| | | | | | |
|
ای غره شده به پادشایی |
|
بهتر بنگر که خود کجایی |
|
|
آن کس که به بند بسته باشد |
|
هرگز که دهدش پادشایی؟ |
|
|
تو سوی خرد ز بندگانی |
|
زیرا که به زیر بندهایی |
|
|
گر بنده نهای چرا نه از تنت |
|
این چند گره نه بر گشایی؟ |
|
|
زین بند گران که این تن توست |
|
چون هیچ نبایدت رهایی؟ |
|
|
پس شاه چگونهای تو با بند |
|
چون بندهی خویش و مبتلایی؟ |
|
|
گر شاه توی ببخش و مستان |
|
چیزی تو ز شهر و روستایی |
|
|
زیرا که ز خلق خواستن چیز |
|
شاهی نبود بود گدایی |
|
|
یا باز شه است یا تو بازی |
|
زیرا که چو باز میربایی |
|
|
وان را که به مال و جان کنی قصد |
|
خود باز نهای که اژدهایی |
|
|
گیتی، پسرا، دو در سرایی است |
|
تو بسته در این دو در سرایی |
|
|
بیرونت برند از در مرگ |
|
چون از در بودش اندرآئی |
|
|
پیوسته شدی به خاک تا زو |
|
میرای نیایدت جدایی |
|
|
گر رای بقا کنی در این جای |
|
بیهوده درای و سست رایی |
|
|
وین چرخ کهش ایچ خود بقا نیست |
|
تو بر طمع بقا چرایی؟ |
|
|
گر می به خرد درست مانده است |
|
این بر شده چرخ آسیایی |
|
|
هر کو به خرد بقا نیابد |
|
بیهوده چرایی ای چرایی |
|
|
گر تو بخرد بدی نگشتی |
|
یکتا قد تو چنین دوتایی |
|
|
ای گاو! چرای شیر مرگی |
|
بندیش که پیش او نیایی |
|
|
تو جز که ز بهر این قوی شیر |
|
از مادر خویش مینزایی |
|
|
از کاهش و نیستی بیندیش |
|
امروز که هستی و فزایی |
|
|
دندان جهان همیت خاید |
|
ای بیهده، ژاژ چند خایی؟ |
|
|
آنجا که شوی همی بپایدت |
|
وینجای همیشه می نپایی |
|
|
بر طرف دو ره چو مرد گمره |
|
اکنون حیران و هایهایی |
|
|
خوردی و زدی و تاخت یک چند |
|
واکنون که نماندت آن روایی |
|
|
یک چند چو گاو مانده از کار |
|
شو زهدفروش و پارسایی |
|
|
ای بوده بسی چو اسپ نو زین، |
|
امروز یکی کهن حنایی |
|
|
جاهل نرسد به پارسایی |
|
بیهوده خله چرا درایی؟ |
|
|
آن بس نبود که روی و زانو |
|
بر خاک بمالی و بسایی؟ |
|
|
گر سوی تو پارسایی است این |
|
والله که تو دیو پر خطایی |
|
|
زیرا که نخست علم باید |
|
تا بیش خدای را بشایی |
|
|
هرگز نبرد کسی به بازار |
|
نابیخته گندم بهایی |
|
|
پر خاک و خسی تو ای نگونسار |
|
از بیخردی و از مرایی |
|
|
هرچند به شخص همچو دانا |
|
با چاکر و اسپ و با ردایی |
|
|
چون یک سخن خطا بگوئی |
|
بهر جهل تو آن دهد گوایی |
|
|
ای گشته کهن به کار دیوی |
|
واکنون بنوی شده خدایی |
|
|
اکنون مردم شوی گر از دل |
|
دیوی به خرد فرو زدایی |
|
|
شوراب ز قعر تیره دریا |
|
چون پاک شود شود سمایی |
|
|
آئینه عزیز شد سوی ما |
|
چون نور گرفت و روشنایی |
|
|
با علم گر آشنا شوی تو |
|
با زهد بیابی آشنایی |
|
|
با جهل مجوی زهد ازیرا |
|
کز جغد نیایدت همایی |
|
|
ای جاهل چون شوی به مسجد؟ |
|
ای تشنه چرا کنی سقایی؟ |
|
|
گر جهد کنی، به علم از این چاه |
|
یک روز به مشتری برآئی |
|
|
در خورد ثنا شوی به دانش |
|
هرچند که در خور هجایی |
|
|
خورشید شوی قوی به دانش |
|
هرچند ضعیف چون سهایی |
|
|
یک روز چنان شوی به کوشش |
|
کامروز چنان همی نمایی |
|
|
دانش ثمر درخت دین است |
|
برشو به درخت مصطفایی |
|
|
تا میوهی جانفزای یابی |
|
در سایهی برگ مرتضایی |
|
|
چیزی عجبی نشانت دادم |
|
زیرا که تو آشنای مایی |
|
|
زان میوه شوی قوی و باقی |
|
گر بر ره جستن بقایی |
|
|
هرچند که بیبها گلیمی |
|
دیبای نکو شوی بهایی |
|
|
از حجت گیر پند و حکمت |
|
گر حکمت و پند را سزایی |
|
|
با نو سخنان او کهن گشت |
|
آن شهره مقالت کسایی |
|