ویکی‌نبشته:درونمایه ویکی‌نبشته
|
این صفحه یکی از سیاست‌های رسمی ویکی‌نبشته محسوب می‌شود. این سیاست نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن‌اند. جز به هنگام ویرایش‌های جزئی، لطفاً از صفحهٔ گفتگو برای پیشنهاد ایجاد تغییر در متن سیاست استفاده کنید. |
| →سیاست‌ها و رهنمودها | درونمایهٔ ویکی‌نبشته |
| ویکی‌نبشته یک کتابخانهٔ دیجیتال است. متون گردآوری شده در این کتابخانه دربرگیرندهٔ کتاب‌ها، روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها، جنگ‌ها، ماهنامه‌ها، سالنامه‌ها، سندها و بنچک‌ها و دیگر نوشتارهای آزاد که به چاپ رسیده و در مالکیت عمومی قرار دارند، می‌باشند. این صفحه دربرگیرندهٔ استانداردها و سیاست‌هایی است که می‌باید در نوشتارهای ویکی‌نبشته رعایت شوند. |
استانداردها و سیاست‌های درونمایه ویکی‌نبشته
ویرایشنوشتارها، عکس‌ها، و دیگر آثار دیداری و شنیداری که در ایران پدیدآمده و به چاپ رسیده‌اند بر اساس قوانین زیر در ویکی‌نبشته نوشته می‌شوند:
- قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸/۱۰/۱۱ و
- قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲/۱۰/۶ و
آخرین دگرگونی در ماده ۲ قانون حق مولف که در تاریخ ۳۱ مرداد ماه ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
آثار فارسی که برای نخستین بار در کشورهایی غیر از ایران چاپ شده‌اند، مشمول قوانین حق تکثیر همان کشورها می‌شوند. ویکی‌نبشته‌ی فارسی، از حق تکثیر تمام آثار پشتیبانی می‌کند.
آثار پدیدآمده تا پیش از ۳۱ مرداد ۱۳۸۹ خورشیدی
ویرایشبر پایه ماده ۱ قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی :
ماده ۱‐ حق تکثیر یا تجدید چاپ و بهره‌برداری و نشر و پخش هر ترجمه‌ای با مترجم یا وارث قانونی او است. مدت استفاده ازاین قانون که به وراث منتقل می‌شود از تاریخ مرگ مترجم سی سال است.
هرگونه اثر نوشتاری یا رونوشت اثر دیداری یا شنیداری که تا پیش از ۳۱ امرداد ۱۳۸۹ خورشیدی (برابر با ۲۲ اگوست ۲۰۱۰ میلادی) پدید آمده و به چاپ رسیده است را می توان در ویکی‌نبشته آورد اگر سی سال از درگذشت نویسنده یا پدیدآورنده آن گذشته باشد.
آثار پدیدآمده پس از ۳۱ مرداد ۱۳۸۹ خورشیدی
ویرایشآثاری که پس از ۳۱ مرداد ۱۳۸۹ خورشیدی پدیدآمده و به چاپ رسیده‌اند را می توان پنجاه سال پس از درگذشت نویسنده یا پدیدآورنده در ویکی‌نبشته آورد. این قانون همچنین درباره آثاری که پیش از ۳۱ مرداد ۱۳۸۹ خورشیدی پدیدآمده یا به چاپ رسیده‌اند صدق می کند اگر نویسنده یا پدیدآورنده هنوز سی سال از درگذشتش نگذشته باشد.
اسناد
ویرایشاسناد دارای یکی از ویژگی‌های زیر می‌باشند:
- ۱. اسنادی که یکی از ارگان‌های رسمی دولتی یا خصوصی آن را پدید آورده‌است.
- ۲.اسنادی که خود گواه و شاهد خود هستند و در چهارچوب جریان رویداد یا رخدادی پدید آمده‌اند.
این اسناد می‌توانند دربرگیرنده قوانین اساسی، قراردادها و معاهدات تا نامه‌نگاری‌ها و خاطرات شخصی باشند. در این رده می‌توان موادی را که از نگاه تاریخی در دسترس نیستند مانند گفتگوهای تلفنی تاریخی، پروتکل دادگاه‌ها، و رونوشت عملیات‌های نظامی و غیره را نیز قرار داد. اسناد را باید بی کم و کاست به شکل نخستین و بدون هیچ‌گونه ویرایش که به کم کردن متن یا اضافه کردن بدان انجام یابد به ویکی‌نبشته افزود. منبع اسناد باید نوشته شود تا دیگران بتوانند از درستی متن سند آورده شده در ویکی‌نبشته اطمینان یابند، افزودن اسکن اسناد از بایدهای ویکی‌نبشته می باشد. بیان و نوشتن باورهای شخصی سند نیستند.
آثار تحلیلی و هنری
ویرایشآثار تحلیلی آثاری چاپ شده می باشند که متن آن فراگیرنده اطلاعاتی است که از دیگر منابع گردآوری شده و آنرا بررسی می‌کند. هر اثر غیرداستانی که درباره‌ی موضوعی ویژه پس از رویداد آن نوشته شده‌باشد در این رده قرار می‌گیرد.
