مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۹
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۴۹۶
مدیر سیدمحمد هاشمی
۳شنبه ۲۲ فروردین ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۹
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۹
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه بیست و سوم اسفند ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت‌مجلس
- ۲- بیانات قبل از دستور - آقایان: اسلامی - تیمورتاش - دکتر مجتهدی - فقیه‌زاده - دکتر سیدامامی
- ۳- دوفقره سوال آقایان: آشتیانی‌زاده - کشاورز صدر از آقایان وزیر کشور و وزیر دادگستری
- ۴- بقیه مذاکره در برنامه دولت
- ۵- موقع مجلس آینده - ختم جلسه
مجلس ساعت نه و نیم صبح بریاست آقای جواد گنجهٔ (نایب رئیس) تشکیل گردید.
- تصویب صورت مجلس
ویرایش۱ – تصویب صورت مجلس
نایب رئیس – راجع بصورت جلسه مخالفی نیست؟
اردلان – چرا بنده عرضی دارم.
نایب رئیس – بفرمائید.
اردلان – عرض کنم یک توضیح خیلی مختصری خواستم عرض کنم که نسبت بارقامی که در جلسه گذشته عرض گردید توضیح عرض کنم در جلسه گذشته بنده عرض کردم که هزینه ریالی راه آهن بود البته هزینه ارزی هم داشت مقصود بنده هزینه ریالی بود.
نایب رئیس – آقای شوشتری (شوشتری – بنده عرضی ندارم) آقای ارباب.
ارباب – بنده با استفاده از ماده ۹۰ خواستم توضیح مختصری عرض کنم.
نایب رئیس – راجع بصورت جلسه‌است؟
ارباب – بعد از صورت جلسه عرض میکنم.
نایب رئیس – بعد از صورت جلسه آقای دهقان
دهقان – بنده راجع بصورت جلسه میخواستم عرض کنم مخصوصاً توجه آقایان کار پردازها را باین قسمت جلب کنم صورت جلسات دارای اغلاط زیادی است (صحیح است) وحالا که یک دستگاه باین بزرگی هست بنام چاپخانه مجلس و یک بودجه بسیار بزرگی هم دارد توجه کنند که بیانات نمایند گان بطور صحیحی در یک مجله‌ای که بنام مجله رسمی کشور شاهنشاهی موسوم است درج بشود و این مجله اینقدر غلط چاپی نداشته باشد (صحیح هست) و زحمت تند نویسها و کارکنان اداره تند نویسی و زحمت نمایند گان را در ایراد بیاناتشان هدر ندهد یک اخطار قانونی هم داشتم که با اجازه مقام ریاست از این فرصت استفاده میکنم و آن راجع بمطلبی است که در مجلس سنا دیدم که بودجه خودشان را مطرح کردند و تصویب کردند میخواستم اینجا طبق مواد و اصول قانون اساسی این نکته را یادآور شوم که رسیدگی بکار بودجه و دخل وخرج امورمالی کشور در هر قسمتی طبق قانون اساسی جزء وظایف خاصه مجلس شورای ملی است (صحیح) است و هر تصمیمی که بدون تصویب مجلس شورای ملی اتخاذ شود اثر و سندیت قانونی ندارد.
نایب رئیس – صورت جلسه‌ها دو مرتبه طبع و نشر می‌شود اول اینها است بعد از اینها که توضیحات داده شود آنوقت این اغلاط مرتفع می‌شود و راجع بموضوعی که آقای دهقان اشاره فرمودند وظایف مجلس را قانون اساسی صریحاً تعیین نموده البته موضوع دخل و خرج از وظایف مختصه مجلس شورای ملی است و در موقع خود البته وقتی طرح شد آقایان اظهارنظر خواهند فرمود آقای تیمورتاش فرمایشی داشتید بفرمائید.
تیمور تاش – در همین زمینه که آقای دهقان فرمودند بنده با جناب آقای تدین مخصوصاً صحبت کردم ایشان اظهار فرمودند که مجلس سنا این را بعنوان پیشنهاد بین خودش همانطور که یک وزارتخانه‌ای بودجه اش را پیشنهاد می‌کند این بودجه را مطرح کرده‌است از نظر داخلی بوده‌است نه از نقطه نظر رسیدگی مالی خواستم ای را عرض کرده باشم.
نایب رئیس – آقای ارباب
ارباب – عرض بنده خیلی مختصر است همکار محترم آقای پیراسته در دفاع از عرایض بنده فرمودند تجارت مصونیت نمی‌آورد، بنده می‌خواهم عرض کنم تا مصونیت نباشد کسی نمی‌تواند تجارت کند یا بکارهای تولیدی بپردازد. باید مردم مصونیت در حدود قوانین داشته باشند نکته دیگری که فرمودند، فرمودند من تخصص در رشته تجارت دارم و بنابر این نباید در امور اقتصادی مداخله کنیم و مطالبی را اینجا عرض بکنم اگر یک کسی حرفه اش تجارت بشود و اطلاعی در امور اقتصادی داشت مسلم جرم نیست هر کس می‌تواند هر اطلاعی را داشته باشد مضافاً باینکه بنده تقاضا کردم بآراء و احکام دادرسی شعبه یک دادگاه دارائی یک نفر بتمام معنی قاضی توجه کند اگر احکام صادره منطبق با قوانین بود من خودم همین جا معذرت می‌خواهم و ازش تجلیل میکنم دولت هم تشویق کند واگر غیر از این است مقدرات مردم را بدست این اشخاص نسپارید دیگر فرمودند من برای مرخص شدن متهمی یکروزی بایشان مراجعه کردم شک نیست که وظیفه همه ما اینست که اگر یک بدبختی بیجهت کرفتار است و بما مراجعه کرد می‌رویم تقاضای استخلاص او را می‌کنیم و عرایضی را که کردم تمام مطابق تحقیق و مدرک و دلیل بود و اظهارات ایشان وارد نبود.
نائب رئیس – آقای فولادوند.
