ویکی‌نبشته:ویکی‌نبشته چیست؟
| →درباره | ویکی‌نبشته چیست؟ |
| این صفحه دورنمایی کلی از چیستی ویکی‌نبشته را ترسیم می‌نماید، سیاست‌هایش را معرفی می‌کند و ... . این صفحه برای ارجاع نخستین مناسب است ولی نمی‌بایست برای یافتن اطلاعات معین از این صفحه استفاده کرد؛ در عوض فهرست را ببینید. |
ویکی‌نبشته - کتابخانهٔ رایگان - یکی از پروژه‌های بنیاد ویکی‌مدیا است که هدفش ایجاد یک کتابخانهٔ آنلاین از آثاری با محتوای آزاد است.
این صفحه کوشش دارد تا روشن کند که ویکی‌نبشته چیست و چه ویژگی‌هایی داد و چه چیزی آن را از دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا متمایز می‌کند. گزاره‌هایی که در این صفحه آورده شده‌اند کمابیش کوتاه هستند اما هر کدام پیوندهایی به صفحه‌های سیاست‌های ویکی‌نبشته دارند. برای گفتگو پیرامون سیاست‌های نام‌برده‌شده، می‌توانید به صفحه‌های بحث آنها بروید.
تاریخچه
ویرایشویکینبشته - که در ابتدا به تقلید از نام پروژهٔ گوتنبرگ، به آن پروژهٔ سوُرس‌بِرگ (Sourceberg) گفته می‌شد - برای اولین بار در آبان‌ماه سال ۱۳۸۲ (نوامبر ۲۰۰۳) به عنوان مجموعه‌ای از متون منبع برای مقاله‌های ویکی‌پدیا آغاز به کار کرد. نسخهٔ زبان انگلیسی این پروژه به سرعت رشد کرد و تا تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۴ (۱۸ مه ۲۰۰۵) مجموعاً به ۲۰٫۰۰۰ نوشتار رسید.
در مرداد و شهریور ۱۳۸۴ (اوت و سپتامبر ۲۰۰۵) ویکی‌نبشته به زیردامنه‌ای مجزا منتقل شد تا امکان افزودن زبان‌های دیگر را نیز داشته باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به تاریخچهٔ ویکی‌نبشته می‌توانید به پیوندهای زیر مراجعه کنید:
- مقالهٔ ویکی‌پدیا دربارهٔ ویکی‌نبشته (که حاوی تاریخچه‌ای مفصل به خصوص در مورد مراحل ابتدایی پروژه است)
- دورنمای تاریخی و شخصی از ویکی‌نبشته از ابتدای پیدایش آن (انگلیسی)
- مقاله‌های فراویکی دربارهٔ ویکی‌نبشته.(که حاوی بحث‌های پیش از آغاز به کار پروژه است) (انگلیسی)
آنچه در ویکی‌نبشته جای دارد
ویرایشمواردی که در ویکی‌نبشته جای دارند عبارتند از:
- متون منبع که قبلاً توسط هر پدیدآورنده‌ای منتشر شده باشند
- ترجمه‌های متون اصلی
- اسناد تاریخی ملی یا بین‌المللی
- کتاب‌شناسی پدیدآورندگانی که آثار آنها در ویکی‌نبشته موجود است
البته که مشارکت‌ها فقط این فهرست را شامل نمی‌شوند.
برخی از معیارهای اساسی برای متونی که در ویکی‌نبشته جای ندارند عبارتند از:
- آثار ناقض حق تکثیر
- آثار نوشتاری که توسط کاربران ویکی‌نبشته نوشته شده باشند
- آثار ریاضی که صرفاً شامل داده، فرمول، و جدول باشند
- کد منبع (برای کامپیوترها)
- داده‌های آماری (همچون نتایج انتخابات)
اینها فقط ابتدایی‌ترین و بدیهی‌ترین چیزهایی هستند که در ویکی‌نبشته جایی ندارند. البته ممکن است موارد دیگری توسط سیاست یا رهنمود دیگری مستثنی شده باشد.
برای اطلاعات بیشتر، لطفاً به اینجا بنگرید:
زبان‌ها و ترجمه‌ها
ویرایشویکینبشته یک پروژهٔ چندزبانه است. متون اصلی و ترجمه‌های آنها به هر زبانی که باشند می‌توانند در ویکی‌نبشتهٔ همان زبان منتشر شوند که فهرست کامل آنها در wikisource.org موجود است.
