بقدوم خود مزین فرمودند روزی بس میمون و مبارک می‌دانند – عطوفت و علاقه و نوع دوستی را که اینجانب در آنروز برای العین از ایشان مشاهده نمودم هیچگاه فراموش ننموده و تا جان در بدن دارم بعنوان یک فرد نائینی از شاهنشاه رئوف و وطن دوست خود سپاسگزارم (احسنت) اما برگردیم بسازمان برنامه: این دستگاه وسیع و عظیم نه فقط کمکی بحوزه انتخابیه اینجانب ننموده‌است بلکه بزرگترین ضربت مخرب را هم بآن وارد آورده‌است (نمایندگان –درهمه جا) و آن تعطیل معادن فلزا نارک می‌باشد – این معادن که سالیان درازاست دائر و مشغول بکاربوده و مخصوصاً در زمان اعلیحضرت فقید رونق و توسعه فراوان یافت در ماه گذشته از طرف سازمان برنامه بسته شد من چون مدن شناسی نیستم وارد این نمی‌شوم که ایا آنچه درباره ثروت تحت الارضی انارک گفته می‌شود تماماً صحیح است و یا اغراق است ولیکن آنچه مسلم است و از طرف کارشناسان متعدد داخلی و خارجی بکات تأیید شده‌است اینست که این معادن از بهترین و غنی ترین معادن ایران و خاورمیانه بوده و با اکتشاف و استخراج صحیح و علمی می‌توان مس سر نیکل کبالت و من جمله طلا و اورانیوم به مقدار زیاد از آن بدست آورد راجع بنفت نیز عرضی نمی‌کنم چون هوز محقق نشده شاید معادن نفت هم در آنجا داشته باشیم برنامه هفت ساله بعذر اینکه‌ایم معادن در حال حاضر دخل و خرج نمی‌کند و بدون در نظر گرفتن میلیارد هائی که تا این تاریخ برا اکتشاف و تکمیل این معادن مخصوصاً در زمان رضا شاه فقید خرج شده‌است تصمیم بتعطیل آن گرفت و با این عمل عجولانه و بعقیده اینجانب بی مطالعه خود نه فقط چهارصد نفر کارگر آن حوزه را بی تکلیف نمود بلکه قصبه انارک را که رونق و در حقیقت حیات آن بستگی بوجود و عمل این معادن دارد از حیز وجود انداخت بعلاوه امنیت این حدود هم بکلی مختل شد و بیم آن می‌رود که میلیونها اموال دولتی که در این معادن موجود است مورد حیف و میل قرار گیرد این موضوع اهمیت حیاتی نه فقط برای انارک و اطراف آن دارد بلکه برای حیات صنعتی ایران هم کمال اهمیت را داشته و مقتضی است دولت و سازمان برنامه در این باره تجدید نظر بنمایند و من هم در انتظار اقدامات مؤثر دولت بیش از این فعلاً در این مقوله عرضی نمی‌کنم راجع بخوروبیابانکوجندق قصد ندارم آقایان نمایندگان محترم را باشرح عسرت و بدبختی فوق العاده اهالی متأثر کنم جمعیت این حدود قریب چهل هزار نفر است و همین قدر عرض می‌کنم که در این نقطه اصولاً نان گندم نایاب آب شیرین آشامیدنی هم اگر پید اشود فقط بعنوان دوا مصرف می‌شود! این اغراق نیست و اغلب شنیده می‌شود که اهالی می‌گویند باوجود اینکه بفلان بیمارآب شیرین هم داده شد فوت نمود! تنها توجهی که به این نقطه شده‌است از طرف سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی بوده‌است که در سال جاری یکباب درمانگاه ساخته خواهد شد و اینجانب و عموم اهالی این حدود از این عمل خیر سازمان سپاسگزاریم ایکاش دولت و سازمان برنامه هم بسازمان شاهنشاهی تأسی می‌نمودند و توجه خود را بیشتر بنقاط دورافتاده و بدبخت کشور معطوف می‌داشتند! ساختمان راه انارک – خور – جندق که چند روز قبل در موقع طرح لایحه راه هم بآن اشاره کرده و همچنین تأمین آب زراعتی و آشامیدنی از اهم اختیارات مردم این ناحیه‌است و توجه مزارت راه و سازمان برنامه را به این نکته جلب می‌کنم. مووضع دیگری را که خواستم بعرض آقایان برسانم و جنبه عمومی دارد مربوط به لوله کشی و برق تهرانست. راجع بلوله کشی دوما هقبل که نمایندگی ایران را در سازمان بهداشت جهانی داشتیم در جلسه مهمانی خصوصی و ضمن صحبت بانمایندگیهای مختلف تمایل دولت ایران را دائربه انعقاد جلسه عمومی دوسال بعد در تهران اظهار داشتم رئیس یکی از نمایندگیها که وزیربهداری کشور خودش نی زمی‌باشد و در زمان جنگ هم در تهران بوده‌است راجع بلوله کشی آب تهران سؤال نمود جواب دادم عملیات در جریانست و بطورقطع تا آن موقع دوسال دگرانجام خواه دیافت گفت آیا اطمینان دارید و حاضر ید شرط ببندید من که ۴ سال است مرتباً از قرضه هنگفت از بانک ملی و عملیات شرکت الکساندر یپ و اداره لوله کشی و حق انشعاب و ورود هزاران تن لوله ببنادر و کمیسیونهای متعدد در وزارت کشور راجع بلوله کشی می‌شنوم و می‌خوانم و گمان می‌کردم که اگر بفرض در انقضا مدت قرارداد یعنی سه سال و نیم هم عمل لوله کشی انجام نگیرد منتها بایک دوسال تمدید عملی خواهد شد به او اطمینان دادم ولیکن او هم به من اطمینان داد و شرط بست که این کارباین زودی انجام نخواهد یافت در مراجعت و تحقیق بیشتر واقف شدم که او یعنی یکنفر بیگانه از من که یکنفر نماینده ملت هستم بیشتر از وضع لوله کشی آب پایتخت ما اطلاع دارد آی اصرفاً آشنائی اوباوضاع کشورما در او تولید بدبینی نموده بود که منجر به این پی شبین صحیح شد و یا اسراری در کار بود هاست که او مطلع بوده و من نمی‌دانستم؟ من و عموم مردم می‌خواهیم بدانیم چرا و بچه علت شرکت مقاطعه کار در انقضای مدت قرارداد یعنی ۱۵ تیرماه جاری عمل لوله کشی تهران را باتمام نرسانید آیا این غفلت و قصور از طرف مأمورین خودمان بوده‌است یا شرکت الکساندر گیپ؟ اگرازطرف مأمورین دولت بوده‌است چر امسئولین معرفی و مجازات نمی‌شوند بنظر من مدیر کل لوله کشی و مهندسین آن آدمهای درستی هستند و بنظر من مقصر نبوده‌اند و اگر هم تعلل از طرف شرکت فوق بوده چرا قرار داد جدیدی با همان شرکت در شرف تنظیم است؟ (شوشتری – آقا چند میلیون دیگر اضافه کردند) آیا صلاح است که مسئولیت لوله کشی تهران مجدداً بشرکتی واگذار شود که جز خلف وعده صرف مبالغی زیاد پول و اتلاف سه سال و نیم وقت کاردیگری برای ما نکرده و حتی نقشه کامل شبکه را هم که می‌بایستی طبق قرار داد در اردیبهشت ۲۶ تحویل می‌داد هنوز پس از این مدت تهیه نکرده است؟ آیا دولت تضمینی دارد که مجدداً چندین سال وقت گرانبها و مبلغ زیادی پول دولت تلف نخواهدشد این دیگر چیز غریبی است می‌گویند شرکت مزبور بعوض پرداخت خسارت مطالبه غرامت هم می‌کند و کابینه گذشته تصویب نامه‌ای صادر کرده‌است که حق الاظاره این شرکت ۵۲ میلیون ریال یعنی دوبرابرمبلغ قرار دادیکه انجام نشده پرداخت شود دولتی که ببهانه خسارت دوسه میلیون تومان بخزانه دولت کشت خشخاش را که عامل بزرگ بدبختی ملت ماست تحریم و قدغن نمی‌کند ملاحظه بفرمایید چگونه حاتم بخشی می‌کند! من اصولاً آدم بدبینی نیستم و غالباً هم بعلت خوش بینی زیاد در اوضاع مورد ملامت و ایراد دوستان قرار می‌گیرم ولیکن اذعان می‌کنم که جریان لوله کشی تهران مراسخت بحیرت انداخته‌است و امیدوارم پاسخ دولت مرا روشن کند والا ناچار خواهم بود موضوع را باز تعقیب کنم اما راجع به بنگاه برق اگرچه وضع برق تهران بهیچوجه این شرکت هنوز شبکه لوله کشی را حاضر نکرده‌است بنده در اینجا مدارکی دارم که متأسفانه نظر آقای ابتهاج را تأیید نمی‌کند او یکمقدار لول ههای شکسته فقط وارد ایران کرده‌است، جناب اقای نخست وزیر من گمان می‌کنم که مشا میل دارید تهران لوله کشی بشود اگرمیل دارید و می‌خواهید که تهران تا سه یا چهارسال دیگرلول هکشی بشود ما باید بفهمیم که مسئول کیست و یک تصمیمی هم داشته باشیم که حقیقتاً بازهمان اهمال و تعلل تکرار نشود خدا شاهد است این حرفی را که بنده می‌زنم از روی کمال و شدت تأسف است که چطور یک حارجی چون من تا حدی علاقمند به این امر هستم و آقایان دیگر هم البته علاقه دارند به اینموضوع عرض می‌کنم اگریک خارجی بیاید و یکی از مواد را اجرا نکند اگرسری درش نیست پس باید توضیح بدهند در مجلس شورای ملی و سنا اگرآقای ساعد گزارش داده‌اند و بنده در مسافرت بودم و نشنیدم خیلی خوب است که دولت آقای رزم‌آرا که یقین دارم به این موضوع علاقمند هستند ماراهم وارد کنند و گزارش آن را بدهند. اما راجع ببنگاه برق اگر چه وضع برق تهران بهیچوجه رضایت نخش نیست و حتی نیمی هم از احتیاجات شهرراتأمین نمی‌کند ولیکن آنچه را که هیچ شخص بیغرضی نمی‌تواند انکار کند بهبودی قابل ملاحظه‌ای است که باوجود اشکالات فنی عدید هدرعرض سال گذشته در برق تهران پدید آمد هاست (صحیح است) مهندس نجم ایشان را چون بنده می‌شناسم بخودم اجازه می‌دهم که اسم ایشان را در پشت این ببرم چون معمولاً بنده پشت این تریبون ببرم چون معمولاً بنده پشت تریبون اسم اشخاص را نمی‌برم ولی چون ایشان را خوب می‌شناسم و فعالیت و جدیت ایشان را دیده‌ام و اطمینان دارم اسم اورا بردم (نورالدین امامی – آقای دکتر زیاد تعریف اورا نکن که برش می‌دارند) من خیال می‌کنم با این روشی که این دارد ایشان و امثال ایشان را بر نخواهدداشت. (نایب رئیس یکی دو دقیقه دیگر وقت دارید) و امید می‌رود با کمک دولت و سازمان برنامه کلیه نواقص رفع شود و تهران دارای ۷۰ هزار کیلوات نیروی برق شود – قابلیت و پاکدامنی آقای مهندس نجم مدیر عامل بنگاه برق عامل اصلی این موفقیت بوده و نمونه بارزی است از محسنات و تأثیر نیک واگذاری کارها باشخاص درستکار و کاردان شنیده‌ام که جناب آقای نخست وزیر هم پیوسته بآقایان وزراء تذکر می‌دهند که دست اشخاص فاسد و نادرست را از کارها کوتاه کنند و کارمندان صحیح العمل را تشویق نمایند – فساد به مفهوم کامل و اعم دزدی – جنایت در همه چیز – دروغ – ارتباط با بیگانگان و حتی پادوئی و جاسوسی برای آنها بطوری در دستگاهها ما رخنه کرده‌است که افراد صالح و وطن پرست بستوه آمده و می‌ترسم بکلی دلسرد و مأیوس شوند. بعقیده من تنها راه نجات مملکت از وضع اسف آور فعلی و تنها راز موفقیت دولت مبارزه با فساد می‌باشد که متأسفانه با وجود تأکیدات مکرر و متوالی اعلیحضرت همایونی و صلحای قوم در حکومتهای گذشته چندان مورد توجه قرار نگرفته‌است، حتی قانونی از مجلس ۱۵ برای تصفیه دستگاههای دولتی از ناپاکان گذشت (در صورتیکه اصولاً این از وظایف اولیه وزراست و احتیاج بقانون و هیئت مخصوص ندارد) ولی آقایان نمایندگان محترم بخوبی از پیشه و طرز اجراء این قانون تصفیه مستحضرند هیئت تصفیه بجای معرفی و اخراج عناصر ناصالح یکسال وقت خودرا ببطالت و تعیین مثلاً لزوم و یا عدم لزوم پیشخدمت در کنسولگری ازمیر گذراند! هنوز چند روزی از عمر هیئت تصفیه باقی است و چقدر خوب بود اگرجبران گذشته را کرده و این چندروز باقی خودرا انجام نمایند من عقیده دارم دولت هم بایستی باکمال شهامت و قدرت در مجازات اشخاص فاسد و دزدان اداری بکوشد و اگرحتی در این باره دیکتاتوری هم بخرج دهد یقین دارم مورد ایراد اقلیت مجلس قرارنخواهد گرفت تحول را از همین جنگ باساد منتها از بالا شروع کنیم و اگرانشاءلله موفق شدید خودتان نیکنام و ما طرفدارانتان نیز نزد ملت روسفید خواهیم بود مطلب آخرمربوط به بحرین و فیروزه‌است در لایحه تقدیمی راجع به تقسیمات کشوری اسمی از بحرین و فیروزه ندیدم امیدوارم مجلس و دولت اقدام مقتضی بنمایند تا حقوق حقه و قطعی ایران تأمین شود (صحیح است – احسنت)
– طرح لایحه اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت تیر ماه ۱۳۲۹ و خاتمه مذاکرات آن
ویرایش۳ – طرح لایحه اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت تیر ماه ۱۳۲۹ و خاتمه مذاکرات آن
نایب رئیس- از طرف دولت شرحی نوشته شده که برای جواب سؤال آقایان حاضر هستند ولی اجازه بفرمایید که اول لایحه یک دوازدهم بودجه مطرح شود (صحیح است) و بعد بسؤالات به پردازیم.