فولادوند – راجع ببودجه مجلس سنا چون مذاکره شد خواستم بعرض مقام ریاست برسانم که دیروز یکی از آقایان نمایندگان سنا در مجلس گفته بود این بودجه پس از تصویب سنا قابل پرداخت است همچنین آقای وزیر دارایی بنده دیروز از ایشان شنیدم فرمودند بعضی از نمایند گان از ایشان خواسته‌اند که پس از تصویب سنا این وجه پرداخته شود بنده میخواستم عرض کنم که این خلاف قانون اساسی است و حق ندارد وزیر مالیه بدون تصویب مجلس شورای ملی بپردازد (صحیح است)
نائب رئیس – آقای مخبر فرهمند.
مخبر فرهمند – عرض کنم که در بودجه مصوب ۱۳۲۸ بعد از بودجه دربار سلطنتی یک رقم است ده میلیون اعتبار بودجه مجلس سنا (صحیح است) و این بودجه‌ای که آوردن اینها تنظیم کردند از آن محل است آنرا مجلس تصویب کرده‌است.
کشاورز صدر – باید بیاید در کمیسیون بودجه.
بیانات قبل از دستور آقایان: اسلامی – تیمورتاش – دکتر مجتهدی – فقیه زاده – دکتر سید امامی
ویرایش۲ – بیانات قبل از دستور آقایان: اسلامی – تیمورتاش – دکتر مجتهدی – فقیه زاده – دکتر سید امامی
نایب رئیس – موضوع تصویب رقم کلی که آقای مخبر نیست راجع بصورت ریز بودجه بود که صحبت کردند، آقای اسلامی نطق قبل از دستور بفرمائید.
اسلامی – البته آقایان نمایند گان محترم مسبوقند که بنده هم در ستون مخالف دولت نام نویسی کرده‌ام و خوشوقتم قبل از اینکه برنامه دولت مطرح مذاکره قرار گیرد اولین نغمه مخالفت را بر علیه اعمال خلاف قانون و کمدی دیکتاتوری آقای ساعد در مجلس آغاز کردم و تصادفاً در هر دو مجلس از طرف آقایان نمایندگان در تأیید مخالفت نسبت بسوء رفتار دولت آقای ساعد و همچنین حبس و تبعید مردم و بسیاری از مسائل مهمه دیگر مطالبی گفته شد و خود بنده هم در این زمینه گفتنی‌های لازم ومؤثری دارم که بموقع معروض خواهد شد.
ولی فعلاً منظور بنده تذکر یک مطلب اساسی است که در این چند جلسه از محتوای کلام آقایان نمایندگان در حین ایراد نطق در موضوع سیاست خارجی ما با دول همسایه استنباط کرده‌ام وبرای روشن شدن ذهن آقایان نمایندگان بعرض میرسانم.
بدبختانه جریان ارتباطات سیاسی ما با دو دولت بزرگ همسایه قیافه‌ای بخود گرفته‌است که به تحقیق حیات سیاست داخلی ما را تهدید می‌کند بسیاری از مردم صاحب نظر این مملکت گناه بدبختی و عقب افتادگی ملت ایران را متوجه موقعیت جغرافیایی ما می‌کنند و معتقدند که تمام گرفتاریهای ما معلول این علت است که بحکم طبیعت در حد فاصل دو فضای حیاتی همسایگان زورمند خود قرار گرفته‌ایم بنده به سهم خود از این حرف تعجب میکنم و صراحة میگویم بدبختانه این ضعف ماست که دیگران را در چشم ما قوی و نیرومند نشان می‌دهد اساساً انسان تا وقتیکه در خودش احساس ضعف نکند طرف را قوی نمیشمارد چه بسی از ملت‌های کوچک هستند که در جوار ملل قوی و حتی سرکش و قلدر استقلال و حاکمیت ومنافع خود را حفظ کردهاند این ملت‌های کوچک با آنکه از لحاظ تسحیلات و نیروی تدافعی با همسایگان خود قابل قیاس نیستند مع الوصف بحرانی ترین روزهای تاریخ نتوانست آنها را در هم بشکند و بمنافع وشئون حیاتی شان لطمهٔ وارد کند البته آن اصلی که استقلال و حاکمیت این قبیل کشورهای ضعیف و کوچک را برای همیشه تضمین می‌کند حسن تدبیر و شهامت فوق العاده سیاستمداران و رجال مسئول و همچنین حسن میهن دوستی و فداکاری افراد آن در مقابل هرگونه دسائس و نظریات مغرضانه دول خارجی است در اینجا باید عرض کنم که خوشبختانه ملت ایران یعنی همین مردمی که امروز اینطور در تنگنای بدبختی و عسرت دست وپا می‌زنند مراتب فداکاری و میهن دوستی و رشادت خود را در طی جنگهای تاریخی نشان داده‌اند و هر وقت احساس خطری نسبت بمیهن عزیز خود کردهاند بدفاع و معارضه این مطلب را هم روسها میدانند و هم انگلیسها و در حال حاضر هم اگر خدای نخواسته احساس خطری بکنند بلادرنگ ایران عزیز دفاع خواهند کرد بنابراین مقصر واقعی در این ذلت و زبونی، تضعیف ایران در چشم بیگانگان دولتها و هیئت‌های حاکمه ما هستند که بدبختانه اکثراً از طبقه ملکوک وخیانت پیشگان انتخاب و در رأس کارهای حساس و حیاتی این مملکت گمارده می‌شوند من بجرئت میگویم هر عیب و نقصی که در این کشور وجود دارد و هر بدبختی و بیچارگی که دامنگیر مردم شده ناشی از سوء سیاست و ضعف مصلحتی و اعمال خائنانه دولتهای ماست هر طمل این مطلب را درک می‌کند که وقتیکه مابین دو حیوان شرور قرار گرفت ناچار باید مواظب رفتار هر دو باشد و نسبت بهر دو یک جنبه احتاتی اتخاذ کند، این موضوع را که در عرف سیاستمداران اصل توازن میگویند متأسفانه دولتهای ما تا کنون در روابط خارجی خود با دو همسایه شمالی و جنوبی معمول نداشته‌اند حقوق و منافع و حاکمیت ملت ایران وقتی پا برجا و تضمین شده‌است که رابطه ما با این دو همسایه بر محور سیاست توازن دور بزند آقایان تمنی میکنم چون مسئله سیاست خارجی است توجه بفرمایند.