آثار تحلیلی و همچنین آثار هنری باید در رسانه‌ای چاپ شده باشند که دربرگیرنده نقد ادبی و هنری و نظرهای ویرایشی اثر نیز باشد.
آثاری که نگارنده و چاپ کننده آن یکی باشند در این رده نمی‌آیند.
بالابردن ارزش اطلاعات یک متن
ویرایشمیدانیم که ویکی‌نبشته جایی نیست که ویرایشگران بخواهند آثار خود و یا متن‌های نو را به آن بیفزایند. آثار و متن‌های نوین را می توان در پروژه‌های دیگر ویکی‌پدیا همانند ویکی نسک آورد. راه‌های دیگری هست که می توان ارزش اطلاعاتی یک اثر را بالا برد همانند ترجمه‌ها، گزارمان و عکس‌ها و مواد دیداری و شنیداری.
ترجمه
ویرایشویکینبشتهی پارسی تنها آثاری که به زبان پارسی هستند گردآوری می‌کند. آثاری که به زبان‌های دیگر هستند می باید به ویکی‌سورس آن زبان فرستاده شوند. ویکی‌نبشته، ترجمه‌ی فارسی متن‌های غیرفارسی و همچنین ترجمه‌های دو زبانه که زبان اصلی ترجمه، پارسی باشد را نیز گردآوری می‌کند.
در مورد ترجمه‌ها، بالاترین برتری در ویکی‌نبشته به ترجمه‌هایی داده می‌شود که پیشتر چاپ شده‌است و در مالکیت عمومی قرار گرفته باشند.
افزون براین فراموش نکنیم که متن‌های بسیاری به زبان‌های دیگر چاپ می‌شوند که هیچگاه به زبان پارسی ترجمه نمی‌شوند. بنابراین ویکی سورس به همکاران و ویرایشگران خود پروانه می‌دهد که این گونه آثار در ویکی‌نبشته وارد شوند. در اینجا می باید استانداردهای ترجمه را پاس داشت.
- ۱ - حق تکثیر: آثاری که در حق مالکیت عمومی قرارندارند را تنها با گرفتن پروانه از دارنده حق تکثیر می توان ترجمه کرد
- ۲ - سرصفحه و رده: ترجمه‌هایی که از کارهای ویرایشگران و نویسندگان ویکی‌نبشته می باشند می باید سرصفحه‌ای را داشته باشد که به روشنی میان این ترجمه و ترجمه‌های چاپ شده پیش از آن تمییز داده شود. هم‌جنین این ترجمه از ویکی‌نبشته می باید رده:برگردان‌ها را نیز داشته باشد.
- ۳ - کنترل درستی متن ترجمه شده: هر کار ترجمه شده‌ایی می باید از سوی دو نفر، یک پارسی زبان و یک نفر که زبان مادری‌اش زبان متن اصلی می باشد خوانده شود و درستی متن ترجمه شده را تایید کنند.
گزارمان
ویرایشگزارمان (Annotation) یادداشتی است که به شناسه یک کتاب در یک فهرست، سیاهه کتابه‌های خواندنی، کتابشناسی و غیره افزوده می‌شود و ویژگی‌های کتاب , ریزه‌کاری‌های موضوعی و هدف آن را بیان می‌کند.
گزارمان‌ها شاید به سبب دشواری‌های حق تکثیر، یا به‌روز نبودن و یا نیاز به گسترش، قابل استفاه نباشند. این در مورد آثار قدیمی (مانند کلیله و دمنه) بسیار دیده می‌شود.
گزارمان‌ها می‌توانند دربرگیرنده اطلاعات افزون شده پیرامون متن خودِ اثر، پانویس‌هایی که در باره واژه‌ها یا پاراگراف‌ها، منابع، بخش‌های اثر، چکیده‌ها، مرجع‌ها، بخش‌بندی و عنوان‌های بخش‌ها، دیباچه‌ها، ملخص‌ها، فهرست‌ها، تصاویر یا غیره باشد.
هدف از آنچه که در بالا گفته شد این است که گزارمان‌ها می باید از متن اصلی کتاب یا هر اثری جدا باشند و بدان گزندی نرسانند.
گزارمان‌هایی که درباره متن‌های آموزشی است که یادگیری در کلاس درس را آسان می‌سازند و به ویژه در آماده ساختن و طرح آزمون‌ها استفاده می‌شوند، بهتر است که در ویکی نسک آورده شوند.
چندرسانه‌ای
ویرایشعکسها، تصویرها، نمودارها، مواد دیداری و شنیداری که بدان چندرسانه‌ای می‌گوییم، می توانند به ارزش اطلاعاتی و جلوه یک اثر بیافزایند. جندرسانه‌ای نه تنها می تواند دربرگیرنده عکس‌ها و طراحی‌های چاپ شده از خود اثر یا درباره اثر باشد که به حق تکثیر نیازی ندارند بلکه دربردارنده دیگر فرم‌هایی از اثر اصلی همچون مواد دیداری و شنیداری، نمودارها و دیگر متن‌های وابسته به آن نیز هست.