کشاورز صدر- بنده طبق ماده ۱۳۸ نظام نامه اخطار دارم.
نایب رئیس- بعد بفرمایید. ماده واحده قرائت می‌شود مجلس شورای ملی نظر به اینکه تا کنون بودجه سال ۱۳۲۹ کل کشور تصویب نگردیده و از طرفی ماه جاریدر شرف خاتمه‌است و بایستی حقوق و هزینه‌های مربوطه پرداخت گردد لهذا ماده زیر پیشنهاد و تصویب و تصویب آنرا استدعا می‌نماید
ماده وا حده - بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود حقوق و مزایا و کمک کارمندان و خدمتگزاران و سایر مصارف مستمر و غیر مستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر مخارج منظور در بودجه کل کشور را در تیرماه ۱۳۲۹ در حدود یک دوازدهم اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۸ و بارعایت قانو ن بودجه سال مذکور و سایرقوانین و مقررات مالی از محل درآمد عمومی سال ۱۳۲۹ کشور پرداخت نماید. تعهدات سال گذشته که تا انقضای دوره عمل مالی پرداخت نشده در حدود چهاردوازدهم اعتبارات انتقالی و برطبق ماده ۳۷ قانون محاسبات عمومی قابل پرداخت و اعتبار بودجه مجلس سنا در تیرماه کماکان در حدود مبلغ یک میلیون و پانصد هزارریال برسم علی الحساب تذدیه و پس از تصویب بودجه مربوطه محسوب خواهدشد نخست وزیر وزیردارائی علی رزم‌آرا دکتر نصر
نایب رئیس- مذاکره در ماده واحده‌است آقای نریمان بفرمایید
نریمان – چون لوایح ۱ دوازدهم‌های ماهیانه تماس با مستخدمین دولت دارد و پرداخت حقوق آنان موکول بتصویب این ۱ دوازدهم‌ها است و مستخدمین دولت که از طبقه منورالفکر و تحصیل کرده مملکت هستند و برخلاف عقیده بعضی مردم، من مستخدمین دولت را اکثراً مردمان زحمتکش و وطن پرست و دلسوز می‌دانم (صحیح است) و اطمینان دارم عایدات متجاوز از صدی ۹۵ آن مستخدمین منحصر بهمین حقوق اداری می‌باشد به اینجهت مخالفت من بالایحه ۱ دوازدهم تیرماه ابداً ارتباطی باپرداخت حقوق و کمک و حتی اضافات استحقاقی مستخدمین دولت که اعتبار آنر اکمیسیون بودجه در بودجه امسال تصویب نموده باشد ندارد بلکه معتقدم هرچه زودتر این حقوقات و کمک به مأخذ بودجه سال ۱۳۲۸ و بهمچنین اضافات کارمندان بشرط اینکه هیچکدام از اعتباراتیکه در بودجه ۱۳۲۹ برای اینکار پیش بینی شده و موردموافقت کمیسیون بودجه قرار گرفته‌است تجاوزنکند در آخر تیرماه تأدیه گردد و ضمناً مخارج ضروری و فوری دولت هم پرداخته شود مخالفت من با ماده واحده ۱ دوازدهم تیرماه مربوط بسایر مخارج مستعمروغیرمستعمر منظور در بودجه کشور و انهم در حدود ۱ دوازدهم اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۸ است. اگرآقایان محترم مندرجات گزارش دولت را در باب پیشنهاد بودجه سا ل۱۳۲۹ بخاطرداشته باشند متذکرخواهند بود که دولت سابق خودش اذعان کرد هاست بودجه سال ۱۳۲۸ که در موقع پیشنهاد سیصد و سی میلیون روی کاغذ کسرمحل داشته‌است در عمل در حدود ۴۵۰ میلیون تومان کسرپیدا کرد ه یعنی در پایان سال ۱۳۲۸ یکصد میلیون تومان تنخواه گردان خزانه داری کل خورده شده بود باضافه در حدود دویست میلیون توما ن از وجوه دیگر خزانه داری کل به مصرف رسیده و تازه در اخر سال در حدود ۱۵۰ میلیون تومان مخارج تعهد شده پرداخت نشده باقی داشته‌اند. این چیزی است که خود دولت سابق اذعان کرده حال وضعیت حقیقی بدتر از این باشد یا نباشد نمی‌دانم قدرمسلم این است که بودجه مصوب ۱۳۲۸ ۴۵۰ میلیون تومان کسر محل داشته‌است، بسیارخوب دول تمقتدری که در ماده دوم برنامه خود دم از تعدیل بودجه و ایجاد توازن می‌زند دولتی که مدعی است برنامه‌اش حرف و نوشت هوخطابه نیست بلکه کار و عمل است چگونه از تاریخ ششم تیرماه که به مجلس معرفی شده و در سیزدهم تیرماه رأی اعتماد از مجلس گرفته‌است ت ابحال نسبت ببودجه سال ۲۹ و تعدیل آن قدم مؤثری برنداشته‌است و حالا می‌آید ۱ – دوازدهم تیرماه را به مأخذ بودجه کسر محل دار ۱۳۲۸ پیشنهاد می‌کند آقایان محترم البته بخاطردارید که بودجه سال ۱۳۲۹ کشوررا دولت ستبق در اوایل خرداد تقدیم مجلس نمود و از همان اوان کمیسیون بودجه آنرا مورد مطالعه قرارداد و از همان وقت در صدد ایجاد تعادل و توازن در این بودجه‌ای که در حدود ۲۵۰ میلیون تومان کسر محل داشت برامد و در این مدت چه کمیسیون بودجه چه سوکمیسیون منتخبه برای رسیدن به این منظور قابل تحسین و شایان تقدیر زحمات زیادی کشیده‌اند و هم وقعیکه دولت فعلی روی کارآمد قسمت اعظم اینکارمشکل انجام شده بود در اینجا لازم است از زحمات کمیسیون بودجه و مخصوصاً سعی و کوشش آقا این دکتر معظمی و دکتر کیان و نبوی و صاحب جمع نمایندگان محترم عضو سو کمیسیون بودجه برای ایجاد توازن و تعادل و مخصوصاً زحمات آقای دکتر معظمی که صبح و عصر در این هوای گرم وقت خودرا مصروف اینکارداشته‌اند قدردانی شود، با اینکه دولت فعلی تعدیل بودجه را در سرلوحه برنامه خود قرارداده‌است با اینکه دولت آقای رزم‌آرا شعارش کاروعمل است نه حرف ولی عملش حرف و خطابه و نطق است تنها عمل این دولت فعال برای اجرای یکی از مواد برنامه‌اش این بوده‌است که بایعضی از نظریات کمیسیون یا سوکمیسیون بودجه راجع بتقلیل ارقام خرج موافقت نماید و شاید این موافقت‌ها منحصر بتقلیل قسمتی از اضافه اعتبارات منظور در بودجه سال ۱۳۲۹ بوده‌است اگردولت آقای رزم‌آرا حقیقتاً این قسمت از ماده دوم برنامه خود ایمان داشت اگردولت آقای رزم‌آرا بجای حرف عمل داشت و می‌خواست کاربکند اگردولت رزم‌آرا حقیقتاً می‌خواست بوضع بداقتصادی مردم و اوضاع وخیم مالی دولت سروصورتی بدهد اولین قدم ایجاد یک توازن حقیقی در بودجه سال ۱۳۲۹ که نهایت فوریت را دارد می‌بود حسن اتفاق برای این دولت این بود کخ کمیسیون بودجه زحمات را کشیده و زمینه کاررا فراهم کرده بوده و کافی بود دولت فوراً یک تجدید نظرکلی در کار می‌کرد و کاردرابدست می‌گرفت و با اطلاعاتی که بهتر و بیشتر در دسترس دولت است اقلام زاید و غیرضروری و یا آنهائی که فعلاً وصول می‌شود یک اصلاحاتی در بودجه پیشنهادی می‌کرد که کمیسیون بودجه با اطمینان خاطر بودجه سال ۱۳۲۹ را تصویب و به مجلس گزارش آنرامی‌داد نه اینکه بیاید بعنوان فوریت پرداختهای تیرماه بازمبلغی کسر بودجه بر ملکت تحمیل کند نمی‌دانم آقای وزیردارائی فرصت خواندن بودجه پیشنهادی سال ۱۳۲۹ را داشته‌اند نمی‌دانم آیا ایشان می‌دانند که سال ۱۳۲۸ در عمل ۴۵۰ میلیون تومان کسرعمل داشته نمی‌دانم ایشان می‌دانند بودجه که دولت سابق به مجلس پیشنهاد کرده‌است در بعضی اقلام نسبت به اعتبارات سال ۱۳۲۸ اعتبارات کمتری مجموع آنها در حدود ۱۴۷ میلیون تومان است منظور داشته‌است اگر اینطور است اگرایشان وزیردارائی دولتی هستند که تقلیل بودجه یکی از مواد برنامه آن است چطورامده‌اند مخارج تیرماه ۱۳۲۹ را برخلاف برنامه دولت در حدود مأخذ همان اعتباراتی که در سال ۱۳۲۸ ۴۵۰ میلیون تومان کسرعمل داشته و خود دولت صدو چهل و هفت میلیون تومان آنرا غیرضروری تشخیص داده و پیشنهاد می‌کنند یکدوازدهم سالی ۴۵۰ میلیون تومان بالغ بر۳۵ میلیون تومان است بچه مناسبت دولت می‌خواهد مجلس را متقاعد کند باتصویب این یکدوازدهم ۳۵ میلیون تومان کسرمحل برا ی بودجه سال ۱۳۲۹ فراهم نماید مگردولت معتقد به برنامه خود نیست من قبل از آنکه آقای دکتر نصر در کابینه آقا رزم‌آرا شرکت کنند به ایشان ارادت داشتم این ایراد و اعتراض من مربوط بکارهای عمومی کشوراست از آقای دکتر نصروزیردارائی این انتظار می‌رفت که به محض ورود بتهران اول توجه خودرامعطوف ببودجه نمایند زیرا بودجه کشورلااقل برای نه الی هشت ماه دیگر مأخذ عمل ایشان خواهد بود و اگر پایه کار ایشان که بودجه‌است غلط گذارد شود هیچ کاری برای اصلاح اوضاع مالی و اقتصادی ایران در این مدت نخواهد توانست بکند – من فکر می‌کردم آقای دکتر نصر اول کاری که خواه دکرد این است که بودجه را مطالعه می‌کند و فوراً درصدد برمی آیند یک بودجه عاقلانه که جمع و خرج آن حتماً موازنه نماید و مخارج آن حتماً در حدود عایدات قطعی و وصولی باشد تنظیم نمایندنه اینکه بگذارند کمیسیون بودجه و سوکمیسیون بودجه اینکار را که از وظایف وزیردارائی است انجام دهد – این ج اسوء تفاهم نشود من بهیچ وجه قصد ندارم قدمهائی که کمیسیون و سوکمیسیون بودجه برای تعدیل بودجه ۱۳۲۹ برداشته‌اند ناچیز بشمارم برعکس من معتقدم این زحماتی که کشیده شده خیلی بجا و به موقع و قابل تقدیر است ولی باید تصدیق کرد وظیفه مجلس شورای ملی و کمیسیون بودجه و سوکمیسیون این نیست که بیاید قیم دولت بشود و برای دولت بودجه بنویسد و یامجبور شود قلم را دست بگیرد و بودجه دولت را تعدیل نماید – مجلس باید بودجه دولت را اگرموازنه داشت تحت مطالعه قراربدهد والا آنرا رد بکند منتها برای اینکه وقت تلف نشود کمیسیون بودجه آمده‌است خودش قلم را دست گرفته و متصدیان امر را وادار به اصلاح اقلام کرده‌اند تا بطوریکه می‌گویند یک موازنه‌ای بدست آمده – اینکار اضطراری بوده والا حق این است که دولت خودش در بودجه پیشنهادی تجدید نظر نماید و یک بودجه اصلاح شده که ستون خرج آن باستون درآمدهای حقیقی و قطعی آن مساوی باشد و موازنه نماید و در هرصورت ستون خرج از ستون درامد بیشتر نباش به مجلس و کمیسیون بودجه بدهد – باید تصدیق کردوقتی خود متصدیان امرکه باجزئیات کارآشنا هستند بخواهند یک منظوری را انجام دهند خیلی بهتر خواهند توانست آنکار را ببهترین وجهی صورت بدهند تا انکه کس دیگری که در آن کارها وارد نیست و از جزئیات اموراطلاعات دقیقی ندارد بخواهد