اما در این چند روز بر خلاف این نظریه سعی می‌شود تمام گله وشکایات متوجه همسایه شمالی گردد و بهیچوجه ذکری از مراحم همسایه جنوبی نمی‌شود، مثل اینکه خیال همه از ناحیه جنوب راحت است بنده تصدیق میکنم که دولت شوروی با سیاست غیر عاقلانه‌ای که نسبت به ما پیش گرفته و علاوه بر آنکه با روش خصمانه خود ملت ایران بدبین وناراضی ساخت باندازه کافی هم کوشید که مناسبات دو ملت همجوار را تیره تر کند چنانچه راجع به استرداد طلاها وسایر حقوق از دست رفته ایران که امروز آقایان نمایندگان محترم بدان اشاره می‌کنند و اینجانب وسایر نمایندگان محترم نیز در دوره پانزدهم در مجلس و در روزنامه متذکر شده بودیم معلوم نشده چه اقدامی از طرف دولت بعمل آمد وچرا روسها حاضر باسترداد طلاها نشدند، بدیهی است این تقصیر متوجه سیاست خشن و غیر دوستانه شورویهاست و بنده بآقایان نمایندگان حق میدهم که در این باره تذکراتی بدهند و دولت شوروی را متوجه سوء رفتارش کنند و در استیفای حقوق از دست رفته ملت ایران پافشاری نمایند ولی این نکته را هم ناگزیرم عرض کنم که آقایان اگر میل دارند منافع ملت ایران با ذکر این حقایق تأمین شود خوب است از ابتلائات و تضییقات و گرفتاریهائی که از ناحیه انگلیسها هم متوجه ما می‌شود لااقل یک از هزار را بیان کنند و خرابکاریها و دسائس نامرعی همسایه جنوبی را هم تا آنجا که اطلاع دارند فاش سازند تا بدین ترتیب دنیا بداند که مجلس ایران در توجیه سیاست خارجی بیطرفانه قضاوت می‌کند.
مقتضیات اخلاقی و روحی روسها اینست که در سیاست رک و صریح وخشن باشند و از همین جهت است بیش از سایر ملل در کار سیاست بین المللی رسوائی بار میاورد و مشت خود را در کشورهای دیگر باز می‌کنند اما انگلیسها با هوش و زکاوت عجیبی که دارند مانند شیطانی که عبای جن را بدوش گرفته باشد در میان ملتها حتی کوچکترین اثر و ردپائی از خود نمی‌گذارند مخفی نماند که ما از انگلیسها بیش از روسها لطمه و خسارت می‌بینیم ودلیلش هم واضح است چون ما از توقعات بیمورد و سیستم حکومتی همسایه شمالی بیم و هراسی داریم ناگزیر در همه حال از او پرهیز می‌کنیم و همین دوری و احتیاط و کنار جوئی ما را در برابر مطامعش مصون نگاه می‌دارد ولی همسایه جنوبی تحت این عنوان که با ما مناسبت دوستانه دارد و از منافع ما در موقع لزوم حمایت می‌کند بعناوین مختلف در سیاست داخلی ما وسوسه و اعمال نظر می‌نماید و تا آنجا که مصالح او اقتضا کند شئون حیاتی ما را در ملعبه اغراض خود می‌سازد، این مسئله را اگر باور ندارید بتاریخ پر حادثه یکی دو قرن اخیر ایران مراجعه کنید و در آنجا خواهید دید که چطور حاکمیت و مقدرات مردم ایران سالهای متمادی دست آویز مقاصد دو همسایه زورمند ما بود. وقایع و حوادث گذشته بما نشان داد که این دو همسایه کمتر مایلند که ملت ایران از زیر بار مصائب قد راست کند ماجرای زندگی شوستر در ایران و اولتیماتوم روسها نسبت بعزل وی و قتل مرموز ماژورایمبری و قرارداد سری ۱۹۱۷ و جریان استخراج نفت شمال در زمان شاهنشاه فقید بدست شرکتهای معتبر امریکائی و همچنین وقایع عدیده دیگر مثبت این عرایض است. ملاحظه فرمائید همین مسئله نفت جنوب که ظاهراً یک امر پیش پا افتاده‌است سیاست نامرئی طوری آنرا بغرنج نموده که فردا لایحه مزبور مجدداً بمجلس آورده شود نمایندگان باوجدان در موقع اخذ تصمیم بشک و تردید دچار می‌شوند زیرا اگر موافقت نماینده افکار عمومی ناراضی می‌شود واگر مخالفت کنند چگونه استیفای حقوق از دست رفته ایران بشود. آیا این وضع خودبخود پیدا شد؟ اینها نکته تاریکی است که آینده روشن خواهد کرد.
باری دو همسایه محترم ما بهیچوجه حاضر نیستند که ملت ایران دست مودت و مساعدت کشورهای بی نظر را بفشارد و از کمکهای آنان بنفع سعادت خود استفاده برد. یکی از رجال باسابقه در باب مساعدت مالی امریکا می‌گفت در مسئله تقاضای وام از دولت امریکا هم دست ما برای گرفتن وام دراز است و هم دست آمریکائیها برای دادن آن ولی یک جریان مرموز و عجیبی در این میان مانع از اینست وام مزبور به بدست ما برسد و چرخهای فرسوده حیاتی ما را بحرکت درآورد، رضاشاه کبیر از روزی که منویات پاک و لطیف اصلاح طلبی و تجدد خواهی خود را بمرحله عمل درآورد، از روزی که برای نجات این ملت عقب افتاده دست بیک سلسله اصلاحات اساسی زد بغض و کینه همسایگان شمال و جنوب را تحریک نمود و آنها را وادار کرد با سیاست سابوتاژ و تحریک کارشکنی کنند ومانع بروز افکار عالیه شاهنشاه فقید گردند بلوای مشهد و مسئله اخراج مهاجرین ایرانی از مرز روسیه و خرابکاری‌های بعدی آنها وهمچنین پرونده قطور سد کارون و نقشهای وسیع رضاشاه در حاصلخیز کردن زمینهای بایر قسمتهای مختلف خوزستان که بطرز عجیبی راکد ماند بهترین شاهد این مدعا است. با این کیفیت بر ما فرض است که در نطق خود از مظالم و سوء رفتار هر دو همسایه یاد بکنیم نه اینکه بیکی بتازیم و دیگری را فراموش کنیم، در دوره قبل زمانیکه آقای عباس اسکندری به سیاست بیرحمانه انگلیسها و اجحافات و تعدیات شرکت نفت می‌تاخت من بارها بایشان در حین نطقشان متذکر شدم که خوبست مراحم قابل ذکر همسایه شمالی را هم یاد آوری کنید و متأسفانه اکنون هم حس میکنم عده‌ای روش ایشانرا در در جهت مخالفش تعقیب می‌کنند و مرتباً بیکطرف می‌کوبند.