ویکی‌نبشتهٔ فارسی منحصر است به موارد زیر:
- متون منبع که زبان آنها فارسی باشد
- ترجمهٔ فارسی متونی که اصل آنها به زبان دیگری باشد
پیوند دادن و رده‌بندی متون و ترجمه‌ها به گونه‌ای که تا حد امکان برای همه قابل دسترسی باشد بسیار مهم است.
برای اطلاعات در مورد زبان‌ها و ترجمه‌ها، لطفاً به پیوند زیر نگاه کنید:
ویکی‌نبشته و بقیه پروژه‌های ویکی‌مدیا
ویرایشویکینبشته یا ویکی‌کتاب؟
ویرایشتمایز بین این دو پروژه نسبتاً آسان است.
- ویکی‌نبشته آثاری را شامل می‌شود که در جای دیگری به چاپ رسیده باشند. در واقع، ویکی‌نبشته کتابخانه‌ای از آثاری است که در حق تکثیر آنها آزاد است.
- ویکی‌کتاب آثاری را شامل می‌شود که مواد آموزشی هستند و توسط خودِ مشارکت‌کنندگان نوشته می‌شوند (مانند راهنماهای مطالعه، کتاب‌های درسی، و یادداشت‌های دروس).
ویکی‌نبشته یا ویکی‌پدیا؟
ویرایشویکیپدیا یک دانشنامه است در حالی که ویکی‌نبشته یک کتابخانه است. ویکی‌پدیا دربرگیرندهٔ مقاله‌هایی دربارهٔ کتاب‌هاست، اما ویکی‌نبشته دربرگیرنده خودِ کتاب‌هاست. هر دو پروژه تا حدی می‌توانند اطلاعات کتاب‌شناسی دربارهٔ نویسندهٔ کتابی را در بَر داشته باشند.
محافظت از صفحه‌ها
ویرایشصفحات ویکی در اکثر پروژه‌های ویکی‌مدیا طوری طراحی شده‌اند که همواره در حال تغییر باشند؛ برای نمونه، مقاله‌های ویکی‌پدیا.
برخلاف گزارهٔ بالا، ویکی‌نبشته کتابخانه‌ای از متون ثابتی است که پیش از این در جای دیگری منتشر شده‌اند و این نوشتارهایی که درونمایهٔ ویکی‌نبشته هستند را نباید تغییر داد، زیرا این کار به شدت به درستی و اعتبار اثر آسیب می‌زند. بنابراین، ویکی‌نبشته سیاستی را در پیش گرفته است که بر پایهٔ آن، صفحه‌هایی که ویرایش شده‌اند و درستی نوشتار و ساختار آنها تأیید شده را «محافظت» می‌کند، به این معنا که ویرایش مجدد آن صفحه امکان‌پذیر نیست. در مواردی که نیاز به تغییر صفحه وجود داشته باشد، باید درخواستی در صفحهٔ بحث آن برگه ثبت شود تا مدیران، آن برگه را از محافظت خارج کنند.
از این نظر، ویکی‌نبشته بیشتر همانند ویکی‌خبر است. در ویکی‌خبر نیز صفحه‌هایی که مربوط به بایگانی اخبار هستند را برای نگهداری از درستی تاریخی‌شان محافظت می‌کنند.
برای اطلاعات بیشتر، رجوع کنید به:
دیدگاه بی‌طرفانه
ویرایشدیدگاه بی‌طرفانه یکی از سیاست‌های بنیادی در همه پروژه‌های ویکی‌مدیا است. خود نوشتار اصلی (سند یا چامه و غیره) نبایستی که سیاست بی‌طرفانه داشته‌باشد. تا زمانی که ما با درستکاری نوشتارها را همانگونه که هستند بدون کژی و کاستی و دست بردن در متن به ویکی‌نبشته بیافزاییم ما سیاست بی‌طرفی را نگاه داشته‌ایم و آن را نشکسته‌ایم. در هر روی، تاکید به بخشی از نوشتار و یا تنها بخش‌هایی از نوشتار اصلی را آوردن نیز نشان دیدگاه جانبدارانه است.
پیش‌گفتاری و یا هر گونه متنی برای روشن ساختن موضوعی ویژه می‌بایستی با توجه به دیدگاه بی‌طرفانه نوشته شود.
حق تکثیر
ویرایشقوانین حق تکثیر مانند پروژه‌های دیگر ویکی‌مدیا اعمال می‌شوند، در نتیجه آنها را باید در نظر داشت.
برای مطالعه کلی حق تکثیر به پیوندهای زیر مراجعه کنید:
پیوندهای دیگر
ویرایشویکینبشته:درباره - اطلاعاتی مختصر با پیوندهای دقیق