باکمک ظاهری متصدیان آنکاررابکند – من می‌ترسم موازنه که در بودجه سال ۱۳۲۹ مژده می‌دهند برقرار شده یعنی در کمیسیون برقرار شده در تمام قسمتها واقعیت نداشته باشد مثلاً شنیده شد یک از راههای ایجاد موازنه این بوده‌است که در قسمت خرج بهای قند و شکر و یاغله موجود را که از محل قرض از خزانه داری کل خریده شده حذف کرده‌اند البته صورت ظاهر امراین است که دولت این پول را داد هاست و لزومی ندارد در ستون خرج این پول منظور بشود و حال آنکه اگربرای تهیه این مقدار شکر و قند و غله و غیره که فعلاً موجوداست دولت بدهکار باشد و از جائی قرض کرد هباشد این بدهی پرداخته شود و اگر برای حرید این موجودی و پرداخت قرض مربوطه محلی در نظر گرفته بشود مثل این است که دولت از سرمایه مصرف کرد هباشد و باصطلاح از مایه خورد ه باشد بنظر من حذف این مبالغ در خرج این عیب را دارد که کسربودجه بجای خود معادل همین مبالغ باقی است منتها این کسر ظاهرنیست و اگراینطور باشد کسر بودجه هنوز از بین نرفته‌است. بنابرآن چه بعرض آقایان محترم رسید من از آقایان نمایندگان محترم تقاضا می‌کنم لایحه دولت را راجع به ۱ دوازدهم تیرماه تصویب نفرمایند زیرا برخلاف ماد ه دوم برنامه دولت تنظیم و پیشنهاد شده و به کیفیتی که تنظیم و پیشنهاد شده بعمل توازن و تعادل بودجه لطمه وارد خواهد نمود و چون به موجب آئین‌نامه نمایندگان در مورد یکدوازدهم‌ها نمی‌توانند پیشنهاد اصلاح بدهند چاره منحصر به این است که جناب آقای وزیردارائی فی المجلس ماده واحده پیشنهادی را طوری اصلاح فرمایند که اجازه پرداخت فعلاً شامل حقوق و کمک و مزایای کارمندان و مخارج ضروری و فوری تیرماه ۲۹ در حدود یک دوازدهم اعتبارات بودجه مصوبه سال ۱۳۲۸ داده‌است و با رعایت تقلیلی که خود دولت در بودجه پیشنهادی سال ۱۳۲۹ در نظر گرفته‌است بشود – بهتر خواهد بود مخصوصاً در ماده واحده اصلاحی این مطلب هم تذکر داده شود که یکدوازدهم تیر ماه و ۳ دوازدهم‌های مصوب ۳ ماه اول سال جاری تمام بطورعلی الحساب بوده و بابت اعتباراتی که در بودجه سال ۱۳۲۹ بتصویب می‌رسد محسوب خواهد شد به این معنی که آنچه باستناد این چهاردوازدهم‌های چهار ماه اول سال از اعتبارات پرداخته خواهد شد مجموعاً از اعتبارات یکساله مصوب سال ۱۳۲۹ نباید تجاوزنماید – گر چه می‌گوید رویه وزارت دارائی نسبت بیک دوازدهم هائی که تابحال مجلس شورای ملی تصویب کرده‌است بهمین نهج بوده‌است معذلک بهتر خواهد بود این مطلب در ماده واحده تصریح بشود در پایان عرض می‌کنم که فراکسیون وطن راجع به لایحه یک دوازدهم ممتنع خواهد بود
نایب رئیس- آقای معاون وزارت دارائی بفرمایید
معاون وزارت دارائی – راجع بفرمایشات جناب آقای نریمان از طرف مستخدمین دولت در مورد اظهار لطفی که نسبت به مستخدمین کردند و در حدود نود و پنج در صد اینها را مردمانی صالح شمردند باید تشکر بکنم اما فرمایشات ایشان یک قسمت مربوط بود به اینکه تعدیل بودجه بوسیله سوکمیسیون بعکمل آمده‌است بدون مداخله دولت و حال آنکه از بدو تشکیل دولت حاضر یعنی از همان روز اول دولت با سو کمیسیون در تماس بوده و تعدیلاتی که در آنجا می‌شد همه بانظر دولت بود بنابراین نمی‌شود گفت که سو کمیسیون خودش آمده‌است عملی کرده‌است مطلب دوم بطور کلی این بود که یک ارقامی را بعنوان درآمد بودجه اضافه کرده‌اند که تردید می‌رود اینها واقعاً درآمد باشد و شاید بیشتر صورت حساب سازی و رقم بازی را داشته باشد اگردولت حالا مقروض باشد مسلماً این کالا و جنس موجود در مقابل قرض است ولی بطوریکه آقای نریمان ادوار مختلفه دروزارت دارائی سابقه دارند دولت از بابت خرید قند و شکر در جائی اعتباری منظور نکرده و قند و شکر از درآمد خود دولت خریداری می‌شود و فراموش شده و از این بابت قرضی بجای نداردمطالب دیگری که فرهمند راجع بودجه تعدیل و اصلاح این لایحه بنظربنده نمی‌آید که این لایحه یک چیز فوق العاده‌ای داشته باشد این لایحه برای پرداخت حقوق و مخارج ضروری دولت در حدود یک دوازدهم بودجه سال ۱۳۲۸ می‌باشد اما مطلب مهمی را که ایراد فرمودند این بود که بودجه سال ۱۳۲۸ رقم خرجش زیادی داشته‌است از درامد و بالنتیجه نمی‌شود آنرا مأخذ پرداخت امسال قرارداد بدلیل تعدیلی که در بودجه شده‌است این مطلب بوده‌است و از روز پنجم، ششم تیرماه که دولت روی کار آمد وزراء شروع بکار کردند فوراً دستور داد ه شد هردرخواستی که از هرجائی می‌رسد باید در حدود آن چیزهائی باشد که مورد تصویب سو کمیسیون قرارگرفته‌است بنابراین این توهم موجود نیست (نریمان –ماده واحده را اصلاح بفرمایید) ماده واحده جائی برای اصلاح ندارد این برای پرداخت مخارج و احتیاجات ضروری است اما یک مطلب دیگری که آقای نریمان فرمودند این بود که باید یک کاری کرد که مخارج بیهوده از بین برود و مخارج لازم و صحیح بجای خودش باشد و اگراین لایحه باعجله و شتاب تنظیم شده‌ای نراخود دولت یک فکری برایش بکنند فرمودند آقای وزیردارائی باید این کاررابکند البت هجناب اقای وزیردارائی مشغول همین مطالعات هستند و دولت هم از روز اولی که روی کارامد برایش ممکن نبود که بیاید بودجه‌ای از نو تنظیم کند باوردبکمیسیون دولت هما ن بودجه را قبول کرد و اصلاحات هم انجام گرفت و این بودجه همانطور که فرمودند باید بصورت بودجه مملکت بیاید و ارقام درآمد در هزینه باهم توازن داشته باشد و این عملی است که هیئت دولت و مخصوصاً جناب اقای وزیر دارائی متوجه اینکارهستند و اینکار صورت خواهد گرفت بطورکل فرمایشات جناب آقای نریمان همین‌ها بوده چون من یادداشتی از فرمایشات ایشان نگرفتم اگرفرمایشات دیگری هم فرمودند بفرمایند تا توضیح دهم (یکی از نمایندگان – همین‌ها بوده)
نایب رئیس- آقای رضوی موافقید بفرمایید
رضوی شیرازی- در مجلس شورای ملی مخصوصاً در این ادواراخیر بقدری لایحه یک دوازدهم تقدیم شده‌است و در پیرامون ایرا دشده‌است که بالاخره فلسفه وجود آن بهیچکس مستور نیست انچه را که باید مدافع نفربگوید هم اقای نریمان که مخالف بودند فرمودند و هم آقای معاون وزارت دارائی اشاره کردند و آن عبارت از این بود که یک مقداربسیاری از این بودجه یک دوازدهم باید به مصرف حقوق کسانی برشد که از روز بیستم ماه روزشماری و ساعت شماری می‌کند برای خاطراینکه بتوانند از این محل وجهی بدست بیاورند و زندگانی خود و عائله شان اداره کنند و البته تأخیرش هم خسارت زیادی به خانواده‌ها و خانه‌داران وارد خواهد ساخت در این مطلب هیچ جای شک و تردید نخواهد بود بخصوص محل درامد همین ۹۵ درصد مستخدمین درستکاروصحیحالعمل که فرمودن دفقط بسته به همین حقوق اتست که دریافت می‌کنند که به این جهت بنده معتقدبودم و معتقد هستم که زودترمجلس شورای ملی این یک دوازدهمراتصویب بکنند که‌ای نخود یک کمکی است که به این دسته و به این جمع شده‌است ولی در عین حال بنده می‌خواستم تقاضا بکنم به این که چون نه مجلس و نه آقایان دیگر بطورکلی راضی نیستند که وضعیت بودجه بجائی برسد که محتاج به یک دوازدهم باشیم برای خاطراینکه آن ساعتی که لازم شد، واجب شد که یک دوازدهم بیاورند یعنی مثل همان ماه پیش که بودجه تصوی بنشده‌است البته پرداخت و تصویب آن لازم و واجب است ولی استدعا می‌کنم هم از هیئت دولت وهم از مجلس شورای ملی که منتهای توجه را بفرمایند که انشاءالله این اخرین یک دو دواز دهمی باشد که امسال می‌آید به مجلس و ما تصویب می‌کنیم و انشاءلله زودتربودجه برسد که علاوه براینکه بالاخره تکلیف پرداخت‌ها روشن می‌شود یک سهم مختصری از این بودجه کل کشور علاوه برپرداخت حقوق که برای عمرا ن. وآبادی و مصارف مملکتی است جای محل آنها محرز و محفوظ باشد گرچه راجع براهها تصویب کردی ولی باز غیرازراهها یک مصارف لازمه دیگری هم هست (یک از نمایندگان – راجع بخرید غله صحبت کنید چون موقعش می‌گذرد) راجع بخرید غله که یادآوری فرمودند عرض میکن مازاکناف و جوانب البته راجع به موضوع غله بسایرمذاکره شده بود و از شیرازهم تلگرافی کرده بودند و به مقامات مربوطه عرض شد البته امسال یک تغییر وضعیت خرید غله باسال قبل پید اکرده بعضی جاها که بنده شنیدم هنوز تعیین نرخ نشده‌است ولی در بعضی جاها مثل فارس که تعیی ننرخ شده مشکل دیگری پیش آمده و آن این است که آنچه اداره غله خریداری می‌کند این غله را ذخیره می‌کند و برای نان شهرها مفید است که باید شهرداریها تهیه غله بکنند بودجه‌های شهرداریها هم متأسفانه در نحلها کسری دارند و اضافه‌ای ندارند و این کارمحتاج به تهیه یک درآمد خاصی است که به ان وسیله بتوان کاری انجام داد و من حیث المجموع رویهم رفته آن نظم و ترتیب که باید در خریدغله باشد امسال بهیچوجه من الوجوه موجود نیست (فرامرزی – مقصود از خرید نرخ این است که پایین نیاید؟) (شوشتری – منظور این استکه سطح کشت پایی نیاید) این موضوع خرید غله و در سیلو نگاه داشتن در تمام نواحی کشورالبته بسیار مفید است ولیکن در نواحی که ارتباط باخارج دارداینها لازمتر و مسامحه‌اش خطرناکتراست زیرادریک نواحی مخصوصاً مثل فارس که سواحل آن ناحی هانطرف حلیج ناحیه عربستان آنقدرنزدیک است که اصلاً حمل و نقل بسیارآسان است از این جهت است که بنده معتقدم هرقدر دولت بتوان دزائد برمیزان و زائد برمصرف ولو بایک مزایایی خریدار یکند چنانکه در سال گذشته کردند ممکن است زیاد بیاید، برای سال بعد بماند بهترازاین است که خدای نخواسته یک کسری بیاید و دولت یک مبلغ هنگفتی بدهد و مجبورشود از ممالک دیگربخرد.