اصولاً اساس سیاست خارجی دولتهای ما نسبت باین دو همسایه غیر معقول و مخالف مصالح عالیه ملت ایران است دولتهای ما از همسایه شمالی از روی احتیاط و پرهیز می‌کنند که نزدیک است بکلی در آغوش همسایه جنوبی جا بگیرند و این عمل منافی با اصالت وجودی یک جامعه و استحکام حاکمیت یک ملت تاریخی و زنده‌است.
اساسا ما چرا نباید سیاست خود را با شورویها روشن کنیم، چرا وزارت خارجه ما با اعزام یک فرد شایسته و کاردان با تجربه این قضایای مبهم را که دست‌آویز عده‌ای از ماجراجویان پراکنده شده‌است حل و تصفیه نمی‌کند، چرا در باب استرداد طلا سهل‌انگاری می‌نماید این سیاست طفره و تموج برای چیست؟ ما اگر بخواهیم زندگی و وحیات و حریت خود را درک کنیم باید سیاست خود را با هر یک از دول مخصوص با دو همسایه بزرگ خود روشن سازیم و اگر هر کدام برخلاف مصالح ملی ما توقعاتی دارند دولت وقت ملزم است توقعات آنها را در پشت همین تریبون بگوش دنیا برساند.
چیزی که مرا بی اندازه متأثر می‌نماید و از آینده‌ای که با ادامه این روش دارد بدست می‌آید مأیوس و نگران می‌کند نکته ایست که ذیلاً عرض نموده و بعرایض خود خاتمه میدهم.
چند روز قبل در کریدور مجلس با یکی از رفقای مطلع و در عین حال شوخ در این زمینه گفتگو می‌کردیم و من از ایشان سؤال کردم که عاقبت وضع غامض سیاست ما با روسها بچه شکل و صورت در می‌آید و روسها از ما چه می‌خواهند، او با لبخند سیاست مآبانه‌ای گفت شورویها میگویند ماها میل داریم مثل انگلیسها عمال مزدور و قره نوکرها خود را در ایران وزیر و وکیل نموده و جاسوسان خود را مانند انها شاغل مقامات حساس ببینیم.
شوشتری - انشاء الّله طبق مصالح مملکت عمل می‌شود.
تیمور تاش - بنده اخطار دارم.
نایب رئیس – ۱۰۹ قدیم که گویا ۹۰ است.
نایب رئیس – راجع به تحریف و توهین (تیمور تاش – بلی) بفرمائید.
تیمور تاش – اگر اجازه بفرمائید بنده عرض کنم بعد آقایان قضاوت بفرمایند بیانی که آقای اسلامی نماینده محترم فرمودند مخصوصاً حمله بسیاست یکی از دول مجاور و مدح و سنا درباره دولت مجاور دیگری بود بنده کم و بیش انطباق با بیانات خودم دادم خواستم بعرض آقایان برسانم که منظور بنده از بیانات جلسه قبلم این بود که مدح و سنا در باره یکی داشته باشم و برعکس نسبت به دیگری بدبین باشم من از کمونیزم صحبت کرم و کمونیزم یک جنبه ایدئولوژی دارد در دنیا که بنظر من بدبختانه گاهی هم با سیاست دولتی که بالاخره مظهر آنست یکی و مترادف می‌شود ولیکن کمونیزم مقصود این نیست که سیاست دولت شوروی باشد من مخالف کمونیزم صحبت کردم و از این عمل خودم از این بیان خودم ابائی ندارم ولیکن در عین حال هم کاملاً موافق هستم که دولت ایران باید خط مشی سیاست خارجی خودش را معین و روشن کند بدبختانه همینطور که عرض کردم باز هم تکرار میکنم این یک دولت عاقل و قوی می‌خواهد و دولت کنونی خیال نمی‌کنم که بتواند (صحیح است)
نایب رئیس - آقای دکتر مجتهدی.