مواد چندرسانه‌ای که به متون اضافه می‌شوند، تا حد زیادی می‌توانند به افزایش کیفیت و جلوه‌ی نمایشی اثر کمک کنند. این مواد محدود به عکس‌ها یا شکل‌هایی که توسط کتاب یا درباره‌ی آن (خارج از محدوده‌ی حق تکثیر) ارائه شده‌اند نیست و کاربران می‌توانند صدای ضبط‌شده، نمودار یا هر نوع مطلب چندرسانه‌ای دیگری را مشروط به داشتن ارتباط با متن مذکور و رعایت حق تکثیر به آن اضافه کنند.
مواد چندرسانه‌ای بهتر است نخست در ویکی‌انبار بارگذاری شود.
آثار نامجاز
ویرایشدر درازای تاریخچه کوتاه ویکی‌نبشته آثار زیرین پروانه ورود به نبشته را نگرفته‌اند:
آثار دست‌اول
ویرایشآثاری که ویرایشگران ویکی‌نبشته پدیدآورده‌اند و چاپ نشده‌اند در ویکی‌نبشته وارد نمی شوند. ویکی‌نبشته جایی نیست که نگارنده‌ای بخواهد آن را مانند سکویی برای چاپ آثار خود استفاده کند و آن را بدین روش در دسترسی دیگران قرار دهد.
تبلیغ و اگهی
ویرایشویکینبشته هیچ‌گونه متن تبلیغی، اگهی و پیام بازرگانی را نمی‌پذیرد. تنها اثری چاپ شده درباره تبلیغ و اگهی را می توان به ویکی‌نبشته افزود. اگهی‌ها درباره آثاری که به تازگی زیر چاپ رفته‌اند جایی در ویکی‌نبشته ندارند. همچنین اگهی‌هایی که درباره آثاری باشد که زیر چتر قانون حق تکثیر قراردارند و افزون بر این، آثاری که در مالکیت عمومی قرارداشته باشند پروانه ورود به ویکی نبشته را ندارند
اگهی‌ها و این‌گونه پیام‌ها را کسانی که قوانین ویکی‌نبشته را زیر پا می‌گذارند به گونه پیوند بیرونی یا جمله‌های نوشته شده در متن وارد می کنند.
آثار ناشناخته
ویرایشپیشنیاز آگاهی از چگونگی حق تکثیر یک اثر دانستن اطلاعات درست درباره نگارنده و پدیدآورنده آن است. بیشتر متن‌ها دارای نگارنده شناخته شده (یک فرد، یک گروه، یا اداره، دفترهای دولتی و غیره) می باشند. از سوی دیگر، متن‌ها و آثاری وجود دارند که نام پدیدآورنده آن در درازای زمان گم شده است. این متن‌ها اگر دارای ارزش و بار تاریخی و حق تکثیر آزاد باشند را می توان به ویکی‌نبشته افزود.
متن‌هایی که نگارنده آن ناشناخته است و به ویژه ارزش تاریخی نداشته باشند و حق تکثیر آن روشن نباشد. جایی در ویکی‌نبشته ندارند.
متن‌های در تغییر
ویرایشیادآوری می کنیم که هدف ویکی‌نبشته گردآوری و نگهداری از آثار چاپ شده به فرم و متن بکار برده شده در چاپ بنیادی آن است. این بدین معنا است که آثاری که متن آن پیوسته تغییر می یابد که دربرگیرنده متن‌هایی است که می باید به‌روز درآورده شوند و یا باید همواره بهتر و روان‌تر گردند و یا بدان افزوده شوند در ویکی نبشته جایی ندارند..
چند نمونه برای روشن شدن آنچه که در بالا نوشتیم:
- ۱- متن‌هایی که پایان ندارند: متن‌هایی هستند که چندین نگارنده برای گسترش و پایان دادن روی آن کار می کنند
- ۲- گردآوری‌ها: متن‌هایی هستند که هرگاه اطلاعات نوینی پیدا شود پیوسته متن آن می باید به‌روز در آورده شود
- ۳- فهرست‌ها:
مواد مرجع
ویرایشویکینبشته آثار مرجع را گردآوری نمی‌کند مگر آنکه بخشی از یک اثر چاپ شده باشند.
نمونه‌هایی از مواد مرجع که در ویکی‌نبشته جایی ندارند را می توان در زیر بدان اشاره کرد:
- ۱- فهرست‌ها : فهرست‌هایی را یک ویرایشگر خود برپایه سلیقه خود گردآورده است.
- ۲- فرمول‌ها و ثابت‌های ریاضی (مانند رقم‌های عدد پی π)
- ۳- جدول‌های آماری، داده‌ها و نتیجه‌های گردآوری شده که اگر بخشی از یک اثر اصلی و بزرگ نباشند
- ۴- رمزنویسی‌ها، رمزنگاری‌ها
- ۵- برنامه‌نویسی به رمز زبان رایانه