نایب رئیس- آقای معاون وزارت دارائی بفرمایید
معاون وزارت دارائی – راجع به مسئله خرید غله فرمودند خرید غله البته از کارهائیست که دولت جزو وظایفش است و سالهاست که اینکار اینطور معمول بوده‌است که نرخ خرید در مرکز تعیین میشده‌است و در ولایات باوضع محلی تطبیق می‌کردند امسال وضع محصول خوشبختانه خیلی خوب است و فراوانی در همه جا است مسئله تعیین نرخ بنظر می‌آید که باید بارعایت چندین مطلب بشود اولاً باید رعایت کرد میزان محصول و میزان درآمد را البته یک جائی که رعیت وقتی زراعت می‌کند تخمی پنج تخم تخمی ۶ تخم گیرش می‌آید قیمت انجا با جائی که تخمی ۲۰ تخم می‌دهد فرق دارد طبعاً جائی که کمترمحصول دارد باید رعایت حالش بیشتربشود مطلب دوم که باید رعایت بشود نرخ نقاط همجواراست مثلاً ملاحظه بفرمایید که اگربرای اصفهان یکی نرخی معین می‌شود باید نسبت بنقاط شرقی و غربی و شمالی اش نرخ یک ثبات و هماهنگی داشته باشد مطلب سوم نسبت بنقاط مرزی یک اشکال دیگری دارد و آن اینست که ت اسالهای قبل معمولاً از این طرف مرز تا آن طرف مرز قاچاق می‌رفت حالا البت هوضع محصول همه جا خوب است عراق هم خوب است نقاط شمالی و جنوبی آن خوب است طوری نباشد که از آنطرف بیایند به این طرف این است که با رعایت تمام این نکات دولت و وزارت دارائی یک نرخهائی در نظر گرفته و گمان می‌کنم در همین هفته جریان خودش را طی خواهد کرد بطوریکه بنده امیدوارم در دهه اول مرداد این عمل در اینجا خاتمه یافته و شروع بخرید بشود
نایب رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرا ترسیده‌است قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) (مقام ریاست محترم مجلس شورایملی پیشنهاد می‌نمایم بعد از بیانات یک نفر موافق و این نفر مخالف به کفایت مذاکرات رأی گرفته شود نورالدین امامی)
نایب رئیس- آقای قائم مقام رفیع با این پیشنهاد مخالفید؟
رفیع – بله مخالفم
نایب رئیس- آقای نورالدین امامی بفرمایید.
نورالدین امامی - مذاکرات آقایان موافق ومخالف در اطراف بودجه همه‌اش صحیح است خوشبختانه تا چند روز دیگر بودجه کل کشوربه مجلس تقدیم خواهد شد و وقت زیادی خواهیم داشت که در اطراف مواد آن بحث کنیم وهمانطوریکه چند روز قبل تذکر دادم تصدیق می‌فرمایید آخر برج است و هر چه زودتر بایستی دولت حقوق مستخدمی نخود را بپردازد این است که من استدعا می‌کنم از آقای مکی که ردیف مخالف دوم اسم نوشته‌اند از مخالفتشان صرفنظر فرمایند وهمچنین آقایان از پیشنهاداتی که داده‌اند صرفنظر بفرمایند (چند نفر از نمایندگان – پیشنهاد نمی‌شود داد) و زودتر رأی بگیریم و این تمام بشود وهمچنین از آقای کشاورز صدر از جسارتی که کرده‌ام عذر می‌خواهم
نایب رئیس- آقای رفیع
رفیع – مخالفت من با کفایت مذاکرات برای اینستکه مذاکراتی در مجلس شد ولی رئیس محترم دولت خودشان شخصاً در این باب صحبتی نکردند وقتی که ما رأی می‌دهیم باید بدانیم که اقداماتی خواهن دکرد وله اهم حوائج قلبیه ما بدست ایشان انجام خواهد شد جماعتی در اروپا وامریکا مشغول مطالعه هستند که ابداً برای ما مصرف ندارند وضع ما مردم را باید یک دولتی اختیار داشته باشد که برسد حقوق اینها را ببرد ت ابرگردند باوطان خودشان پول مملکت چرا می‌رود؟ این مطالعه کنندگان بقدر یک کدخدا حسین برای این مملکت فایده ندارند این کد خدا حسین یک خربزه خوب بجامعه تحویل داد ویکقران از بودجه مملکت نگرفت خودش بافکر خودش سعی خودش این خربزه را بجامعه تحویل داد موضوع دیگر راجع به این کرایه خانه‌های زائد است این خرجهای زائد است که هر وزارتخانه در هرماه چند هزار تومان یعنی در حدود ۲۰۰ هزار تومان کریه می‌دهند اینها راببرند و قطع کنند (نمایندگان- صحیح است) اداره مال الاجاره‌ها برای یک پیرزن یا برای یکنفر که یک دکان دارد فوری اقدام می‌کند ولی کسی نرفت در این اداره بگوید که کرایه ده هزارتومان چیست وتعدیل کنند اینها را همه برای فقرا درست کرده‌اند ما منتظریم از رئیس محترم دولت که در این چیزها اقدام کند در اینصورت هیچ اقلیتی وجود نخواهد داشت که بخواهد از دولت انتقادی بکند رفع شکایت مردم را اقدامات بجا می‌کند ما الان به این یک دوازدهم بودجه رأی می‌دهیم ومطابق رأی مجلس تمام آن پول‌ها تأدیه می‌کنند رئیس دولت باید اختیار داشته باشد هرپولی را که برای ملت فایده ندارد باید ببرد باید بیاید در مجلس بگوید با این قانونی که گذشته این پول قانونی است ولی الان این پول برای جامعه فایده ندارد با اجازه شما م نبریدم وما همه به این قسمت رأی می‌دهیم اینها اقداماتی است که باید بشود فرهنگ باید اصلاح شود واین بخت آزمائی که مردم را بدبخت کرده‌است وتمام را بیچاره نموده شما نگاه کنید تمام را ۴ بعدازظهر این بدبختها می‌خرند یک نفر از اعیان نمی‌خرد اسمش اینستکه یخت آزمائی است، خلاف شرع است ما اینجا بقران قسم می‌خوریم آوقت در مملکت اسلامی همه چیز داریم قماروشراب داریم تمام مضار اخلاقی را داریم و دولت جلوگیری نمی‌کند و هی ما منتظریم که یک مردی پیدا شود و جلوگیری کند ولی آمدن و نطق کردن و بحث کردن و یک پول فایده نداشتن برای مملکت چه فایده دارد؟
نمایندگان – احسنت
نایب رئیس- آقای نخست وزیر بفرمایید
نخست وزیر- بنده از تذکرات وفرمایشات جناب آقای رفیع تشکرمی‌کنم برای اینکه تذکر اتشان بسیاربجا و به مورد است ولی قبول خواهند فرمود که هراقدامی مستلزم بررسی وعمل بجاست چون انسان نبایستی باعجله اقدامی بکند و مرتکب یک خبطی بشود که خود آن خبط بزرگتر باشد از روز اولی که این دولت افتخار زمامداری را عهده دار شد بلافاصله بامراجعه بکمیسیون‌های مربوطه مخصوصاً کمیسیون بودجه مشغول اقدام شد برای اینکه تا حدی که مقدور باشد وممکن است توازن بین درآمد ومخارج برقرار بشود نظریات اصلاحی که کمیسیون داشت همه را ما قبول ومورد پذیرش قرار دادیم وهمچنین راجع بهر یک از قسمتهای مربوطه ببودجه اقدام‌های خودش را هرجالازم باشد خواهد کرد واگر امروز هم لایحه یکدوازدهم از طرف وزیردارائی به مجلس شور ایملی تقدیم شده برای اینستکه تا خیر در پرداخت وتأدیه حقوق کارمندان جزء نشود والا کار بودجه خاتمه پیدا کرده وکمیسیون وبودجه هم باید گزارش خودراتقدیم مجلس کند امید است باتقدیم بودجه از طرف کمیسیون بودجه این کارتسریع بشود وتقاضای یکدوازدهم بکند ولی راجع بحذف مخارج بیجا وبی حاصل وبیمورد باید بعرض برسانم یک از نکاتی که در اولین لحظه دولت متوجه این نکته بود همین مطالبی است که ناب آقای رفیع اظهار فرمودند همین اشخاصی که در اروپا وسایر نقاط باسم مطالعه اعزام شده‌اند اگرمأموریت آنها یک ماموریت بیمورد بوده‌است بآنها خاتمه داده شود واحضار گردند دولت الان مشغول است وامیداست تا خاتمه هفته آتیه این موضوع خاتمه پیدا کند ودرقسمت دیگرراجع بجا ه اواماکنی که در اجاره دولت است از روز اول دولت توجه کرد و مخصوصاً از کلیه وزراء خواست که صورتی از کلیه اماکنی که در اجاره دارند تهیه بکنند برای اینکه نظر دولت اینست که اکثر این اماکن تخلیه بشود وزارتخانه‌ها هرچقدر هم که جایشان تگ است ودر مضیقه هستند باید این مضیقه واین زحمت را بپذیرند وازتأدیه وجوهات بیجا باید خودداری شود و این عملاً انجام خواهد شد و بنده یقین دارم که این تذکرات بجائی که بعضی از آقایان وکلای محترم نسبت به مصرف بودجه کشور اظهار می‌فرمایند بنحو خوب و مطلوب به موقع اجرا ذارده شود وآقایان در آتیه بهیچوجه نگرانی از این کاردولت نداشته باشند. نمایندگان – احسنت
نایب رئیس- رأی می‌گیریم بکفایت مذاکرات آقایان موافق قیام فرمایند (تصویب شد)
نایب رئیس- ماده واحده قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) ماده واحده – بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود حقوق ومزایا وکمک کارمندان وخدمتگزاران وسایرمصارف مستمر وغیر مستمر وزارتخانه‌ها وادارات وبنگاههای دولتی وسایرمخارج منظور در بودجه کل کشور را در تیر ماه ۱۳۲۹ در حدود یک دوازدهم اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۸ و با رعایت قانون بودجه سال مذکور و سایر قوانین و مقررات مالی از محل درآمد عمومی سال ۱۳۲۹ کشور پرداخت نماید تعهدات سال گذشته که تا انقضای دوره عمل مالی پرداخت نشده در حدود چهار دوازدهم اعتبار انتقالی و بر طبق ماده ۳۷ قانون محاسبات عمومی قابل پرداخت واعتبار بودجه مجلس سنا در تیرماه کماکان در حدود مبلغ یک میلیون وپانصد هزارریال برسم علی الحساب تأدیه و پس از تصویب بودجه مربوطه محسوب خواهد شد. نخست وزیر وزیردارائی کشاورز صدر- بنده اخطار دارم
نایب رئیس- آقای کشاورز صدربفرمایید
کشاورز صدر- بنده معتقدم که آقایان همه عقیده دارند که آئین‌نامه مجلس شورای ملی بایستی مراعات و اجراشود و اگر خلاف آئین‌نامه بشود فردا این معمول می‌شود و از طرف نمایندگان پیشنهاد می‌شود و نقض آئین‌نامه می‌شود ودراین ماده ۱۳۸ آئین‌نامه نوشته شده‌است به اینکه خبر جز خود یک دوازدهم یا دو دوازدهم هیچ مطلب وموضوع دیگر اعم از این که مربوط به بودجه باشد یا مسائل دیگرنمی‌شود به آن لایحه یکدوازدهم الحاق کرد واینهم جهت داشته وجهتش هم اینست که این بود که اگر آقایان در نظر داشته باشند در دوره ۱۵ که این شرظ در آئین‌نامه نبود باپیشنهاداتی که می‌شد در ضمن یکدوازدهم چیزهای عجیب وغریب تصویب می‌شد الان در قسمت چهاردوازدهم راجع به تعهدات سال گذشته را مربوط بیک دوازدهم نیست وبجناب آقای وزیر دارائی آن روز هم عرض کردم که این را برخلاف نظامنامه به این ماده واحده یک دوازدهم الحاق کرده‌اند واین خلاف ماده ۱۳۸ است این موجب خواهد شد که آقایان هم هر یک ده پیشنهاد کنند دولت باید این را حذف کند.