دکتر مجتهدی – قبلاً دو تلگراف یکی رضائیه آقای افشار صادقی دارند راجع به بذر بهاره‌است که گویا کمتر از هزار تن می‌دهند ۴۰۰ تن می‌دهند یکی هم آقای بهادری دادند که بنده خطش را نتوانستم بخوانم حالا هم تشریف بردند چون عرض بنده راجع به بذر بهاره‌است و تلگرافاتی هم بنده دارم راجع باین موضوع صحبت می‌کنیم بنده در برنامه دولت بعنوان مخالف اسم نوشته بودم ولی بدبختانه می‌بینم که نوبت به بنده نمی‌رسد از یک طرف عرض مهمی داشتم خواستم ۵ دقیقه اسباب زحمت آقایان بشوم (دکتر راجی – حالا هم که دولت نیست) آقایان میدانند من از این دولت، خیلی کم توقع هستم بنده راجع بچیزهای مهم صحبت نخواهم کرد و چیزهای خیلی ساده می‌خواهم عرض کنم آقایان شنیدند که تقریباً در دو سه هفته پیش یک هیئت بازرسی به آذربایجان رفت و پس از چندین شبانه روز که بین راه ماندند بالاخره دولت مجبور شد که از هوا برای آنها خرما و کشمش بریزد من نمی‌خواهم بگویم که این هیئت بازرسی اصلاً برای چه می‌خواست برود اوضاع رقت بار آذربایجان را هر بچه مکتبی می‌دانست و این آقایان که باین وضع رفتند مواجه با عدم استقبال اهالی شدند علتش هم یأس مفرطی است که آنجا حکمفرماست و با اینکه شصت نفر از کارمندهای کشوری و لشگری را از کار بر کنار کردند راجع باین قسمتها صحبت نمی‌کنیم فقط این را می‌خواهم بفهمم که دولت وقتی یک وزیری را با یک هیئت بیک استانی می‌فرستد آیا نباید ما نه ارتباط هوائی داریم نه ارتباط زمینی داریم این است که من خواستم از آقای دکتر اقبال که نیستند چون مردی فعال هستند خواهش کنم به این موضوع رسیدگی کنند چون واقعاً اسباب ننگ است که چیزهای ساده را نتوانند اداره کنند، چون صحبت هیئت به میان آمد چون این موضوعی است خیلی خنده آور و در عین حال تأثر آور آقایان پس از یک هفته که می‌خواستند مراجعت کنند مسافرین یک هواپیما را که بلیط داشتند از هواپیما بیرون ریختند (صحیح است) و خودشان سوار شدند و خودشان را از محیط رقت بار آذربایجان نجات دادند (دکتر راجی – باین میگویند دموکراسی) اما یک موضوعی است که میگویند یک شاهسون به لرها بالاخره یکی را غارت می‌کرد وبایک دستش شلاق می‌زد پسرش می‌گفت که حلالم کن همان آقایان مسافرین هم اینها را حلالشان کردند (امامی خوئی – حالا یک هیئت هم برای رسیدگی بکار این هیئت باید فرستاده شود) اما موضوعی که میخواستم عرض کنم کشت بهاره‌است واین موضوع را که عرض کردم لازم بود آقایان بدانند که دو سه سال است که طبیعت روی خوش به آذربایجان نشان نمی‌دهد (زنجان هم همینطور است – قزوین هم همینطور است – همه جا همینطور است) در پائیز امسال ما هی داد کشیدیم و جناب آقای وزیر دارائی خودشان هم فرمودند برای کشت پائیزه و بالاخره بعد از گفت و شنود زیاد باین نتیجه رسیدیم که دولت و مقاماتی هم که اعلان می‌کنند در رادیو که کشت پائیزه دادند این را که اصلاً ندادند حالا هم که موضوع کشت بهاره‌است و این است که بنده خواهش میکنم که حرف نباشد چون اگر یک هفته بگذرد این فایده ندارد یک چیزی که بنده مأیوسم همین موضوع کشت بهاره‌است باز دولت گفته بود که چندین هزار تن بذر فرستاده‌ایم و پریروز ما خبردار شدیم که عوض ۱۲ هزار تن یا ۱۵هزار تن که روی کاغذ بود همه اش ۷۵۰ تن به میانه رسیده (صدری – آنهم یکماه دیگر حمل خواهد شد) چرا راپرت می‌دهند چرا در روزنامه‌ها غلط انتشار می‌دهند چرا با زندگی مردم بازی می‌کنند من نمی‌خواهم فکر کنم که خدای نکرده دستهای مرموزی هرروز در پاره کردن و هرج و مرج آذربایجان در کار است ولی این لاقیدی هیئت حاکمه مرا بیشتر مبهوت و متحیر می‌کند باز هم بنده می‌شنوم که میگویند به آذربایجان کمکهای موثری می‌شود و بسایر استانها نمی‌شود میخواستم فقط یک مثال کوچکی عرض کنم آقایان میدانند که در اثر این قحطی بالاخره این آوارگان وبیچارگان آمدند طهران کمیسیون بازی‌ها شد چیزها شد تنها چیزی که آنهم دولت نکرد قرار شد یک عوارض و مالیاتی برای این بیچارگان ببندند و از خود همان بیچارگان بگیرند و فقط دولت ۴ هزارتن گندم بفروشد با پول که اینها از گرسنگی نمیرند باز خبر دار شدیم که گفتند ما 4 هزار تن دادهایم باین بیچارگان ما چول فرستادیم بالاخره باز دیدیم ۱۳۰ تن داده‌اند این واقعاًخنده آور است ۱۳۰ تن تأسف آور است این را که دولت مفت نمی‌دهد ۱۳۰ تن باین آوارگان کمک کردند در خاتمه بنده توجه اولیای دولت را بوضع اسف آور آذربایجان جلب میکنم من نمی‌دانم چرا دولت آقای ساعد از خود نمی‌پرسد که چرا مهاجرین آذربایجانی روزبروز زیادتر می‌شود و هرکس خانه و زندگی و فامیل و علاقه خودش را ول می‌کند بطهران می‌آیند در این اواخر در اثر تحریکات اوضاع خراب آذربایجان را معلول این می‌دانستند که مالکیت و تجار بی علاقه هستند و ول می‌کنند می‌آیند بتهران اصلاً وضعیت آذربایجان اینطور آشفته‌است که مردم فرار می‌کنند من نمی‌دانم دولت چرا توجه نمی‌کند من نمی‌خواهم بگویم وضع آذربایجان طوری است که مردم آرزوی چه روزها را می‌کشند اگر دولت فکر عاجلی نکند من وضع را خیلی خطرناک می‌بینم و این یک حرف بس است.
نایب رئیس – آقای فقیه زاده.
مطالبی که بنده می‌خواهم بعرض آقایان برسانم یک قسمت راجع به بذر بهاره بود که جناب آقای دکتر مجتهدی بیان فرمودند متأسفانه دولت هیچگونه کمکی در این موقع که موقع بذر کاری بهاره‌است نمی‌کند تلگرافی از قزوین رسیده‌است برای بنده و همچنین برای جناب آقای صاحب جمع همکار محترم بنده که اسباب تأثر آقایان خواهد شد بعنوان ریاست عالیه سازمان برنامه رونوشت وزارت کشاورزی، رونوشت فقیه زاده، رونوشت جناب آقای صاحب جمع، رونوشت شورای کشاورزی، حشره سن از بعضی از دهستانها بحد وفور مشاهده شده‌است چنانچه اقدام فوری برای مبارزه نشود حاصل قزوین دچار آفت زدگی و کشاورزان از بین خواهند رفت بذر بهاره نیز که وزارت کشاورزی وعده داده تا کنون نرسیده‌است و در حومه قزوین بذر بهاره یافت نمی‌شود تأخیر آن با گذشت فصل کشت خسارت بزرگی متوجه کشاورزان خواهد شد مبارزه با آفت پشه نیز در بوتهٔ اجمال است استدعاهای عاجل رسیدگی را در این سه قسمت که موجب گرفتاری این شهرستان است داریم متأسفانه ۵۰ روز قبل بنده یادداشتی بوزارت کشاورزی تقدیم کردم و یکی از اقلام آن یادداشت موضوع سن بود که بهیچوجه توجهی نشده‌است من از جناب آقای وزیر کشاورزی که تشریف دارند استدعا میکنم دستور سریع وصریح صادر کنند که بفوریت این را بفرستند
وزیر کشاورزی – دستور داده شد.
