شرح حال رجال ایران/ابراهیم‌خان قاجار ظهیرالدوله

ابراهیم ابراهیم‌خان قاجار ظهیرالدوله، پسر مهدیقلی‌خان قویونلو (متوفی ۱۱۹۸ قمری)، برادر آغامحمدخان، مؤسس سلسله قاجاریه، و پدر حاج محمد کریمخان، از اجله علماء و از پیشوایان بزرگ شیخیه، بوده است. آغامحمدخان، پس از فوت برادر، زن او را با طفلش، ابراهیم خان، به باباخان برادر زاده خود (پسر حسین قلیخان) که بعدها به فتحعلیشاه معروف گردید سپرد. بابا خان آن زن یعنی بیوه عم خود را بزوجیت خویش در آورد و از او سه طفل پیدا کرد. دو دختر و پسری بنام محمد قلی میرزا که بملک آراء ملقب گردید[۱].

بنا بر این، ابراهیم‌خان، ظهیرالدوله، با محمدقلی میرزا ملک‌آرا برادر مادری و شوهر خواهر بوده، و ابراهیم‌خان ظهیرالدوله، علاوه بر اینکه پسر خوانده و پسر عم فتحعلیشاه بود، شوهر همایون سلطان، مشهور به خانم خانمان، خواهر حسینعلی میرزافرمانفرما و حسن‌علی میرزا شجاع السلطنه نیز بوده است، و نسبت به فتحعلیشاه پسر خوانده (ربیب) و پسر عم و داماد میباشد[۲].

فتحعلیشاه، این پسر عم و داماد را، در سال ۱۲۱۳ قمری، با لشکری، مأمور بتوقف چمن گندمان و حراست راه‌های فارس و اصفهان نمود و بعد، در سال ۱۲۱۵ ق. با ده هزار سوار و پیاده بهمراه حسینخان قاجار قزوینی[۳] و غیره برای گرفتن سبزوار و سرکوبی الله یارخان قلیچی حاکم آن بسبزوار رفت و بعد در همین سال، فتحعلیشاه، او را، برای نظم گیلان فرستاد؛ و سپس در سال ۱۲۱۸ قمری، او را، بحکومت کرمان منصوب و روانه نمود. ظهیرالدوله بعدها ارادتی خاص به شیخ احمد احسائی پیدا کرد و در هنگام اقامت شیخ در یزد بدیدار او رفت. وی در آن دیار، تا پایان عمر (۱۲۴۰ قمری) که در تهران در گذشت، مدت ۲۳ سال حکومت کرمان باقی و بر قرار بود. ظهیرالدوله، در زمان حکومتش در کرمان، با مردم نسبةً بمسالمت و حسن سلوک رفتار میکرد، و از خود دارائی زیاد و آثار خیری مانند مسجد – حمام – بازار و آب‌انبار برجای گذاشت. پس از وفات چهل و یک فرزند[۴] از وی بماند و ابراهیمی‌های کرمان و جاهای دیگر از اولاد او میباشند.


  1. محمدقلی میرزا ملک‌آراء پسر سوم فتحعلیشاه مدت ۳۷ سال از سال ۱۲۱۴ تا فوت فتحعلیشاه در سنه ۱۲۵۰ هجری قمری حاکم مازندران بود.
  2. ابراهیم‌خان اولین داماد فتحعلیشاه بوده است .
  3. این شخص بعدها معروف شد به حسینخان سردار ایروانی.
  4. ۲۱ تن دختر و ۲۰ تن پسر.