نایب رئیس- این اخطار وارد است بنابراین عبارتی که بعد از تعهدات سال گذشته‌است حذف می‌شود (کشاورز صدر- متشکرم)
نایب رئیس- آقای دکتر کیان
دکتر کیان – بنده می‌خواستم عرض کنم که در اینجا تذکری دارم چون بطوریکه همه استحضار داریم در کمیسیون بودجه نسبت به اقلام پیشنهادی جرح و تعدیلاتی شده و بخصوص نسبت به اقلام سال قبل تعدیلهائی شده وآقای نریمان هم یک تذکراتی دادند که ما به آن توجه کردهایم و به وزارت دارائی تذکر داده شده‌است که بیش از مبلغی که در کمیسیون بودجه تصویب می‌کنم پرداخت نکند معذلک عقیده بنده براین است که در این ماده اضافه بشود که بشرط اینکه از یک دوازدهم بودجه پیشنهادی برای سال ۲۹ تجاوز نکند این جمله باید حتماً اینجا باشد بخصوص که اگر آقایان بخاطر داشته باشند یکدوازدهم بودجه در تمام ممالک دنیا یعنی یکدوازدهم بودجه پیشنهادی دولت است نه یکدوازدهم بودجه سال گذشته حال معمول را که نمی‌خواهیم برهم بزنیم ولی در سال جاری بعقیده بنده بایستی این قسمت را در این ماده ملحوظ کرد بشرط اینکه این یک دوازدهم از یک دوازدهم پیش بینی شده در بودجه سال ۱۳۲۹ تجاوز نکند (شوشتری – بارعایت قسمت کشور) اگر موافقت دارند از آقای معاون وزارت دارائی خواهش می‌کنم این را قبول بفرمایند
نریمان – آقا کافی نیست
نایب رئیس- این موضوع در کمیسیون بودجه مطرح شده وآقای شعاعی هم در نطقشان تعهد فرمودند اضافه بر تصویب کمیسیون بودجه ندهند و بنظرم مانعی نداشته باشد بنابراین یک دوازدهم با حذف قسمتی که تذکرداده شد عیناً برای مجلس سنا فرستاده می‌شود
ملک مدنی – ممکن است که دول تتعهد کند ولی بودجه‌ای که هنوز بتصویب مجلس نرسیده نمی‌شود بر روی آن و مأخذ آن عملی کرد.
نایب رئیس – چون ایشان تعهد کردند که اضافه پرداخت نکنند لذا برای اظهار نظر به مجلس سنا فرستاده می‌شود
- طرح سؤال آقایان: کشاورز صدر- حائری‌زاده – آزاد – آشتیانی‌زاده – از وزارت امورخارجه و احاله جواب به جلسه خصوصی
ویرایش۳- طرح سؤال آقایان: کشاورز صدر- حائری‌زاده – آزاد – آشتیانی‌زاده – از وزارت امورخارجه و احاله جواب به جلسه خصوصی
نایب رئیس- سؤالات مطرح است اول سؤال آقایان کشاورز صدر – دکتر بقائی – مکی – حائری‌زاده – اللهیار صالح – نریمان – مطرح است آقای کشاورز صدربفرمایید
کشاورز صدر- یک چیزی آقایان خاطرشان هست که در خبر گزاریهای خارجه ودرجراید خودمان انتشار پیدا کرد مبنی براینکه راجع بتصمیم شورای امنیت سازمان ملل متفق خبرگزاری‌ها وروزنامه‌های خودمان انتشار داده بودند که جناب آقای نخست وزیر تلگرافی به شورای امنیت مخابره کرده‌اند روی این اصل سؤالی بنده تهیه کرده‌ام که حالا یک قسمتش را می‌خوانم و دو سه کلمه هم آخرش عرض می‌کنم – من اعتقاد دارم کشور ما همیشه به مناسبت رعایت مراتب روابط ودوستی متقابل باکشورهای دوست وهمجوار از گزند حوا دث وایجاد اختلاف نظر مصون وبرکنار مانده‌است ما باید ضمن حفظ دوستی متقابل در حفظ استقلال وآزادی خود در اتخاذ تصمیمات سرسخت وپافشار باشیم همه می‌دانیم وضع دنیا وواقعه کره صورت مخصوصی یخود گرفته‌است وتمام دولتها وملتها را واداشته نهایت احتیاط ودقت را در اتخاذ تصمیمات در سیاست خارجی داشته باشند امروز اوضعی که دنیا دارد وباموقعیتی که کشور مادارد واجب است در مسائل سیاست خارجی حتی مصاحبه باخبر گزاران خارجی در مسائل سیاسی باکمال احتیاط وبا نهایت امساک گفتگو وصحبت کرد وتصممی گرفت ودرجمیع امور بامجلسین ویالااقل باکمیسیون هردو مجلس مشورت وتبادل نظر نمود حتی بعقیده بنده خوبست بارجال صاحب نظر وارباب اطلاع وطن پرست این کشور ولو مسئولیتی نداشته باشند تبادل نظر نمود من یاد دارم وقتی برجالی مانند مرحوم مشیر الدوله ومستوفی الممالک خانه نشین هم بودند دولتها در مسائل دقیق با ایشان مشورت می‌نمودند تا مبادا نکته‌ای بنفع کشور قوت شود و نادیده به ماند وخدای نکرده زیانی بکشور توجه کند بنابراین مقدمات از آقای نخست وزیر می‌پرسم آیا صحت دارد که جنابعالی عمل وتصمیم شورای امنیت را تأیید کرده‌اید یا خیر واگر خبر انتشار یافته در جراید در این موضوع صحت دارد نحوه وترتیب آنچه بوده وچه ضرورتی این امر ایجاب نموده‌است گر چه برفرض صحت این خبراقدام مزبور به شورای امنیت و سازمان ملل متحد است نه تأیید نظر دولت ویا دولتهای معینی اما یک یک نکته را باید عرض کنم وآن اینستکه دولت وکشور وطن پرست دولتی است که بیطرفی مارا مادامی که به ما تجاوزی نشده حفظ نماید ومخصوصاً باید دولت سعی می‌کند که هیچوقت هیچ عملی که خدای نکرده موجب بهانه ویا نگرانی دولتهای دوست وهمجوار ما بشود نکند این چه عملی است؟ عملی است که ما می‌گوئیم بنابر مسائل ملی و حیاتی خودمان در تمام مسائل حیاتی خودمان قدم برمی‌داریم وتمام دولتها ونه شمال ونه جنوب نه شرق ونه غرب حق دخالت در امورداخلی ماراندارند (صحیح است) ووقتی ما بآن دولتهای دوست و همجوار احترام می‌گذاریم که انها هم تمامیت واستقلال وآزادی مارا مراعات کنند ودرخاتمه عرایضم از دولت تقاضا دارم و وخواهش می‌کنم که در جمیع مسائل سیاسی حتی در مصاحبه باخبرگزاریها خارجی وزیر خارجه را بفرستند آن مطالب را در کمیسیون خارجه عنوان بکنند وباتبادل نظر وبانهایت حزم واحتیاط قدم بدارند که مبادا خدای ناخواسته یک روزی بزیان ما تمام شود.
نایب رئیس - خوبست به آقایانی هم که همین مووضع را سؤال کرده‌اند یکمرتبه جواب داده شود، آقای حائری‌زاده بفرمایید
حائری‌زاده – یک اصل مسلم حقوقی است که وکیل اقاریر واظهارات ومطالبی را که صحبت می‌کند اگردرحدود اختیارات وکالت اوست نسبت به موکل او اثر می‌کند والا اثر نمی‌کند اگریک وکیلی در محکمه یک اظهاراتی علیه موکلش بکند ولی در وکالت او اجازه این اظهارات را نداشته باشد تعهدآور نسبت به موکل او نیست این یک اصل عقلائی است که در دنیا قبول دارند دولتها در حکومت مشروطه حکم وکیل را دارند برای عملیات اجرائی تا حدودی که آن قوانین ومقررات مملکتی را بروند واجرا بکنند هیچ شخصیت دیگری ما نمی‌توانیم برای آنها قائل شویم ومنتهی وکیل در توکیل هستند وصد وچند نفر از طرف ملت ایران جمع می‌شوند وبیک نفراعتماد می‌کنند که برود از طرف آنها کارهائی بکنند این رئیس دولت اگر یک اظهارات را یک مطالبی را بگوید که برای موکلین او ایجاد یک مسئولیت هائی نمی‌کند اگربا اجازه باشد نافذ است والا عقیده شخص خودش بوده واظهار کرده هیچ اثر قانونی ندارد بنده چند سؤال از دولت سابق ویک سؤال از دولت جدیدتقدیم مقام ریاست کرده بودم که ذیل آنرا اغلب از رفقای فراکسیونی بنده هم امضا کرد ه بودند وبامشورت ونظر آقایان بود مخصوصاً همین سؤالی که می‌خواهم حالا در اطرافش یحث کنم یک از موضوعاتی که مورد پرسش اینجانب از دولت می‌باشد سرچشمه از خبری می‌گیرد که رادیو صدای امریکا اعلام نمود: (آقای علی رزم‌آرا نخست وزیر ایران خبر تلگرافی مبنی برکمک بکره جنوبی بدبیرخانه سازمان مل مخابره کرده‌است.) این خبر موجب شد که از جناب نخست وزیر پرسشی شود که ایشان بچه مناسبت قبل از مشاوره بامجلس شورای ملی وسنا چنین تلگرافی را مخابره نموده وتصمیمی بدون موافقت مجلسین که ممکن است در آتیه سیاست یران را دگرگون سازد اتخاذ شده. آقا این نمایندگان ملت کره یک از ملل قدیم دنیاست که دارای تمدنی عالی بوده وسالهای دراز تحت فشار چین ویا ژایون قرارگرفته ودرنتیجه جنگ دوم جهانی دارای استقلال شده ولی از نظر مطامع دول سرمایه داری وکمونیستها که بایکدیگر رقابت داشتند بعد از ختام جنگ ملت واحد را بدو قسمت کرده قسمت شمالی که منطقه نفوذ روسها بوده طبق اصول کمو نیستها اداره شده وقسمت جنوبی برخلاف آنها تشکیلاتی داشته مملکتی که از حیث وسعت من ایران است وازحیث جمعیت دومقابل ایران فدای مطامع جهانگیری دو امپراتوری یکی امریکا ویکی اتحاد جماهیرشوروی گردیده وبدو قسمت تقسیم شد هما خیلی متأسفیم که چرا یک ملت زحمتکش قدیمی آلت ملعبه دوسیاست خارجی گردیده وبد وقسمت شمالی وجنوبی تقسیم شده ونیز متأسفم که چرا جنک داخلی در کره ایجاد شده ومردم شمال وجنوب اسلحه بروی یکدیگر کشیده‌اند ووسیله هدم تمدن واعدام نفوس فراهم گردیده ونیز متأسفم که چرا ممالک دیگر بجای اینکه درمقام رفع اختلاف داخلی برآمده وملت زحمت کشیده قدیمی را کمک ومساعدت نمایند که در سایه یک حکومت ویک قانون وعدالت زندگانی نمایند با اسلحه وقوای دریائی وهوائی وزمینی کمک بیک طرف برای سرکوبی دیگری میتمایند وملت بیچاره کرد هامروز مانند ملت اسپانی بین جنگ اول ودوم آلت مبعبه وزورازمائی دول سرمایه داری وکمونیست شده‌است. بدون تحقیق ورسیدگی وملاحظه موقعیت ایران وبدون مشورت بامجلسین دولت بحمایت یک طرف اظهارعقیده کند. بعقیده اینجانب