نایب رئیس – آقای دکتر سید امامی.
دکتر سید امامی – بنده می‌خواهم توجه آقایان را بیک نکته جلب بکنم. مرض حصبه معمولاً در زمستان و شدت سرما پیدا می‌شود زمستان متأسفانه این مرض بطوری در طهران شیوع پیدا کرده که عدهٔ زیادی از خوانواده‌ها را با مرگ اطفال خود داغدار نموده‌است و بنده می‌ترسم با رسیدن بهار که مردم زیاد سبزیجات خام می‌خورند بیشتر این موضوع شیوع پیدا کند و خطر حصبه ممکن است مدتها در اینجا بماند چون وقتی یک عده‌ای مریض شدند میکربش در بدن می‌ماند و باطراف سرایت می‌کند و ممکن است باین ترتیب بتمام شهرستانها مرض سرایت بکند و باین زودیها مرض از بین نرود باین ملاحظه بنده خواستم قبل از دستور یک تذکری بدهم و نظر آقای وزیر بهداری را جلب کنم، موضوع دیگر موضوع لوله کشی طهران است این لوله کشی که مدتهاست در روزنامه‌ها می‌خوانیم و بایستی تا حال تمام شده باشد متأسفانه هیچ جور اقدام اساسی نشده و یکی از علل حصبه همین عدم لوله کشی است که این آبهای آلوده و پر از کثافت را مجبور می‌شوند مصرف کنند همین آبهائی که ما با اطمینان خاطر بنظر اینکه پلمپ شده‌است بمنزل ما می‌آورند پر از میکرب است و تا این لوله کشی به اتمام نرسیده و این خطر حصبه در طهران همانطور که عرض کردم بتدریج در شهرستانها زیاد خواهد شد بنده معتقد هستم موضوع بهداشت یکی از موضوعهای مهمی است که باید کاملاً تحت توجه دولت باشد بالاخره بنده گمان نمی‌کنم هیچ آفت آفاتی باندازهٔ این امراض برای مملکت مهم باشد و تا حال تلفاتی که از جنگهای مختلف در دنیا نصیب نوع بشر شده‌است باندازهٔ تلفات این امراض نبوده‌است و اکثریت این مردم که واقعاً اکثریت اهالی شهرستانها هستند بکلی فاقد بهداشت هستند نه طبیب نه دوا، نه وسیلهٔ معالجه دارند اینها بکلی عاری از همه جور کمک هستند و متأسفانه در خود طهران هم که مرکز ایران است و الان در حدود یک میلیون و دویست هزار نفر جمعیت دارد گمان میکنم که بهداشت ما مطابق صورت ظاهر نباشد و الان با وضعیتی که ما در طهران داریم یک ترتیبی است که یک عدهٔ زیادی از مردم در نتیجهٔ آبله، حصبه، سرخک مخملک و امراض دیگر تلف می‌شوند و یک موضوع بسیار مهم آقا آن نداشتن وسایل امدادی در این پایتخت است در خارجه در تمام شهرستانها حتی در مؤسسه‌ها جاده‌ها پست امدادی دارند ما در تهران الان یک پست امدادی که بتواند کمک بکند در یک موقع مخصوص که یکی مجروح شود یا مسموم شود ابداً وجود نداردو ابداً وسیله کمک باین مریض فراهم نیست قطعاً همهٔ آقایان متوجه باین موضوع بودند و شنیدند و دیدند که یکنفر مانده زیر اتومبیل یا یک اتفاقات فوق العاده‌ای رخ داده در بیمارستانها که پر از مریض است تختخواب کافی هم که ندارند اینها بهیچوجه وسیله امدادی ندارند بنده مخصوصاً تقاضا میکنم از وزارت بهداری حالا ما جاده‌ها را گذاشتیم کنار شهرستانها را می‌گذاریم کنار اقلاً یک پست امدادی در تهران داشته باشید با این کثرت مجروحین یک پست امدادی باشد حالا فردا روزنامه می‌نویسد که ما فلانجا را باز کردیم این پست امدادی باید با تمام لوازم و وسایل طبی مجهز باشد طبیب باید باشد آمبولانس داشته باشد تااین پست امدادی بتواند در این موارد کمک کند این یکی از آن قسمت هائی است که آقای وزیر بهداری که همه بایشان اطمینان داریم باید توجه کنند موضوع سوم موضوع برنامه ۷ ساله‌است بنده معتقد هستم مخارج عمدهٔ برنامهٔ ۷ ساله برای تأمین بهداشت عمومی باید صرف شود چون بنده تصور میکنم تا این ملت مریضند و ناتوانند و رنجور هستند از اینها هیچ استفادهای نمی‌توانید بکنید اول بایستی اینها را تندرست بکنید تا بتوانید استفاده کنید و بنده می‌خواهم بگویم از سیر کردن اینها مهمتر رفع کردن امراض آنها است بالاخره برنامهٔ ۷ ساله باید در این قسمت یک فکر اساسی بکند چون بودجه وزارت بهداری کافی برای مبارزه با امراض و تأمین بهداشت عمومی نیست و متأسفانه وزارت بهداری هم بیشتر بودجه اش صرف پرسنل و تشکیلات می‌شود و حتی این رؤسای بهداری اطراف هم که هستند همه فکر مقام و منصب هستند و هیچ جور استفاده طبی و فنی از آنها نمی‌شود و اینها هم وسیله ایاب و ذهاب ندارند، در شهرستانها فقط یک اسمی از بهداری داریم ولی عمل نیست در آنها دیده نمی‌شود یکی هم بنده میخواستم عرض کنم راجع بمریضخانه هائی که در شهرستانها وجود دارد بنده در دورهٔ اعلیحضرت فقید که بمازندران مسافرت کردم الحق مریضخانه هائی بودند که مجهز بودند طبیب داشتند وسایل داشتند بدرد مردم می‌خوردند و واقعاً قابل استفاده بودند و ایندفعه اخیر که بنده رفتم دیدم فقط سرلوحه‌ای از از آنها باقی است هیچ وسیله درمان ندارند اگر هم طبیب داشته باشند ابداً وسایل معالجه در آنجا فراهم نیست پس بنابراین میخواستم خواهش بکنم از جناب آقای وزیر بهداری که راجع باین موضوع حصبه و موضوع آب مشروب یک توجهی کامل بفرمایند بنده تصور میکنم اگر یک اداره مخصوصی و اداره فنی برای رسیدگی بآب مشروب طهران را کنترل بکند و باین آب رسیدگی بکند منابع امراض را می‌تواند پیدا کند مثلاً یک حصبه‌ای در تهران امسال پیدا شده الان ما نمی‌دانیم که این حصبه از کجا آمده‌است باید واقعاً در این موضوع یک آنکتی بکنند به بینند آیا آب شاه آلوده شده یا علت دیگری داشته‌است و علت مرض پیدا شود و مبارزه حسابی با آن بکنند و گمان می‌کنیم در وزارت بهداری باندازه کافی اعضاء باشد که یک عده‌ای را باینکار تخصیص بدهند.