صلاح مملکت ایران نیست که حتی الامکان وارداینمسائل شود وغیر از اظهار تأسف از این پیش آمدهای نا گوار دولت ایران وظیفه دیگری ندارد واین قبیل تسمیمات ممکن است در آتیه تولید مخاطرات بزرگی برا ملت ایران بنماید آقایان الحرب اوله کلام اگر ما اجازه دهیم که دولتها بدون مشورت بانمایندگان ملت ومملکت تصمیماتی اتخاذ نمایند که بالنتیجه منجر بجنگ شود ویک ملت مملکتی که در دهانه آتش فشان واقع شده گرفتار مصائب جنگ بشود خیانتی است که بنسلهای اتیه شده آقایان حوادث جنگ اول ودوم را در ایران مورد توجه قراردهید در جنگ اول تاروز آخر بیطرفی ایران رسماً محفوظ بود واعلان جنگ به هیچ یک از طرفین داده نشد خسارات جنگ زیاد بود ولی از جنبه اقتصادی آن بدبختی وفلاکت که در دوره جنگ دوم نصیب ملت ایران شد نبود مثلاً در موقع جنگ اول لیره طلا از طرف متخاصمین در ایران به مبلغ ۲۰ ریال فروخته می‌شد وفاضل اشیاء قشونی روس وانگلیس در ایران خریداری نشد بلکه روسها تما م امتیازات ومطالبات وموجودی خودرا کهردایران داشتند مجاناً برای جبران نقض بیطرفی که کرده بودند طبق قرارداد ۱۹۲۱ به ملت ایران واگذارکردند ولی در جنگ دوم که ایران را من غیر حق قوای خارجی برا ارتباط بین خودشان اشغال کرده ودرتمام شئون مملکتی دخالت نمودند وضعیت اقتصادی ما شکلی بود که گندم وشکر برای حفظ حیات این مملکت نایاب شده بود ولیره طلا پنجاه مقابل جنگ سابق در ایران ترقی کرد ومال التجاره خارجیها مخصوصاً روسها بدون انجام تشریفات گمرکی وغیره وارد وبقیمت بازارسیاه فروخته شد ودرعوض کلیه عوامل زراعتی از اسب وگاو والاغ وگوسفند وشتر در اغلب نقاط ایران از مرز خارج شد وایران گرفتار ورشکست عجیبی شد حتی آن مقدار مختصری که خود قیمت برای اشیا خریداری خود معلوم کرده بودند ومقرربود که پول طلا تحویل دهند هنوز تحویل ملت ایران نشده من فراموش نمی‌کنم عکس جناب وزیر راه وقت را آقای آراسته که چند میلیون دلار موجودی ایران را در مقابل اشیاء فاضل جنگ وفاسد وخراب تسلیم امریکائیها نمود حتی عکس خود وعکس چکی که حواله پرداخت را داده بود ودرجراید منعکس شد وباین هم قناعت نشد بعنوان قرض مقداری اسلحه واشیاء زائد جنگ دوم را امریکائیها به ما فروختند در صورتیکه ایران احتیاج بقانون وعدالت ووسائل زراعت بیش از گلوله توپ وتفنگ دارد این تفاوت بین جنگ اول ودوم برای ایران که مشهور هم هما بود معلول خارج شده ایران در جنگ دوم از بیطرفی است چون ایران در اواخر جنگ رسماً از بیطرفی خارج شد وبنفع یک از طرفین اعلان جنگ داد از تجربیات گذشته باید پند گرفت وبیجهت ملت ایران را از حال بیطرفی خارج نکرد واین عمل جناب نخست وزیثر را من برسمیت نمی‌شناسم وفقط عقیده شخصی خود ایشان می‌دانم وابداً ملت ایران حاضر برای شرکت در جنگ جهانی نخواهد بود وباید از عملیاتی که ملت ایران را از بیطرفی خارج سازد احتراز کند بیش از این در مجلس علنی گفتن مطابق مصلحت مملکت نیست (آشتیانی‌زاده – صحیح است) ودرضمن من اظهار امتنان می‌کنم که برای جواب در موقع حاضر شدند وامیدوارم آن مطالبی که در دوره پیش راجع به زندانیان راجع بحکومت نظامی راجع بکار گرهای نفت آبادان بدولت تذکر داده شده بود برای جواب آنه اهم حاضر شوند
نایب رئیس- آقای آزاد
آزاد- عرض کنم تمام دوستی هائی که دول با یکدیگر می‌کنند روی معامله متقابله وفقط کشورهائی که مستملکه یا مستعمره هستند معاملاتشان علیحده‌است ودولی که دارای استقلال ودارای آزادی کامل هستند معامله را بادولت‌های دیگر می‌کنند که آن دولتها هم همان معامله را با آنها می‌کنند، بنده بخاطردارم در جنگ بین الملل اول متفقین آمدند ایران را اشغال کردند عده زیادی هم کشته شد آذوقه ما را هم بردند و در آخر جنگ وروزی که جنگ خاتمه پیدا کرد روسیه انقلاب کرد ورفت دنبال کارخودش دولت انگلستان بعوض اینکه پاداش به ملت ایران بده داول آمد قرارداد وثوق الدوله را به ما تحمیل کرد وآمد حکو مت بیست ساله را به ما تحمیل کرد ملت ایران بیست سال زیر بار فشار حکومت و چکمه‌های پوسیده از بین رفت بعد آمد قرارداد نفت جنوب را به ما تحمیل کرد این پاداش بود که دول تانگلستان در مقابل آنهمه فداکاری در جنگ گذشته به ماداد
نایب رئیس- آقای آزاد راجع به سؤال خودتان توضیح بفرمایید
آزاد- بلی بنده می‌خواهم بگویم که در عوض جنگ بنا چه می‌دهند ومقدمه راجع به همان جنگ کره‌است، بعد از آنکه جنگ دوم پیش آمد کشورایران پل پیروزی شد آمدند کشورایران را اشغال کردند وآذوقه مارابردند بعد از آنکه جنگ تمام شد آمدند پاداش مارابدهند دولت شوروی طلاهای ایران را برد ونداد امریکا آمد و گفت ۲۵ میلیون دلار می‌دهد اوهم نداد این هم پاداش این دولت من می‌خواهم این سؤال را از آقای نخست وزیر بکنم که شما آمده‌اید اظهار تمایل کرده‌اید چه چیز می‌خواهید برای ملت ایران بگیرید صحبت بنده در این است که اگر شما می‌خواهید معامله متقابله بکنید وطرفد اری بکنید چه چیز عاید ما می‌شود این را آقا مطالعه بکنید دقت بکنید بعد در مجلس شورای ملی مطرح بکنید اگر نمایندگان مجلس شورای ملی موافقت کردند بسیارخوب (دکتر طبا – ایران جزو ملل متحده‌است) جزو ملل متحده‌است ولی چه چیز عاید ما می‌شود این غیر از آن است که ما بیاییم بگوئیم که بایک بلوک دیگر متحد می‌شویم که تمام سربازان و صاحب منصبان خود را در اختیار آنها بگذاریم بند ه این را می‌گویم، اگر مثل جنگ اول ودوم می‌خواهید ملت ایران را داخل کشمکش هائی بکنید و بعد هم همان پاداش را به ما بدهند این خلاف انصاف ومروت است واگر ایشان روی یک نقشه‌ای وروی یک پروژه‌ای می‌خواهند اینکار را بکنند قبل از این که تلگرافی بکنند باید در کمیسیونی در جلسه خصوصی بیایید مطرح بکنید و بعد در مجلس عمومی بیایید بگوئید که این نظر هست این ضرر ملت ایران است یا منفعت آن شما موافقت دارید یا خیر اگرمجلس موافقت کرد بسیارخوب واگرمجلس شورایملی موافقت نکرد ایشان چنین حقی را نداشته‌اند که این کارر ابکنند
نایب رئیس- آقای آشتیانی‌زاده
آشتیانی‌زاده - مرسوم کارهای پارلمانی این است که وقتیکه لوایح وموضوعی از طرف فراکسیونی مطرح بشود ویک عضو آن فراکسیون صحبت می‌کند کافی است (صحیح است) در تمام پارلمانهای دنیا این مرسوم است (مکی – ولی آئین‌نامه مجلس چنین چیزی نگفته‌است) یک دفترچه یادداشتی است که از نوادر اسنادی می‌باشد که امروز موجود است این دفترچه یادداشت متعلق به مرحوم مدرس است، نزد یکی از رجال بسیارخوب وخانه نشین امروزاست وازاین یادداشت نکات بسیاردقیقی می‌توان پیدا کرد یعنی طرز روابط مارابا خارجیها می‌توان تعیین می‌کند، از رویه رجال قدیم وازروابط آنها با خارجیها می‌توان فهمید که چقدرازنظر روابط خارجی ونوع سیاستمداری ما تنزل کردهایم ومرحوم مدرس می‌گوید روزی یکی از رفقاپیش من آمد که من اینجا اسم اورا نمی‌برم به من اظهارکرد که آقای هاوادرمستشار وقت سفارت انگلیس می‌خواهد توراملاقات کند مدرس می‌گوید تو باو چه گفتی، گفت پس از اینکه هاوارد بوسیله اشخاص مختلفی که بعضی از آنها مقامات عالی دارند وبعضی‌ها هم در ایران نیستند واغلب در قید حیات هستند چندین مرتبه پیغام داد اصرارکرد که من می‌خواهم توراملاقات کنم وکاری فوری دارم وکاری دارم که برله تو وملت است من باوگفتم که آقا اگرکارتو کاری است که می‌خواهی برعلیه ملت اقدام کنیم وظیفه دینی وملی من اجازه نمی‌دهد که اینکار را بکنم واگرکار دیگری داری که م نسی سال نمی‌خواهم توراببینم این یک نوع فکر یک نفر سیاستمدار قبل از دوره بیست سالهاست وامروز آقای دوهرمی آید ومشت می‌کوبد روی هرمیزی ومی گوید که این دولت را ما آورده‌ایم ومی خواهیم ارتش قوی تشکیل بدهیم برعلیه شوروی تجهیز کنیم آن وضعیت آن روز است این وضعیت امروزاست (محمد علی مسعودی – این حرفها چیست می‌زنید آقا هر خارجی غلط می‌کند که دخالت در کار ما بکند) در دوره بیست ساله یک حکومت مخصوصی در این مملکت بود مکتب دیکتاتوری بود وحکومت فردی
نایب رئیس- در اطراف سؤال صحبت بفرمایید
آشتیانی‌زاده – بله اینها همه در اطراف سؤال است. دردوره بیست ساله یک مکتب مخصوصی در این مملکت ایجاد شد که آن مکتب مکتب دیکتاتوری بود وحکومت فردی اجازه نمی‌دهد که رجال مستقل وسیاستمدار بآن معنائی که در سایر ممالک مقتدر موجود است وضع کنونی این مملکت اینطور فارغ التحصیل بیرون نمی‌دهد یک مشت مستخدم فویکسیونر که البته در کارهای اداری وبوروکراسی خوب متحصنند وخوب بلندند که پرونده را از روی میزبآن روی میزبفرستند واغلب خانه هایشان هم در بانک دهنی گرو می‌باشد آن دوره یک مشت از این نوع رجال پرورش داد آن رجال با اینکه دوره عوض شد با اینکه در نتیجه جنگ دوم دنیا تحول عجیبی در دنیا پیدا شد.
نایب رئیس- آقا ی آشتیانی‌زاده اجازه بفرمایید ماده ۸۶ قرائت می‌شود (ماده ۸۶ نظامنامه بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۸۶ – ناطق نباید از موضوع مباحثه خارج بشود در صورتیکه از موضوع خارج شود رئیس او را متذکرمی‌سازد واگربخواهد توضیحاتی بدهد که از موضوع خارج نشده‌است یا آنکه خروج او از موضوع دلایلی داشته‌است اجازه داده نخواهد شد
نایب رئیس- آقای آشتیانی‌زاده بفرمایید ولی توجه داشته باشید از موضوع خارج نشوید و در اطراف سؤال صحبت بفرمایید
آشتیانی‌زاده – بنده از موضوع خارج نشده‌ام بهمین دلیل وقتی که جنگ خاتمه پید اکرد و دو مملکت ودو رژیم و دو دکترین در دنیا حاکم شدند یکی حکومت و رژیم توده‌ای واشتراکی و دیگری رژیم سرمایه‌داری بشود جای بحث در این نیست ولی ایرانیهای وطن پرست مایل بودند که اگر این رجال مایل بتمایل و تاندانس بطرف آنها هستند دیگر اینقدر از پاپ کاتولیک تر نشوند، اینقدر دایه مهر بانتر از مادر نشوند چنانچه دیدیم وقتی جنگ تمام شد نصیب ما هیچ چیز نشد در این جنگ هر ملتی، هر مملکتی هزار جور ناز کردند، حکومتهای سایر دول هزار نوع بازیها کردند تا اینکه آنچه مقدور بود از بلوک مغرب زمین استفاده کردند من خوب یادم می‌آید که تیمسار سپهبد یزدان پناه وقتی که این لایحه تسلیحات را در دوره پانزدهم آوردند در مجلس فرمودند نارنجک دانه ۱۵ شاهی از پرتقال هم ارزانتر، جنس به این ارزانی بشما می‌دهند وشما می‌گوئید نمی‌خواهیم (نورالدین امامی –آقای مکی می‌خواهد) (مکی – مال بدبیخ ریش صاحبش، مال خو امریکائیها) در نتیجه عجله ووحشت که هیئت حاکمه ایران داشت حتی آن استفاده هائی که سایر هیئت‌های حاکمه در جاهای دیگرنظیر ایران کردند که بالمآل آن استفاده ه مباز بنفع آن ممالک تمام نشد آقا آن استفاده‌ها راه من کردیم فقط یک مشت توپ وتانک مستعمل یا نو تحویل مادادند (صفائی- آنرا هم ندادند) ملتهای گرسنه ولات وبدبخت دارای لشکرهای موتوریزه شدند تا اینکه مادیدیم که همان بزرگوارانی که یا زمان ملل متحد را اداره کردند خبطهائی کردند در دنیا ودراداره حکومت دنیا که باید یک بلوکهائی را تجهیز بکنند در همین تجهیزات ودرنوعی که باید سیاست دنیا را اداره کنند مملکتی را بحساب خودشان برعلیه بلوک شرقی تجهیز کنند در همان تجهیزات هم باندازه‌ای خبطهای سیاسی و اشتباهات غیرقابل بخششی کردند خودشان همه اقراردارند من جمله حکومت چین وچانکایچک که خود امریکائیها در سنا گفتند در اغلب جرائدشان گفتند واین موضوع تکرار شد که حکومت کمین تانک وچیانکایچک و دستگاه مالی او تمام کمکهائی را که باو کرد ه بودند بعلت فساد دستگاه بجیب زد و دررفت و نتیجه این شد که اقرار کردند به این که چیانکایچک و دستگاه او دستگاه فاسدی بود و لیاقت دفاع را در چین نداشت همان دستگاه باز امروز چیانکایچک را تقویت می‌کند (دکتر مجتهدی – این موضوع به ما مربوط نیست)
نایب رئیس- اگر اجازه بفر مایید دولت راجع بسؤال شما نسبت بقضیه کره اظهار نظر خواهد کرد
مکی – منظور این است که از بی طرفی خارج شده‌اند چرا جلو گیری می‌کنید؟
نایب رئیس- آقای مکی مجلس باید اداره بشود یا خیر؟
آشتیانی‌زاده - من از موضوع خارج نشده‌ام
نایب رئیس- جنابعالی سؤال فرمودید در اطراف سوال هم صحبت بفرمایید.
آشتیانی‌زاده-بنده باید ثابت کنم که نباید از بیطرفی خارج بشویم. وبا اینکه ممالک متحده امریکا از چین و وقایعی که در چین رخ داده‌است یک درس بسیارتلخی گرفت بامتنبه نشد وسیاستمداران همان مملکت در کره هم همان اشتباه را کردند (بعضی از نمایندگان – به ماچه) شما می‌خواهید داخل جنگ بشوید نان ندارید بخورید (بعضی دیگرازنمایندگان – کی می‌خواهد واردجنگ بشود) من می‌گویم ملت ایران بی طرف است ما چکار داریم که کره شمالی باکره جنوبی جنک دارند به ما چه می‌گوئیم.
مسعودی – ایران عضو سازمان ملل متحد است اظهار همدردی می‌کند.
نایب رئیس- بنده ایجا کراراً تذکردادم که هیچوقت فکر یک نماینده نظر مجلس نیست (صحیح است)
آشتیانی‌زاده – آنهم بخصوص بنده که نه جزو اقلیت ونه اکثریت هستم فردا واحده متمایل باکثریت شاید بعضی از مواقع
غلامرضا فولادوند – ما شمارا جزو اکثریت می‌دانیم
آشتیانی‌زاده - اشتبا ه فرمودید مقصود این است که باوضعیت خاص جغرافیایی که ماداریم وبا این سنت کهنه قدیمی که بعد از جنگ ترکمن چای بالا اخص سیاستمداران ادوار گذشته تعدیل کردند که آن عبارت از سیاست موازنه وبی طرفی است خاصه اینکه مشاهده می‌کنیم که تا تریاق از عراق آرند مارگزیده جان می‌دهد وقتیکه امریکائیها نتوانند بکره که زیردماغ آنها است ونزدیک هلو نو لولو ژاپون است و بقاره امریکا نزدیکتر است کمک کنند به ما چطور کمک می‌توانند بکنید؟ ما چرا باید اینچنین خبطهائی بکنیم چرا مابایستی خودمان را داخل یک مهلکه‌ای بکنیم که ابداً به ما ارتباط ندارد من امیدوارم وانتظار دارم که چنین چیزهائی حقیقت نداشته باشد ولیبنده اعلام خطرمی‌کنم که اگریک روزی در نتیجه پرووگاسیون‌ها ما بخواهیم یعنی در نتیجه این نوع پرووگاسیون‌ها یک روزی یک بدبختی، یک خطری گریبانگیر این مملکت بشو دبنده مسئول آن بدبختی وآن وقایع را هیئت حاکمه وقت می‌دانم یکی ه مراجع ببازداشت شدگان سیاسی من می‌خواستم عرض کنم که توجهی نکردند بند ههم خودم عرض می‌کنم که اگر اقداماتی بآنها نشود وتوجهی نکنند ما مجبوریم اقدامات شدیدتری بکنم
نایب رئیس- آقای صلاحی کفیل وزارت خارجه بفرمایید
کفیل وزارت خارجه – راجع به موضوع کره سه چهارفقره سؤال از طرف نمایندگان محترم شد دولت البته برای جواب حاضراست ولی نظردولت این است که اگرآقایان بفرمایند عقیده دولت این است که بحث در این موضوع در کمیسیون خارجه ویا لااقل در جلسه خصوصی مجلس بعمل بیاید (مسعودی- دولت می‌تواند تقاضا کند) البته بسته بنظر آقایان است چیزی را که حالا می‌توانم عرض کنم تاتصمیم ونظر مجلس شورای ملی معلو مبشود این است که یک اقداماتی از طرف دولت از طرف وزارت خارجه بعمل آمده که جنبه عادی داشته حالا اگر موافقت می‌فرمایید در جلسه خصوصی گفت هشود نمایندگان – موافقیم
– بیانات آقای نخست وزیر راجع باظهارات چند نفراز آقایان نمایندگان
ویرایش۴ – بیانات آقای نخست وزیر راجع باظهارات چند نفراز آقایان نمایندگان
نایب رئیس- آقای نخست وزیر بفرمایید
نخست وزیر- در دو جلسه قبل در مجلس مطالبی جناب آقای دکتر مصدق فرمودند که لازم بود شاید در همان لحظه جواب لازم بعرض برسد ولی از لحاظ ضیق وقت وچون موقع نبود لذا امروزبنده اجازه خواستم که مطالبی که لازم است بعرض برسانم چون اگر در مجلس شورای ملی مطالبی بحث بشودوازطرف هیئت دولت بلافاصله جواب لازم بعرض نرسد ممکن است تولید سوءتفاهماتی بنماید وتصوربشود مطالبی که ذکرشده‌است صححی است ویادولت نظرخاصی دارد، در دوجلسه قبل جناب آقای دکتر مصدق در اینجا سه موضوع را موردبحث قراردادند که بنده یکایک آن مسائل را تاحدی که وقت اقتضا می‌کند بعرض میرسانم وتوضیحات لازم خواهم داد. جناب آقای دکتر مصدق در ضمن فرمایشات خودشان فرمودند که بنده افتخار ملاقات ایشان را داشته‌ام وردضمن صحبتهائی که بعمل آمده گفت هشده‌است مطالب ملاقات محرمانه بماند وبعداً گفتگوئی نشود ولی متأسفانه باوصف اینکه خودشان این توضیح را اظهار کردند بلافاصله فرمودند که بنده گفته‌ام در ایران غیراز من کسی نیست که بتواندعهده داراموربشود چون آن مذاکراتی که شده بود تا وقتیکه صحبت شد چون ممکن است تولید سوءتفاهما تی بکند بنده مجبورم قسمتی از مطالبی که به عرضشان رسانده‌ام وتوضیحاتی که فرموده‌اند بعرض وکلای محترم برسانم بند ه در موقعیکه صحبت زمامداری بود تقاضا کردم ومایل بودم که اساساً ایشان را ملاقات کنم آقای دکتر هم بوسیله چند نفر از رفقا وآقا این وکلا پیغامی داده بودند که بنده با ایشان صحبتی بکنم وایشان حاضر شدند برای ملاقات بالاخره یک روز عصرفرصت دست داد واین افتخار ملاقات حاصل شد وبنده خدمتشان شرفیاب شدم وصحبت کردم بنده در بدو ملاقات بعرضشان رساندم که نظریات من از نقطه نظرمملکت چیست پس از این که مطالبم را استماع فرمودند مطالبی فرمودند ودرخاتمه اینطور اظهارنظر فرمودند که خودایشان میل دارند نخست وزیربشوندبنده هم عرض کردم که اگر شما میل دارید نخست وزیر بشوید بند ههم حاضرم تحت نظر شما کار کنم ولی فرمودند که من با این شرط حاضرم که ماده واخده‌ای از مجلس بگذرد بتوانم مجدداً وارد مجلس بشوم بنده عرض کردم که اینکار از عهده بنده خارج است بواسطه اینکه مجلس شورای ملی وظایفی دارد ودرعهده بنده نیست که بتوانم چنین ماده واحده‌ای از مجلس بگذرانم بعد فرمودند اگر چنانچه این قسمت عملی نشود راه حل دومی را قبول کنیم وا ناین باشد که یک شخص ضعیف را در رأس دولت قراربدهیم وایشان بابنده در خارج بتوانیم آن شخص را اداره کنیم وبالاخره در حدود قدرت وامکان خودمان با آن شخص صریحی در زندگانی هستم هیچوقت چنین چیزی را نمی‌پذیرم ومعتقدم که هرکس مردمردانه باید عهده داراموری بشود والا در کنارنشستن وسرنخ را کشیدن کار یک شخص بهمین میهن پرستی نخواهدبود (صحیح است) که آنروز بعرضشان رساندم وبعد موکول به ملاقات بعدی شد وبعد هم ملاقاتی که بنفع میهن وبرای خدمت به میهن وکشورم باشد این بود خلاصه‌ای که از آن ملاقات بنده هیچوقت عقیده ندارم که مرد بی نظیر ویکتائی هستم برعکس یک شحص کوچکی هستم (مکی – صحیح است) مفتخرم که یک نفر ایرانی هستم ومفتخریم که در ایران زندگانی کرده‌ام وحاضرم هرروزی هر لحظه‌ای که وجودم برای کشور مفید ومؤثر باشد خدمت بکنم بهیچوجه ممکن نیست چنین فکری در مغز من خطور پیدا بکند که اشخاص برجسته وزمامداران ومتصدیان اموری که سالیان دراز زحمات بسیاری متحمل شده‌اند وباین مملکت خدمت کرده‌اند از من کوچکترند چنین فکری ممکن نیست در