- دو فقره سؤال آقایان: آشتیانی زاده و کشاورز صدر از آقایان: وزیر کشور و وزیر دادگستری
ویرایش۳- دو فقره سؤال آقایان: آشتیانی زاده و کشاورز صدر از آقایان: وزیر کشور و وزیر دادگستری
نایب رئیس – دو فقره سؤال از آقایان آشتیانی زاده و کشاورز صدر جزء دستور است مجلس وارد دستور می‌شود آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر – علت اینکه بنده این این سؤال را از آقای وزیر کشور و آقای وزیر دادگستری کردم برای این بود که موضوع صندوق لواسانات و صندوق قصران زبانزد خاص و عام شده‌است بنده خودم از کسانی هستم که معتقدم در این کشور تا می‌توان آقایان را از تشتت باز داشت و یک اتفاقی بوجود آورد و از ذکر اعمال ناپسند و مسائل غیر منتظره در مجلس شورای ملی هم خود داری کرد مادامی که قرائن و مدارک آن را در خارج از مجلس فراهم نتوان کرد این است که مدتی است بنده و دوست عزیزم آقای آشتیانی زاده و عده‌ای دیگری از آقایان نمایندگان که آقایان سؤال نکردند ولی از هم سؤال می‌کنند این مطلب را خود بخود انتظار کشید مجلس که به بینیم انجمن تهران که مرکز صلاحیتدار این امر است در درجه اول چه اقدامی می‌کند متأسفانه با اینکه در جرایدی که مظهر افکار عمومی است مفصلا انتقاد شد راجع بصندوق لواسانات و قصران آثار عملی ندیدیم (صفائی – در هفته اعتراضات باید رسیدگی کنند باین حرفها) حالا بنده خواهش میکنم از آقای رئیس که یادآور شوند بآقایان که یادداشت بکنند مطالبشان را و بعد بفرمایند بنده الان میگویم که چه باید بکنند کافی است که بنده مبادرت باین سؤال کردم و حالا توضیح آن سؤال را میدهم که جناب آقای وزیر دادگستری و آقای وزیر کشور این مطالبی را که بنده الان میگویم بیایندجوابش را اینجا بگویند و بنده اعتقاد دارم و امیدوارم که آقای وزیر دادگستری و آقای وزیر کشاورزی این مطالبی را که بنده الان میگویم جوابش را اینجا بگویند و بنده اعتقاد دارم و امیدوارم که آقای وزیر دادگستری آقای سجادی که مرد پاک و درستی است در این مورد سؤال بعنوان اینکه مبادا بدولت بر بخورد و همچنین جناب آقای زند که مرد باوجدانی است در این زمینه از ذکر حقایق که البته تحقیق کرده اند و بدست آورده اند در اینجا خود داری نفرمایند اول از آقای وزیر دادگستری این سؤال که مربوط به تعقیب از اعلام جرمی که در این امر شده است میکنم البته انتظار ما از دادگستری و از مراجع صلاحیت دار قضائی در این امر تعقیب قانونی اعتام جرمی است که شده است مسئله انتخابات یا ابطال یا عدم ابطال صندوق ارتباط بجنبهٔ قضائی و آقای وزیر دادگستری ندارد این را عرض میکنم ( صحیح است ) شکایتی بدادسرای تهران شده است و اعلام جرمی شده که تقاضا دارم لابد خدمت ایشان هست آن شکایت و سؤال و بنده توضیح آن را میگویم بنده فقط برای استحضار از جریان میخواستم که ایشان تشریف بیاورند و جواب بدهند با دلائل و مستنداتی که برای اعلام جرم شده است بر کسانی که میگویند در این امر تقلب و تزویر کرده اند بنده تقاضا می کنم اول توضیح بدهند حالا توضیح هم که عرض کردم منظورم جواب بود و منظورم این نیست که استیضاح بشود آن استیضاح یک بحث جداگانه است که بعد از سؤال است وقتی بسؤال جواب داده نشد بعد استیضاح خواهد شد آقایان باید جواب بدهند که آیا آراء صندوق لواسانات را بعد از قرائت بازپرس بنام جلوگیری از امحاء آثار جرم ضبط کرده است یا خیر ؟ یکی از موارد اعلام جرم این بوده است که تقلب و تزویر کرده اند در این آراء یکی از اقدامات اولیه بازپرس باید این باشد که آثار و علائم جرم را حفظ کند بخلاف دفعه گذشته که انتخابات طهران را ابطال کردند و عملاً گفتند تقلب و تزویر شده و یا رأی ها را آتش زدند (فقیه زاده – بیربط کردند ) این غلط بود و کسی که آتش زده قابل تعقیب کیفری است زیرا امحاء آثار جرم بالذات جرم است (دهقان- آنهائیکه عوض کردند چطور؟ )آنها هم قابل تعقیبند اینست که سؤال بنده اینست که این آرائی که خوانده میشد آیا بازپرس رفته است ، سری سری آنها را گرفته ضبط کرده این آثاری را که اعلام جرم شده و میگویند دلیل جرم است یا نه؟ این یکی از موارد سؤال است ، آیا بعد از اعلام جرم بلافاصله بازپرس بمحل رفته و در جمع آوری دلائل و تحقیقات لازم اقدام کرده است یا خیر؟ خوشبختانه عده زیادی از آقایان قضات محترم و وکلای دادگستری که از موازین قضائی و تحقیق اطلاع دارند در مجلس حضور دارند و عموماً میدانند که وقتی یک اعلام جرمی شد وظیفه اولیه بازپرس و دادستان اینست که در مقام کشف جرم و در مقام جمع آوری و تهیه دلائل برآیند و عملاً هم این است خاصه موضوعی که مهم باشد که بلافاصله بایستی مستنطق بکند ، خاصه در جرائم جنائی که مسامحه و تعلل حتی یکدقیقه هم جایز نیست بنده میپرسم که اعلام جرمی که شده است مستنطق رفته بمحل و وظایف خودش را قانوناً انجام داده است یا نه ؟ نکته دیگر آیا بازپرس بلافاصله و همان قسم که قانون مقرر داشته است فوری در حفظ و نگهداری دفاتر ثبت آراء و مهر انجمن لواسانات و قصران اقدام نموده و بعد از مدتهای مدید امهار و دفاتر ببازپرس تسلیم شده در حالی که این را جواب بدهید که آیا اینطور بوده یا نه ؟ در صورتیکه باز دلایل کشف حقیقت اعم از اینکه این کار و این اعلام جرم مثبت نتیجه بدهد یا منفی ، برای اینکار ضرورت داشت که امهار و دفاتر را فوراً مستنطق تحت اختیار بگیرد که اگر خدای ناکرده جرمی واقع شده بتواند این را زیر و رو بکنند تا مجالی بمعترضین و اعلام جرم کنندگان ندهد که بگویند آقا مهر را ندادند تا وقی رفتند در تمام لواسانات گردش کردند و لیست و شناسنامه ها را مهر زدند ، یکی این سؤال است ، مطلب دیگر اگر واقعاً در تحویل دفاتر و امهار مسامحه شده است چرا بازپرس بیدرنگ بضبط آنها اقدام نکرده ، بازپرس میگوید من مطالبه کردم از انجمن دفاتر و امهار را و انجمن عادتاً در ظرف ۲۴ساعت باید بفرستد و نفرستاده است ، وظیفه داراست قانوناً و مکلف است بازپرس که برود و جبراً و عنفاً این چیزهائی که دلیل جرم است حفظ کند (صحیح است ) چرا ضبط نکرده ؟ اگر این کار نشده و اگر ضبط نکرده است آقای وزیر دادگستری بفرمایند که این عمل شده . ششم ، یعنی مورد ششم از سؤال راجع بآقای وزیر دادگستری آیا صحت دارد که سه نفر از اعضای انجمن در نزد مستنطق حاضر شده اند و گفته اند که ما سواد نداریم آقایان بمن اطلاع دادند که سه نفر از اعضای انجمن در نزد مستنطق حاضر شده اند و گفته اند که ما سواد نداریم آقایان بمن اطلاع دادند که سه نفر از اعضاء انجمن انتصاب کردند چون اعضای انجمن های فرعی ۹ نفر هستند و انتصابی و اگر اینطور باشد که خوب ، باید عضو انجمن باسواد باشد ، صریح قانون است و اگر اینها نگفته اند آقای وزیر دادگستری تصریح بفرمایند تا از بنده رفع شبهه بشود این بود موارد سؤالی که راجع بوزارت دادگستری و مراجع قضائی بود و توقع بنده از آقای وزیر دادگستری اینست که این نکاتی را که عرض شد دانه دانه جواب مثبت و منفی او را بفرمایند چون البته تحقیق کرده اند و ضمناً نتیجة جناب آقای دکتر سجادی وزیر دادگستری در اینجا بفرمایند که روی این اعلام جرم چه اقدامی شده و چه نتیجه قانونی مؤثری تا کنون گرفته شده ، اما راجع بموارد سؤال نسبت به وزارت کشور که در اینمورد البته جناب آقای زند جواب خواهند آن موارد را هم جزئیاتش را میخوانم و توضیح میدهم تا ایشان بتوانند بجزئیات آن نظری که بنده از سؤال دارم جواب بدهند جناب آقای مصدق السلطنه یک یادداشتی برای بنده فرستاده اند و تقاضا کرده اند که ضمن سؤال از آقای وزیر دادگستری این مسائل را که ایشان مرقوم فرموده اند بنده بپرسم و البته بر بنده هم فرض است که اجابت این درخواست و تقاضای ایشانرا بکنم .
ایشان مرقوم فرموده اند یعنی جناب آقای دکتر مصدق ، که بنام بعضی از دهکده ها آرائی ثبت شده که انجمن بآن دهات نرفته و ساکنین آنها را اصلاً ندیده است ۲- در نقاطی هم که صندوق را برده ا ند چون اعضای انجمن برای گرفتن رأی اصرار نکرده اند و حتی بمردم گفته اند که احتیاجی برأی آنها نیست مردم رأی نداده اند بهمین دلیل در غالب این دهات شناسنامه ها مهر نخورده است ۳- بنام دهکده هائی که در زمستان خالی از سکنه و فقط چند نفر برای حفاظت و سرایداری در آنها بسر میبرند صدها رأی در دفاتر ثبت شده و من باب مثال عرض میکنم که در لوارک ملک آقای ممتاز فرماندار تهران که فقط یک پسر و یک پدر در آنجا بوده اند ۶۰ رأی ثبت کرده اند . این سؤالات آقای مصدق