مغز من خطور بکند امروز بنده مفتخرم وخوشوقتم که چنین اشخاص صلاحیت داری ببنده نصیحت بکنند بنده را راهنمائی بکنند به بنده نصیحت بکنند بنده را راهنمائی بکنند ببنده مطالب وتذکرات خودشان را بفرمایند باعث افتخار من خواهد بود رزم‌آرا برای خودش کار نمی‌کند برای مملکتش کار می‌کنند به بنده مطالب وتذکرات خودشان را بفرمایند باعث افتحار من خواهد بود رزم‌آرا برای خودش کار نمی‌کند برای مملکتش کار می‌کند (صحیح است احسنت) کار اجتماعی وکاری که برای مملکت ومیهن است این مملکت نیست که فکر شخصی ونظر واحدی در آن شرکت داشته باشد باید از فکر عمومی ونظر عمومی استمداد کرد ودرقسمت دوم در چند وهله ایکه صحبت فرموده‌اند اشاره ببودجه وزارت جنگ واختلاسات آنجا فرموده‌اند بایستی بعرض برسانم این اعتماد را بایستی داشت که شاید در وضع کنونی ایران یگانه وزارتخانه ایکه بودجه‌اش بجاو بیمورد خرج شده‌است وزارت جنگ است بودجه وزارت جنگ در دست وزارت جنگ ودردست امراء ارتش نیست از طرف وزارت دارائی یک مدیرکلی همیشه مأمور اداره امورمالی ارتش است این مدیر کل از طرف خودش همیشه یک عده نظار مالی انتخاب می‌کند که این نظارمالی در تمام شهرستانها ومناطق عهده دار امور مالی ارتش می‌باشند وبایستی مستحضر باشید که تایک ورقه وتا یک معامله بالاخره با اجازه وتصویب نظارعملی نشود صورت عمل بخود نمی‌گیرد وای از آنجائی که هرقدر حقایق روشن بشود بیشتر به حقایق پی برده می‌شود من مخصوصاً از جناب آقای دکتر مصدق تقاضا دارم وتمام محاسبات وزارت جنگ در اختیارشان است که رسیدگی بکنند وپس از رسیدگی ودقت در مطالب ومحاسبات پشت تریبون صخبت بفرمایند نه اینکه فقط روی گفته اشخاص مغرض یا تبلیغات اشخاص که روی نظریات خصوصی مطالبی را بعرض ایشان میرسانند و ایشان هم بدون توجه این مطالب را قبول می‌فرمایند این بودجه ارتش است این وجوهی که بارتش داده می‌شود صرف ۱۵۰ هزار نفر افسر ودرجه دار وافراد ارتش می‌شود که در سراسر این مملکت تمام پراکنده هستند وزیر جنگ ورئیس ستاد چه بنده باشم چه هر کس مسئولیت مالی ندارد و بهیچوجه تا روزیکه بنده بودم و حالا که نیستم اصلاً وارد بحث امور مالی در ارتش نه می‌تواند بشود ونه می‌شود ونخواهد شد با این مطالب تقاضا دارم که جناب آقای دکتر مصدق بتوانند بیشتر نسبت به این موضوع رسیدگی بفرمایند ویک مطالبی که مورد احتیاج و ضرورت و حقایقی که پس از رسیدگی به نظرشان خواهد رسید بعرض آقایان نمایندگان محترم مجلس برسانند تا معلوم شود وزارت جنگ چه کرده و سازمان ارتش چگونه و چطور انجام وظیفه خودش را کرده‌است قسمت سوم صحبت فرمودند راجع بیکی از دوستانشان که بنده اورا از راه وصراط مستقیم منحرف کرده‌ام وبرای استانداری خواسته‌ام بنده تصورمی‌کنم که مقصودشان آقای امیرعلائی باشد مدتهاست بنده بایشان ارادت دارم برای اینکه راجع به مسائل مربوط بشهرستانها کمیسیونی تشکیل بشود از تعدادی اشخاص که مورد احتیاج واعتماد بود دعوت شد وبرای اینکه شخصاً مطمئن باشم که این دعوت بدون نظر وموافقت این اشخاص انجام نمی‌شود یکایک این اشخاص را من دعوت کردم که نظر دولت تشکیل یک کمیسیونی است که در آن کمیسیون صحبتهائی بشود نه موضوع فرمانداری نه استانداری نه حقوق ومساعدت هیچ چیز در آن مذاکرات نداشت یکایک آقایان خودشان پذیرفتند ویادداشت دادند وقبول کردند که شرکت کنند در صورتی که اصلاً احتیاج به این کار نبود ولی بنده برای اینکه مبادا در آتیه یک مطالبی پیش بیاید یک چنین کاری را کردم پس از چند روز دعوت ثانوی شد آقایان تشریف آوردند مسائل آنروز را طرح کردم مخصوصاً که آقای امیر علائی بحث بسیار مفصلی فرمودند بسیار هم متشکر وخوشوقتم از نظریات اصلاحی که ایشان دادند دیگر بنده اطلاعی از ایشان نداشتم تا اینکه یک روز بنده صبح اطلاعی از ایشان نداشتم تا اینکه یک روز بنده صبح که می‌خواستم از منزل خارج بشوم دیدم ایشان با یک وضع بر آشفته‌ای بسیار واقعاً باید عرض کنم ایشان فرمودند که خواهش دارم من را از اینکار معاف کنید من در تحت فشار و خطر جانی وروحی قرار گرفته‌ام خواهش می‌کنم مرا از این کار معاف بدارید من بایشان گفتم آقا من از شما تقاضائی نکردم گفتم اگرچنانچه مایل هستید از شما خواهش می‌کنم که در یک امراجتماعی اگروقت شما اجازه می‌دهد واگرتمایل دارید شرکت بکنید واگرپیش آمد وجریانات مانع از این است که شما شرکت بکنید بدانید که من همیشه شمارا از دوستان خودم می‌دانم و بشما ارادت دارم و برای هر کار اصلاحی شما را دعوت می‌کنم برای اینکه رئیس دولت وظیفه دار است برای هرکار اصلاحی باشخاص که در اقلیت هستند این وظیفه را انجام دادم وهیچوقت تکدر ورنجش آنها یا حمله وگفتارهای سخت آنان موجب نیست که متأثربشوم یا اینکه رویه خودم را تغییر بدهم بواسطه اینکه این آقایان از اشخاصی هستند که دارا ی تجربه هستند وازتجربیات سودمند آنان باید در موقع خودش استفاده بشود ولی اگرچنانچه خودآقایان سرباز بزنند وبنده را گاهی دیکتاتور وگاهی تجزیه طلب بخوانند به آن دیگر کاری ندارم وآن نقص بنده نخواهد بود بنده جز با حسن نظر وجز با علاقه داشتن به مملکت نظر دیگری ندارم پس این سه قسمت بود لازم بود بنده بعرض جناب آقای دکتر مصدق برسانم که برای انحراف کسی کاری نشده وبنده عملی انجام ندادم بلکه برسبیل یک نخست وزیر ویک شخصی که دوست شخصی است وبا دوست خودش عمل می‌کند عملی انجام دادم واین نکته‌ای که ایشان بیان کردند بخلاف آن نه موضوع حقوق در بین بود نه موضوع استانداری او در اینجا صریحاً اعلام می‌کنم که آقایان استحضار داشته باشند چند نفر از آقایان نمایندگان مطالبی در اینجا بیان فرمودند که بنده بطور اختصار یکایک مطالب آنها را تا حدی که وقت اقتضا دارد جواب خواهم داد جناب آقای کشاورز صدر در بیان خود صحبتی راجع بقسمت ارزاق ووسائط نقلیه فرمودند که بایستی بعرض برسانم ه اینها مسائلی است که الان مشغول عمل هستیم ولی متأسفم که تمام آقایان تصور می‌فرمایند که دولتی که گفت می‌خواهم کار کنم این اعجاز را هم باید بکند برای اینکه هر کاری مستلزم توجه‌است شما وقتی راجع بتنزل قیمت ارزاق می‌فرمایید در این قسمت لازم است توجه بخصوصی بکار برده شود که قیمت را بیاوریم پایین همچنین سایر ارزاق وتمام احتیاجات را این نمی‌شود هر کدام از این قسمتها یک اشخاص مطلعی در مملکت دارد که باید هر کدام را آن اشخاص معین بررسی کنند و اگر در هر یک خبطی بشود پس فردا خود آقایان می‌فرمایند که چرا اینکار شد وخود آقایان تصدیق می‌فرمایند که اینکار خوب نیست و بنظر بنده اسباب تأسف خواهدبود پس نظر اصلاحی جناب آقای کشاورز صدر کاملاً مورد توجه‌است و دولت وهمکاران بنده اقداماتی را که کرده‌اند بعرض مجلس شورای ملی وآقایان نمایندگان محترم خواهند رسانید
جناب آقای دکتر طبا نسبت بنائین مطالبی فرمودند که اقدام خواهد شد وراجع به لوله کشی بیاناتی فرمودند که شاید لازم باشد بعرض برسانم در موضوع لوله کشی در سه سال قبل کنتراتی با شرکت الکساندر کیپ بسته شده بود و این کنترات بکلی راکد مانده بود و اقدامی نشده بود این دولت بلافاصله از روز اول مشغول کارشده واشخاصی در این امر شروع بکارکردند وشاید تمام کنترات مطابق اصول وقوانین موضوعه صورت عمل بخود گرفته‌است وشاید در ظرف ۱۵ روز دیگر بامراجعت مأمورین کمپانی بتوانیم کارکنیم چون جریانات آن مستلزم که بایستی در ظرف امروز وفردا مراجعت کنند بررسی بیشتری است طبعاً در جلسات آتیه می‌توانیم اطلاعات بیشتری بعرض برسانیم راجع بکوتاه کردن دست اشخاص ناصالح این موضوع موضوعی است که الان مور دعمل است واقدام می‌شود ولی بایستی توجه کرد که در این کشور اغراض ونظریات مخصوص وحتی دشمنیها بلیاس بسیار مطلوبی در می‌آید آقایان باید توجه داشته باشند مبادا باحسن نظراصلاحی آنان سبت بچنین اشخاصی عملی بکنیم که مبادا عمل ناروائی انجام بدهیم بنده وهمکاران بنده میل نداریم که یک چنین عملی بشود ودست اشخاص صالح بواسطه این حملات کوتاه شود بادقت باید اینکارراکردوباید وقت بدهیم فرصت بدهی مکه این کاربشود راجع به بحرین وفیروزه فرمودند موضوع بحث در شهرستانها بود موضوع دهات وقراء نبود در ایران مطابق تقسیمات کشور یک تقسیمات شهرستانی وجوددارد این نقاط هم طبعاً ضمیمه شهرستانهای مجاور واستان خودشان باید باشد این بود که ممکن نبود که اسامی خاصی نسبت به اینها برده شود اینجا نسبت به بیاناتی که جناب آقای حائری زاد ه فرمودند چون این قسمتی بود که بایستی کفیل وزارت خارجه جواب بدهند چون تقاضا کردند که بیایند این را در جلسه خصوصی بعرض برسانند بهتراست همانطور عمل شود ولی اگر اصراربشود که در جلسه علنی باشد مادراختیارآقایان هستیم (نمایندگان – باشد در جلسه خصوصی) وهرچه آقایان میل دارند عمل می‌کنیم بند هازاین تصدیعی که دادم معذرت می‌خواهم ولی باید رویه بنده وهمکارانم را آقایان بپذیرند که هروقتی که مطالبی اظهارشد و سؤالی شد ونکاتی صحبت شد ما افتخاراین را داشته باشیم که بتوانیم مطالبی را که ممکن است ایجاد سوء تفاهمی بکند بعرض برسانیم وازاظهاراین مطالب ایجاد هیچ نوع سوءتفاهم ویا اخلال ذهن آقایان محترم نشود وهمین مطالب حقایقی است که بعرض میرسانم تا وکلای محترم با استحضار به مطلب بهتربتوانند قضاوت بفرمایند
- تعیین موقع ودستورجلسه بعد – ختم جلسه
ویرایش۵- تعیین موقع ودستورجلسه بعد – ختم جلسه
نایب رئیس- آقای دکتر مصدق اجازه نطق خواسته‌اند ولی چون وقت منقضی شده وچون دولت هم تقاضای جلسه خصوصی کرده لذا جلسه را ختم می‌کنیم وجلسه خصوصی اول ساعت جلسه پنجشنبه وجلسه علنی هم بعد از آن خواهد بود ودستورلایحه راجع به چوب جنگلی خواهد شد (مجلس ده دقیقه بعد از ظهرختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی – دکتر عبدالله معظمی